Τζέρμπαχουντ: Ένα Υπαίθριο Μουσείο-Χωριό

της Κατερίνας Ομουρίδου

H τέχνη των δρόμων, γνωστή συνήθως με το αγγλικό της όνομα, street art, είναι έννοια βαθιά μη τυπική (για αυτό και υπέροχη), αστική και όλο και αυξανόμενα δημοφιλής.  Προσωπικά, θα ήθελα να βλέπω τα ολοένα και περισσότερα τσιμεντένια πλάσματα του αστικού μου τοπίου να αποκτούν χρώματα και ταυτότητα, κάνοντας τη ζωή μας και τις βόλτες μας ανάμεσα τους πιο ευχάριστες και αναζωογονητικές. Πολλές οι αποδείξεις ότι η τέχνη των δρόμων μπορεί να προσαρμοστεί, να επαναπροσδιοριστεί και να εφαρμοστεί με σεβασμό στο τοπίο που καλείται να μεταμορφώσει, ανεξαρτήτως «λιτότητας» και άλλων απεχθών όρων από αυτούς που ο Ελληνικός λαός έχει συνηθίσει να ακούει καθημερινά, και μια υπέροχη απόδειξη της ομορφιάς της ακολουθεί.

Κόντρα λοιπόν στην κατήφεια και στα budget «αγωνίστηκαν» και άλλοι λαοί που ζουν σε δυσμενείς συνθήκες, σε γενικευμένη φτώχεια, χωρίς την τεχνολογική πρόσβαση που έχουμε ή τις δυνατότητες της γεωγραφικής μας θέσης. Θα ταξιδέψουμε λοιπόν σε μια χώρα που μετά την (κυριολεκτικότατα) κοντινή της επανάσταση βίωσε και βιώνει την ανάδυση Ισλαμικών εξτρεμιστικών ομάδων που ελέγχουν κάθε καλλιτεχνική έκφραση που ερμηνεύεται με οποιοδήποτε τρόπο ως εχθρική προς το Ισλάμ (κίνημα των Σαλάφι). Και η λίστα των δυσκολιών ανάπτυξης μπορεί να συνεχιστεί, εμπλουτιζόμενη με λόγους όπως η ιδεολογικά, ιστορικά και θρησκευτικά αντίθετη από την ευρωπαϊκή (και γενικότερα δυτική) νοοτροπία σε θέματα δημιουργικής ελευθερίας, που παρόλα αυτά, παλεύει να αναδυθεί από τα σκοτεινά χρόνια των εχθροπραξιών και έχει σημειώσει σημαντικά βήματα ανάπτυξης μέσα σε μία μόλις πενταετία. Η πρωτεύουσα αυτής της χώρας όμως δεν θα είναι ο τόπος της επίσκεψης μας, μιας και δεν είναι η οικοδέσποινα του φεστιβάλ που θα επισκεφτούμε. Θα πάμε κάπου πιο εξωτικά, μιας και όσο χειμωνιάζει, ο Έλληνας μέσα μας αναπολεί το γαλάζιο της θάλασσας και τη θαλπωρή της λευκής άμμου. Κάπου όπου υπάρχουν ατελείωτες παραλίες, άσπρα σπίτια με μπλε πόρτες σε στενά σοκάκια, ψηφιδωτά, ιστορία και φοινικόδεντρα. Αισίως, προσγειωθήκαμε. Νησί Τζέρμπα, Τυνησία.

Το μεγαλύτερο νησί της Βόρειου Αφρικής θα μας φιλοξενήσει στα πλαίσια του Τζέρμπαχουντ, το street art φεστιβάλ που πρωτοσυστάθηκε το 2014 από τον Γαλλο-Τυνήσιο Mέντι Μπεν-Κέικ (Mehdi Ben-Cheikh), κυρίαρχη μορφή και στο La Tour Paris 13. Λίγα λόγια για αυτό το street art μέγα-πρότζεκτ:  οργανώθηκε από την Γκαλερί Itinerrance του Παρισιού το 2013, την οποία ο Μέντι διευθύνει. Σε ένα υπό κατεδάφιση κτίριο της δεκαετίας του 60, 9 ορόφων και 36 διαμερισμάτων, 100 καλλιτέχνες από 15 χώρες δημιούργησαν ένα ιδιόρρυθμο μουσείο με περιορισμένο προσδόκιμο ζωής  – και αν ασχολείστε με ή σας ενδιαφέρει η τέχνη του δρόμου, πρέπει να ψάξετε την απίστευτη δουλειά της Itinerrance και την παγκόσμια συνεισφορά της σε επίπεδο street art. Ο βετεράνος Mέντι από πλευράς του θα άξιζε ένα άρθρο από μόνος του. Δεν είναι καλλιτέχνης, είναι όμως το είδος του ανθρώπου που οι πόλεις χρειάζονται για την ανάδειξη των τεχνών, με ιδιαίτερη έμφαση στην τέχνη του.

Με «κολλητό» του τον δήμαρχο του 13^ου διαμερίσματος του Παρισιού, Ζερόμ Κουμέ (Jérôme Coumet ΑΚΑ ο Δήμαρχος Που Όλοι Θα Θέλαμε, μεγάλος υποστηρικτής των τεχνών και της εφαρμογής τους στο αστικό τοπίο), στο οποίο βρίσκεται και η Itinerrance, κατάφεραν να μετατρέψουν την ιστορική τους γειτονιά σε ένα υπαίθριο μουσείο αστικής έκφρασης, πολιτικοποιημένης και επίκαιρης, που εκφράζει τις φωνές των κατοίκων, συμπαραστέκεται στους αγώνες εκτός συνόρων και εναρμονίζεται με το αρχιτεκτονικό τοπίο. Ακολούθησε το Tour 13, προσωπικό στοίχημα του Μέντι που στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία: το κτίριο δέχτηκε 25.000 επισκέπτες μέσα στον μόλις ένα μήνα που άνοιξε για το κοινό προτού  κατεδαφιστεί. Kαι μια τελευταία πληροφορία για την δράση του Μέντι στο Παρίσι: οι αρχές της πόλης δεν μπορούν (ακόμα!) να ανταποκριθούν στην τεράστια τοπική και παγκόσμια απήχηση του καλλιτεχνικού αναβρασμού που ξεκίνησαν ο Μέντι και ο Κουμέ στο Παρίσι, καθώς και στο επακόλουθο διεθνές ενδιαφέρον. Οι κάτοικοι έχουν ψηφίσει για τα murals που θα ήθελαν να κοσμήσουν τους τοίχους τους και τα έργα δεν κοστίζουν τίποτα στο δήμο, παρά μόνο σε υλικά και κόστη υδραυλικών και εργαλείων. Όπως έχει δηλώσει ο δήμαρχος-extraordinaire, το Παρίσι παραμένει η πρωτεύουσα των τεχνών στο μυαλό των καλλιτεχνών; δέχονται να εργαστούν δωρεάν γιατί το στίγμα τους θα παραμείνει στην πόλη για το κοντινό ή και μακρινό μέλλον.

Μετά το διάλειμμα για μίνι τουρ στο εναλλακτικό Παρίσι λοιπόν, επιστροφή στους πλινθόκτιστους τοίχους του Τζέρμπα, το οποίο λέγεται ότι είναι το γνωστό μας νησί των Λωτοφάγων από την δική μας Οδύσσεια. Το 2014, λοιπόν, ο Μέντι, για πρώτη φορά, καλεί 150 καλλιτέχνες από 30 χώρες στο χωριό Er-Riadh (προφέρεται Αρ-Ραέντ), του νησιού Τζεμπά, γνωστό και ως «νησί των ονείρων» κοντά στις ακτές της Τυνησίας. Το Er-Riadh βρίσκεται σε ένα δημοφιλές τουριστικά νησί, αλλά το χωριό αποτελεί περισσότερο προορισμό θρησκευτικών πιστών και χώρο ειρηνικής συνύπαρξης Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων εδώ και 2000 χρόνια. Το Τζέρμπαχουντ χρηματοδοτήθηκε από Τυνήσιους και Γάλλους σπόνσορες, καθώς και από το (μάλλον μακράν πιο διορατικό) Υπουργείο Πολιτισμού της Τυνησίας, το οποίο και παρείχε την απαραίτητη έγκριση ώστε το φεστιβάλ να λάβει χώρα σε ένα τόπο πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορίας χιλιάδων ετών. Φυσικά, ο ιδιοκτήτης του κάθε σπιτιού έπρεπε να δώσει και τη δική του έγκριση, ακόμα και την καλλιτεχνική του γνώμη, προτού το έργο ζωγραφισθεί στην κατοικία του. To μεγαλύτερο in-situ υπαίθριο γκραφίτι μουσείο άρχισε να παίρνει οστά, και καλλιτέχνες διεθνούς φήμης, όπως ο Βρετανός Phlegm, ο Βέλγος ROA, η Νοτιοαφρικανή Faith 47 και οι Γάλλοι Seth, eL Seed και Liliwenn ήταν λίγοι μόνο από τους παγκοσμίως αναγνωρισμένους muralists που συμμετείχαν.

Tα έργα φυσικά παραμένουν ως σήμερα στο χωριό, το οποίο ελκύει λάτρεις των αστικών τεχνών από όλον τον κόσμο. Οι κάτοικοι συντηρούν πια τα έργα και φροντίζουν με όσα μέσα διαθέτουν ώστε αυτά να πληθαίνουν. Το πείραμα του Μέντι πέτυχε, όχι μόνο στο μεγάλο στοίχημα που έβαλε για την περάτωση του, αλλά κυρίως στην ειρηνική γεφύρωση δύο πολιτισμών, με τόσο προβεβλημένες (ένα φυσικό επόμενο στις μέρες μας) διαφορές, και στέκεται εκεί, φωτεινό παράδειγμα ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνεργαστούν, να φιλιώσουν και να μεγαλουργήσουν, ανεξαρτήτως χρώματος, εθνότητας και θρησκεύματος.

 

 

Πηγές κειμένου:

• http://www.thenational.ae/blogs/national-view/djerbahood-tunisian-street-art#12
• http://theculturetrip.com/africa/tunisia/articles/street-artist-mehdi-ben-cheikh-takes-his-visions-to-djerba/
• http://www.widewalls.ch/djerbahood-tunisia-street-art-project-by-itinerrance/
• http://www.djerbahood.com/
• http://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2014/sep/03/tunisian-street-art-in-pictures
• http://itinerrance.fr/hors-les-murs/djerbahood/
• http://www.graffitistreet.com/djerbahood-project-djerba-tunisia-graffiti-street-news/
• http://www.fatcap.com/article/poetry-in-djerbahood.html

Πηγές φωτογραφιών:

• http://www.thenational.ae/blogs/national-view/djerbahood-tunisian-street-art#12
• http://theculturetrip.com/africa/tunisia/articles/street-artist-mehdi-ben-cheikh-takes-his-visions-to-djerba/
• http://www.widewalls.ch/djerbahood-tunisia-street-art-project-by-itinerrance/
• http://www.theguardian.com/artanddesign/gallery/2014/sep/03/tunisian-street-art-in-pictures
• http://www.graffitistreet.com/djerbahood-project-djerba-tunisia-graffiti-street-news/
• http://www.atlasobscura.com/articles/djerbahood-graffiti-dreams-150-artists-turn-tunisian-village-into-a-massive-street-art-gallery