Ένα παλιό αρχιτεκτονικό στολίδι μεταμορφώθηκε σε μουσείο, μόλις μιάμιση ώρα από τη Θεσσαλονίκη

Στην καρδιά της Έδεσσας, μια νέα πολιτιστική κοιτίδα έρχεται να ενώσει την ιστορία με την τεχνολογία, το παρελθόν με το μέλλον. Το Μουσείο Γέσιου – Ο Μακεδονικός Αγώνας και η Έδεσσα αποτελεί από τον Οκτώβριο του 2024 ένα σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη μουσειολογία στην Ελλάδα.

Το μουσείο στεγάζεται σε ένα αναπαλαιωμένο κτήριο του 1936, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Εκεί που άλλοτε λειτουργούσε το κατάστημα σιδηρικών και οικοσκευών των Αδελφών Γέσιου, σήμερα ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με μια βαθιά βιωματική αφήγηση. Αντικείμενα, ήχοι, πολυμέσα και φυσικά μαρτυρίες, δημιουργούν μια εμπειρία που σέβεται τη μνήμη αλλά και την προβάλλει δυναμικά στο παρόν.

Το 1942 η λειτουργία του άλλοτε εμπορικού καταστήματος, διακόπηκε από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και τις επόμενες δεκαετίες το κτίριο φιλοξένησε διάφορες χρήσεις. Το 2001 όμως χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο, ένα σημείο-ορόσημο για την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Εδεσσας, δίνοντας δυνατότητα έτσι ώστε τα επόμενα χρόνια να μεταμορφωθεί σε έναν σπουδαίο χώρο τέχνης.

«Το Μουσείο Γέσιου είναι μια πολιτιστική προσθήκη ουσιαστικής σημασίας για την Έδεσσα», εξηγεί στην Parallaxi ο Δημήτρης Κολιαδήμας, ένας εκ των βασικών συντελεστών του εγχειρήματος. «Λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, αναδεικνύοντας όχι μόνο την ιστορία της πόλης αλλά και τη δυναμική της τοπικής ταυτότητας».

Ο σχεδιασμός του μουσείου ακολούθησε μία φιλοσοφία σεβασμού και αλληλεπίδρασης με την υπάρχουσα αρχιτεκτονική ταυτότητα του χώρου. Διατηρήθηκαν αυθεντικά στοιχεία όπως το αίθριο, οι σκάλες και ο εξώστης, ενώ ιδιαίτερη μνεία αξίζει στον κεντρικό κορμό καρυδιάς που δεσπόζει στο κέντρο του ελλειψοειδούς εξώστη, ως σύμβολο μνήμης και ριζώματος.

«Η αναπαλαίωση του κτηρίου βασίστηκε στην αρχή του διαλόγου μεταξύ παλιού και νέου», σημειώνει ο Κολιαδήμας. «Αποφασίσαμε να αφήσουμε επιλεγμένα υποστυλώματα και τοίχους με εμφανές σκυρόδεμα, εκφράζοντας την τραχύτητα της θεματολογίας του μουσείου».

Το Μουσείο είναι αφιερωμένο στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908), αναδεικνύοντας τη συμβολή της Έδεσσας και των «Αόρατων Αγωνιστών» της στην έκβαση του αγώνα. Μέσα από μια τεκμηριωμένη ιστορική αφήγηση και τη χρήση σύγχρονων μουσειολογικών μεθόδων, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τη δράση εκείνων που, με θάρρος και αυταπάρνηση, συνέβαλαν στην υπεράσπιση της ελληνικής ταυτότητας στη Μακεδονία.

Το Μουσείο Γέσιου δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους «Αόρατους Αγωνιστές» της πόλης, με μια ξεχωριστή ενότητα στη συμβολή των κατοίκων της Έδεσσας και στον Μακεδονικό Αγώνα, με προσωπικά αντικείμενα, σπάνιο φωτογραφικό υλικό και ιστορικά τεκμήρια. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν ονόματα προγόνων τους μεταξύ των κρυφών ηρώων της Έδεσσας, γεγονός που δημιουργεί συγκίνηση και υπερηφάνεια.

Ωστόσο, το Μουσείο Γέσιου δεν μένει στο παρελθόν. Επενδύει στην τεχνολογία, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που απευθύνεται σε επισκέπτες όλων των ηλικιών με τρόπο βιωματικό. Εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, αισθητηριακές εγκαταστάσεις και διαδραστικά ηχητικά περιβάλλοντα συνδιαμορφώνουν μία σύγχρονη μουσειακή εμπειρία.

«Η τεχνολογία δεν είναι απλώς παρούσα στο Μουσείο Γέσιου, είναι οργανικό του στοιχείο», λέει χαρακτηριστικά. «Στο μέλλον σχεδιάζεται ακόμα και η ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης και VR επισκέψεων, για να μπορούμε να προσφέρουμε προσωποποιημένες διαδρομές».

Η δημιουργία του μουσείου ήταν αποτέλεσμα ενός οικογενειακού οράματος που κατάφερε να ενώσει γύρω του δημιουργικούς ανθρώπους από διαφορετικούς χώρους – μουσειολόγους, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες και επιστήμονες. Το αποτέλεσμα επιβραβεύτηκε πρόσφατα με τρεις διακρίσεις στα Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ) 2025.

«Αυτές οι βραβεύσεις είναι μια σημαντική αναγνώριση της προσπάθειας να αποτυπώσουμε το αφήγημα του μουσείου με τρόπο κατανοητό και θελκτικό», δηλώνει ο Κολιαδήμας. «Το μουσείο επιδιώκει να αποτυπώσει την ιστορικότητα της περιόδου του Μακεδονικού Αγώνα με σύγχρονα μέσα, ώστε να λειτουργεί ως ενωτικός, επιμορφωτικός και πολιτισμικός χώρος».

Όραμα των δημιουργών του είναι το μουσείο να εξελιχθεί σε κόμβο πολιτιστικής ανταλλαγής και μάθησης. Ήδη δρομολογούνται συνεργασίες με σχολεία, καλλιτεχνικές ομάδες και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την πολιτιστική ζωή της Βόρειας Ελλάδας.

«Το σπουδαιότερο είναι ότι δεν δημιουργήθηκε απλώς ένας χώρος για έκθεση αντικειμένων, αλλά ένας τόπος βιωματικής σύνδεσης, όπου κάθε επισκέπτης μπορεί να βρει κάτι από τον εαυτό του», καταλήγει ο Δημήτρης Κολιαδήμας. «Τώρα που ανοίγεται στο κοινό, ξεκινά η επόμενη, εξίσου συναρπαστική φάση».

Παρακάτω, ολόκληρη η συζήτηση με τον Δημήτρη Κολιαδήμα για το Μουσείο Γέσιου:

Αναλύστε μου αρχικά, τη σημασία ενός τέτοιου μουσείου στην Έδεσσα και τι ακριβώς θέλετε να δει, να προσέξει και τελικά, να πάρει μαζί του ο επισκέπτης;

Το Μουσείο Γέσιου είναι μια πολιτιστική προσθήκη ουσιαστικής σημασίας για την Έδεσσα. Λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, αναδεικνύοντας όχι μόνο την ιστορία της πόλης αλλά και τη δυναμική της τοπικής ταυτότητας. Ο επισκέπτης καλείται να ανακαλύψει τον ιδιαίτερο ρόλο του Χρίστου Γέσιου στο εγχείρημα, την ιδιαιτερότητα του αφηγηματικού άξονα του μουσείου, και να προσέξει την αλληλεπίδραση της τοπικής ιστορίας με τον σύγχρονο σχεδιασμό και τις ψηφιακές αφηγήσεις. Το μουσείο επιδιώκει ο επισκέπτης να φύγει με ένα αίσθημα βαθύτερης σύνδεσης με την Έδεσσα και την ιστορία της Μακεδονίας ευρύτερα, έχοντας βιώσει μια εμπειρία που συνδυάζει αισθητική, πολιτιστική παιδεία και προσωπικό προβληματισμό γύρω από τη σχέση μας με τη μνήμη και το περιβάλλον μας.

Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα διατηρητέο αρχιτεκτονικό στολίδι του 1936 στο κέντρο της Έδεσσας και μαθαίνω πως αναπαλαιώθηκε με σεβασμό στην ιστορία και την αρχιτεκτονική του ταυτότητα. Ποια είναι τα στοιχεία που έπρεπε να προσέξετε για να εναρμονιστεί η ιστορία του με το σήμερα και ασφαλώς και το αύριο ενός τέτοιου εγχειρήματος;

Η αναπαλαίωση του κτηρίου βασίστηκε στην αρχή του διαλόγου μεταξύ παλιού και νέου. Διατηρήθηκαν τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία του 1936 όπως το χαρακτηριστικό κεντρικό αίθριο, οι σκάλες και οι εξωτερικές προσόψεις. Το κτίριο στο παρελθόν αρχικά στέγαζε το κατάστημα Σιδηρικών και Οικοσκευών των Αδελφών Γέσιου και έπειτα χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως κατάστημα λιανικού εμπορίου. Ο φέρων οργανισμός ενισχύθηκε συνολικά με στατικά μέσα, ενώ εγκαταστάθηκε και ένας κεντρικός ανελκυστήρας.  Η ομάδα αποφάσισε να αφήσει επιλεγμένα υποστυλώματα, δοκούς και τοίχους του κτιρίου με εμφανές εκτοξευόμενο σκυρόδεμα, εκφράζοντας την τραχύτητα της θεματολογίας του μουσείου. Η εκθεσιακοί χώροι στο ισόγειο και στον 1ο όροφο εκμεταλλεύονται τον υφιστάμενο ανοιχτό χώρο και την κυκλοφορία γύρω από τους περιμετρικούς τοίχους.  Ένα χαρακτηριστικό μορφολογικό στοιχείο είναι ο ελλειψοειδής εσωτερικός εξώστης, ο οποίος αποκτά νέα ταυτότητα μέσα από την τοποθέτηση ενός εμβληματικού κορμού καρυδιάς, που εκτείνεται καθ’ όλο το ύψος του εκθεσιακού χώρου. Συνολικά ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένα ζωντανό μουσείο που διατηρεί τη μνήμη του τόπου, αλλά και ενσωματώνεται φυσικά στο πολιτιστικό παρόν και μέλλον της Έδεσσας.

Σε μία εποχή που η τεχνολογία έχει πάρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε όσα κάνουμε, τι μπορεί ένα σύγχρονο μουσείο να το φέρει στην τεχνολογική σημερινή πραγματικότητα, τι κάνατε εσείς στο Μουσείο Γέσιου και τι παραπάνω θα μπορούσε να γίνει στο μέλλον;

Η τεχνολογία δεν είναι απλώς παρούσα στο Μουσείο Γέσιου, είναι οργανικό του στοιχείο. Μέσω διαδραστικών εφαρμογών, πολυμεσικών αφηγήσεων και ψηφιακών προβολών, δημιουργήθηκε μια εμπειρία που καλεί τον επισκέπτη να συμμετέχει ενεργά στην αφήγηση. Εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, αισθητηριακές εγκαταστάσεις και ηχητικά περιβάλλοντα μετατρέπουν το μουσείο σε πολυεπίπεδο χώρο βιωματικής εξερεύνησης. Στο μέλλον, η αξιοποίηση τεχνητής νοημοσύνης, η δυνατότητα απομακρυσμένων επισκέψεων μέσω VR, αλλά και η δυναμική δημιουργία προσωποποιημένων διαδρομών επίσκεψης, αποτελούν επόμενα βήματα που σχεδιάζονται, ώστε το Μουσείο να εξελίσσεται μαζί με την εποχή του.

Ποια θα λέγατε πως είναι τα πιο δυνατά σημεία του ή αυτά που δίνουν ήδη ή θα δώσουν σιγά σιγά δυναμική στο Μουσείο;

Το δυνατότερο σημείο του μουσείου είναι η αυθεντικότητα της ιστορίας του σε συνδυασμό με τον μοντέρνο τρόπο αφήγησής της. Το γεγονός ότι συνδυάζει αρχιτεκτονική κληρονομιά, σύγχρονο design και τεχνολογία το καθιστά μοναδικό στον ελλαδικό χώρο. Η συναισθηματική σύνδεση που δημιουργείται με τον επισκέπτη, η προσωποποιημένη εμπειρία, αλλά και η κοινωνική του λειτουργία ως χώρος εκπαιδευτικών δράσεων, διαλόγου και πολιτιστικής συνάντησης του δίνουν μακροπρόθεσμη δυναμική. Επιπλέον, η συνεπής αισθητική του, η προσεγμένη γραφιστική του ταυτότητα και η συνεχής ανανέωση των δράσεων το καθιστούν έναν ζωντανό οργανισμό πολιτισμού.

Είναι σπουδαίο πως όλα ξεκίνησαν από ένα οικογενειακό όραμα και παρέσυρε μέσα του ένα σωρό ανθρώπους που όλοι μαζί δημιουργήσατε αυτό το Μουσείο. Ποια είναι η δική σας σκέψη σε όλο αυτό που συνέβη και ειδικά τώρα, που παραδόθηκε στο κοινό, τι θεωρείτε εσείς σπουδαίο σε όλο αυτό το εγχείρημα;

Το γεγονός ότι το μουσείο ξεπήδησε από μια προσωπική ανάγκη μνήμης και εξελίχθηκε σε ένα συλλογικό πολιτιστικό έργο, αποδεικνύει τη δύναμη της ανθρώπινης πρόθεσης όταν συναντάται με κοινές αξίες. Η αφοσίωση, η αγάπη και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στην πόλη και την ιστορία της έγιναν κοινό έδαφος συνεργασίας και δημιουργίας. Το σπουδαιότερο για εμάς είναι ότι δεν δημιουργήθηκε απλώς ένας χώρος για έκθεση αντικειμένων, αλλά ένας τόπος βιωματικής σύνδεσης, όπου κάθε επισκέπτης μπορεί να βρει κάτι από τον εαυτό του. Το ότι πλέον ανοίγεται στο κοινό σημαίνει πως το όραμα έγινε πραγματικότητα και τώρα ξεκινά η επόμενη, εξίσου συναρπαστική φάση.

Τι είναι για εσάς και όλη αυτή την προσπάθεια σας, οι τρεις διακρίσεις για το μουσείο στα φετινά Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ) 2025;

Είναι μια σημαντική αναγνώριση μιας συνολικής προσπάθειας που έγινε από την ομάδα μου, την ομάδα του μουσειολόγων, και των αρχιτεκτόνων, ώστε να μπορέσουμε να αποτυπώσουμε το αφήγημα του μουσείου με έναν τρόπο που γίνεται κατανοητό και θελκτικό από τους επισκέπτες του αλλά και να μπορέσουμε να παρουσιάσουμε τον Μακεδονικό Αγώνα με έναν σύγχρονο τρόπο. Ουσιαστικα να φτιάξουμε ένα μουσείο που αποτυπώνει την ιστορικότητα της περιόδου του Μακεδονικού Αγώνα με σκοπό το μουσείο να είναι ενωτικό, επιμορφωτικό, αλλά και μια κοιτίδα πολιτισμού η οποία μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στον τόπο της.  Η ταυτότητα του Μουσείου Γέσιου δεν είναι απλώς ένα σύνολο οπτικών επιλογών είναι μία πολυεπίπεδη αφήγηση που ξεδιπλώνεται μέσα από το design, την τυπογραφική εκφραστικοτητα και τον χώρο. Αυτές οι βραβεύσεις μάς τιμούν και, ταυτόχρονα, μας ενθαρρύνουν να συνεχίσουμε με το ίδιο πάθος και δημιουργικότητα.

Τι περιλαμβάνει το μέλλον του Μουσείου Γέσιου και ποιο το δικό σας όραμα για τα επόμενα χρόνια του;

Το μέλλον του Μουσείου περιλαμβάνει δυναμική εξέλιξη και εξωστρέφεια. Προγραμματίζονται περιοδικές εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, συνεργασίες με καλλιτέχνες, σχολεία, ιδρύματα, φορείς, ενώ ήδη σχεδιάζεται η ψηφιακή του επέκταση. Το όραμά μας είναι να γίνει σημείο αναφοράς στην πολιτιστική ζωή της Βόρειας Ελλάδας, αλλά και ένα παράδειγμα για το πώς η τοπική ιστορία μπορεί να αποκτήσει παγκόσμια φωνή μέσα από τον σύγχρονο πολιτισμό. Θέλουμε το Μουσείο Γέσιου να παραμένει ανοιχτό στις ιδέες, στους ανθρώπους και στις προκλήσεις του μέλλοντος, διατηρώντας πάντα την ψυχή με την οποία γεννήθηκε.

*Μουσείο Γέσιου: Εδεσσα, Πλατεία Ελευθερίας | Ανοιχτό Τρίτη έως Κυριακή, 10:00-17:00