Η «ομίχλη» του παρελθόντος θα είναι αόρατη αυτόν τον Ιούνιο στη Θεσσαλονίκη

Κεντρική εικόνα: Γιώργος Νιάκας

Οι «Αρχαιολογικοί Διάλογοι» έρχονται στη Θεσσαλονίκη. Η ομίχλη της πόλης θα είναι μάλλον αόρατη τον Ιούνιο του 2024. Η δυσκολία διαπραγμάτευσης του παρελθόντος είναι ωστόσο πάντα ορατή -ανεξαρτήτως μετεωρολογικών προβλέψεων ή υπουργικών εξαγγελιών- και πάντα πρωτεύουσα, εγγεγραμμένη στην αστική ομίχλη που σκεπάζει καλά κρυμμένες μνήμες ανάμεσα στα άβολα εργοτάξια του παρόντος.

Χρησιμοποιώντας τη Θεσσαλονίκη και την αρχαιολογία ως εφαλτήρια σκέψης, επιχειρείται να ανοιχθεί μια γενικότερη συζήτηση για όλα εκείνα τα «πράγματα» και τις ιστορίες τους που βυθίζονται μέσα στους ανέξοδους προσδιορισμούς μιας «ερωτικής» και «χαλαρής» πόλης ή δεν χωράνε στις κρυστάλλινες προθήκες του ένδοξου παρελθόντος. Αναζητείται η ποικιλότροπη ανάδειξη των άδοξων και δύσκολων υλικών καταλοίπων, των κρυμμένων τοπίων, των μνημών, των μνημείων και των ομάδων που καλύπτονται από ομίχλη, της διαφορετικής οπτικής που εξοβελίζεται από κάθε «επιστημονική» συζήτηση, μέσα στο πλαίσιο των Αρχαιολογικών Διαλόγων που μας κάνει να αισθανόμαστε πάντοτε λιγότερο άβολα.

Οι «Αρχαιολογικοί Διάλογοι» με τίτλο «Διάλογοι στην ομίχλη. Δύσκολα πράγματα στο παρελθόν και το παρόν» θα πραγματοποιηθούν στις 14, 15 και 16 Ιουνίου 2024 στη Θεσσαλονίκη

Οι θεματικοί άξονες περιστρέφονται γύρω από τις λέξεις-κλειδιά της φετινής συνάντησης και ενδεικτικά είναι:

•  Η ομίχλη, με την έννοια της ελλιπούς, στρεβλωμένης ή διαθλασμένης ορατότητας πραγμάτων του απώτερου ή του πρόσφατου παρελθόντος, όπως είναι τα άγνωστα, τα κρυμμένα, τα τυχαία ή σκόπιμα εγκαταλελειμμένα μνημεία, τα μνημεία βορά του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης, μέσα στον αστικό ιστό ή τις περιχαρακωμένες μουσειακές εκθέσεις.
•  Αλλά, επιπλέον, η ομίχλη γύρω από κοινωνικές ομάδες που (εν δυνάμει) συνυφαίνονται με τα πράγματα του παρελθόντος, όπως οι «άλλοι», Εβραίοι, μουσουλμάνοι, σλαβόφωνοι, περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες κ.ά., αλλά και «εμείς», οι εκτάκτως εργαζόμενοι και μονίμως αγωνιζόμενοι.
• Η δυσκολία που παραπέμπει σε πράγματα του παρελθόντος τα οποία οι σημερινοί μας ηθικοί και πολιτικοί κώδικες χαρακτηρίζουν ως διαχειριστικά δύσκολα, επειδή σχετίζονται με τραυματικές μνήμες του πρόσφατου παρελθόντος.
• Αλλά, επιπλέον, οι δυσκολίες που αναφύονται όταν επιχειρούμε εναλλακτικές κριτικές ανατομίες και ανατρέπουμε τις διαχειριστικές ευκολίες με τις οποίες μας έμαθαν να βλέπουμε το παρελθόν. Στο πεδίο αυτό εμπλέκονται και συνομιλούν οι «επαγγελματίες της διαχείρισης», τα κινήματα πόλης, οι συλλογικότητες και η κοινωνία των πολιτών γενικότερα μέσα στο τοπίο που διαμορφώνεται από τις εδώ και χρόνια προωθούμενες σχετικές πολιτικές.

Πέρα από αυτά, οι Αρχαιολογικοί Διάλογοι της Θεσσαλονίκης φιλοδοξούν, και φέτος, να συμπεριλάβουν συμμετοχές που θίγουν και άλλα σύγχρονα θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα της μελέτης και διαχείρισης του παρελθόντος, με τρόπο που να προκαλεί τον ουσιαστικό διάλογο και να δημιουργεί νέα ερωτήματα, σε βάρος των οριστικών απαντήσεων.

Ο θεσμός

Οι «Αρχαιολογικοί Διάλογοι» είναι ένας νέος θεσμός, ένας διαρκής κριτικός και αναστοχαστικός διάλογος για τις αρχαιότητες και την αρχαιολογία στη σημερινή κοινωνία. Η βασική του μορφή συνίσταται σε ένα ετήσιο, ανοικτό συνέδριο/εκδήλωση/ καλλιτεχνικό γεγονός, μια συνάντηση κριτικής, θεωρίας και πράξης, ανοικτή σε όλους τους αρχαιολόγους: φοιτητές και καθηγητές, διευθυντές και συμβασιούχους, εργαζόμενους και άνεργους, ανεξάρτητα από επιμέρους εξειδικεύσεις, εργασιακούς, θεωρητικούς ή άλλους περιορισμούς, αλλά και πέρα από ιεραρχίες και στεγανά.

Η συνάντηση αυτή είναι επίσης ανοικτή σε ειδικούς και μη από άλλους χώρους: ανθρωπολόγους, ιστορικούς, ιστορικούς της τέχνης, μουσειολόγους, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, αλλά και όποιον θέλει να συνεισφέρει στη συζήτηση για το ρόλο και τη σημασία των αρχαιοτήτων και της αρχαιολογίας σήμερα.

Η θεματολογία των συνεδρίων διαμορφώνεται κάθε φορά από τις προτάσεις για θεματικά εργαστήρια, εισηγήσεις, δρώμενα και άλλες δραστηριότητες, οι οποίες υποβάλλονται στο πλαίσιο των παραπάνω αρχών της κριτικής, του αναστοχασμού, και του ανοιχτού και αντι-ιεραρχικού τους χαρακτήρα. Ενδεικτικά, τα συνέδρια πραγματεύονται ζητήματα όπως: Αρχαιολογία και σύγχρονη κοινωνία. Κριτική, κοινωνική ιστορία της αρχαιολογίας. Αρχαιολογία και «ανάπτυξη». Αρχαιότητες, αρχαιολογία και ταυτότητες (εθνοτικές, εθνικές, ταξικές, φύλου, τοπικές κ.ά.). Πολιτική οικονομία της αρχαιολογίας, και της αρχαιολογικής πρακτικής. Αρχαιολογία και εργασιακές σχέσεις. Σχέσεις της αρχαιολογίας με την κοινωνική ανθρωπολογία, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τις άλλες επιστήμες και τη σύγχρονη τέχνη.

Η μορφή των συναντήσεων

Οι συναντήσεις επιδιώκουν να υπερβούν τις παραδοσιακές μορφές συνεδρίων. Δίνουν βάρος στον διάλογο και όχι σε παράλληλους μονόλογους. Οι τοποθετήσεις/ανακοινώσεις είναι σύντομες, ενώ υπάρχουν, πέρα από τις θεματικές συνεδρίες, στρογγυλές τράπεζες, ανοικτές συζητήσεις, αλλά και μη συμβατικές μορφές κριτικού διαλόγου: καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, εκθέσεις, θεατρικά δρώμενα, προβολές, αλλά και άλλες μορφές που προτείνονται από τους οργανωτές και τους συμμετέχοντες. Οι γλώσσες της συνάντησης είναι τα ελληνικά και τα αγγλικά.

Δημοσιεύσεις

Δεν υπάρχουν πρακτικά με τη συμβατική έννοια, ούτε οι οργανωτές των συναντήσεων και των συνεδριών είναι υποχρεωμένοι να δημοσιεύσουν τις ανακοινώσεις. Εάν, ωστόσο, συμμετέχοντες και οργανωτές κρίνουν πως επιμέρους ενότητες αξίζουν δημοσίευσης, μπορούν με δική τους πρωτοβουλία να επικοινωνήσουν με εκδότες και περιοδικά, προτείνοντας τη δημοσιοποίηση των συζητήσεων και των παρουσιάσεων, μέσω ποικίλων μορφών: συλλογικούς τόμους, ειδικά αφιερώματα σε περιοδικά, ιστοσελίδες και e-books, ελεύθερα προσβάσιμα videos, κ.ά., αναφέροντας όμως πως το υλικό παρουσιάστηκε στις συναντήσεις των «Αρχαιολογικών Διαλόγων». Παράλληλα, εξετάζεται η δυνατότητα κατασκευής ιστοσελίδων, όπου επίσης μπορούν να δημοσιεύονται κείμενα και άλλο υλικό.

Οι πρώτοι «Αρχαιολογικοί Διάλογοι» πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα στις 9-11 Ιανουαρίου 2015 (Αμφιθέατρο Άλκη Αργυριάδη, Προπύλαια ΕΚΠΑ, Αθήνα) και οι δεύτεροι στη Μυτιλήνη το 2016.

Η ιδρυτική συνάντηση των Αρχαιολογικών Διαλόγων έγινε στην Αθήνα (στα γραφεία του ΣΕΑ) στις 19 Ιανουαρίου 2014 μετά από πρόσκληση του Γιάννη Χαμηλάκη και σε αυτήν συμμετείχαν οι: Γιώργος Αθανασόπουλος, Αντώνης Βασιλάκης, Δέσποινα Καταπότη, Στέλιος Λεκάκης, Δέσποινα Κουτσούμπα, Μιμίκα Κρίγκα, Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν, Γιώτα Μαυρομμάτη, Δημήτρης Πλάντζος, Πέγκυ Ρίγγα, Έστερ Σολομών, Ελένη Τζιράκη, Μίνα Τσιμόγιαννη, Εύη Τσώτα, Γιάννης Χαμηλάκης.

Η πρωτοβουλία συντονίζεται από πολυμελή, ανοικτή συντονιστική ομάδα που αποτελείται από όσους ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση για την ιδρυτική συνάντηση, αλλά και στη δεύτερη συνάντηση στην Αθήνα, τον Ιούλιο του 2014 και συναδέλφους εκτός Αθηνών που εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν. Την ευθύνη για την εκάστοτε ετήσια συνάντηση αναλαμβάνει τοπική οργανωτική επιτροπή, σε συνεργασία με τη συντονιστική ομάδα.

Πρόγραμμα