Νέες πρωτότυπες συνθέσεις από την ΚΟΘ βασισμένες σε έργα του MOMus!

Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και o Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus) παρουσιάζουν το πρωτοποριακό πρόγραμμα ‘Μουσική για το Μουσείο’, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού.

Η ‘Μουσική για το Μουσείο’ είναι μία δράση που προέκυψε από την ενθάρρυνση του Υπουργείου προς τους φορείς της πόλης, και τη συνακόλουθη ενίσχυσή τους, για την παραγωγή πρωτότυπου πολιτιστικού υλικού, μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, με σκοπό την ελεύθερη διάθεσή του στο κοινό. 

Τέσσερις νέοι, ταλαντούχοι, Έλληνες συνθέτες εμπνέονται από τέσσερις συλλογές του Μουσείου και γράφουν πρωτότυπη μουσική, την οποία ερμηνεύουν μουσικοί της Κ.Ο.Θ. Με αυτό τον τρόπο η σύγχρονη εικαστική δημιουργία συναντά τη σύγχρονη μουσική, με τις δύο τέχνες να αλληλεπιδρούν και να αλληλοσυμπληρώνονται, προσφέροντας στο κοινό μία νέα εμπειρία και ποικίλα συναισθήματα. Παράλληλα, αναγεννάται η εικαστική δημιουργία, αφού η ξενάγηση στο μουσείο γίνεται μέσω της παγκόσμιας γλώσσας της μουσικής και αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. 

Αυτή η συνάντηση των τεχνών θα λάβει χώρα σε τέσσερις διαφορετικούς σταθμούς του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που αποτέλεσαν με τη σειρά τους την πηγή της έμπνευσης των ταλαντούχων Θεσσαλονικιών συνθετών, Παύλου Μιχαηλίδη, Δήμητρας Τρυπάνη, Μενέλαου Πειστικού και Δημήτρη Οικονόμου. Οι σταθμοί είναι οι εξής:

Α. Τα γλυπτά της Χρύσας: ένας χώρος γλυπτών όπου η χρήση υλικών όπως το νέον και το αλουμίνιο μαρτυρούν το αστικό βίωμα, τους «ήχους» της πόλης.

Κοντά στην είσοδο του μουσείου και αναρτημένα στους τοίχους που περιβάλλουν την κεντρική σκάλα εκτίθενται τα έργα της Χρύσας. Μόλις είκοσι δύο ετών, το 1955, και αφού είχε σπουδάσει για ένα διάστημα στην Academie de la Grande Chaumiere στο Παρίσι, η Χρύσα ταξίδεψε στην Αμερική, αρχικά στο Σαν Φρανσίσκο και πολύ σύντομα στη Νέα Υόρκη, όπου έμελλε να εγκατασταθεί και να παραμείνει για σαράντα εφτά χρόνια. Έχει τονιστεί κατ’ επανάληψη η ισχυρή εντύπωση που προκάλεσε στη νεαρή Ελληνίδα η πρώτη της επίσκεψη στην κατάφωτη Times Square, μία εμπειρία που την οδήγησε σε κατάσταση ενόρασης και έξαψης.

Ο κλαρινετίστας της Κ.Ο.Θ. Αλέξανδρος Σταυρίδης ερμηνεύει το έργο του Παύλου Μιχαηλίδη ‘Νέον’. Τρία εικαστικά έργα της “Chryssa” (Χρύσα Βαρδέα-Μαυρομιχάλη) και η συνύπαρξή τους στον ιδιαίτερο χώρο του MoMus (Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) δίνουν αφορμή στο Θεσσαλονικιό δημιουργό για μια ενδιαφέρουσα μουσική προσέγγιση. Μια αμφίδρομη επικοινωνία μουσικής και γλυπτικής, ένας διάλογος όπου ο τόπος και ο χρόνος – παρόν, παρελθόν και μέλλον – γεφυρώνονται. Σημαντικό στοιχείο το φως, που στα έργα της “Chryssa” ενσωματώνεται δημιουργικά μέσα από τα φώτα Neon και δανείζει στο μουσικό έργο τον τίτλο του.

Β. Αίθουσα Απέργη: ένας χώρος στον οποίο επικρατούν γλυπτά από οξειδωμένα μέταλλα και αιχμές για να υποδηλώσουν τα μετά-καταστροφής τοπία.

Ο Αχιλλέας Απέργης (1909 – 1986) υπήρξε σημαντικός Έλληνας γλύπτης. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Η δωρεά των έργων του προς το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης έχει γίνει από τον γιό του καλλιτέχνη, τον μουσικό Γιώργο Απέργη που ζει στο Παρίσι. Η περίπτωση της γλυπτικής στην έκθεση της δωρεάς του Α. Απέργη, είτε στο σύνολο της είτε σε μεμονωμένα έργα, με τίτλους Πέρασμα, Αναβίωση, Πέταγμα, Κίνηση ακόμη και το μικρό αίθριο με τα 4 μεγάλα έργα: Solitude III, Figure Ι και ΙΙ, Σκύρος, -ή την εγκατάσταση με τις Σκάλες που παραπέμπει και σε μουσικούς όρους αναβάθμισης, έντασης, οξύτητας, ανύψωσης. Η σύνθεση των έργων του παραπέμπει σε εικόνες από ένα μέλλον δυστοπικό, ένα κατεστραμμένο αστικό, μετα-βιομηχανικό τοπίο. 

Ο φλαουτίστας της Κ.Ο.Θ. Γιάννης Ανισέγκος, ερμηνεύει το έργο της Δήμητρας Τρυπάνη AprèS (μετά), μια μινιατούρα ήχου και εικόνας πάνω στα γλυπτά του Αχιλλέα Απέργη. Η συνθέτης δεν επιθυμεί να γράψει ένα  μουσικό soundtrack για τα γλυπτά του Απέργη, αλλά να βοηθήσει, μέσω της αυστηρά ενορχηστρωμένης διάδρασης της μουσικής με την εικόνα, να αποκαλυφθεί ο ισχυρός εσωτερικός ήχος τους. Για να το καταφέρει αυτό ανατρέχει για βοήθεια: α) στα θεατρικά κείμενα του Samuel Beckett, από τα οποία σταχυολογήθηκαν τα θραύσματα κειμένου που εμπεριέχονται στο έργο, β) στην αργή, μη γραμμική χρονική ροή των ταινιών του Andrei Tarkovsky και, γ) στον πνευματικό σειραϊκό μινιμαλισμό του Arvo Pärt, έτσι όπως καθρεφτίζεται στο έργο του Fratres. Το κοινό όλων των παραπάνω δημιουργών με τον Απέργη είναι ότι τους αφορά η ανθρωπότητα και το μέλλον της, ο άνθρωπος ως δισυπόστατος άγιος-θηρίο, η καταστροφή ως σημείο εσωτερικής επανεκκίνησης και η αντίληψη του χρόνου στην πνευματική, μη-γραμμική του διάσταση.

Γ. Η περιοδική έκθεση «Βαλ’ τους Χ» με θέμα τη χαρτογράφηση της ρατσιστικής βίας από Έλληνες και ξένους σκιτσογράφους

Η περίοδική έκθεση στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τίτλο «Βαλ’ τους Χ. Ο μαύρος χάρτης της Ρατσιστικής Βία» παρουσιάζει τα σχέδια που προέκυψαν με αφορμή 100 επιθέσεις των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής σε όλη την Ελλάδα και αναδεικνύει τις σκοτεινές κι εγκληματικές πρακτικές της Ναζιστικής οργάνωσης. Πρόσφατα η πρωτοβουλία valtousx της HumanRights360 και του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ προσκάλεσε σκιτσογράφους από την Ελλάδα και το εξωτερικό να σκιτσάρουν κατά τη διάρκεια των απολογιών των ηγετικών στελεχών της Χρυσής Αυγής.. 

Η πιανίστα της Κ.Ο.Θ. Μαριλένα Λιακοπούλου ερμηνεύει το έργο  Echo Lontano του Μενέλαου Πειστικού. Ο στόχος του έργου είναι ταυτόσημος με τον στόχο της έκθεσης: να στηλιτεύσει και να καταπολεμήσει τη βία, φέρνοντας στο προσκήνιο την ειρήνη και τη γαλήνη. Ο Πειστικός στέκεται μπροστά στην παράδοξη συνύπαρξη της τέχνης με τη βία, μέσα στο γαλήνιο χώρο του Μουσείου και σημειώνει την εσωτερική αντίθεση στα σκίτσα που, ως έργα τέχνης, είναι αυτομάτως καλαίσθητα, όμως ταυτόχρονα χρησιμοποιείται αυτή η καλαισθησία της παλέτας και των χρωμάτων τους για να απεικονίσει τη βία, τον ελληνικό νεοναζισμό και το ρατσισμό, στοιχεία αποτρόπαια και κατακριτέα. Παράλληλα, ο συνθέτης αναλογίζεται τις επιπτώσεις των βιαιοπραγιών από μέλη της Χρυσής Αυγής στην ψυχολογική κατάσταση των θυμάτων της, που δεν είναι εύκολο να σβήσουν από τη μνήμη. Η βία, παρόλα αυτά, δεν υπερτερεί της ειρήνης στο έργο. Η προσπάθεια να υπερνικηθεί, την αφήνει στη μνήμη μας με τη μορφή μικρών θραυσμάτων, διάφανων και μηχανικών στην παρουσία τους. Η ελπίδα και η ειρήνη είναι το “φάρμακο” για την εξάλειψη της βίας και του νεοναζισμού, κάνοντας τους εν τέλει να μοιάζουν μόνο με μια μακρινή ηχώ, αναπόφευκτα παρούσα.

Δ. Συλλογή Ιόλα: ένας χώρος στον οποίο επικρατεί πλήθος ποικιλόμορφων έργων, γλυπτών στην πλειοψηφία τους, τα οποία σκιαγραφούν μια σύνθεση ονείρου.

Η δωρεά του Αλέξανδρου Ιόλα το 1978  επέτρεψε την ίδρυση του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο μετεξελίχθηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η δωρεά του Ιόλα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για το πρώτο μουσείο σύγχρονης τέχνης της Ελλάδας. Η συνάντηση της μουσικής με την εικαστική δημιουργία γίνεται ταυτόχρονα με τρεις μουσικούς σε διαφορετικά επίπεδα, έτσι ώστε να αξιοποιηθεί η κινητικότητα, η εκφραστική ποικιλομορφία  και οι πολλαπλές οπτικές γωνίες που προσφέρει ο τριώροφος χώρος της Συλογής Ιόλα. Περιλμβάνονται, μεταξύ άλλων, έργα όπως: Τo πορτρέτο του Αλ. Ιόλα από τον R. Finotti, τα έργα του Παύλου, Δάσος και Φτερά, το Αεροπλάνο του Ακριθάκη, η Νίκη του Λαζόγκα, τα πολύχρωμα γλυπτά της Niki de Saint Phalle, η ενότητα των ηχητικών εγκαταστάσεων του Takis. Η αίσθηση της ανάτασης, της χαράς της ζωής, του πειραματισμού και της σωματικότητας κυριαρχούν στο χώρο.

Τρεις μουσικοί της Κ.Ο.Θ., οι βιολονίστες Θοδωρής Πατσαλίδης και Κωνσταντίνος Καμπάνταης και η τσελίστα Μαρία Ανισέγκου, ερμηνεύουν το έργο του Δημήτρη Οικονόμου σονάτα για δύο βιολιά και τσέλο, σε ένα χώρο όπου κυριαρχεί η αίσθηση της ανάτασης, της χαράς της ζωής, του πειραματισμού και της σωματικότητας. Η σύνθεση του Οικονόμου ενοποιεί τα ποικιλόμορφα στοιχεία της συλλογής και την εικόνα, μέσα από την ομοιογένεια του μουσικού υλικού. Ο δημιουργός χρησιμοποιεί επίσης την έννοια της αντήχησης ως σημαντική παράμετρο μέσα στο χώρο του μουσείου, εξαιτίας και της φυσικής αντήχησης που προσφέρει αυτός.

Οι εκδηλώσεις αυτές θα κινηματογραφηθούν και τα τέσσερα παραγόμενα φιλμς θα παρουσιαστούν διαδικτυακά από τις επίσημες ιστοσελίδες και τα κοινωνικά δίκτυα των δύο φορέων, από την Παρασκευή 8 Μαΐου και κάθε Παρασκευή, στις 17:00 η ώρα.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και των γυρισμάτων θα τηρηθούν όλοι οι κανόνες ασφαλείας όπως αυτοί προβλέπονται από τις οδηγίες των αρμόδιων αρχών.

Λίγα λόγια για τους συνθέτες

Παύλος Μιχαηλίδης

Ο Παύλος Μιχαηλίδης ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Πιάνο, Ανώτερα θεωρητικά και Σύνθεση στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Έχει γράψει έργα για σόλο όργανο, για μικρά και μεγάλα σύνολα, κ.ά.. Επίσης μουσική για θέατρο, ντοκιμαντέρ και βωβό κινηματογράφο.

Δήμητρα Τρυπάνη

Η Δήμητρα Τρυπάνη σπούδασε σύνθεση στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου με τον Nigel Osborne, και ελληνική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. Ως συνθέτρια, ασχολείται συστηματικά με τη δημιουργία πειραματικών μουσικών παραστάσεων, χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα τα αυστηρά δομημένα πολυρρυθμικά σχήματα και την ετεροφωνία τόσο στη μουσική όσο και στον λόγο.

Δημήτρης Οικονόμου

Σπούδασε Σύνθεση στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών – Σχολή Καλών Τεχνών, Α.Π.Θ. (ΒΑ/ΜΑ, τάξη καθ. Χρήστου Σαμαρά) και στο Πανεπιστήμιο του York (ΜΑ, με τον καθ. William Brooks). Είναι Διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, της Σχολής Καλών Τεχνών Α.Π.Θ στη Σύνθεση (2016), όπου και διδάσκει ως εξωτερικός συνεργάτης και διδάσκοντας Π.Δ. Επίσης από το 2017 διδάσκει Σύνθεση και Ανώτερα Θεωρητικά στο ωδείο Μουσικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης.

Μενέλαος Πειστικός

Ο Μενέλαος Πειστικός (22/08/95) είναι συνθέτης και πιανίστας. Ξεκίνησε να παίζει πιάνο και να συνθέτει στην ηλικία των 15 ετών. Στη 1 Φεβρουαρίου 2019, του απονεμήθηκε το 3ο Βραβείο και το 1ο Βραβείο Κοινού στον παγκόσμιο διαγωνισμό σύνθεσης για κουαρτέτο εγχόρδων 7th Molinari String Quartet Composition Competition, που διεξήχθη στο Μόντρεαλ του Καναδά, για το κομμάτι του For Sun’s light. Τον Δεκέμβριο του 2018, κέρδισε το 2ο Βραβείο στον παγκόσμιο διαγωνισμό σύνθεσης για σόλο πιάνο 4th Opus Dissonus Composition Competition στη Βραζιλία, για το έργο του On the Vision and the Riddle. Πέρα από την Ελλαδα, η μουσική του έχει παιχτεί στον Καναδά, την Κροατία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Βραζιλία και την Κύπρο.

Δημιουργία Ιδέας – Επιμέλεια Πρότασης: Ζωή Τσόκανου, Καλλιτεχνική διευθύντρια ΚΟΘ / Συραγώ Τσιάρα, Αν. Διευθύντρια και προϊσταμένη συλλογών του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης 

Εκτέλεση παραγωγής: Μίνα Παπακωνσταντίνου, συνεργάτιδα διεύθυνσης ΚΟΘ / Αγγελική Κουρουκλίδου, υλοποίηση καλλιτεχνικού προγραμματισμού ΚΟΘ

Τα επεισόδια αναλυτικά:

Επεισόδιο Α’

«Ο Ήχος της Πόλης / City Sound» (Μόνιμη Συλλογή ΚΜΣΤ – Χρύσα) 

Μουσική: Παύλος Μιχαηλίδης

Έργο: Νέον, για μπάσο κλαρινέτο

Μπάσο κλαρινέτο: Αλέξανδρος Σταυρίδης

Ημερομηνία Α’ προβολής: 8 Μαΐου, ώρα 17:00

Επεισόδιο Β’

«Αναβίωση / Rebirth» (Μόνιμη Συλλογή ΚΜΣΤ – Αίθουσα Απέργη)

Μουσική: Δήμητρα Τρυπάνη

Έργο: AprèS (μετά), για σοπράνο, άλτο, μπάσο φλάουτο, tape και film

Φλάουτα & Performance: Γιάννης Ανισέγκος

Απαγγελία κειμένου στα Αγγλικά: Μιράντα Καλδή

Ημερομηνία Α’ προβολής: 15 Μαΐου, ώρα 17:00

Επεισόδιο Γ’

«Πέρα από τη Βία / Beyond Violence» (έκθεση ‘Βάλ’τους Χ’)

Μουσική: Μενέλαος Πειστικός

Έργο: Echo Lontano, σύνθεση για σόλο πιάνο

Πιάνο: Μαριλένα Λιακοπούλου

Ημερομηνία Α’ προβολής: 22 Μαΐου, ώρα 17:00

Επεισόδιο Δ’

«Εκεί που Αρχίζουν τα Όνειρα / Where Dreams Begin» (Μόνιμη Συλλογή ΚΜΣΤ – Δωρεά Ιόλα)

Μουσική: Δημήτρης Οικονόμου

Έργο: Trio Sonata, για 2 βιολιά και τσέλο

Βιολί: Θεόδωρος Πατσαλίδης, Κωνσταντίνος Καμπάνταης 

Βιολοντσέλο: Μαρία Ανισέγκου

Ημερομηνία Α’ προβολής: 29 Μαΐου, ώρα 17:00

*MOMus www.momus.gr Facebook @MOMusMuseums, Instagram @momus_museums, Youtube @MOMusMuseums, Κ.Ο.Θ.www.tsso.gr,Facebook @thessalonikistatesymphonyorchestra, Instagram @tssoofficial, Twitter @ThesOrchestra, Youtube @TheTsso

**Τα φιλμς θα παρουσιαστούν διαδικτυακά από τις επίσημες ιστοσελίδες και τα κοινωνικά δίκτυα των δύο φορέων, από την Παρασκευή 8 Μαΐου και κάθε Παρασκευή, στις 17:00.