Στην Άνω Πόλη διερευνούν στην πράξη πώς μια γειτονιά γίνεται βιώσιμη
Δίνοντας έμφαση στη συμμετοχικότητα, τη συμπερίληψη και τη δημιουργικότητα.
Eικόνες: Όλγα Σαλιαμπούκου
Τον τελευταίο χρόνο μια από τις πιο ξεχωριστές και ιστορικές γειτονιές της Θεσσαλονίκης φιλοξενεί ένα καινοτόμο εγχείρημα. Ανεβαίνοντας την οδό Αγίας Σοφίας, στο ύψος της πλατείας Κουλέ Καφέ, θα συναντήσετε ένα νέο, φωτεινό και καλαίσθητο χώρο.
Ο “Κύκλος- Εργαστήριο Αστικής Βιωσιμότητας και Κυκλικότητας”, το πιλοτικό εγχείρημα της ΑΜΚΕ InCommOn*, υποστηρίζεται από μια διεπιστημονική ομάδα νέων ανθρώπων που έβαλε στόχο να ανακαλύψει μαζί με τους κατοίκους της Άνω Πόλης πώς μπορούν να γίνουν πιο βιώσιμες οι γειτονιές και οι πόλεις μας, εστιάζοντας εξίσου στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και στον τρόπο με τον οποίο οι κάτοικοι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, με τη γειτονιά και την πόλη τους. Με έμφαση στη συμμετοχικότητα, τη συμπερίληψη και τη δημιουργικότητα, προσεγγίζει ολιστικά τα ζητήματα που απασχολούν τους ίδιους τους κατοίκους και αναζητά μαζί τους λύσεις.
Πρόκειται για τον πρώτο χώρο στην Ελλάδα αφιερωμένο στον διάλογο για τη σχέση της κυκλικής οικονομίας με την αστική πραγματικότητα, που διερευνά στην πράξη πώς μια γειτονιά μπορεί να γίνει “κυκλική”, αξιοποιώντας στο μέγιστο όλους τους πόρους που διαθέτει, είτε αυτοί είναι υλικοί, είτε ανθρώπινοι. Επιδιώκοντας να εμπνεύσει και να εμπνευστεί από τους ανθρώπους της Άνω Πόλης, δίνει ένα πρώτο έναυσμα και προ(σ)καλεί τόσο τους κατοίκους, όσο και φορείς, συλλογικότητες και επιχειρήσεις της περιοχής να ανταλλάξουν ιδέες και απόψεις και να αναζητήσουν όλοι μαζί τρόπους για να βελτιώσουν τις συνθήκες της καθημερινότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, ο “Κύκλος” μας καλεί αυτήν την περίοδο να αναρωτηθούμε εάν θα μπορούσαμε να εγκαταστήσουμε και να διαχειριστούμε από κοινού έναν συνοικιακό κομποστοποιητή στην πλατεία Κουλέ Καφέ.
Είχε προηγηθεί κιόλας από μέρους του ένας διάλογος με τον κόσμο, ο οποίος ξεκίνησε την άνοιξη διαδικτυακά σχετικά με τις δυνατότητες της κομποστοποίησης σε οικιακό, αλλά και συνοικιακό επίπεδο.
Ωστόσο πριν από κάποιες ημέρες οι άνθρωποι του “Κύκλου” έκαναν ένα σημαντικότατο βήμα προς τη συλλογική διαχείριση των οργανικών απορριμμάτων στις γειτονιές της πόλης.
Και λέω σημαντικότητο διότι κατάφεραν επιτέλους να διοργανώσουν εν μέσω πανδημίας την πρώτη διά ζώσης ανοικτή συνάντηση συνοικιακής κομποστοποίησης με κατοίκους της Άνω Πόλης και της ευρύτερης περιοχής του κέντρου.
Στη συνάντηση γνωριμίας τέθηκαν ουσιώδη ερωτήματα όπως “Θα μας ενδιέφερε να εμπλακούμε σε μια τέτοια προσπάθεια;”, “Θα μπορούσαμε να φροντίζουμε έναν κομποστοποιητή μειώνοντας την ποσότητα απορριμάτων που καταλήγουν στις χωματερές, παίρνοντας πίσω φυσικό λίπασμα για τις γλάστρες και τα παρτέρια μας;”, “Θα μπορούσαμε με αφορμή την κομποστοποίηση να συζητήσουμε και άλλα θέματα που μας απασχολούν και να μοιραστούμε ιδέες, σε μια προσπάθεια για πιο ζωντανές γειτονιές;”.
Η parallaxi έδωσε “το παρών” στο χώρο του εργαστηρίου, βίωσε λεπτό προς λεπτό την ενδιαφέρουσα εμπειρία της πρώτης αυτής συνάντησης, συνέλεξε μια σειρά από απόψεις και φυσικά έλυσε όλες τις απορίες της επί του εγχειρήματος:
Οι προσδοκίες
Μιλώντας με τον Φίλιππο Ναχμία, ενεργό μέλος και εργαζόμενο του “Κύκλου”, μαθαίνουμε πως στόχος πίσω από τη συγκεκριμένη προσπάθεια που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη είναι να έχουμε τελικώς ένα νέο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων «από τα κάτω».
«Θέλουμε να δούμε αν υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον από τη γειτονιά. Δε θέλουμε ένα ακόμα top- down μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων. Θέλουμε ένα μοντέλο bottom- up», λέει στο περιοδικό εκφράζοντας παράλληλα την επιθυμία του γι’ αυτό που πάει να γίνει:
«Εμένα με ενδιαφέρει να μπορώ να έρθω στη γειτονιά και να μπορώ να φέρω τα υπολείμματά μου».
Τα λόγια Φίλιππου επιβεβαιώνει η Όλγα Σαλιαμπούκου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Διασύνδεσης της InCommOn.
«Δε θέλουμε να μπει ο κομποστοποιητής αν δεν τον θέλουν οι κάτοικοι. Το θέμα δηλαδή είναι να δούμε αν θέλουν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία», τονίζει με τη σειρά της.
Εφόσον η ιδέα πάρει σάρκα και οστά, δε θα αφεθεί στην τύχη της.
«Σίγουρα θέλουμε να έχει καλή λειτουργία. Δηλαδή αν δούμε ότι κάποιο μοντέλο δεν λειτουργεί καλά θα το προσαρμόσουμε», αναφέρει ο Φίλιππος με την Όλγα να συμφωνεί απόλυτα.
Γιατί στην Άνω Πόλη
Στο μεταξύ η επιλογή της περιοχής για μελλοντική τοποθέτηση κομποστοποιητή δεν είναι καθόλου τυχαία.
Τα δύο παιδιά παραδείγματος χάριν μένουν στην Άνω Πόλη και γνωρίζουν σε βάθος τα προβλήματα και τις ανάγκες της.
«Σε προσωπικό επίπεδο μπορώ να πω ότι υπάρχουν πολλά σκουπίδια στην περιοχή», απαντά στη σχετική ερώτηση στην Όλγα βρίσκοντάς μας σύμφωνους.
Για πολλούς η πανέμορφη κατά τα άλλα περιοχή θεωρείται ξεχασμένη με τις αρμόδιες αρχές να δίνουν κατά καιρούς έμφαση σε άλλες πιο “grande” περιοχές.
Πάντως «η Άνω Πόλη προοδευτικά γίνεται πιο οργανικό κομμάτι του κέντρου», υποστηρίζει εδώ ο Φίλιππος.
Τι είναι όμως η κομποστοποίηση;
Ο όρος της κομποστοποίησης δεν είναι γνωστός σε όλους σήμερα παρότι μέσω της διαδικασίας τα οφέλη είναι πολλαπλά για το περιβάλλον και επομένως για εμάς. Για όσους λοιπόν δεν γνωρίζουν με την κομποστοποίηση τίθενται στο επίκεντρο τα οργανικά υπολείμματα (φλούδες, υπολείμματα φαγητών, τσόφλια, φύλλα, χώμα).
«Μέσα από μια διαδικασία αυτά (εννοώντας τα υπολλείμματα) μπορούν να έχουν το αποτέλεσμα ενός πολύ καλού εδαφοβελτιωτικού υλικού μέχρι να γίνουν πολύ καλό λίπασμα. Κάπως έτσι μειώνουμε πάρα πολύ τα οργανικά υπολείμματα που καταλήγουν στις χωματερές και άρα το CO2 και ταυτόχρονα έχουμε και πολύ καλό λίπασμα για να δώσουμε πίσω στο χώρο», εξηγεί καλύτερα η Όλγα.
Λίγο μετά ο Φίλιππος περιγράφει αναλυτικά τη διαδικασία της συνοικιακής κομποστοποίησης:
«Θα υπάρχει ένα ξύλινο κυκλικό κουτί 1x1x1. Το κουτί από κάτω θα είναι ανοιχτό ώστε να έρχεται σε επαφή με το χώρο. Θα φέρνουνε τα υπολείμματά τους οι γείτονες και μετά θα τα σκεπάζουν με κάποιου είδους χώμα ή ξηρά τροφή. Και θέλουμε να εκπαιδευτεί η ομάδα των κομποστοποιητών ώστε να υπάρχει μια εποπτεία από όλους».
Σημειώνεται ότι η κομποστοποίηση θα πρέπει πάντοτε να γίνεται σε εξωτερικό χώρο, ενώ απαιτεί μια κάποια προσοχή.
Οι δυσκολίες
Το αμιγώς πρακτικό ζήτημα που περιγράφει ο Φίλιππος δεν είναι δύσκολο.
Άλλωστε, όπως επισημαίνει «το δύσκολο είναι το σχεσιακό. Δηλαδή το κομμάτι της συνεργασίας με τους διάφορους φορείς και η ανταπόκριση από την τοπική κοινωνία».
Όσο για το κόστος– που αποτελεί πάντα υπολογίσιμη παράμετρο- αυτό είναι μηδαμινό πλην του ξύλινου δοχείου. Αλλά και οι κώλυκες που χρησιμοποιούνται μπορούν να βρεθούν σε ανταλλακτικό πλαίσιο.
Η κομποστοποίηση στην Ελλάδα
Κάπου εδώ να σημειωθεί πως οι παππούδες μας τιμούσαν ιδιαιτέρως στο παρελθόν την εν λόγω διαδικασία.
Οι προηγούμενες γενιές δεν πετούσαν τα οργανικά υπολείμματα στα σκουπίδια αλλά τα κρατούσαν π.χ. για τα ζώα τους.
Όπως μας πληροφορεί μάλιστα η Υπεύθυνη Επικοινωνίας, «στην Ελλάδα έχουμε ένα πολύ καλό δίκτυο κομποστοποίησης. Πάρα πολλοί δήμοι επίσης έχουν παρέχει ανά τα χρόνια κομποστοποιητές για οικιακή χρήση π.χ στη Μυτιλήνη, το δήμο Γλυφάδας και στη Θεσσαλονίκη σε ορισμένους δήμους».
Σημαντική ανταπόκριση των κατοίκων
Σε κάθε περίπτωση αυτό που μετρά- και που επιβεβαιώνουν όπως είπαμε και η Όλγα και ο Φίλιππος- είναι κυρίως η ίδια η αίσθηση των κατοίκων. Η παρουσία μας στην πρώτη συνάντηση ήταν αρκετή για να διαπιστωθεί πως υπάρχει η ανάγκη μιας μεγάλης μερίδας ανθρώπων γύρω από την κομποστοποίηση. Την ίδια στιγμή φάνηκε να έχει δημιουργηθεί για αρκετούς ένα νέο σημείο συνάντησης στη γειτονιά.
«Εμένα μου φάνηκε πάρα πολύ ωραίο επειδή πρώτη φορά γίνεται κάτι τέτοιο στην Άνω Πόλη», είναι η πρώτη αίσθηση που άφησε στον 21χρονο Διαμαντή η συνάντηση.
«Έχουμε πάει σε πάρα πολλά εθελοντικά όμως αυτό εδώ πιστεύω είναι πάρα πολύ απαραίτητο να γίνεται στη γειτονιά γιατί φέρνει και τους ανθρώπους πιο κοντά, κοινωνικοποιεί οπότε σίγουρα θα έρθω και σε άλλες δράσεις», συμπληρώνει ο φοιτητής Οικονομικών του ΠΑΜΑΚ.
«Εμένα όλη αυτή η συνάντηση με γέμισε μία αισιοδοξία γιατί νιώθω ότι επιτέλους υπάρχει μια πρωτοβουλία συλλογική ώστε να κάνουμε κάτι στην πόλη μας που είναι και ομαδικό και πιο κοντά με το περιβάλλον», δηλώνει στην parallaxi η Αλεξάνδρα, φοιτήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, γεμάτη ανυπομονησία για την επόμενη συνάντηση.
BONUS- Το εξίσου σπουδαίο εγχείρημα του “Καυσίμου”
Κάτι ακόμα σπουδαίο “τρέχει” διά χειρός “Κύκλου” σε Θεσσαλονίκη και Κιλκίς και γι’ αυτό αξίζει επίσης να γίνει λόγος προτού ολοκληρωθούν οι σημερινές λέξεις.
Ειδικότερα, η ομάδα πίσω από το εργαστήριο βγήκε στην πόλη, περπάτησε και έκανε μια πρωτότυπη πρόταση στα καταστήματα εστίασης: Να συμμετέχουν για πρώτη φορά στην ανακύκλωση των υπολειμμάτων καφέ.
Οι ιδιοκτήτες ανταποκρίθηκαν ανέλπιστα και σήμερα μπορούμε πλέον να κάνουμε λόγο για 70 περίπου μαγαζιά που συμβάλλουν στο project ονόματι “Καύσιμο”.
«Εμείς παίρνουμε τα υπολείμματα από μαγαζιά. Έχουμε δώσει στους συνεργάτες μας συγκεκριμένους κάδους και πηγαίνουμε δυο φορές την εβδομάδα και τα παίρνουμε τα υπολείμματα. Έπειτα με φυσικό τρόπο απολυμένεται όλο αυτό», εξηγεί η Όλγα αναφορικά με τη διαδικασία.
«Τώρα έχουμε περάσει στο στάδιο που προσπαθούμε να το επεξεργαστούμε προκειμένου να παραχθεί ενέργεια και βιομάζα», μας πληροφορεί.
Στόχος του “Καυσίμου”
Στόχος του “Καυσίμου” δεν είναι απαραιτήτως να παραχθεί βιοενέργεια. Σύμφωνα με την Όλγα στόχος ήταν και εδώ να «μιλήσουμε για τους στόχους των οργανικών υπολειμμάτων». Συνεπώς στόχος ήταν να αλλάξει αυτό που προσεγγίζουμε.
https://www.facebook.com/kafsimo.greece/videos/958906554971026
Τρανές αποδείξεις επιτυχίας
Το εγχείρημα μπορεί αυτή τη στιγμή να θεωρηθεί επιτυχημένο για διάφορους λόγους.
Καταρχάς έχουν συγκεντρωθεί με βεβαιότητα 13 τόνοι υπολλειμμάτων, δηλαδή 650.000 καφέδες και 55 τόνοι διοξειδίουτου άνθρακα.
https://www.facebook.com/kafsimo.greece/videos/849132245764538
Πέραν τούτου τα συνεργαζόμενα καταστήματα ήταν τόσο ένθερμα με την όλη προσπάθεια ώστε έπαιρναν την πρωτοβουλία και έδιναν- όπως μας πληροφορεί η Όλγα- ολόκληρες τσάντες με καφέ.
«Ή μας καλούσαν ανησυχώντας και λέγοντας ότι έχουν κρατήσει τεράστια ποσότητα καφέ», υπογραμμίζει η ίδια και καταλήγει:
«Πολλά νέα καταστήματα μας ζητάνε επίσης να μπούνε στο δίκτυο νέων συνεργατών».
Αντί επιλόγου
Όσα παρουσιάστηκαν ανωτέρω για τον “Κύκλο” και όσα συνεχίζουν να συμβαίνουν σε αυτόν με περίσσεια όρεξη μόνο ελπίδα μπορούν να φέρουν.
Πρώτα γιατί- πιστεύω πως θα συμφωνήσετε- θέτουν τις βάσεις για κείνες τις πιο “πράσινες” γειτονιές που ονειρευτήκαμε. Έπειτα γιατί συμβάλλουν στην υλοποίηση όσων οι ίδιοι οι κάτοικοι λαχταρούν δίχως κανείς να τους τα επιβάλλει. Τέλος γιατί θερμαίνουν τις σχέσεις των ανθρώπων που θαρρείς πως καιρό τώρα λόγω του αναθεματισμένου covid μπήκαν σε κάποιο ψυγείο.
Λίγα ακόμη λόγια για τον “Κύκλο”
Ο “Κύκλος” διοργανώνει σε εβδομαδιαία βάση δράσεις για όλες τις ηλικίες, όπως εργαστήρια, συναντήσεις παραγωγής και ανταλλαγής γνώσης, δράσεις με τη γειτονιά, αλλά και ενημερωτικές καμπάνιες.
Τα μέλη της ομάδας του Κύκλου εξερευνούν μαζί με τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες τρόπους με τους οποίους τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σαν κοινότητα μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους πόρους της γειτονιάς μας, να αλλάξουμε τις συνήθειες μας και να επανεξετάσουμε τις πρακτικές μας, να κλείσουμε τον κύκλο της ζωής των προϊόντων που καταναλώνουμε και τελικά να βοηθήσουμε τον πλανήτη και εμάς τους ίδιους!
Λίγα λόγια για την InCommOn
H Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία InCommOn, που έχει ως έδρα της τη Θεσσαλονίκη, προάγει τη βιώσιμη και συμμετοχική αστική ανάπτυξη. Διερευνά λύσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές πόλεις από κοινού με τους κατοίκους τους, έχοντας ως πρωταρχικό μέλημα την άμεση εμπλοκή όλων μας και δίνοντας ισάξια βαρύτητα στους τομείς του περιβάλλοντος και της κοινωνίας.
*Πληροφορίες: “Kύκλος”, Αγίας Σοφίας 105, Άνω Πόλη, Τηλέφωνο: 231 600 9518, Facebook, Instagram, Website
