Φοίβος Δεληβοριάς: Έχουμε ένα τρομερό ταλέντο να πετάμε απ’ το παράθυρο ό,τι μας έκανε λιγάκι πιο ανθρώπους

Αν υπάρχει ένας τραγουδοποιός της γενιάς που πια πενηντάρησε και έχει ακόμα τη φρεσκάδα και την αναζήτηση στο βλέμμα, την ανησυχία για ένα κόσμο και το μαζί, είναι ο Φοίβος Δεληβοριάς.

Εκτιμώ πολύ την καθαρότητα, την τόλμη, την διορατικότητα και φυσικά τη δημιουργικότητα του που είναι ακατάπαυστη και συνηθίζει να μας εκπλήσσει.

Με αφορμή τις εμφανίσεις του στη Θεσσαλονίκη την Παρασκευή και το Σάββατο στο Μύλο, του έκανα δέκα ερωτήσεις τις οποίες και απάντησε πρόθυμα.

–Παρακολουθώντας την πορεία σου ένα πράγμα που γίνεται κατευθείαν ξεκάθαρο είναι πως είσαι άνθρωπος που βάζει το ”συν” μπροστά σε όσα κάνεις. Τη συν-περίληψη, τη συν-εργασία, τη συμμετοχή, τη συνύπαρξη. Το μαζί. Αυτό πως προέκυψε σαν επιλογή;

Από φοβερή παιδική μοναξιά. Στο σχολείο, στις κατασκηνώσεις, στα φροντιστήρια ήμουν ένας μικρός αναχωρητής. Συλλογές κόμικς, τσάντες με γραμμένους στίχους από τα «Ζεστά ποτά» ή το «Born in the USA», ολομόναχος στα σινεμά να βλέπω πρώιμους αδελφούς Κοέν και Τζάρμους, σκίτσα και στίχοι και διηγήματα και γουόκμαν σαν κοχύλια στ’ αυτιά. Μπήκα τόσο πολύ μέσα μου, που βρήκα τους άλλους. Από τα 25 και μετά κάθε μέρα μου τη ζω μέσα στους άλλους. Δεν κάνω τίποτα, αν δε δημιουργήσω πρώτα μια παρέα. Και με έκπληξη διαπιστώνω πως η παρέα πάντα θέλει να δημιουργηθεί.

-Σε είδαμε να πρωτοστατείς σε μια σειρά από διεκδικήσεις τόσο των συναδέλφων σου, δηλαδή καλλιτεχνικές, όσο και κοινωνικές. Μάλιστα σε εποχές που πάρα πολλοί άνθρωποι σωπαίνουν, προληπτικά. Σου κόστισε αυτό;

Ναι, φυσικά. Σε αυτά τα πράγματα εκτίθεσαι, κάποιοι σε μισούν, κάποιοι σε τοποθετούν σε ένα βάθρο και σε ηρωοποιούν, κάποιοι σου βάζουν μια κομματική ταμπέλα για να σπιλώσουν όσα ζητάς. Μου κόστισε πάρα πολύ και σε προσωπικό χρόνο και στεναχώριες. Από το 2012 ως το 2022 το 1/3 της μέρας μου είχε να κάνει μ’ αυτά. Εννοείται αφιλοκερδώς, έβαζα εθελοντικά και χρήματα στο κοινό ταμείο όταν δυσκολευόμασταν. Δυστυχώς, σε ένα διχαστικό κλίμα, πάντα οφείλεις να διαλέγεις μια πλευρά, γιατί δεν γίνεται να έχουν όλοι δίκιο.  Τώρα που η θητεία μου τέλειωσε, χαίρομαι και καμαρώνω τους συναδέλφους που συνεχίζουν. Είναι εξαιρετικοί, τα πάνε όλο και καλύτερα.  Ελπίζω να βρεθεί κάποτε ένας δίκαιος τρόπος το ελληνικό ρεπερτόριο να ενωθεί. Τονίζω το «δίκαιος», είναι πολύ σημαντικό και δεν ακούγεται απλώς ωραία.

-Ζούμε σε μια πολύ σκληρή εποχή, οι ειδήσεις της καθημερινότητας είναι συχνά αδιαχείριστες. Πιστεύεις ότι έχει τη δυνατότητα η τέχνη, μια ταινία, ένα τραγούδι, μια μουσική ακόμα και ένας πίνακας να λειτουργήσει καταπραϋντικά για την ψυχή, αυτό τον καιρό; 

Η Τέχνη όταν είναι καλή, δεν καταπραϋνει απλώς. Ανοίγει τούνελ στη φυλακή, σου δίνει καινούργιο διαβατήριο για να το σκάσεις. Όχι από τον εαυτό σου, αλλά προς αυτόν. «Κάθε μέρα φεύγω, στην καρδιά μου όλο πιο κοντά» που λέει κι ο δάσκαλός μου. Η Ιλιάδα νίκησε το χρόνο, όχι ο Τρωϊκός πόλεμος.

-Στον καιρό των social και του youtube έχει στην πραγματικότητα τύχη ένα ολοκληρωμένο άλμπουμ; Οι άνθρωποι έχουμε μάθει πια να ακούμε κομμάτια μεμονωμένα. Και μάλιστα τα πιο πιασάρικα.

Πάντως το ΑΝΙΜΕ το άκουσαν ολόκληρο-και δικαιώθηκε η παλιομοδίτικη επιμονή μας να φτιάξουμε μια σειρά τραγουδιών με νόημα. Άρα έχει σημασία και το πόσο εμείς επιμένουμε στη μορφή του άλμπουμ για τις καταθέσεις μας. Εγώ γράφω 3-4 χρόνια για να βγάλω 10 τραγούδια που να είναι όντως ποιητικά και μουσικά αλληλένδετα. Και αποφεύγω τα ενδιάμεσα σινγκλς. Είναι λοιπόν το πώς συστήνεσαι στους άλλους ιδιαίτερα σημαντικό.

-Εσύ πώς ακούς μουσικές πια; Υπάρχουν πράγματα που σε ξαφνιάζουν ακόμα; Που λες θάθελα να τόχα γράψει εγώ;

Ποτέ δεν σταμάτησε αυτό. Το Παιδί Τραύμα πήγα κι άκουσα τις προάλλες ζωντανά. Τουλάχιστον 10 τραγούδια άκουσα που «στάθηκα προσοχή». Ακόμα και κάποια που ακούει η κόρη μου, της Τaylor Swift to “August” πχ, με κάνουν να θέλω να πιάσω την κιθάρα. Ακούω σε όλα τα νέα φορμάτ, αλλά και σε βινύλιο. Αγοράζω βινύλια συχνά. Δεν είμαι όμως τεχνοφοβικός. Και στο smartphone μια χαρά ακούω. Μου αρέσουν και οι λίστες, ως γνωστόν.

-Πιστεύεις ότι μας έμαθε κάτι η υπερδεκαετής κρίση που βιώνουμε; Μας βοήθησε να αντιληφθούμε πράγματα; Μας θωράκισε; Μας άλλαξε; Ή επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη;

Τίποτα δεν καταλάβαμε. Οι γενιές αλλάζουν-και με φροϋδική σκληρότητα οτιδήποτε για το οποίο παλέψαμε, ακυρώθηκε. Ζούμε με κουπόνια, ενώ οι κρατικές σπατάλες και οι μίζες δίνουν και παίρνουν, η υγεία και η παιδεία βρίσκονται στο απόλυτο ναδίρ. Το ελεύθερο χιούμορ και η κίνηση ιδεών της περιόδου 1970-2010 έγιναν μυωπική εχθροπάθεια και σίριαλ με ενδοοικογενειακά πάθη σε μια εφιαλτική επαρχιακή καρτ ποστάλ.  Έχουμε ένα τρομερό ταλέντο να πετάμε απ’ το παράθυρο ό,τι μας έκανε λιγάκι πιο ανθρώπους.

-Η πανδημία λειτούργησε καθοριστικά στο να επικρατήσει ένα απόλυτο μοντέλο αντίληψης του κόσμου από μια οθόνη. Η κοινωνικότητα, ακόμα και όταν υφίσταται, πχ σε ένα οικογενειακό ή φιλικό τραπέζι είναι πλασματική, αφού όλοι κοιτάζουν φανερά ή διακριτικά την οθόνη του κινητού τους. Ακόμα και μια συναυλία αντί να απολαμβάνουν το τραγούδι στη σκηνή το τραβάνε βίντεο. Πως σου φαίνεται όλο αυτό; Έχει γυρισμό; Έξω γίνονται πια κλινικές αποτοξίνωσης από την εξάρτηση…

Είναι ένας ακόμη οικειοθελής τρόπος μαζικής αυτοκτονίας. Τα ίδια έπαθε κι η νεολαία των 60ς με τα ναρκωτικά ή εμείς των 80ς με την τηλεόραση. Χάσαμε τη ζωή μας και την ικμάδα μας, με το που φάνηκε πως ίσως μπορούσαμε να γίνουμε κάτι άλλο. Κάποτε θα ξεκολλήσουμε απ’το συγκεκριμένο. Θα βγει όμως άλλο υποκατάστατο του μητρικού γάλατος.

-Τα τραγούδια σου έχουν πολύ συχνά γερή δόση νοσταλγίας για χαμένα πράγματα. Είναι μια άμυνα μπροστά σε ένα αβέβαιο αύριο;

Μπορεί. Είναι υπενθύμιση νοημάτων, κυρίως. Ότι κάποιο πράγμα έβγαζε ένα ολοκληρωμένο νόημα κάποια στιγμή. Και δεν το καταλάβαμε εγκαίρως.  Για μένα είναι εφαλτήριο για καινούργια πράγματα η μνήμη, όχι κόλλημα στα παλιά.

-Υπάρχει μια παγκόσμια άνοδος του λαϊκισμού, της ακροδεξιάς, των συντηρητικών θέσεων, του φόβου απέναντι στον ξένο, της ανασφάλειας για το τι ξημερώνει. Πολλοί λένε ότι τα πράγματα θυμίζουν μεσοπόλεμο. Σε φοβίζει αυτό;. Αν χειροτερέψουν πολύ είσαι διατεθειμένος να λειτουργήσεις στο βαθμό που σε παίρνει ως μια φωνή κόντρα σε όλο το σκοτάδι;

Εννοείται πως θα διακινδυνέψω τη βολή μου. Όλη η Τέχνη που έχω μαζέψει στην καρδιά μου, όλη η μαθητεία μου στους ωραίους μεγάλους, με πάει κόντρα στο φόβο και στα καθεστώτα που αυτός δημιουργεί. Έχω φάει το ξύλο μου κι εγώ, ιδιαίτερα στην περασμένη δεκαετία, επειδή μίλησα σκληρά ή χιουμοριστικά γι’ αυτά τα φαινόμενα.  Δεν θα σταματήσω λοιπόν- και ας το κάνω και τώρα: όσοι κάνουν φυλετικούς, εθνικούς και ταξικούς διαχωρισμούς απέναντι σε νεκρούς, σε πνιγμένους, σε καμένους,  σε αμάχους, είναι κανονικοί φασίστες. Ας μην αυταπατώνται, ας συμφιλιωθούν μ’αυτό κι ας ενημερωθούν από το παρελθόν για το τι τους επιφυλάσσει η Ιστορία.

-Αν έπρεπε να κρυφτείς σε ένα καταφύγιο για να γλιτώσεις μια επερχόμενη καταστροφή με ένα στικάκια πες δέκα τραγουδάκια που θα έπαιρνες μαζί σου. Ένα δικό σου και εννιά άλλων.

«Strawberry Fields Forever», «Στο λίκνισμά σου», «Ψες το βράδυ», «Νέο κύμα», «Some Girls Are Bigger Than Others”, “Κραταιά ως θάνατος αγάπη», «Η κρουαζιέρα του διαδρόμου», «Ανοίγω το στόμα μου», «Kentucky Ave.”. Από δικά μου την «Μπαλάντα».