Γλυπτά του Παρθενώνα: Στα απόνερα της ακύρωσης της συνάντησης Μητσοτάκη-Σούνακ

Αντιδράσεις και προβληματισμό έχει δημιουργήσει η χθεσινή αιφνιδιαστική απόφαση του Ρίσι Σούνακ να ακυρώσει τη σημερινή του συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Οι δύο ηγέτες επρόκειτο να συναντηθούν σήμερα το μεσημέρι στη Ντάουνινγκ Στριτ, ώσπου ο Βρετανός πρωθυπουργός φάνηκε να… μετανιώνει.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν δίστασε να εκφράσει την ενόχλησή του και απέδωσε την ξαφνική απόφαση του Βρετανού ομόλογου του στις δηλώσεις του αναφορικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Εκφράζω την ενόχλησή μου για το γεγονός ότι ο Βρετανός Πρωθυπουργός ακύρωσε την προγραμματισμένη μας συνάντηση λίγες ώρες πριν αυτή πραγματοποιηθεί. Όποιος πιστεύει στην ορθότητα και το δίκαιο των θέσεών του δεν φοβάται ποτέ την αντιπαράθεση επιχειρημάτων. pic.twitter.com/hc2aap9OUs

— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) November 27, 2023

Το χρονικό των εξελίξεων

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα / Γλυπτά του Παρθενώνα, γνωστά και ως ”Ελγίνεια Μάρμαρα” από τους Άγγλους λόγω του Έλγιν, είναι συλλογή γλυπτών που προέρχονται από την Ακρόπολη των Αθηνών. Αφαιρέθηκαν και κλάπηκαν από τον Τόμας Μπρους, 7ο κόμη του Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803, και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806. Εκμεταλλευόμενος την Οθωμανική ηγεμονία στην Ελληνική επικράτεια, ισχυρίστηκε ότι κατάφερε και απέκτησε φιρμάνι από τις οθωμανικές αρχές για την αποκαθήλωσή τους από τον Παρθενώνα με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους.

Το 2019 Τούρκοι ερευνητές υποστήριξαν ότι δεν υπήρξε τέτοιο φιρμάνι. Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816. Το 1939 τοποθετήθηκαν στην αίθουσα Duveen που δημιουργήθηκε για αυτό τον σκοπό.

Οι προσπάθειες της Ελλάδας για την επιστροφή αρχαιοτήτων του Παρθενώνα που αποσπάστηκαν από τον Έλγιν ξεκίνησαν το 1836. Από το 1983, με πρωτοβουλία της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, η Ελλάδα καταβάλλει νέες προσπάθειες να φέρει τα γλυπτά πίσω στην Αθήνα. Η προσπάθεια των ελληνικών αρχών για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στο τόπο καταγωγής και δημιουργίας τους υποστηρίζεται ενεργά από διεθνή, ομότιτλη επιτροπή. Η αναγκαιότητα της επιστροφής τους στην Ελλάδα επιβεβαιώνεται και από την επίσημη θέση της εκπροσώπου της ΟΥΝΕΣΚΟ, με βάση την αρχή της διατήρησης της ακεραιότητας των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007 αναφέρει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο. Νεότερη ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου (2009) ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Γλυπτά, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο. Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.

Το 2014, η ΟΥΝΕΣΚΟ πρότεινε να διαμεσολαβήσει για την επίλυση του θέματος, αλλά η πρόταση αυτή απορρίφθηκε αργότερα από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2021, η ΟΥΝΕΣΚΟ αναγνώρισε επίσημα ότι το ζήτημα είναι “διακυβερνητικό”.

Αντιδράσεις για την απόφαση Σούνακ να ακυρώσει τη συνάντηση με Μητσοτάκη

Ο ίδιος ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν έκρυψε την ενόχληση του αποδίδοντας την ακύρωση σε δυσφορία του Βρετανού πρωθυπουργού για όσα ο ίδιος είχε πει στο BBC μία ημέρα πριν για τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία όπως τόνισε ανήκουν στη χώρα μας και εκλάπησαν.

«Θα φαίνονταν καλύτερα στο Μουσείο της Ακρόπολης. Δεν είναι ζήτημα επιστροφής, τα Γλυπτά ανήκουν στην Ελλάδα και εκλάπησαν. Για εμάς είναι ζήτημα επανένωσης, πού μπορείς να θαυμάσεις καλύτερα αυτά τα σημαντικά μνημεία», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης. Και διερωτήθηκε: «Αν κόβαμε μισή τη Μόνα Λίζα και η μισή ήταν στο Λούβρο, τι θα συνέβαινε;».

“If I told you [to] cut the Mona Lisa in half… do you think your viewers would appreciate the beauty of the painting?”

Greek PM Kyriakos Mitsotakis says returning the Elgin Marbles to Greece is about “reunification” not “ownership” #BBCLauraK https://t.co/DYK0KHQRgx pic.twitter.com/hOJbK84VcR

— BBC Politics (@BBCPolitics) November 26, 2023

«Το έκανε γιατί καταλάθος έσπασε τα ελγίνεια μάρμαρα»

Πέραν της σοβαρότητας της υπόθεσης, ορισμένοι το πήραν αρκετά χαλαρά και δεν δίστασαν να τρολάρουν τον Ρίσι Σούνακ. Συγκεκριμένα, το σατυρικό site «Le chou» ανήρτησε στο X μία φωτογραφία του Ρίσι Σούνακ, ο οποίος δείχνει φανερά απογοητευμένος και πίσω του ορισμένα σπασμένα αγάλματα του Βρετανικού Μουσείου.

Η λεζάντα γράφει το εξής: «Ο Ρίσι Σούνακ ακυρώνει τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό αφού καταλάθος έσπασε ένα από τα ελγίνεια μάρμαρα κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο μουσείο».

Rishi Sunak CANCELS Meeting With Greece’s PM After Accidentally Smashing An Elgin Marble During Museum Visit pic.twitter.com/dlKiipDyym

— Le Chou News (@LeChouNews) November 27, 2023

Βρετανικό Μουσείο: Η πρόταση για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα

Ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου, επανέλαβε, ενώπιον της επιτροπής πολιτισμού, μέσων και αθλητισμού του βρετανικού Κοινοβουλίου, τη θέση του περί μίας πιθανής συμφωνίας που θα περιλαμβάνει μεν τη προσωρινή επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, με αντάλλαγμα ελληνικές αρχαιότητες που δεν έχουν εκτεθεί στο Λονδίνο.

Στην συνέχεια, ο κ. Όσμπορν ανέφερε ότι: «Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια σωστή συνεργασία με την Ελλάδα που θα δίνει την δυνατότητα αντικείμενα από την Ελλάδα να έρχονται εδώ, αντικείμενα που ενδεχομένως δεν έχουν φύγει ποτέ από την Ελλάδα και σίγουρα οι επισκέπτες του μουσείου δεν έχουν δει ποτέ πριν».

Ποιες είναι οι αντιδράσεις στη Βρετανία;

Σύμφωνα με το BBC η Ντάουνινγκ Στριτ θεώρησε ότι είχε διαβεβαιώσεις πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν θα μιλούσε δημοσίως για τα Γλυπτά του Παρθενώνα κατά την επίσκεψή του στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο ελληνική πηγή το διέψευσε.

Ελληνική κυβερνητική πηγή αντέκρουσε ότι η Αθήνα παρείχε διαβεβαιώσεις στο Λονδίνο σχετικά με αναφορές του Κυριάκου Μητσοτάκη για τα Γλυπτά ενώ βρισκόταν στη χώρα, προσθέτει το BBC. Είπαν ακόμα ότι οι συζητήσεις για την προετοιμασία της συνάντησης με τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν ομαλές μέχρι αργά το απόγευμα της Δευτέρας, πολύ μετά τη συνέντευξη Μητσοτάκη στο BBC με τη Λόρα Κούνσμπεργκ την Κυριακή.

Η καθηγήτρια Ειρήνη Σταματούδη, πρώην μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του υπουργείου Πολιτισμού, δήλωσε ότι η διαμάχη «κάνει τον Ρίσι Σουνάκ να μην μοιάζει καλύτερος από τον Λόρδο Έλγιν». Η ίδια δήλωσε στο BBC ότι ήταν «αδύνατο» για τον Έλληνα πρωθυπουργό να μην απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

“I’m afraid that makes Rishi Sunak look no better than Lord Elgin.”

Former Greek adviser Prof Irene Stamatoudi on #R4Today after Sunak cancels meeting with the Greek PM.

No 10 believes it had assurances the Greek leader wouldn’t raise the Parthenon Sculptures, or Elgin Marbles.

— BBC Radio 4 Today (@BBCr4today) November 28, 2023

Νωρίτερα η δημοσιογράφος του BBC, Λόρα Κούνσμπεργκ σε νέα ανάρτησή της στο X, είπε πως η βρετανική πλευρά «ισχυρίζεται ότι συμφωνήθηκε εκ των προτέρων ότι το θέμα δεν θα τεθεί».

Row is still going on! No 10 claims agreement beforehand that the subject wdn’t be raised – not so, say the Greeks – it’d be surprising if an ally would promise not to raise a long running issue with their diplomatic friend, and surprising to imagine Greeks wouldn’t mention… https://t.co/BfwVji2Cvh

— Laura Kuenssberg (@bbclaurak) November 28, 2023

Ο Guardian τιτλοφορεί: «Έριδα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα: Ο Ρίσι Σούνακ ακυρώνει τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό».

Αφού επισημαίνει ότι ο Σουνάκ είχε προηγουμένως ξεκαθαρίσει ότι δεν θα υποστήριζε ποτέ την αλλαγή της νομοθεσίας του 1963 -που απαγορεύει στο Βρετανικό Μουσείο να αποχωριστεί τη συλλογή του- επικαλείται πηγή των Τόρις, που αναφέρει ότι «κατέστη αδύνατο να προχωρήσει η συνάντηση μετά την προτροπή του Κυριάκου Μητσοτάκη να επιστρέψουν οι αρχαιότητες στην Αθήνα».

Οι Financial Times, από την πλευρά τους, τιτλοφορούν: «Ο Ρίσι Σουνάκ σνομπάρει τον Έλληνα πρωθυπουργό σε διαμάχη για τα Έλγινεια Μάρμαρα».

Αντίστοιχα, ο Independent σημειώνει πως «ξεσπάει διαμάχη για τα Ελγίνεια», ενώ τυπική είναι και η καταγραφή της Telegraph: «Ο Σούνακ ακυρώνει τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ενώ ξεσπά διένεξη για τα Ελγίνεια», όπως και των Times του Λονδίνου: «Ελγίνεια – Ο Έλληνας πρωθυπουργός ισχυρίζεται ότι περιφρονήθηκε από τον Ρίσι Σούνακ».

Δημοσκόπηση που διενήργησε η YouGov στη Βρετανία δείχνει ότι οι πολίτες θεωρούν λάθος την απόφαση του Ρίσι Σούνακ να ακυρώσει τη συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Κόλαφος για τον Ρίσι Σούνακ, τον Βρετανό πρωθυπουργό, είναι δημοσκόπηση που έγινε την Τρίτη (28/11) μετά την ακύρωση της συνάντησης που είχε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στον απόηχο των δηλώσεων του Έλληνα πρωθυπουργού για τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Αναλυτικά, η εταιρεία δημοσκοπήσεων YouGov έθεσε το εξής ερώτημα: «Ο πρωθυπουργός, Ρίσι Σουνάκ, ακύρωσε τη συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί σήμερα στο Λονδίνο, επειδή ο Έλληνας πρωθυπουργός επανέλαβε σε συνέντευξή του την επιθυμία της χώρας του να επιστραφούν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Πιστεύετε ότι η Ντάουνινγκ Στριτ πήρε τη σωστή ή τη λανθασμένη απόφαση να ακυρώσει αυτή τη συνάντηση;».

Το 66% όσων απάντησαν είπαν πως η απόφαση του Ρίσι Σούνακ ήταν λανθασμένη, το 11% είπε πως ήταν στη σωστή και το 22% δεν εξέφρασε κάποια άποψη.

Ακόμα, η YouGov έθεσε το εξής ερώτημα: «Το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο στεγάζει τα Γλυπτά του Παρθενώνα (επίσης γνωστά ως “Ελγίνεια Μάρμαρα”), ένα σύνολο κλασικών ελληνικών γλυπτών που αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα στην Αθήνα, πριν από 200 χρόνια από τον Λόρδο Έλγιν. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η Βρετανία πρέπει να επιστρέψει τα Μάρμαρα στην Ελλάδα, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι πρέπει να παραμείνουν εδώ. Εσείς προσωπικά πιστεύετε ότι η Βρετανία πρέπει να επιστρέψει τα Ελγίνεια Μάρμαρα στην Ελλάδα ή να τα κρατήσει στη Βρετανία;».

Το 49% των συμμετεχόντων στην έρευνα τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, το 15% επέλεξε την παραμονή τους στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 26% απάντησε πως δεν το νοιάζει ό,τι και αν γίνει, ενώ το 10% απάντησε «δεν ξέρω».

Τέλος, το τρίτο ερώτημα που έθεσε η YouGov, ήταν το εξής: «Ποιος πιστεύετε ότι πρέπει να λάβει την απόφαση, μαζί με τις ελληνικές Αρχές, για το αν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πρέπει ή όχι να επιστραφούν στην Ελλάδα;».

Σε αυτή την ερώτηση, το 50% απάντησε πως η σχετική απόφαση πρέπει να ληφθεί από το Βρετανικό Μουσείο (όπου εκτίθενται), το 22% είπε τη βρετανική κυβέρνηση, ενώ το 22% δεν εξέφρασε γνώμη και το 7% προτίμησε κάποιο άλλον θεσμό.

Υπήρξε λάθος χειρισμός και από ελληνικής πλευράς;

Την δική της άποψη κατέθεσε για τα γεγονότα στην parallaxi και η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Δέσποινα Κουτσούμπα κάνοντας λόγο για λάθος χειρισμούς και απο την ελληνική κυβέρνηση:

“Μίλησα με τους Times και ενώ αρχικά αρνήθηκα να μιλήσω γιατί το θέμα έχει γίνει πολιτικό, μου είπαν όχι θέλουμε οπωσδήποτε την άποψη των Ελλήνων αρχαιολόγων και να μιλήσουμε μόνο επιστημονικά και όχι για το διπλωματικό επεισόδιο Σούνακ-Μητσοτάκη. Τελικά, το αποδέχτηκα και βγήκα σήμερα στη συνέντευξη. Εν τέλη ήταν πάρα πολύ σωστή η στάση τους με ωραίες ερωτήσεις και αποφάσισαν τελικά να μου πουν ότι εκ μέρους όσοι εργαζόμαστε εδώ στους Times και εκ μέρους όσους πιστεύω ότι μας ακούνε, όλοι θέλουν να γυρίσουν τα γλυπτά στην Ελλάδα”.

Από τις συνεντεύξεις που έδωσα σήμερα (τον Σουνακ μου μέσα η πιο συγκινητική ήταν στους Times radio, που ο δημοσιογράφος τελείωσε τη συνομιλία μας λέγοντας “όλοι εμείς που δουλεύουμε εδώ και όσοι ακούνε το ραδιόφωνο των Times θεωρούμε ότι πρέπει τα γλυπτά να γυρίσουν στην Ελλάδα”

— Δέσποινα Κουτσούμπα (@dkutsumba) November 28, 2023

“Υπάρχει μια μεγάλη πρόοδο στο θέμα των γλυπτών όσον αφορά τη βρετανική κοινή γνώμη αλλά και θετική στάση από Βρετανικά μέσα όπως Guardian, Times. Θα ήταν όμως πραγματικά ένα καλό memontum για την ελληνική διπλωματία αν χειριζόταν διπλωματικά την όλη πρόοδο με βάθος χρόνου και όχι με τον ορίζοντα, “ευρωεκλογές”. Αυτό είναι η κλίνη του Προκρούστη. Είναι ένα αίτημα που κυνηγάμε από την εποχή της Μελίνας Μερκούρη, που θα έχουμε συμβάλει όλοι όσοι έχουμε προσπαθήσει για την επιστροφή τους. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε το πράγμα προχώρησε πολύ μουσειολογικά και πιέζονται πολύ τα μουσεία της αποικιοκρατίας (όπως το Βρετανικό ή ο Λούβρος) από τη μουσειολογική κοινότητα αλλά και την πρόοδο της επιστήμης, προσθέτει η κ. Κουτσούμπα, η οποία συνεχίζει:

Αυτά μαζί με την αλλαγή της βρετανικής κοινής γνώμης είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Αντί αυτού με τις τελευταίες κινήσεις της ελληνικής ηγεσίας η διεκδίκηση των γλυπτών θα γίνει ανέκδοτο δυστυχώς. Από το 2019 έγινε το πρώτο λάθος όταν ο Μητσοτάκης είπε τη λέξη δανεισμός. Αυτό παγιδεύει όλο το αίτημα, διότι έτσι αναγνωρίζεις τη βρετανική κυριότητα και μετά επιστρέφεις και τα γλυπτά“.

Για 1000ή φορά: δεν ήταν ποτέ διεκδίκηση της χώρας ο “δανεισμός” των γλυπτών για 5, 10 ή 15 χρόνια (με επιστροφή), ούτε η ανταλλαγή τους 1 προς 1 με ό,τι διαλέξει ο Τζ. Όσμπορν από τα ελληνικά Μουσεία, λες και έρχεται σε γκαλερί να κάνει ψώνια. Η επιστημονική, ηθική και διεθνώς

— Δέσποινα Κουτσούμπα (@dkutsumba) November 27, 2023

“Το 2021 η ΟΥΝΕΣΚΟ κάλεσε την Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι να διαπραγματευθούν, και έτσι το θέμα έγινε διακυβερνητικό. Μεγάλη εξέλιξη, όπως μετέδωσε και το Υπουργείο Πολιτισμού. Και έπειτα κάνει το τεράστιο λάθος η κυβέρνηση να βρεθεί “στα κρυφά” σε ξενοδοχείο χωρίς τη συμμετοχή της βρετανικής κυβέρνησης με τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου, Τζορτζ Όσμπορν, βγάζοντας το μάλιστα σαν διαρροή ένα δύο μήνες μετά. Αυτό ήταν ένα τεράστιο φάουλ. Σκεφτείτε για παράδειγμα να γινόταν ανάποδα. Θα ήμασταν έξαλλοι.

Αν αναφερθούμε στις πρόσφατες εξελίξεις, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας επέλεξε πάλι να μιλήσει για τα γλυπτά ενώ ο Σούνακ δεν το επιθυμούσε και άφησε μάλιστα διαρροή την ώρα που μιλούσε με τον αρχηγό της αγγλικής αξιωματικής αντιπολίτευσης. Κάκιστος χειρισμός και παγίδευσε το αίτημα της χώρας θα έλεγα. Είναι απαράδεκτο να μιλάμε για δανεισμό και ανταλλαγές. Δε βοηθάει και την προσπάθεια όλων των άλλων μουσείων σε όλον τον πλανήτη για να τους επιστραφούν. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε την επτά της ΟΥΝΕΣΚΟ” κατέληξε προβληματισμένη για τους χειρισμούς της λεπτής αυτής υπόθεσης, η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Με πληροφορίες από BBC, in.gr