10 λόγοι για να πάτε στο 54ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου

54ο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου: Ταινίες απ’ όλο τον κόσµο, σηµαντικοί προσκεκληµένοι, αφιερώµατα, ανοιχτές συζητήσεις και παράλληλες εκδηλώσεις. Ο οδηγός µας σας δείχνει το δρόµο σε 10 µικρά κεφάλαια.

1. Ο ανεξάρτητος Τζιμ, ο Αδάμ και η Εύα:

Το ότι η πρώτη του επαφή με την Ελλάδα γίνεται στην πόλη μας ως επίσημος καλεσμένος του 54ου Φεστιβάλ δεν είναι και λίγο. Ο Τζιμ Τζάρμους θα σημάνει την επίσημη έναρξη του φεστιβάλ ενώ η τελευταία του ταινία “Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί” θα ακολουθήσει μετά την τελετή. Ο τελευταίος σκηνοθέτης που θα περίμενα να ασχοληθεί με το δημοφιλέστατο κινηματογραφικό θέμα της μυθολογίας των βρικολάκων ήταν αυτός που εδώ και χρόνια έχει ταυτιστεί με το αγαπημένο ανεξάρτητο αμερικανικό σινεμά. Το σινεμά των φεστιβάλ και των καθημερινών ανθρώπων που γυρνά την πλάτη στο αμερικάνικο όνειρο αλλά όχι και στα όνειρα των ανθρώπων που αρνούνται τα εύκολα καλούπια. Αλλά στην τελική και οι ήρωες του Τζάρμους ήταν μοναχικοί, απόβλητοι, περιθωριακοί και ενίοτε τρομακτικοί, ότι και οι βρικόλακες των μύθων δηλαδή. Και δεν είναι τυχαίο φυσικά που ο Τζάρμους επιλέγει τα ονόματα των πρωτόπλαστων για να ονομάσει τους σοφιστικέ βρυκόλακές του που δεν υπολείπονται σε στυλ από τους αξέχαστους Κατρίν Ντενέβ και Ντέιβιντ Μπόουι στην αξέχαστη “Πείνα” του Τόνι Σκοτ (1983).

2. Οι αποδράσεις του Αλέν Γκιροντί:

Γεννημένος το 1964, ο Γκιροντί αγάπησε την τέχνη του σινεμά σε όλες της τις εκδηλώσεις. Ως σκηνοθέτης, σεναριογράφος και ηθοποιός υπηρέτησε το είδος του Queer cinema αψηφώντας τα στερεότυπα. Ένα έντιμο και τολμηρό σινεμά από εκείνα που βασίζονται σε προσωπικά βιώματά και παρακολουθούν τους ανθρώπους και τις σχέσεις τους. Ιστορίες καθημερινές και παράξενες όσο παράξενη είναι συχνά η πραγματική ζωή κινηματογραφούνται με χιούμορ με ολοφάνερες τις επιρροές των Μπουνιουέλ, Φασμπίντερ και Αλμοδόβαρ. Τίποτα δεν είναι προβλέψιμο και αναμενόμενο στο σινεμά του Γκιροντί. Η σεξουαλικότητα, η ομοφυλοφιλία, οι ανθρώπινες σχέσεις, εικόνες της γαλλικής επαρχίας, αλλά και η εργατική τάξη, παρελαύνουν στο φακό του, αποκτώντας φιλοσοφικές ή και πολιτικές αποχρώσεις. Το βραβείο σκηνοθεσίας στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών για την ταινία “Ο άγνωστος της λίμνης / Stranger by the Lake”, μια ακραία ερωτική ιστορία δύο ανδρών η οποία εξελίσσεται κλιμακωτά σε δυνατό θρίλερ, ήταν η αφορμή για να φιλοξενηθεί ένα αφιέρωμα στο άγνωστο έργο του. Μην την χάσετε όπως και “Το παλιό όνειρο που σαλεύει / That Old Dream that Moves” (2001), ένα κοινωνικό σχόλιο που ο Γκοντάρ ξεχώρισε το 2001 ως την καλύτερη ταινία του Φεστιβάλ Καννών.

3. Τα ανθρώπινα μωσαϊκά της Κλερ Σιμόν:

Ένας από τους πρωταρχικούς σκοπούς κάθε φεστιβάλ που σέβεται τον εαυτό του είναι, πέρα από τα βραβεία και τις ανιχνεύσεις στις σύγχρονες κινηματογραφικές εξελίξεις, να μας συστήνει κινηματογραφιστές που μένουν εκτός της παγκόσμιας κινηματογραφικής διανομής. Το διαδίκτυο βέβαια έδωσε πρόσβαση στους σινεφίλ να γνωρίσουν ταινίες και σκηνοθέτες που παλιότερα ούτε σαν ονόματα δεν γινόντουσαν γνωστά εκτός φεστιβαλικών κύκλων λόγω της ιδιαιτερότητας τους και μιας ορκισμένης διαφοροποίησης από το mainstream σινεμά. Η κινηματογραφική πορεία της Κλερ Σιμόν είναι μοιρασμένη ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία και η ανάγκη να εκφραστεί σε απόλυτο προσωπικό ύφος την έφερε στα πλατό σε πολλαπλούς ρόλους: σεναριογράφος, ηθοποιός, διευθύντρια φωτογραφίας, μοντέζ και σκηνοθέτιδα. Άγνωστη στην Ελλάδα αλλά ιδιαίτερα δημοφιλής στην πατρίδα της, η Σιμόν επιλέγει μια άμεση λιτή οπτική και δεν ξεφεύγει από τις ντοκιμαντερίστικες καταβολές της ούτε στις 4 ταινίες μυθοπλασίας που θα δούμε στο αφιέρωμα. Οι ήρωές της είναι έφηβοι, μετανάστες, γυναίκες και οι ιστορίες τους συχνά είναι ιστορίες που συναντά κατά τη διάρκεια της έρευνας για τα θέματα των ντοκιμαντέρ της. Η ίδια λέει ότι το σινεμά είναι ένας τρόπος παρατήρησης και αντίδρασης στην πραγματικότητα. Και άλλωστε αυτός δεν είναι και ο σκοπός της τέχνης; Μην χάσετε την πρώτη της ταινία μυθοπλασίας, το “Διαφορετικά, ναι / A Foreign Body”, μια γυναικεία ταινία για τα ψέμματα που οδηγούν στα άκρα και την πιο πρόσφατη, το “Gare du Nord”, γυρισμένη στον ομώνυμο γαλλικό σταθμό, το κατεξοχήν σταυροδρόμι ανθρώπων και πολιτισμών.

4. Φοβού τους Έλληνες:

Mια πανέξυπνη και επιτέλους παγκόσμια γενιά ανέλαβε την υποχρέωση να περάσει τα σύνορα και την εσωστρέφεια κουβαλώντας στις βαλίτσες ταινίες ενδιαφέρουσες, διεισδυτικές, συχνά παράξενες, αλλά κυρίως φρέσκες σε χαρακτήρες και ιδέες. Το weird greek cinema, όπως ονόμασε ο Διεθνής τύπος το σινεμά των Αθηνά Τσαγγάρη, Έκτορα Λυγίζου, Γιάννη Οικονομίδη, Γιώργου Λάνθιμου, Αλέξανδρου Αβρανά κ.ά..Τα διεθνή βραβεία ήρθαν σαν επιβεβαίωση της από σχεδόν δεκαετίας ανόρθωσης που ξεκίνησε με μεμονωμένα “περιστατικά” εσωτερικής αναζήτησης και αναγνώρισης της βαθιάς ελληνικής κρίσης πριν ακόμα μας χτυπήσει η άλλη κρίση, η οικονομική. Φέτος στο φεστιβάλ του Τορόντο 10 ελληνικές ταινίες συγκεντρώθηκαν σε ένα αφιέρωμα στο πρόσωπο της Κρίσης στην Ελλάδα. Πρεμιέρες έκαναν εκεί οι “ταινίες “Να κάθεσαι και να κοιτάς” του Γιώργου Σερβετά και “Wild Duck” του Γιάννη Σακαρίδη. Κι αυτές είναι δυο μόνο από τις 8 πρεμιέρες σε ελληνικό έδαφος που μοιράζονται στα επί μέρους τμήματα του φεστιβάλ: ειδικές προβολές (“Miss Violence” του Αλέξανδρου Αβρανά), Διεθνές Διαγωνιστικό (το επτασφράγιστο μυστικό του κ. Εϊπίδη), Ελληνικό πρόγραμμα ενώ άλλες 22 θα ενταχθούν στο Τμήμα της ψηφιακής αγοράς. Μετά το κρίσιμο 2009 (αποχή των «κινηματογραφιστών στην ομίχλη») και το μεταβατικό 2010 (κατάργηση των Κρατικών Βραβείων, δημιουργία Ακαδημίας Κινηματογράφου, ψήφιση νόμου), η ελληνική συμμετοχή είναι μικρότερη τα τελευταία χρόνια και σ΄αυτό φταίει το βέτο που θέτει ο καλλιτεχνικός διευθυντής Δημήτρης Εϊπίδης να προβάλλει μόνο πρεμιέρες (επί Κρατικών Βραβείων συμμετείχαν όλες οι ταινίες), ακολουθώντας την πολιτική των ξένων φεστιβάλ αλλά και η αποδέσμευση των Ελλήνων σκηνοθετών από τη Θεσσαλονίκη (αρκετοί σήμερα υποστηρίζονται από τις μεγάλες εταιρίες και βρίσκουν μόνοι τους διανομή στις αίθουσες).

5. Play for me Argentina:

Το αφιέρωμα στο Σύγχρονο Αργεντίνικο Κινηματογράφο έρχεται σαν επιβεβαίωση της αγάπης του φεστιβάλ αλλά και των ελλήνων σινεφίλ στο λατινοαμερικάνικο σινεμά. Ταινίες της εθνικής αυτής κινηματογραφίας έφεραν ουρές στα ελληνικά ταμεία (“Εννέα Βασίλισσες”, “Το μυστικό στα μάτια της”, “Η αγελάδα που έπεσε απ΄τον ουρανό”) και ηθοποιοί σαν τον Ρικάρντο Ντάριν έγιναν πιο αναγνωρίσιμοι από πολλούς διάσημους αμερικάνους συναδέλφους τους. Το αφιέρωμα εστιάζει στη πιο νέα γενιά κινηματογραφιστών που χαράζουν την πορεία του αργεντίνικου σινεμά στη δίνη των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων. Οι αργεντινοί σκηνοθέτες, απόφοιτοι στην πλειοψηφία τους του Πανεπιστημίου Κινηματογράφου της Μπουένος Άιρες, χειρίζονται με δεξιοτεχνία το μέσο τους, ρισκάρουν, πειραματίζονται στιλιστικά και επικεντρώνονται σε θέματα όπως οι ταξικές διαφορές, σύγκρουση γενεών και θέματα ταυτότητας. Aν σώνει και καλά θέλετε να σας προτείνω κάτι θα διάλεγα το “Los Duenos” (Ειδική μνεία στην Εβδομάδα Κριτικής του Φεστιβάλ Καννών 2013) των Αγκουστίν Τοσκάνο και Εζεκιέλ Ραντούσκι και το “La Paz” του Σαντιάγκο Λόσα. Από κει και πέρα το ρίσκο είναι δικό σας μια και οι νέοι κινηματογραφιστές μπορούν να πειραματιστούν ακραία μερικές φορές.

6. 20 χρόνια Ματιές στα Βαλκάνια:

Το τμήμα μας έχει χαρίσει τη γνωριμία με ταινίες αριστουργήματα (μερικές από αυτές δεν έφτασαν ποτέ στις ελληνικές αίθουσες) και κατάφερε με τα χρόνια και την αξιοπιστία του να γίνει ένα από τα πιο αγαπημένα του τμήματα του φεστιβάλ. Μια από τις καλύτερες στιγμές του 54ου φεστιβάλ προβλέπεται να είναι αυτό το αφιέρωμα με τις 17 ταινίες που ξεχώρισαν μέσα στα 20 αυτά χρόνια. Αν τα καταφέρετε δείτε τα όλα, αν πρέπει να διαλέξω για σας θα πρότεινα “Το χωριό” (Τουρκία, 1998) του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, το “Γάλα” του Σεμι Καπλάνογλου, το “Όνειρο χειμωνιάτικης νύχτας” (Σερβία & Μαυροβούνιο, 2004) του Γκόραν Πασκάλιεβιτς, “Σεράγεβο, σ’ αγαπώ” (Βοσνία-Ερζεγοβίνη-Αυστρία-Γερμανία-Κροατία, 2006), της Γιασμίλα Ζμπάνιτς, το “California Dreamin’ (endless)” (Ρουμανία, 2007) του Κριστιάν Νεμέσκου… Στο υπόλοιπο κομμάτι του Τμήματος με τις νέες παραγωγές ξεχωρίζουν η “Τζιν” του Τούρκου Ρεχά Ερντέμ και “Ο ιαπωνικός σκύλος” του Ρουμάνου Τουντόρ Κριστιάν Γιουργίου. Στο πλαίσιο του αφιερώματος, το παρόν θα δώσουν στη Θεσσαλονίκη, πέντε σημαντικοί βαλκάνιοι σκηνοθέτες: οι Ρουμάνοι Κορνέλιου Πορουμπόιου και Κρίστι Πούιου, ο Τούρκος Ρεχά Ερντέμ, ο Κροάτης Βίνκο Μπρέσαν και ο Βούλγαρος Λιουντμίλ Τοντόροφ.

7. Άνοιξε τα μάτια σου:

Το πιο δημοφιλές και ενδιαφέρον Τμήμα του Φεστιβάλ είναι μακράν οι Ανοιχτοί Ορίζοντες. Περιλαμβάνουν μια επιλεγμένη λίστα ταινιών που χαρακτηρίζουν τις εξελίξεις στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη αλλά και τις δημοφιλείς Ειδικές Προβολές όπου πρέπει να δώσεις μάχη για μια θέση στην σκοτεινή αίθουσα παρόλο που οι ταινίες είναι στα προσεχώς των κινηματογραφικών αιθουσών. Ανάμεσά τους, ο Ρομάν Πολάνσκι, που επιστρέφει με ένα ερωτικό παιχνίδι για δυο πρόσωπα (“Η Αφροδίτη με τη γούνα”), ο αιχμηρά πολιτικός Μοχάμαντ Ρασούλοφ (“Τα χειρόγραφα δεν καίγονται” – βραβείο FIPRESCI στο φετινό φεστιβάλ των Καννών), ο αγαπημένος (του φεστβάλ και δικός μου) εκπρόσωπος του σύγχρονου ιαπωνικού σινεμά Χιροκάζου Κόρε Έντα (“Πατέρας και γιος” – βραβείο κριτικής επιτροπής και βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής-Ειδική Μνεία στο φεστιβάλ των Καννών), ο καυστικός μυθοπλάστης Ούλριχ Ζάιντλ με το τρίτο μέρος της τριλογίας του (“Παράδεισος της Ελπίδας”), ο πολυβραβευμένος Πάβελ Παβλικόφσκι (με το ασπρόμαυρο δράμα “Ida” -βραβείο FIPRESCI στο φεστιβάλ του Τορόντο), η Κέλι Ράιχαρτ απ’ τις πιο οξυδερκείς φωνές του αμερικανικού ανεξάρτητου σινεμά (“Κινήσεις στο σκοτάδι” με τους Τζέσε Άιζενμπεργκ, Ντακότα Φάνινγκ και Πίτερ Σκάρσγκαρντ). Στο υπόλοιπο “πολύχρωμο” και πολύγλωσσο πρόγραμμα βρίσκουμε και δύο ταινίες που αποτελούν τις επίσημες προτάσεις των χωρών τους για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας: “Το μεγάλο τετράδιο” του Γιάνος Σας (Ουγγαρία) και “Ο σκύλος μου ο Κίλερ” της Μίρα Φορνάι (Σλοβακία).

8. Τι θα ήταν μια ταινία χωρίς το soundtrack;:

Στις παράλληλες εκδηλώσεις ένα μουσικό ταξίδι που ενώνει το Hollywood με το ευρωπαϊκό σινεμά μέσα από “Μαγικές Στιγμές της 7ης Τέχνης” παρουσιάζει ο μαέστρος Philippe Bender με σολίστ τον διεθνώς αναγνωρισμένο πιανίστα Απόστολο Παληό και η Κ.Ο.Θ. Από τις βωβές ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν στα αστυνομικά θρίλερ του Χίτσκοκ και στις μεγάλες στιγμές του γαλλικού σινεμά (4/11, 21:00, Μέγαρο Μουσικής). Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης σε μια συμπαραγωγή με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης διοργανώνει τη συναυλία Μουσικές του Σινεμά, με έργα συνθετών που έγραψαν μουσική για γνωστές και αγαπημένες ταινίες της 7ης Τέχνης. The Reel Chaplin με συνθέσεις του ίδιου του Τσάπλιν, Hommage a Truffaut με μουσικές του συνθέτη Georges Delerue, που συνεργάστηκε με τον Φρανσουά Τριφό σε 11 ταινίες, “Vertigo” και “Spellbound” από τις ομώνυμες ταινίες του Χίτσκοκ, Rapsody in Blue και μελωδίες από τις ταινίες “West Side Story”, “Δόκτωρ Ζιβάγκο”, “Ο Νονός”, “James Bond”, “E.T.”, “Κάποτε στη Δύση”. Ώρα για ταξίδι.

9. lux(ury) Bαλέρια:

Πάντα την συμπαθούσα την Βαλέρια Γκολίνο. Χωρίς να τη θεωρώ ιερό τέρας κατάφερνε πάντα να “γεμίσει” μια ταινία με την παρουσία της και την ήρεμη ομορφιά της. Οι επιλογές της δεν ήταν πάντα οι καλύτερες αλλά και ποιανού είναι; Άλλωστε είχε την εξυπνάδα και την τόλμη να είναι από τις λίγες Ιταλίδες που διαχειρίστηκε σωστά την καριέρα της ώστε να γίνει γνωστή σε Ευρώπη και Αμερική. Έχει πάντως μερικές εξαιρετικές ταινίες στο βιογραφικό της για τις οποίες μπορεί να υπερηφανεύεται όπως το “36 Quai des Orfèvres” του Ολιβιέ Μαρσάλ και το “Indian Runner” του Σον Πεν. Η Βαλέρια Γκολίνο θα παρευρεθεί στο 54ο ΦΚΘ για να παρουσιάσει τη νέα ταινία της με τίτλο “Μέλι/Honey” (Ιταλία, Γαλλία), η οποία είναι υποψήφια φέτος για το βραβείο LUX, που απονέμει κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι άλλες δύο ταινίες που διαγωνίζονται και θα δούμε επίσης στο φεστιβάλ είναι το “Ραγισμένα όνειρα / The Broken Circle Breakdown” του Φέλιξ φαν Γρούνινγεν  (Βέλγιο) και “Ο εγωιστής γίγαντας / The Selfish Giant” της Κλίο Μπάρναρντ (Μεγ. Βρετανία). Μέσα από το κινηματογραφικό βραβείο LUX, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στηρίζει την πολιτιστική πολυμορφία και βοηθά στην οικοδόμηση γεφυρών μεταξύ των Ευρωπαίων. Φέτος η βράβευση θα πραγματοποιηθεί στις 11 Δεκεμβρίου. Το κοινό έχει την δυνατότητα να ψηφίσει την ταινία της προτίμησής του στην ιστοσελίδα luxprize.eu ή στην αντίστοιχη σελίδα στο facebook.

10. Και ο θείος απ΄το Σικάγο:

Τον ομογενή Αλεξάντερ Πέιν δεν ξέρω πού τον χάνεις αλλά τον βρίσκεις σίγουρα, πλέον σχεδόν κάθε χρόνο, στις αίθουσες του Φεστιβάλ. Φέτος κλείνει την αυλαία του 54ου Φεστιβάλ με την παρουσία του και δώρο στις βαλίτσες του την πολυαναμενόμενη ταινία “Nebraska”, ένα ασπρόμαυρο road movie που εστιάζει στη γλυκόπικρη σχέση ενός πατέρα με το γιο του, οι οποίοι ταξιδεύουν στην αμερικανική πολιτεία για να εισπράξουν τα κέρδη ενός αμφιβόλου γνησιότητας λαχείου. Στο ρόλο του πατέρα συναντάμε τον Μπρους Ντερν, σε μια έξοχη ερμηνεία που βραβεύτηκε στο φεστιβάλ των Καννών. Να σας βλέπουμε κάθε χρόνο κύριε Πέιν, δεν μας χαλάει καθόλου.