100 Χρόνια από τον Μεγάλο Πόλεμο (23-26/10)

ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αφιέρωμα «100 Χρόνια από τον Μεγάλο Πόλεμο»

Τέσσερις σπουδαίοι δημιουργοί –οι Ζαν Ρενουάρ, Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ, Στάνλεϊ Κιούμπρικ και Ντάλτον Τράμπο- υπογράφουν τέσσερα κορυφαία αντιπολεμικά έργα της μεγάλης οθόνης που θα προβληθούν στο αφιέρωμα «100 Χρόνια από τον Μεγάλο Πόλεμο» της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης. Το αφιέρωμα, το οποίο υλοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 23 Οκτωβρίου έως και την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2014 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι)

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τις ταινίες: Στο δυτικόν μέτωπον / Westfront 1918: Vier von der Infanterie του Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ (1930), Η μεγάλη χίμαιρα / La grande illusion του Ζαν Ρενουάρ (1937), Σταυροί στο μέτωπο / Paths of Glory του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (1957) και Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του / Johnny got his Gun του Ντάλτον Τράμπο (1971)

Αξίζει να θυμηθούμε ότι: – Η ταινία Στο δυτικόν μέτωπον είναι υπόδειγμα ενός ασυμβίβαστου ρεαλισμού ως προς το σκηνοθετικό ύφος της – πραγματικό επίτευγμα για την εποχή της (1930), μόλις δύο χρόνια μετά την έναρξη του ομιλούντος κινηματογράφου – Οι ερμηνείες όλων των συντελεστών στην ταινία Η μεγάλη χίμαιρα είναι εξαιρετικές, με προεξάρχουσα αυτή του διακεκριμένου σκηνοθέτη του βωβού κινηματογράφου Έριχ φον Στροχάιμ – Η ταινία Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και με το Βραβείο της FIPRESCI στο Φεστιβάλ των Κανών – Η ταινία Σταυροί στο μέτωπο είναι η πρώτη χολιγουντιανή παραγωγή του Στάνλεϊ Κιούμπρικ και μια από τις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες όλων των εποχών. Εξαιτίας της οξύτατης καταγγελίας της ενάντια στη μιλιταριστική νοοτροπία και λόγω του σαρκαστικού πρωτότυπου αγγλικού τίτλου της (Τα μονοπάτια της δόξας), απαγορεύτηκε για δεκαετίες στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και σε άλλες χώρες

Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, [email protected]) Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη) Κάρτα μέλους: 1 ευρώ

Τα κείμενα υπογράφει ο Θωμάς Λιναράς.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Πέμπτη, 23 Οκτωβρίου 2014 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Στο δυτικόν μέτωπον 21:00  Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του

Παρασκευή, 24 Οκτωβρίου 2014 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Σταυροί στο μέτωπο 21:00  Η μεγάλη χίμαιρα

Σάββατο, 25 Οκτωβρίου 2014 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του 21:00  Σταυροί στο μέτωπο

Κυριακή, 26 Οκτωβρίου 2014 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30  Η μεγάλη χίμαιρα 21:00  Στο δυτικόν μέτωπον

Περιλήψεις Ταινιών

Η μεγάλη χίμαιρα (Ζαν Ρενουάρ, 114`) Το αριστούργημα του Ζαν Ρενουάρ δεν είναι ακριβώς μια ταινία για τον πόλεμο (οι σκηνές μάχης απουσιάζουν), αλλά για τις κοινωνικές ανισότητες και τις ταξικές αντιθέσεις μέσα στον πόλεμο. Η ταινία αφηγείται τη ζωή μιας ομάδας γάλλων στρατιωτών, σ΄ ένα γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων στη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου. Μέσα από την σχέση δύο αντιθετικών σε χαρακτήρα και καταγωγή ηρώων – ο ένας αριστοκρατικής και ο άλλος λαϊκής – ο Ρενουάρ αναρωτιέται για το εάν οι ταξικοί φραγμοί αμβλύνονται σε ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές του πολέμου ή της αιχμαλωσίας (ο αριστοκρατικής καταγωγής αξιωματικός που θυσιάζεται για να σωθούν οι συμπατριώτες του), αν μπορούν να σπάσουν ή αν παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν να υφίστανται και αυτή είναι η σημασία του τίτλου. Ταινία πολυφωνική, όπου όλες οι φωνές των ηρώων ακούγονται -χωρίς την παραμικρή χασμωδία-, βαθύτατα ουμανιστική, περισσότερο ειρηνόφιλη παρά αντιπολεμική, Η μεγάλη χίμαιρα στρέφει το βλέμμα της στις εσωτερικές αντιφάσεις των χαρακτήρων, θέτοντας ένα διαχρονικό όσο και οικουμενικό ερώτημα: είναι ποτέ δυνατόν, με ποιο τρόπο και κάτω από ποιες συνθήκες, τα ταξικά δεσμά να γκρεμιστούν και να αναπτυχθούν σχέσεις ισότητας, συντροφικότητας και αλληλεγγύης, πέρα και πάνω από τάξεις, φύλα και εθνικότητες μεταξύ των ανθρώπων; Πολυεπίπεδο σενάριο, εξαιρετικοί διάλογοι, απαράμιλλο σκηνοθετικό ύφος και κορυφαίες ερμηνείες από όλους, με προεξάρχοντες τον μεγάλο σκηνοθέτη του βωβού Έριχ φον Στροχάιμ στο ρόλο του γερμανού διοικητή και τον Ζαν Γκαμπέν.

Ο Τζόνι πήρε τ` όπλο του (Ντάλτον Τράμπο, 111`) Ο Τζόνι της εποχής πριν από τον πόλεμο, είναι ένα νεαρό παιδί που έχει μείνει ορφανός από πατέρα και γι’ αυτό στηρίζει με τη δουλειά του τη μητέρα και τις αδελφές του και είναι ερωτευμένος με μια κοπέλα. Όταν ξεσπά ο πόλεμος, αποφασίζει να καταταγεί, πιστεύοντας ότι αυτός είναι ο τρόπος να βοηθήσει την πατρίδα του. Όμως, στην διάρκεια μιας αποστολής, τραυματίζεται βαρύτατα από μια νάρκη. Όταν θα ξυπνήσει, θα είναι ένας ζωντανός-νεκρός: βρίσκεται καθηλωμένος σ’ ένα νοσοκομειακό κρεβάτι χωρίς πόδια, χωρίς χέρια, χωρίς πρόσωπο. Δεν μπορεί πλέον να δει, ούτε ν’ ακούσει, να μιλήσει ή να γευτεί, παρά μόνο να αισθανθεί τις δονήσεις από τις μετακινήσεις του σώματός του. Oι γιατροί θεωρούν ότι ο Τζόνι δεν έχει συναίσθηση της κατάστασής του και αποφασίζουν να τον κρατήσουν «ζωντανό» για να τον μελετήσουν ως πειραματόζωο. Και όμως, αυτό το απομεινάρι» μιας ανθρώπινης ύπαρξης καταφέρνει να επικοινωνήσει με μια νοσοκόμα και οι πάντες μένουν άναυδοι, όταν διαπιστώνουν πως μπορεί να σκεφτεί και να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Η μόνη ταινία που σκηνοθέτησε, ο άγρια κυνηγημένος από την επιτροπή Μακάρθι, σπουδαίος σεναριογράφος Ντάλτον Τράμπο, βασισμένη σε μια δικιά του νουβέλα γραμμένη το 1938, Ο Τζόνι πήρε τ΄όπλο του δεν είναι μονάχα ένα κορυφαίο αντιπολεμικό έργο, αλλά κι ένας σπαραχτικός ύμνος στην αδάμαστη θέληση της ανθρώπινης φύσης για ζωή. Μια μοναδική κινηματογραφική δημιουργία που τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και με το Βραβείο της FIPRESCI στο Φεστιβάλ των Καννών.

Σταυροί στο μέτωπο (Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 88`) «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των καθαρμάτων». Γι’ αυτήν την φράση που ακούγεται στην ταινία, για την οξύτατη και κατά μέτωπο καταγγελία της μιλιταριστικής νοοτροπίας και για τον σαρκαστικό πρωτότυπο αγγλικό της τίτλο (Τα μονοπάτια της δόξας), η ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ απαγορεύτηκε για δεκαετίες στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ισπανία και σε άλλες φιλελεύθερες χώρες του «πολιτισμένου» κόσμου. Η ιστορία είναι απλή: το 1917, μέσα στο σφαγείο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο γαλλικό μέτωπο, τρεις στρατιώτες επιλέγονται στην τύχη και εκτελούνται για παραδειγματισμό, επειδή την προηγούμενη μέρα ο λόχος τους, σταλμένος ως πρόβατα επί σφαγή, υποχώρησε κατά την διάρκεια μια επίθεσης αυτοκτονίας, εν πλήρη γνώσει των στρατηγών που την αποφάσισαν. Ο συνταγματάρχης τους, έξοχα ερμηνευμένος από τον Κερκ Ντάγκλας, θα τους υπερασπιστεί –χωρίς επιτυχία- στη δίκη-παρωδία που θα προηγηθεί της δολοφονίας τους. Άλλο τόσο απλό και σαφές είναι και το μήνυμα: για τα συμφέροντα των πολιτικών ολιγαρχιών της Ευρώπης και στο όνομα της «πατρίδας» θα σφαγιάζονται και θα συνεχίσουν να σφαγιάζονται, χωρίς λόγο και αιτία, αθώες ανθρώπινες ζωές. Πρώτη χολιγουντιανή παραγωγή του Κιούμπρικ, με μια κλιμακούμενη ένταση και μια σκηνοθεσία -η χρήση του τράβελινγκ στις σκηνές των χαρακωμάτων «κόβει την ανάσα»- κι ένα φινάλε που φέρνει δάκρυα στα μάτια, όχι μόνο των στρατιωτών αλλά και των θεατών, οι Σταυροί στο μέτωπο είναι μια από τις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες όλων των εποχών.

Στο δυτικόν μέτωπον (Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ, 97`) Ταινία αρχέτυπο για το είδος της, το Στο Δυτικόν Μέτωπον του σπουδαίου γερμανού σκηνοθέτη Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ, είναι μια τοιχογραφία του πεδίου μάχης, μια απεικόνιση των πιέσεων, ανακλάσεων και των επιδράσεων –ψυχολογικών και συναισθηματικών- στους στρατιώτες. Χωρισμένη σε τρία ευδιάκριτα μέρη, παρακολουθεί ένα λόχο γερμανών στρατιωτών, καθώς είναι καθηλωμένοι σ’ ένα πόλεμο χαρακωμάτων με τους γάλλους. Δύο είναι τα βασικά πρόσωπα σ’ αυτήν την ταινία-τοιχογραφία χαρακτήρων. Ο πρώτος είναι ένας νεαρός στρατιώτης, ο «σπουδαστής»: η αφήγηση, στο πρώτο μέρος, καταγράφει την ερωτική του περιπέτεια με μια γαλλίδα σερβιτόρα, τις αγωνίες και τις ελπίδες του έρωτα, με φόντο πάντα τις πολεμικές δραστηριότητες. Ο δεύτερος, είναι ένας μεγαλύτερης ηλικίας και παντρεμένος σύντροφός του: τον παρακολουθούμε στην επίσκεψη του στο σπίτι του, κατά τη διάρκεια της σύντομης άδειας του, την οδυνηρή ανακάλυψη της απιστίας της γυναίκας του και τα παρεπόμενά της. Το τρίτο μέρος της ταινίας, που συνιστά και το αποκορύφωμα της δραματικής πλοκής, είναι η μάχη που διεξάγεται ανάμεσα σε Γερμανούς και Γάλλους και η κατάληξή της. Υπόδειγμα ενός ασυμβίβαστου ρεαλισμού στο ύφος της -πραγματικό επίτευγμα για την εποχή της, 1930, μόλις δύο χρόνια μετά την έναρξη του ομιλούντος-, η σκηνοθεσία δεν προβαίνει σε κανενός είδους συνδιαλλαγή: καμία ωραιοποίηση, κανένας ηρωισμός. Ό,τι βλέπουμε είναι ένα πανόραμα του πεδίου μάχης σ’ όλη του την έκταση – από τη γραμμή του πυρός, στο κέντρο διοίκησης, την επιμελητεία στα μετόπισθεν και από κει στα χειρουργεία εκστρατείας-, η τρομακτική εμπειρία της μάχης, ο πόλεμος όπως πραγματικά είναι: άσχημος, βρώμικος και αποτρόπαιος, όπου η ζωή είναι αγκαλιά με το θάνατο. Και από την άλλη, το σύντομο διάλειμμα στα μετόπισθεν, η πραγματική ζωή, δύσκολη και απρόβλεπτη, με τις περιπλοκές της. Αυτή η κίνηση, ανάμεσα στους δύο κόσμους, μοιάζει να θέτει τα πρόσωπα μέσα σ’ ένα κλοιό από τον οποίο δεν υπάρχει καμία διαφυγή. Βαθύτητα πεσιμιστική στην τελική της εικόνα, η ταινία περιγράφει τη ζωή -εμπόλεμη ή όχι- των ηρώων ως μια αληθινή κόλαση: μοναδική παρηγοριά και ανακούφιση, οι στιγμές της συντροφικότητας και αλληλεγγύης ανάμεσα στους στρατιώτες.

*23-26/10, Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, Tηλ. 2310508398, Ώρα: 18.30-21.00, Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη)