Μιχάλης Κακογιάννης: 15 ταινίες σταθμοί στη σπουδαία καριέρα του

Σαν σήμερα, 11 Ιουνίου το 1921, γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου ο Μιχάλης Κακογιάννης. Θα ήταν άδικο για την μνήμη του να τον χαρακτηρίσουμε μόνο σκηνοθέτη. Οι πρώτες του σπουδές στο Λονδίνο αφορούσαν την Νομική. Παράλληλα, εργαζόταν ως εκφωνητής και μεταφραστής στην Ελληνική Υπηρεσία του BBC, η οποία είχε έδρα το Λονδίνο και αποτελούσε τον μόνο έγκυρο ραδιοφωνικό σταθμό για την κατεχόμενη Ελλάδα.

Οι σπουδές του συνεχίστηκαν στο Θέατρο Old Vic του Λονδίνου , όπου και διδάχθηκε σκηνοθεσία θεάτρου. Εισήχθη στον κόσμο της υποκριτικής το 1947 στο Θέατρο της Αγγλίας, ενώ συμμετείχε σε uncredited ρόλους στις ταινίες  Caesar and Cleopatra (1945) και Vice Versa (1948) με το καλλιτεχνικό όνομα Michael Yiannis.

Η επιστροφή του στην Ελλάδα το 1953 σηματοδότησε κι την αρχή της καριέρας του ως σκηνοθέτης και ένα χρόνο μετά κυκλοφόρησε η πρώτη του ταινία Κυριακάτικο Ξύπνημα (1954). Το σκηνοθετικό του έργο επεκτείνεται, πέρα από τον κινηματογράφο, στο θέατρο και την όπερα. Στο βιογραφικό του προστίθεται το επάγγελμα του σεναριογράφου αλλά και του μεταφραστή θεατρικών έργων από τα ελληνικά στα αγγλικά και το αντίστροφο.

Ο ίδιος είναι υπεύθυνος για την ιδέα και χρηματοδότηση του φωτισμού του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, το 2004 και την ίδρυση του Πολιτιστικού Κέντρου του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης το 2009.

Ο Μιχάλης Κακογιάννης ανέδειξε στη μεγάλη οθόνη τη Μελίνα Μερκούρη, την Έλλη Λαμπέτη και την Ειρήνη Παπά, συνεργάστηκε με ιερά τέρατα της υποκριτικής, όπως Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ και Άλαν Μπέιτς και έδωσε στον Άντονι Κουίν τον εμβληματικό ρόλο του Ζορμπά, θεωρείται δικαίως μία από τις πολυσήμαντες προσωπικότητες της τέχνης στην Ελλάδα.

Παρακάτω παρουσιάζουμε στιγμές από τη ζωή και την καριέρα του, όπως έχουν ειπωθεί από τον ίδιο ή από ανθρώπους που τον γνώριζαν και συνεργάστηκαν μαζί του, αλλά και 15 ταινίες του, που αποτελούν σταθμούς στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, με κάποιες από αυτές να ταξιδεύουν και εκτός συνόρων.

Κυριακάτικο Ξύπνημα (1954)

Με τους Δημήτρη Χορν και Έλλη Λαμπέτη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και τον Μάνο Χατζιδάκι να υπογράφει τους στίχους του τραγουδιού «Δυστυχισμένος» η πρώτη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη γνώρισε μεγάλη επιτυχία, και όχι μόνο στο ελληνικό κοινό. Το Κυριακάτικο Ξύπνημα ταξίδεψε μέχρι το Φεστιβάλ των Καννών και ίδια χρονιά απέσπασε το Diploma of Merit του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Εδιμβούργου.

Στέλλα (1955)

Βασισμένη στο θεατρικό έργο Η Στέλλα με τα Κόκκινα Γάντια του Ιάκωβου Καμπανέλλη η ταινία αποτέλεσε την πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση την Μελίνας Μερκούρη και την μόνη εξ ολοκλήρου ελληνικής παραγωγής ταινία στην οποία εκείνη συμμετείχε. Η ταινία προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα την ίδια χρονιά και η ερμηνεία της Μελίνας Μερκούρη για το βραβείο καλύτερης ηθοποιού. Απέσπασε Βραβείο Χρυσής Σφαίρας για Καλύτερη Ξένη Ταινία το 1955 και υποβλήθηκε για Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1956.

https://www.youtube.com/watch?v=VNEDzD_RHJE

Το κορίτσι με τα Μαύρα (1956)

Η δεύτερη συνεργασία του Μιχάλη Κακογιάννη με την Έλλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν. Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ύδρα, όπου και γυρίστηκε η ταινία. Βρίσκεται ξανά προτεινόμενη για Χρυσό Φοίνικα καταφέρει όμως να βραβευτεί ξανά με Χρυσή Σφαίρα για καλύτερη Ξένη Ταινία και με Ασημένιο Βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας.

Το Τελευταίο Ψέμα (1958)

Η πρώτη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη παραγωγής της ανερχόμενης τότε Φίνος Φιλμ. Στο καστ της (μαζί με την Έλλη Λαμπέτη) συμπεριλαμβάνει μεγάλα ονόματα του ελληνικού κινηματογράφου όπως Γιώργος Παππάς, Ελένη Ζαφειρίου, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Βασιλάκης Καΐλας, Ζωρζ Σαρρή, Μαίρη Χρονοπούλου και Νίκος Κούρκουλος. Απέσπασε το Βραβείο Κριτικών Αγγλίας.

Ερόικα (1960)

Μία από τις δύο ταινίες στις οποίες ο Μιχάλης Κακογιάννης δεν υπογράφει μόνος του το σενάριο. Στη συγκεκριμένη η συγγραφή του έγινε σε συνεργασία με την Τζέιν Κομπ, η οποία εμφανίζεται και στην ταινία. Βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη του 1937. Αν και το γεγονός πως η ταινία  είναι γυρισμένη στα αγγλικά ενόχλησε το κοινό της Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη (πλέον Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης), απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας το  1961.

Χαμένο Κορμί (1961)

Η ταινία αποτελεί Ιταλική και Ελληνοκυπριακή συμπαραγωγή με πολλά ιταλικά ονόματα να συμμετέχουν στο επιτελείο της. Το Χαμένο Κορμί αποτελεί τη δεύτερη περίπτωση συνεργασία στη συγγραφή του σεναρίου- αυτή τη φορά με τον Φρέντερικ Γουέικμαν, τον δεύτερο σύζυγο της Έλλης Λαμπέτη. Η κόπια της επανακτήθηκε από το Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη με τη βοήθεια της Ταινιοθήκης της Μπολόνια και αποκαταστάθηκε με υψηλή ποιότητα εικόνας και ήχου.

Ηλέκτρα (1962)

Από τις γνωστότερες κινηματογραφικές μεταφορές αρχαίας τραγωδίας Ηλέκτρα του Ευριπίδη και μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες παγκοσμίως ελληνικής παραγωγής (Φίνος Φιλμ). Η ταινία έλαβε συνολικά 25 Διεθνής Διακρίσεις, ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας την ίδια χρονιά και απέσπασε Βραβείο Καλύτερης Ξένης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Ά Γυναικείου Ρόλου (Ειρήνη Παπά) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Ζορμπάς (1964)

Η ελληνοβρετανικής παραγωγής ταινία Ζορμπάς ήταν και η πρώτη που απέσπασε Όσκαρ, αν και κανένα δεν προοριζόταν για τον ίδιο τον Μιχάλη Κακογιάννη (Φωτογραφίας, Σκηνογραφίας και ΄Β Γυναικείου Ρόλου). Η επιτυχία της συμπληρώνεται από τις εφτά υποψηφιότητες για Όσκαρ και μια Χρυσή Σφαίρα. Τον Αλέξη Ζορμπά ενσαρκώνει ο Άντονυ Κουίν και την μουσική επένδυση αναλαμβάνει ο Μίκης Θεοδωράκης.

Όταν τα Ψάρια Βγήκαν στη Στεριά (1967)

Η πρώτη έγχρωμη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη με το μεγάλο αμερικανικό στούντιο 20^th Century Fox να αναλαμβάνει την παραγωγή. Εμπνευσμένος από τη συντριβή ενός βομβαρδιστικού στο Παλομάρες της Ισπανίας, ο Κακογιάννης γράφει το σενάριο και γυρίζει την ταινία με ξένο καστ και απόλυτη εχεμύθεια. Εξαιτίας αυτής της μυστικοπάθειας το κοινό μπερδεύεται με την ιστορία και η ταινία δεν συναντάει μεγάλη αποδοχή.

Τρωάδες (1971)

Επιστρέφοντας στην ήδη δοκιμασμένη επιτυχία της μεταφοράς αρχαίων τραγωδιών, οι Τρωάδες αποτελούν συμπαραγωγή Αμερικής, Αγγλίας και Ελλάδας και με τοποθεσία γυρισμάτων το ισπανικό χωριό Ατιένθα. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος ανήκει στη Κάθριν Χέπμπορν, με την ερμηνεία της να διαφέρει στο ύφος από τις υπόλοιπες εμφανίσεις της μέχρι τώρα.

Αττίλας 74 (1975)

Η σύνδεσή του με την γενέτειρά του, την Κύπρο σηματοδοτείται από το ντοκιμαντέρ αυτό. Είναι γυρισμένο κατά τη διάρκεια των δύο εισβολών του τούρκικου στρατού στη Κύπρο και σκοπός του είναι η γνωστοποίηση της κατάστασης της Κύπρου σε όλον τον κόσμο. Περιέχει συνεντεύξεις πολιτικών και σπάνια πλάνα των βομβαρδισμών.

Ιφιγένεια (1976)

Η διασκευή της τραγωδίας Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, με εταιρεία παραγωγής το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου απέσπασε για άλλη μια φορά τρία Βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και προτάθηκε για άλλη μία φορά ως υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Γλυκειά Πατρίδα (1986)

Η Γλυκειά Πατρίδα είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του  1979 της Κάρολιν Ρίτσαρντς. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει η Τζέιν Αλεξάντερ ενώ η ταινία αποτελεί την τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της Κάτιας Δανδουλάκη. Η μουσική είναι του Σταύρου Ξαρχάκου.

Πάνω Κάτω και Πλαγίως (1992)

Η ταινία αποτελεί μια παρωδία, έναν ειρωνικό σχολιασμό για την ζωή στη μοντέρνα Αθήνα. Συμμετέχουν πολλοί γνωστοί ηθοποιοί της ελληνικής τηλεόρασης και του κινηματογράφου ανάμεσά τους η μούσα του Μιχάλη Κακογιάννη, Ειρήνη Παπά, ο Στράτος Τζόρτζογλου, ο Πάνος Μιχαλόπουλος, η Ελένη Γερασιμίδου, ο Τάκης Ζαχαράτος , ο Γιάννης Ζουγανέλης , ο Γιάννης Μπέζος , ο Στέλιος Μάινας.

Ο Βυσσινόκηπος (1999)

Το κινηματογραφικό κύκνειο άσμα του Μιχάλη Κακογιάννη βασίζεται στο επίσης καλλιτεχνικό κύκνειο άσμα του Άντον Τσέχοφ. Ελληνοκυπριακής συμπαραγωγής με τη Γαλλία η ταινία έφερε και τα τελευταία κινηματογραφικά βραβεία στη συλλογή του δημιουργού