64o ΦΚΘ: Η έκθεση Κανελλόπουλου, το masterclass Παπαμάρκου και η παρουσίαση του Agora Works in Progress

Ας δούμε αναλυτικά όσα έγιναν το τελευταίο 24ωρο στο πιο κινηματογραφικό σημείο της χώρας.

Εγκαίνια έκθεσης «Τάκης Κανελλόπουλος: Ονειρεύομαι μια εκδρομή»

Τα εγκαίνια της έκθεσης «Τάκης Κανελλόπουλος: Ονειρεύομαι μια εκδρομή» πραγματοποιήθηκαν την Δευτέρα 6 Νοεμβρίου, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος που πραγματοποιεί το 64ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στον σπουδαίο Έλληνα σκηνοθέτη. Παρόντες στα εγκαίνια της έκθεσης ήταν, μεταξύ άλλων, μέλη της οικογένειας του Τάκη Κανελλόπουλου, η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης, καθώς και ο σκηνοθέτης Νίκος Περάκης.

Για την έκθεση και το φετινό αφιέρωμα μίλησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, κ. Ανδρεαδάκης, αναφέροντας: «Ο Τάκης Κανελλόπουλος είναι ο μόνος σκηνοθέτης του ελληνικού κινηματογράφου ο οποίος έζησε όλη τη ζωή του και γύρισε όλες τις ταινίες στη Θεσσαλονίκη και στην γύρω περιοχή. Το Φεστιβάλ δεν κάνει βέβαια για πρώτη φορά αφιέρωμα στο έργο του, έχει κάνει και στο παρελθόν.

Πιστεύω ότι κάθε τόσο θα πρέπει να γίνεται ένα αφιέρωμα στον Τάκη Κανελλόπουλο για να θυμόμαστε, να εκτιμούμε, να τον τοποθετούμε στο πλαίσιο της εποχής, αλλά και να διαπιστώνουμε κάθε φορά το πόσο επίκαιρος ήταν, το πόσο σημαντική είναι αυτή η ρομαντική ποιητική γραφή του και το πόσο περήφανοι πρέπει να είμαστε που δραστηριοποιούμαστε και ζούμε σε αυτή την περιοχή που περπάτησε αυτός ο ξεχωριστός άνθρωπος».

Ο επιμελητής του αφιερώματος και κριτικός κινηματογράφου του flix.gr, Μανώλης Κρανάκης, σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Νίκο Πάστρα, ανέλαβαν την επιμέλεια της έκθεσης η οποία προσκαλεί το κοινό σε ένα ταξίδι στη φιλμογραφία του σπουδαίου δημιουργού που έζησε και γύρισε τις ταινίες του στην Θεσσαλονίκη. «Η έκθεση είναι συνοδευτική του αφιερώματος. Η ιδέα ήταν να υπάρξει μία έκθεση η οποία στην ουσία θα συστήνει τον Τάκη Κανελλόπουλο από την αρχή.

Ο Τάκης Κανελλόπουλος ήταν ένας υποτιμημένος και παραγκωνισμένος σκηνοθέτης. Εκτός από τις πρώτες ταινίες του, οι υπόλοιπες δεν ήταν τόσο γνωστές. Ουσιαστικά, είναι ο μόνος σκηνοθέτης από τη Θεσσαλονίκη που γεννήθηκε, έζησε, έκανε όλες του τις ταινίες και πέθανε στη Θεσσαλονίκη. Δεν πήγε στην Αθήνα για να δουλέψει και αυτό το πλήρωσε σε επίπεδο φήμης και δουλειάς. Επομένως, η έκθεση λειτουργεί και εκπαιδευτικά» σχολίασε ο κ. Κρανάκης, ευχαριστώντας την οικογένεια του Τάκη Κανελλόπουλου για τη βοήθεια που προσέφερε στη διαμόρφωση του αφιερώματος.

Η ρομαντική ματιά του Τάκη Κανελλόπουλου ξετυλίγεται μέσα από μια οπτικοακουστική κάψουλα. Εικόνες από το σύνολο των ταινιών του, χάρτες με τα γεωγραφικά κομβικά σημεία της πορείας του, καθώς και βίντεο και ηχητικές αφηγήσεις από διακεκριμένα πρόσωπα του καλλιτεχνικού κόσμου, πλαισιώνουν το αφιέρωμα, σε μία προσπάθεια να συστήσουν ξανά τον  εμβληματικό δημιουργό στο κοινό.

Διάρκεια και ωράρια έκθεσης:

2–12 Νοεμβρίου 10:00–22:00

13-30 Νοεμβρίου 10:00–18:00

(Δευτέρα κλειστά)

Δυτικό Φυλάκιο Εισόδου Πύλης 1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης

Ελεύθερη είσοδος

Παρουσίαση Agora Works in Progress

Στο πλαίσιο της Αγοράς του 64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, την Τρίτη 7 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη η παρουσίαση των ταινιών που συμμετέχουν στο φετινό Agora Works in Progress.

Την εκδήλωση προλόγισε η Αγγελική Βέργου, επικεφαλής της Αγοράς, η οποία καλωσόρισε τους παραγωγούς και σκηνοθέτες. Αμέσως μετά, ο Γιώργος Κρασσακόπουλος, επικεφαλής του προγράμματος του Φεστιβάλ, ευχαρίστησε τους επαγγελματίες για τη φετινή παρουσία τους στην Αγορά. «Είναι μια συναρπαστική στιγμή για όλους μας. Θα δείτε τα πρώτα κλιπ από τα πρότζεκτ που θα καταλήξουν στις πωλήσεις και τα φεστιβάλ όλου του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας. Μπορεί να είναι Τρίτη πρωί, αλλά σας προτρέπω να φανταστείτε ότι δεν βρίσκεστε σε μια κινηματογραφική αίθουσα, αλλά σε ένα νυχτερινό πάρτι σε ένα μπαρ δίπλα στη θάλασσα, με ανθρώπους που δεν γνωρίζετε και ετοιμάζεστε να πάρετε ένα ποτό. Αρχίζετε να μιλάτε με έναν γοητευτικό ξένο που εμφανίζεται δίπλα σας και ξαφνικά προκύπτει μία σπίθα. Οπότε θα έλεγα να είστε ανοιχτοί σε μία τέτοια σπίθα, καθώς θα βλέπετε τα κλιπ από τα πρότζεκτ. Να έχετε στο νου σας ότι μπορεί να δείτε ένα πρότζεκτ με το οποίο ευχαρίστως θα βγαίνατε ένα ραντεβού ή θα ερωτευόσασταν τρελά. Να είστε ανοιχτοί σε κάθε ενδεχόμενο. Σας ευχαριστούμε πολύ, να απολαύσετε την εκδήλωση», σημείωσε.

Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η κορυφαία ερμηνεύτρια Χάρις Αλεξίου, ambassador της Αγοράς, η οποία ενθάρρυνε με θερμά λόγια τους νέους επαγγελματίες. «Καλημέρα, με λένε Χάρις Αλεξίου και είμαι ερμηνεύτρια για περισσότερο από μισό αιώνα. Είμαι πολύ χαρούμενη που συνεχίζω να δραστηριοποιούμαι στο πεδίο των τεχνών και να βρίσκομαι στο πλευρό νέων ανθρώπων, αλλά και δίπλα σε ανθρώπους που επηρέασα με το έργο μου. Δέχτηκα την πρόσκληση του φεστιβάλ να είμαι πρέσβειρα της Αγοράς, έχοντας πλήρη γνώση του πόσο σημαντικό είναι να βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπους που επιχειρούν να δημιουργήσουν. Σας εύχομαι καλή επιτυχία και θα ήθελα να σας παροτρύνω να είστε ατρόμητοι και να έχετε την πεποίθηση ότι αυτό που έχετε δημιουργήσει περιλαμβάνει τον ίδιο σας τον εαυτό. Δεν χρειάζεται να φοβάστε, να συνεχίσετε να αγωνίζεστε», είπε η Χάρις Αλεξίου.

Στη συνέχεια, η Αγγελική Βέργου καλωσόρισε τους νεαρούς επαγγελματίες από το Thessaloniki Locarno Industry Academy και αναφέρθηκε περιληπτικά στη νέα πρωτοβουλία της Αγοράς Launchpad, καθώς και στα Agora Talks που διεξάγονται κάθε απόγευμα στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, ενώ παράλληλα ευχαρίστησε τους χορηγούς και συνεργάτες της Αγοράς.

Αμέσως μετά, ο Θάνος Σταυρόπουλος, υπεύθυνος για τον συντονισμό της Αγοράς, παρουσίασε τα βραβεία των AGORA Works in Progress και την κριτική επιτροπή, η οποία αποτελείται από τους Άννα Γερμανίδη, διευθύντρια Αιθουσών και Προγράμματος της Modern Films (Ηνωμένο Βασίλειο), Rémi Bigot,  επικεφαλής του τμήματος Semaine de la Critique (Γαλλία), Markéta Šantrochová, επικεφαλής του Κέντρου Κινηματογράφου της Τσεχίας (Τσεχία).

Το τμήμα των Works in Progress παρουσιάζει φέτος δέκα πρότζεκτ που βρίσκονται στο στάδιο του post-production και συνδέονται με την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Τα πρότζεκτ φέρνουν στο προσκήνιο ζητήματα της σύγχρονης πραγματικότητας και σκιαγραφούν την ανθρώπινη συνθήκη, επιδεικνύοντας εκθαμβωτική εικονογραφία, αφηγηματική δεινότητα και δημιουργική κινηματογραφική γλώσσα.

Τα πρότζεκτ διεκδικούν τα εξής βραβεία:

• Authorwave Post-production Award – Creative Image Post Services
• MuSou Music Group Award – Υπηρεσίες post-production στους τομείς του ήχου και της μουσικής
• 119 Marvila Studios Award – Υπηρεσίες μίξης ήχου
• Onassis Film Award – Χρηματικό βραβείο 10.000 ευρώ σε ελληνικό πρότζεκτ που συμμετέχει στην Αγορά (Crossroads Co-production Forum ή Agora Works in Progress)
• Asterisk* Marketing Award – Συμβουλευτικές υπηρεσίες στη στρατηγική μάρκετινγκ και στο περιεχόμενο press kit
• ERT Agora Works in Progress Award – Χρηματικό βραβείο 2.000 ευρώ σε ελληνικό πρότζεκτ

Οι ταινίες των AGORA Works in Progress που παρουσιάστηκαν:

ΚΡΕΑΣ Σκηνοθεσία / Σενάριο: Δημήτρης Νάκος, Παραγωγή: Θάνος Αναστόπουλος – Fantasia Ltd, Συμπαραγωγή: Foss Productions, Ελλάδα

ΛΟΥΛΑ ΛΕΜΠΛΑΝΚ Σκηνοθεσία / Σενάριο: Στέργιος Πάσχος, Παραγωγή: Νικόλας Αλαβάνος – Filmiki Productions, Marni Films, Συμπαραγωγή: Ready2Cast, Prosenghisi, Balthazar Films, Ελλάδα

ΜΑΛΔΙΒΕΣ Σκηνοθεσία / Σενάριο: Ντάνιελ Μπόλντα, Παραγωγή: Νικόλας Αλαβάνος – Filmiki Productions, Συμπαραγωγή: Ντάνιελ Μπόλντα – Edelweiss, Ελλάδα

BEACHCOMBER Σκηνοθεσία: Αριστοτέλης Μαραγκός, Σενάριο: Αριστοτέλης Μαραγκός, Χρυσούλα Κοροβέση, Παραγωγή: Κωνσταντίνος Κουκούλης – ΠLANKTON, Ελλάδα

BONDS, ROOTS AND PASSIONS Σκηνοθεσία: Sunay Terzioğlu, Σενάριο: Ferit Karahan, Παραγωγή: Timur Harzadın – Denge Yapim ve Danışmanlık, Τουρκία

CLEAR NIGHTS Σκηνοθεσία / Σενάριο: Paulo Filipe Monteiro, Παραγωγή: Pandora da Cunha Telles, Pablo Iraola – Ukbar Filmes, Πορτογαλία

GROWING DOWN Σκηνοθεσία: Bálint Dániel Sós, Σενάριο: Bálint Dániel Sós, Gergő Nagy V., Παραγωγή: Ádám Farkas – CineSuper, Ουγγαρία

HALISA Σκηνοθεσία / Σενάριο: Sophie Artus, Παραγωγή: Yochanan Kredo, Linor Lavi – July August Productions, Ισραήλ

HAPPY PEOPLE Σκηνοθεσία: Filip Peruzović, Σενάριο: Filip Peruzović, Nikolina Bogdanović, Παραγωγή: Tena Gojić – Dinaridi Film, Κροατία

YOUTHFUL GRACE Σκηνοθεσία / Σενάριο: Yuval Shani, Παραγωγή: Efrat Cohen, Kobi Azran – Gaudeamus Productions, Συμπαραγωγή: Dominique Welinski – DW, Ισραήλ, Γαλλία

Masterclass Storytelling: «Γύρω από τη φωτιά, μπροστά από τα φώτα»

Ο συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος παρέδωσε masterclass στο πλαίσιο του αφιερώματος του 64ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στο Storytelling με τίτλο «Γύρω από τη φωτιά, μπροστά από τα φώτα», την Τρίτη 7 Νοεμβρίου, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας. Οι «παραμυθάδες» της μικρής και της μεγάλης οθόνης, αλλά και η ίδια η διαδικασία με την οποία οι ιστορίες ξεδιπλώνονται, αφηγούνται και γίνονται συλλογικό κεκτημένο τόσο στον κόσμο του σινεμά όσο και στην τηλεόραση, πρωταγωνιστούν στο αφιέρωμα του Φεστιβάλ στο Storytelling.

Την εκδήλωση προλόγισε ο Πάνος Ιωσηφέλης, σεναριογράφος και καθηγητής σεναρίου στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, λέγοντας: «Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με μεγάλη χαρά υποδέχεται τον Δημοσθένη Παπαμάρκο. Πρόκειται για έναν συγγραφέα που έχει υπηρετήσει διαφορετικά στιλ και συμβάσεις αφήγησης. Έχει γράψει το Γκιακ, το οποίο φαντάζομαι πως έχετε διαβάσει οι περισσότεροι, έχοντας βραβευτεί για το συγκεκριμένο έργο από την Ακαδημία Αθηνών. Έχω την εντύπωση πως είναι από τους καταλληλότερους να αναπτύξει την σημερινή εισήγηση που αφορά τις διαφορετικές αφηγηματικές συμβάσεις» είπε δίνοντας τον λόγο στον συγγραφέα.

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος έδωσε αρχικά τον ορισμό της αφήγησης: «Παράγεται από το ρήμα αφηγούμαι και σημαίνει καθοδηγώ από ένα σημείο, προηγούμαι, κυριολεκτικά δηλαδή προπορεύομαι. Μια δεύτερη ερμηνεία: διασαφηνίζω, λέω ή διηγούμαι. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η αφήγηση είναι αυτό που έχει ειπωθεί. Αφηγητής είναι ο προπορευόμενος, αυτός που δείχνει τον δρόμο, ένα είδος χαρτογράφου θα λέγαμε. Ο ορισμός αυτός συνδέει την αφήγηση με την οδηγία, μια πληροφορία που μας κατευθύνει, πράγμα που κάνει τον αφηγητή μάλλον το αρχαιότερο επάγγελμα γιατί συνδέεται πρακτικά με την επιβίωση της κοινότητας. Η πρώτη λειτουργία της αφήγησης είχε, λοιπόν, πρακτική αξία: αυτά που είχαν ζήσει τη μέρα εκείνη μετουσιώνονταν σε μια εμπειρία απαραίτητη για την επιβίωσή τους. Η αφήγηση έχει, λοιπόν, κοινωνική και κοινοτική λειτουργία: οι κοινωνίες συγκροτούνται και επιβιώνουν μέσω της αφήγησης. Οι έννοιες κοινωνία και αφήγηση δεν υπάρχουν η μία απούσης της άλλης. Η αφήγηση είναι ένας λόγος ο οποίος πάντοτε κάπου απευθύνεται, άρα χρειάζεται ανθρώπους. Ζούμε μέσα σε αφηγήσεις, όχι αφηρημένα αλλά κυριολεκτικά» είπε και έφερε ως παράδειγμα τις ταμπέλες στους δρόμους.

«Ο κάθε άνθρωπος είναι αφηγητής αλλά και ακροατής μιας αφήγησης, Η κοινοτοπία της αφήγησης μας κάνει να πιστεύουμε ότι είναι μια απλή υπόθεση, αλλά αυτό είναι που την κάνει δύσκολη όταν ερχόμαστε σε περίπλοκες αφηγήσεις (βλέπε λογοτεχνία, σινεμά ή θέατρο). Η κοινωνική λειτουργία παραμένει γιατί χρειαζόμαστε την κοινότητα: στο κενό δεν υπάρχει αφήγηση, στο κενό ο λόγος είναι παραλήρημα», τόνισε. Κάπου εκεί ξεκινάει και το είδος της αφήγησης το οποίο μας απασχολεί, η κατασκευή ενός τρόπου ανάγνωσης του κόσμου που φεύγει από την κυριολεξία: «Η φαντασία μας είναι αυτή που γεμίζει τα κενά της επιστήμης κάθε συγχρονίας. Αυτό που μ’ αρέσει να ονομάζω: “εκεί που ξεφεύγει το πράγμα”. Εκεί που έρχεται κάποιος πιο ευφάνταστος και θεωρεί πως μπορεί να προσθέσει τη δική του οπτική στην πραγματικότητα. Στην αφήγηση υπάρχει φυσικά και το πολύ βασικό κομμάτι της απόλαυσης. Ο κόσμος είναι πολλές φορές κυριολεκτικά ανυπόφορος, κάτι που καθιστά μια παρήγορη αφήγηση απαραίτητη. Μια ελπίδα ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν και πως αξίζει να παλεύουμε για τη ζωή. Αυτό συνδέεται εμμέσως με την επιβίωση γιατί μας δίνει όραμα. Αν αποστεωθεί η εμπειρία της ανθρώπινης ζωής από αυτό που ονομάζουμε πνευματικό κομμάτι, η ζωή καταντάει μια μηχανική λειτουργία. Και ως όντα με συνείδηση, αν περιγράψουμε τη στείρα αυτή μηχανική λειτουργία με τη συνείδησή μας, οδηγούμαστε στην παραίτηση και στην κατάθλιψη», σημείωσε.

«Πιστεύω ότι δεν παρηγορούμε συνειδητά. Στον τρόπο με τον οποίο λειτουργώ εγώ τουλάχιστον δεν είναι το ζητούμενό μου να είμαι παρήγορος όταν γράφω μια ιστορία. Ίσως είναι μια ικανοποίηση μιας ενστικτώδους ανάγκης. Υπάρχει και άλλος τρόπος: πρόκειται για μια αφήγηση που έχει δομηθεί με σκοπό να οδηγήσει σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, η λεγόμενη στρατευμένη αφήγηση, όπως τα θρησκευτικά κείμενα για παράδειγμα. Συγκεκριμένα, η Εξόδιος ακολουθία έχει αφηγηματική δύναμη αλλά και παρηγορητικό σκοπό: να δώσει ελπίδα για το μετά», σχολίασε.

Απαντώντας σε ερώτηση του κοινού σχετική με το τι συνιστά μια «καλή» αφήγηση, αναφέρει: «Αν ρωτήσουμε 1.000 ανθρώπους θα ακούσουμε 1.000 απόψεις. Είναι πολύ δύσκολο να ορίσεις ποιοι είναι οι κανόνες της καλής αφήγησης. Ίσως είναι πιο εύκολο να πεις τι δεν είναι μια καλή αφήγηση, παρά τι είναι. Το κατανοείς, όμως, όταν έρχεσαι σε επαφή μαζί της. Η καλή αφήγηση οφείλει να σε συνεπαίρνει συναισθηματικά, διαφορετικά δημιουργείς ένα ενημερωτικό κατασκεύασμα χωρίς αφηγηματική ισχύ. Ο καλός αφηγητής έχει στόχο, αυτός που δεν έχει ξεχάσει ότι έχει τουλάχιστον έναν αποδέκτη. Μια καλή αφήγηση αφήνει πάντα την πόρτα ανοιχτή ώστε να καταλάβουμε τη νοητική αλληλουχία και να κατανοήσουμε τον κόσμο που δομεί ο δημιουργός, το λεγόμενο world-building», ανέφερε. «Το ότι μαζευόμαστε γύρω από τη φωτιά και λέμε ιστορίες, σε έναν βαθμό υπάρχει ακόμη. Ίσως όχι στην απόλυτη κυριολεξία. Αλλά και το σινεμά είναι μια σύναξη γύρω από τη φωτιά. Αυτή τη φορά αντί για χρήση της φλόγας έχουμε τα φώτα του προβολέα, και αντί για το ζωγραφικό σχέδιο στα τείχη της σπηλιάς έχουμε το φιλμ. Εμείς μαζευόμαστε εκεί που πέφτει το φως».

Στη συνέχεια απάντησε σε ερώτηση σχετικά με το τι εξυπηρετεί η αφήγηση, μια εσωτερική ανάγκη του αφηγητή ή του ακροατηρίου: «Για μένα, οι καλές αφηγήσεις κάνουν και τα δύο. Ο αφηγητής κινείται από μια εσωτερική ανάγκη αλλά αυτή η ιστορία δεν αποκλείει τους γύρω του. Και οι δυο λειτουργίες ικανοποιούνται. Οι αφηγήσεις που έχουν ως αφετηρία δημιουργίας την ικανοποίηση του κοινού συχνά αποτυγχάνουν γιατί η σχέση διάδρασης δεν είναι ειλικρινής. Για να επικοινωνήσεις πρέπει να είσαι έντιμος και ειλικρινής, όπως και σε έναν διάλογο», τόνισε. «Το κοινό ποτέ δεν ξέρει τι θέλει να δει. Αν κάναμε ένα γκάλοπ και ρωτούσαμε τι ταινία θέλει να δει, θα καταλήγαμε σε έναν χαοτικό πονοκέφαλο που δεν βγάζει νόημα. Είναι καλό να έχουμε στο νου μας ότι μας βλέπουν και μας διαβάζουν, αλλά δεν πρέπει να κινούμαστε γύρω από την ικανοποίηση του ακροατηρίου. Είναι σημαντικό να ξέρει ο αφηγητής τι θέλει να πει. Αν είναι να μιλάς μόνο για να μιλάς, καλύτερα να κάνεις κάτι άλλο».

Σχετικά με το μέσο αφήγησης, δήλωσε τα εξής: «Επιλέγω το μέσο σημαίνει πως γνωρίζω τα μέσα που υπάρχουν και ξέρω και πώς λειτουργούν. Πρακτικά, είμαι περιορισμένος στα μέσα που αισθάνομαι ότι μπορώ να διαχειριστώ, ή έστω μου δόθηκε η ευκαιρία να το κάνω. Το θέατρο για παράδειγμα είναι κάτι που τώρα μαθαίνω στην εσωτερική του λειτουργία. Η λογοτεχνία μού είναι πολύ πιο οικεία. Η μαθητεία στο μέσο ποτέ δεν τελειώνει. Χρειάζεται τον σεβασμό του ανθρώπου που πιάνει να φτιάξει κάτι από την αρχή. Με τα χρόνια αποκτάς εμπειρία στη μέθοδο. Εγώ για παράδειγμα ξέρω πως για να γράψω, πρέπει να είμαι υγιής, ξεκούραστος και να μην πονάει η μέση μου. Αυτό το κατάλαβα με τον καιρό».

Σχετικά με τα μέσα στα οποία δεν χειρίζεσαι ολοκληρωτικά την αφήγηση (γραφή σεναρίου για τον κινηματογράφο σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη), σχολίασε: «Είναι σημαντικό να κατανοήσεις τις ιδιαιτερότητες του μέσου. Εγώ υπήρξα τυχερός γιατί είχα πάντα “ψώνιο” να κάνω σινεμά και μου δόθηκε η ευκαιρία να το κάνω με έναν δημιουργό που θαύμαζα, τον Γιάννη Οικονομίδη. Αρχικά, η μετάβαση από τη λογοτεχνία στο σενάριο ήταν χαοτική. Στην πράξη, ξεκίνησα από την αρχή. Έπρεπε να αρχίσω να σκέφτομαι με εικόνες. Στον κινηματογράφο, δημιουργείς μια σύμβαση στην οποία υπαινίσσεσαι κάτι που στην πεζογραφία εννοείται. Οφείλεις επίσης να λάβεις υπόψη την ευθύνη της πρακτικής υλοποίησης, της παραγωγής, με την οποία στην πεζογραφία δεν ασχολείσαι. Ήταν μια ενδιαφέρουσα άσκηση και μια πρόκληση για μένα. Ένα πετυχημένο σενάριο υπηρετεί τον σκηνοθέτη και την ταινία, ακόμη και αν δεν είναι καλό με λογοτεχνικούς όρους. Πρέπει να μεταδίδει τον κόσμο του σκηνοθέτη απλά και κατανοητά. Υπάρχει ένα δεύτερο στοιχείο, αυτό της χημείας με τον σκηνοθέτη. Είναι σημαντικό όχι απλώς να μη σιχαίνεστε ο ένας τον άλλον, αλλά να συμφωνείτε ιδεολογικά και φιλοσοφικά και οι κόσμοι σας να κινούνται παράλληλα ή έστω να τέμνονται. Σίγουρα να μην αλληλοσυγκρούονται.»

Σχετικά με τη διδασκαλία της τεχνικής της αφήγησης, ανέφερε πως όλοι μπορούμε να αφηγηθούμε, απλώς όχι όλοι το ίδιο καλά. Χρησιμοποίησε το παράδειγμα των αθλητικών προσόντων, λέγοντας πως όλοι μπορούν να προπονηθούν αλλά δεν μπορούν όλοι να γίνουν ολυμπιονίκες: «Οι καλοί αφηγητές αντιλαμβάνονται ενστικτωδώς τους κανόνες της αφήγησης, τους οποίους χρόνια προσπαθούμε να ορίσουμε. Είναι απατηλοί: όποτε τους πλησιάζουμε, απομακρύνονται. Μέσα στα χρόνια εξελίσσονται και αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε τον κόσμο. Σε κάθε εποχή, κάποιος άνθρωπος ανοίγει τον δρόμο, ή μάλλον βρίσκει έναν νέο τρόπο να μεταφράσει την εποχή του», ανέφερε. Σχολίασε επίσης πως σίγουρα υπάρχει χρησιμότητα στη διδασκαλία: «Σε βοηθά να συστηματοποιήσεις τη μελέτη σου. Ωστόσο, αν δεν είσαι καλός, θα γίνεις απλώς ένας ικανοποιητικός, ένας μέτριος αφηγητής. Δεν θα σαγηνεύσεις το κοινό σου. Ένας αφηγητής χρειάζεται δουλειά με τον εαυτό του και αυτό το κομμάτι δεν διδάσκεται. Αν τεμπελιάζεις και δεν μπορείς να γράψεις μόνος σου, μάλλον δεν θα γράψεις ποτέ. Πρέπει να υπάρχει ανάγκη. Με εξαναγκασμό δεν θα λειτουργήσει ποτέ», τόνισε. Προσέθεσε επίσης πως μιλάμε για τον δυτικό τρόπο αφήγησης, που είναι συγκεκριμένης δομής και τελικά ικανοποιεί συγκεκριμένες προσδοκίες. Είναι ένας τρόπος αφήγησης που αναφέρεται σε πολιτισμούς με κοινές αναφορές, γιατί στην Ανατολή οι δικοί μας κανόνες δεν εφαρμόζονται.

Συνέχισε δηλώνοντας πως κατά την άποψή του, οι εμπειρίες μας δεν είναι καθόλου διασκορπισμένες, αλλά μάλλον κοινές: «Οι εμπειρίες μας συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό όταν μιλάμε για συγκεκριμένες κοινωνίες. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η εμπειρία του κόσμου ομογενοποιείται. Η καθημερινότητα ενός Αμερικανού μάς είναι πλέον γνωστή και σε αυτό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ο κινηματογράφος αλλά και η τεχνολογία. Σήμερα είμαστε δικτυωμένοι περισσότερο από ποτέ, και αυτό δημιουργεί μια πρόκληση όταν ψάχνεις να βρεις τις γλώσσες για να μη γίνεις κοινότυπος». Αναφορικά με τους χαρακτήρες που δημιουργεί, δήλωσε πως ποτέ δεν δημιουργεί κάτι ξένο σε αυτόν: «Οι χαρακτήρες που φτιάχνω μου είναι οικείοι. Για μένα κάτι ξένο θα μου ήταν αδύνατο. Όταν καλείσαι να φτιάξεις έναν χαρακτήρα, πρέπει να τον ξέρεις απ’ έξω κι ανακατωτά. Να ξέρεις τι καφέ πίνει. Αν δεν πάρει καφέ, να ξέρεις ποιο είναι το δεύτερο αγαπημένο του ρόφημα. Να ξέρεις πώς ερμηνεύουν τον κόσμο. Είναι αλήθεια το κλισέ που λέει ότι γράφεις αυτό που ξέρεις. Είναι πιο έντιμο έτσι. Πώς θα το υπηρετήσεις αλλιώς;»

Αναφορικά με το Α.Ι. δήλωσε πως είναι της αντιδραστικής σχολής: «Δεν πρόκειται για τεχνητή νοημοσύνη, αλλά για deep learning μηχανές, οι οποίες διακρίνουν μοτίβα και προσπαθούν να τα αναπαράγουν με τρόπο που μιμείται τον ανθρώπινο. Θα ήθελα να δω τι νουβέλα θα έγραφε μια αυθεντική τεχνητή νοημοσύνη. Είναι πολύ πιθανό να όριζε τις τέχνες διαφορετικά από εμάς. Τώρα όμως με το A.I. δεν δημιουργείται παρά ένα κολάζ που προσδοκούμε πως θα μας ικανοποιήσει». Μίλησε για το πώς κάποιες φορές ο ίδιος ο πειραματισμός με τη φόρμα της αφήγησης γίνεται αυτοσκοπός και χάνεται το νόημα: «Πρέπει να σκεφτούμε τον αφηγητή σαν έναν χτίστη. Αν ασχολείται συνέχεια με τα υλικά του δεν θα χτίσει τίποτα. Αν πειραματίζεσαι απλώς με τα υλικά δεν χτίζεις. Γίνεσαι όμως καλός τεχνίτης, το οποίο έχει μια διαφορετική αξία».

Τέλος, σε ερώτηση σχετική με το αν άκουγε ιστορίες μικρός απάντησε καταφατικά: «Έχω εκτεθεί από μικρός στην προφορική αφήγηση. Τα πρώτα μου βιβλία δεν τα διάβασα, αλλά μου τα διαβάσανε. Η αφήγηση ιστοριών δεν παύει ποτέ. Εμείς που μεγαλώνουμε ίσως το σνομπάρουμε, αλλά οι ιστορίες λέγονται και πάντα θα λέγονται. Το προφορικό τους DNA παραμένει. Τα νέα μέσα έχουν δώσει μια άλλη δίοδο σε αυτό (social media όπως το TikTok), στην πρακτική δηλαδή των μικρών προφορικών αφηγήσεων».