75 χρόνια Χρυσές Σφαίρες

Λέξεις: Γιάννης Γκροσδάνης

Είναι Κυριακή βράδυ (αξημέρωτα Δευτέρας για ‘μας στην Ελλάδα) και οι Χρυσές Σφαίρες θα σβήσουν 75 κεράκια στην τούρτα τους. Ο Σεθ Μέγιερς θα αφήσει το δημοφιλές Late Night, θα φορέσει το ακριβό σμόκιν του και ως οικοδεσπότης της λαμπερής βραδιάς θα καυτηριάσει με τα αστεία του τον πρόεδρο Τράμπ (του οποίου το κουμπί των πυρηνικών που έχει στο γραφείο του είναι πιο μεγάλο απο του Κιμ), τον Χάρβεϊ Γουαϊνσταιν, τους λαμπερούς αστέρες της κινηματογραφικής βιομηχανίας και τις διαγωνιζόμενες ταινίες τους.

Ακριβώς από κάτω το ακροατήριο του βρίσκεται ο αφρός της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Θα είναι όλοι και όλες ντυμένοι και ντυμένες στα μαύρα, μια συμβολική κίνηση διαμαρτυρίας για τις συνεχόμενες αποκαλύψεις σε σχέση με το σκάνδαλο σεξουαλικών παρενοχλήσεων στο Χόλυγουντ. Η Όπρα Γούινφρει θα σηκωθεί στα μισά της τελετής για να παραλάβει το τιμητικό βραβείο της. Λίγο πιο πέρα ο φακός της τηλεόρασης θα προσπαθεί να μετρήσει τις αντιδράσεις της Μέριλ Στριπ.

Ας μην είμαστε όμως τόσο σαρκαστικοί. Οι Χρυσές Σφαίρες, το πιο glam κινηματογραφικό πάρτι της χρονιάς είναι κιόλας 75 χρονών. Όλα ξεκίνησαν το 1943, μέσα στην τρέλα του πολέμου. Αρχικός σκοπός των μόλις 21 μελών της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου του Χόλυγουντ (Hollywood Foreign Press Association) όπως και της πρώτης απονομής Χρυσών Σφαιρών που θα διοργανωθεί με πολύ κόπο ήταν το στήσιμο και η παρουσίαση μιας λαμπρής βραδιάς με όλα τα αστέρια του Χόλυγουντ, που θα έκανε τον αμερικάνικο λαό, έστω και για λίγο, να ξεχάσει τα δεινά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι πρώτες απονομές δεν είχαν βέβαια τίποτα το glamorous πάνω τους πέρα από την αποφασιστικότητα των 21 δημοσιογράφων – ανταποκριτών. Καλά, καλά δεν υπήρχε ούτε το βραβείο, ούτε καν το όνομα Χρυσές Σφαίρες, το οποίο χάρισε ως νονά του θεσμού η τότε πρόεδρος της Ένωσης, Μαρίνα Σίστερνας, σκεπτόμενη πως το βραβείο θα έπρεπε να συμβολίζει αυτό που είναι οι Σφαίρες, μια ευκαιρία συνεργασίας δημοσιογράφων απ’ όλο τον κόσμο. Έτσι και το βραβείο αναπαριστά μια χρυσή υδρόγειο ή αν προτιμάτε μια χρυσή Σφαίρα.

Αν και ξεκίνησε ως μια ανιαρή και πληκτική απονομή, ένα σουαρέ δημοσίων σχέσεων για να καταλήξει σε πάρτυ το 1958 χάρη στην ευεργετική παρουσία των Rat Packs, της παρέας του Φρανκ Σινάτρα, του Ντιν Μάρτιν και του Σάμυ Ντεϊβις Τζ. οι οποίοι όντας σε χαλαρή διάθεση, εξαιτίας του ποτού, πήραν τη βραδιά πάνω τους χωρίς να υπάρχει καμία προσυνεννόηση με την Ένωση Ανταποκριτών και έδειξαν στις Σφαίρες τη συνταγή για το πως θα προετοιμάζουν τις Σφαίρες στο εξής: σε ένα ευχάριστο βράδυ με χαλαρή αλλά θετική διάθεση, άφθονους σταρς, κόκκινο χαλί και… πολύ ποτό.

Φυσικά αυτό το κάπως πιο χαλαρό κλίμα σε σχέση με τα Όσκαρ δίνει την ευκαιρία στους παρουσιαστές – οικοδεσπότες της βραδιάς να πουν το δικό τους large αστείο ή σχόλιο ανεβάζοντας την τηλεθέαση κατακόρυφα. Κάπως έτσι ο Ρίκι Τζερβες ως οικοδεσπότης της απονομής κατάφερε αρκετές φορές να φέρει στα όρια του όλο το Χόλυγουντ, όμως με αυτά και με τα κόκκινα χαλιά οι Σφαίρες τα τελευταία χρόνια κατάφεραν να αναδειχθούν σε ένα από τα δημοφιλέστερα σώου της αμερικάνικης τηλεόρασης.

Αλλά και λαμπεροί νικητές της βραδιάς των Σφαιρών ξέρουν ότι όταν ανέβουν στο βήμα, οι ευχαριστήριοι λόγοι τους μπορούν να έχουν το κάτι παραπάνω για να εντυπωσιάσουν. Έτσι συνέβη στην απονομή του 2014, όταν απονεμήθηκε στην Τζόντι Φόστερ το τιμητικό βραβείο των Σφαιρών, καθώς για την δημοφιλή ηθοποιό στάθηκε μια χρυσή ευκαιρία να κάνει το outing της ως ομοφυλόφιλη.

Κάτι τέτοιο πρέπει να σκέφτηκε και ο πολύς Όλιβερ Στόουν το 1979 αξιοποιώντας το βήμα των Σφαιρών (κερδίζοντας το βραβείο σεναρίου για Το Εξπρές του Μεσονυκτίου) για να διαμαρτυρηθεί σε μια αρκετά προχώ και ακτιβιστική ομιλία σχετικά με την αμερικάνικη πολιτική κατά των ναρκωτικών ξεσηκώνοντας όλη την αίθουσα εναντίον του. Είναι φυσικά σημαντικός, όπως είπαμε, ο ρόλος που παίζει σε αυτή την απονομή των Σφαιρών και το μπαρ που υπάρχει έξω από την αίθουσα. Τρανό παράδειγμα η Ελίζαμπεθ Τεϊλορ, η οποία το 2001 δεν ήταν σε θέση να διαβάσει το ότο-κιου που βρισκόταν μπροστά της.

Τρανό παράδειγμα επίσης η Μπέτι Μίντλερ, η οποία το 1980 κερδίζοντας (για το Rose) ανέβηκε στη σκηνή της απονομής για τον ευχαριστήριο λόγο της με πιπεράτη-σόκιν διάθεση αλλά και ο Τζαν Νίκολσον που όταν βραβεύτηκε (για την ερμηνεία του το 1999 στο Σχετικά με τον Σμίντ) κοιτούσε κάπως αποσβολωμένος το πλήθος (όπως παραδέχτηκε κατά την βράβευση του, μεταξύ αστείου και σοβαρού, είχε προσέλθει στην απονομή έχοντας καταναλώσει βάλιουμ) ενώ η Ρενέ Ζελβέγκερ το 2001 ήταν κολλημένη στο WC όταν ο εκφωνητής ανακοίνωνε το όνομα της ως νικήτρια της βραδιάς.

Τι είναι όμως στην πραγματικότητα οι Χρυσές Σφαίρες; Eίναι όντως η βραδιά – προάγγελος για όσους θέλουν να θριαμβεύσουν στα Όσκαρ της χρονιάς; Ίσως μια φράση του Ρίκι Τζερβές, του πιο εκκεντρικού οικοδεσπότη που είχε ποτέ το σώου της απονομής των Σφαιρών, να συνοψίζει την πραγματικότητα : «Οι Χρυσές Σφαίρες είναι σαν τα Όσκαρ αλλά χωρίς καμία αξία».

Η φιλοσοφία των Σφαιρών ήταν ωστόσο από την αρχή τους να αναδείξουν το glam του Χόλυγουντ. Και αυτό είναι ίσως ο βασικότερος λόγος που ποτέ ως απονομή δεν νοιάστηκαν και δεν βράβευσαν ποτέ τεχνικές κατηγορίες. Ποιος στα αλήθεια ενδιαφέρεται για τη φωτογραφία, τα εφέ και τον ήχο στην τελευταία ταινία του Λεονάρντο Ντι Κάπριο όταν μπορεί να βραβεύσει τον ίδιο; Επιπλέον η μόνιμη ανησυχία της Ένωσης Ανταποκριτών να επιβεβαιώσει τις καλές σχέσεις της με το σύστημα του Χόλυγουντ και να συμπεριλάβει στους υποψήφιους της χρονιάς όσο το δυνατόν περισσότερα λαμπερά ονόματα φέρνει κάθε χρόνο κωμικά αποτελέσματα.

Έτσι το 2015 μια ταινία επιστημονικής φαντασίας όπως η Διάσωση (The Martian) με τον Ματ Ντεϊμον προκειμένου να χωρέσει στη λίστα των υποψηφίων βαπτίστηκε κωμωδία ενώ το 2011 μια μέτρια και νερόβραστη ταινία όπως το Tourist με πρωταγωνιστές τους Τζόνι Ντεπ και Αντζελίνα Τζολί κατάφερε να βρεθεί υποψήφια ως κωμωδία της χρονιάς προκαλώντας γενική θυμηδία αλλά αυτά ήταν ψιλά γράμματα για την Ένωση, που με αυτό τον τρόπο κατάφερε να δεσμεύσει και να φέρει στο λαμπερό σώου της τους δύο δημοφιλείς super stars.

Για το Χόλυγουντ βέβαια οι Σφαίρες ήταν πάντα το πάρτι. Τα Όσκαρ όμως ήταν και είναι πάντα Η ΑΠΟΝΟΜΗ. Αν κάποιος σταρ θέλει να περάσει καλά και να πει ίσως και μια κουβέντα παραπάνω πάει στις Σφαίρες, αν όμως θέλει να κερδίσει το Όσκαρ είναι υποχρεωμένος να θυμηθεί στον ευχαριστήριο λόγο του τον ατζέντη και τους παραγωγούς του στούντιο, αν θέλει να συνεχίσει να δουλεύει.

Σκεφτείτε όμως και τον τρόπο που βγαίνουν οι νικητές σε κάθε βραδιά: οι νικητές των Σφαιρών αναδεικνύονται από ένα εκλεκτορικό σώμα περίπου 90 ατόμων, που επαγγελματικά είναι (ή δηλώνουν) δημοσιογράφοι. Αντίθετα οι εκλέκτορες των Όσκαρ ξεπερνάνε τις 7000 άτομα και αποτελούν τους εκπροσώπους των επαγγελματικών κινηματογραφικών σωματείων του αμερικάνικου κινηματογράφου. Επιπλέον ο χρόνος μεταξύ των δύο απονομών μοιάζει ελάχιστος για να επηρεάσει η μια την άλλη καθώς οι υποψήφιοι για τα Όσκαρ ανακοινώνονται συνήθως με διαφορά λίγων 24ώρων από την ανάδειξη των λαμπρών νικητών των Σφαιρών. Η διαφορά ποιότητας είναι επομένως κάτι παραπάνω από εμφανής.

Η βαρύτητα των Σφαιρών έναντι της οσκαρικής κούρσας τελειώνει όταν σκεφτεί κανείς το φιάσκο του 2008, χρονιά κατά την οποία το σωματείο των σεναριογράφων κατέβηκε σε απεργία υποχρεώνοντας και τα υπόλοιπα κινηματογραφικά σωματεία (ηθοποιών, σκηνοθετών, κλπ) να συμπαρασταθούν στον αγώνα τους. Οι Σφαίρες φυσικά δεν ξέφυγαν από τα σκάγια της απεργίας καθώς η απονομή εκείνης της χρονιάς, παρά τις προσπάθειες της Ένωσης Ανταποκριτών, ακυρώθηκε και οι νικητές ανακοινώθηκαν εν τέλει μέσα από μια πληκτική συνέντευξη τύπου. Τα Όσκαρ βέβαια έγιναν στην ώρα τους, κανονικά. Στο μεσοδιάστημα ανάμεσα σε Σφαίρες και Όσκαρ το σύνθημα της διαπραγμάτευσης ανάμεσα στα στούντιο και στους σεναριογράφους για την επίλυση της απεργίας είχε δοθεί. Φιάσκο οι Σφαίρες αλλά ποιος νοιάζεται; Όμως αστεία με τα Όσκαρ δεν γίνονται.

Σε καμία περίπτωση λοιπόν οι νικητές της μιας βραδιάς δεν μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι θα είναι θριαμβευτές και στην άλλη. Ακόμα και ο περσινός θρίαμβος του La La Land, ταινία που έκανε τους ανταποκριτές να παραμιλάνε χαρίζοντας στο αγαπημένο μιούζικαλ συνολικά 7 Σφαίρες (μοναδικό ρεκόρ στην ιστορία του θεσμού) δεν εμπόδισε την Ακαδημία των Όσκαρ να ξεχωρίσει ως ταινία της χρονιάς το χαμηλότονο, αφροαμερικάνικο μελόδραμα Moonlight. Κι ας δόθηκε στο τέλος της οσκαρικής βραδιάς λάθος φάκελος στον Γουόρεν Μπίτι…

7+1 πράγματα που δεν ήξερες για τις Σφαίρες (αλλά υποψιαζόσουν)

• Ο 9χρονος Ρίκι Σρέντερ είναι ο νεαρότερος νικητής του θεσμού. Κέρδισε την Σφαίρα Α ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του στην ταινία
• Ναι, η Μέριλ Στριπ έχει και εδώ τις περισσότερες υποψηφιότητες φτάνοντας τις 31 και από αυτές οι 8 ήταν νικηφόρες

• Ο Τζακ Λέμον αναδεικνύεται ως αγαπημένος ηθοποιός των Σφαιρών έχοντας 22 υποψηφιότητες εκ των οποίων οι 4 νικηφόρες
• Η Τζέσικα Τάντι είναι η γηραιότερη νικήτρια του θεσμού, καθώς κέρδισε την Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία της στον Σοφέρ της κας Νταίζι (1989) σε ηλικία 80 ετών.
• Το La La Land (2017) έχει προταθεί και κέρδισε και τις 7 Σφαίρες, επίδοση ρεκορ στην ιστορία του θεσμού
• Δύο ταινίες είχαν επίσης προταθεί για 7 Σφαίρες αλλά δεν κέρδισαν ούτε μια. Πρόκειται για τα Ποιος Φοβάται την Βιρτζίνια Γούλφ; (1967) και Νονός 3 (1991)
• Ο σκηνοθέτης Σεσίλ ντε Μιλ είναι ο πρώτος κινηματογραφιστής που κέρδισε το 1952 το ειδικό βραβείο… Σεσιλ ντε Μιλ για την προσφορά του στον κινηματογράφο
• Μόνο 7 φορές η Ένωση Ανταποκριτών έχει τολμήσει να προτείνει γυναίκα στην κατηγορία της καλύτερης σκηνοθεσίας. Τζειν Κάμπιον, Σοφία Κόπολα, Κάθριν Μπίγκελοου (δύο φορες), Άβα Ντι Βερνέ έχουν προταθεί ενώ το 1983 η Μπάρμπαρα Στρεϊζαντ κατάφερε να κερδίσει το σχετικό βραβείο για την σκηνοθετική δουλειά της στο Γιέντλ