Δυο – τρία πράγματα που ξέρω για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο

Λέξεις: Νότης Φόρσος

Συνάντησα το Θόδωρο Αγγελόπουλο αρκετές φορές, κάτω από διαφορετικές ιδιότητες (δικές μου βέβαια γιατί αυτός ουσιαστικά είχε μία, αυτή του σκηνοθέτη). Του είχα πάρει συνέντευξη, όταν έγραφα στο περιοδικό ΟΘΟΝΗ, συνεργαστήκαμε την εποχή που ως αντιπρόσωπος της εταιρίας διανομής ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ διένειμα μια ταινία του στη Βόρεια Ελλάδα και τέλος, ως εργαζόμενος στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τον είχα πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του Φεστιβάλ και ταυτόχρονα συνεργάτη, αφού οι ταινίες του προβάλλονταν στο ΟΛΥΜΠΙΟΝ. Άρα κι ο λόγος μου θα είναι υποχρεωτικά χρωματισμένος από αυτή την εμπειρία μου.

Ο Αγγελόπουλος είχε στα μάτια μου την ίδια εικόνα, όλα αυτά τα χρόνια, ασχέτως ηλικίας. Χωρίς να είναι ποτέ νέος, έμοιαζε ταυτόχρονα να μην μεγαλώνει. Αλλά και τα ίδια στοιχεία στη συμπεριφορά του. Ευγενικός όσο έπρεπε, εύγλωττος και άνετος με το ακροατήριο, συγκρατημένα αυτάρεσκος, με σαφή αίσθηση του μεγέθους του, το οποίο από πολύ νωρίς είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις. Η φήμη και η εκτίμηση που έτρεφε η πλειοψηφία του ξένου τύπου προς το πρόσωπό του μας είναι γνωστή. Νοιαζόταν πολύ για την προώθηση των ταινιών του. Πέρα από τα πάρτι στις Κάννες, στις εμπορικές διανομές τους στην Ελλάδα και φαντάζομαι και όταν του δινόταν η ευκαιρία στο εξωτερικό, διοργάνωνε ομιλίες και συζητήσεις και ακόμα πιο νέος πήγαινε και στην επαρχία για να τις υποστηρίξει. Τον ευχαριστούσε αυτή η επικοινωνία με το κοινό. Ήταν γι’ αυτόν μια ευκαιρία να ασκήσει ένα από τα πιο γοητευτικά στοιχεία του, το λόγο.

Είχε φανατικούς φίλους και αντίστοιχα εχθρούς. Είναι λογικό, σε τόσο μεγάλο έργο οι ταινίες του να είναι άνισες. Μια από τις πιο σοβαρές μομφές που έχω ακούσει γι αυτές είναι ότι σκηνοθετεί πολύ όμορφες σκηνές αλλά δεν ολοκληρώνονται σε μια ταινία. Δεν συζητώ για το τι έχει ειπωθεί για τη διάρκειά τους. Βέβαια στην Ελλάδα ισχύει περισσότερο από ό,τι σε άλλες χώρες το «ουδείς προφήτης στον τόπο του».

Είναι αλήθεια ότι μετά από τόσα χρόνια θυμάμαι με συγκίνηση κάποιες σκηνές από τις ταινίες του. Ακόμα κι από αυτές που είχαν χαρακτηριστεί αργόσυρτες. Πέρα όμως από τις αισθητικές επιλογές του, ο Αγγελόπουλος πάντοτε έψαχνε τις μεγάλες ιδέες , κυρίως μέσα στην Ιστορία. Εγχείρημα από τη φύση του δύσκολο. Και το πλήρωσε με αποτυχίες όπως «Οι κυνηγοί» αλλά και με επιτυχίες όπως ο «Θίασος», για να αναφερθώ σε δυο αντιθετικά ακραίες περιπτώσεις.

Για το Φεστιβάλ, το δίδυμο Δημόπουλος – Αγγελόπουλος υπήρξε πολύ αποτελεσματικό, μια που ο ένας συμπλήρωνε τον άλλο. Δόθηκε η ευκαιρία να δούμε το έργο διακεκριμένων σκηνοθετών χάρις σε αυτή τη συνεργασία. Βοήθησε άλλωστε και στην ουσιαστική θεσμική εξέλιξη του Φεστιβάλ, εισηγούμενος το νομοθετικό πλαίσιό του.

Ο θάνατος του Αγγελόπουλου ήρθε – συμβολικά – να κλείσει μια περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου που της είχε δοθεί η ονομασία Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος. Περίοδος αντιφατική αλλά και πλούσια σε πολυμορφία που δυστυχώς πολύ γρήγορα άρχισε να επαναλαμβάνεται.

Η ρετροσπεκτίβα στη Νέα Υόρκη και το Χάρβαρντ

*Ένα πληρέστατο κινηματογραφικό αφιέρωμα στο έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου φιλοξενεί από τις 8 έως τις 24 Ιουλίου του 2016 το Μουσείο Κινούμενων Εικόνων στη Νέα Υόρκη.

Στο πλαίσιο της ρετροσπεκτίβας θα προβληθούν όλες οι ταινίες του πολυβραβευμένου δημιουργού, καθώς και δύο μικρού μήκους ταινίες του.

Πρόκειται για το πρώτο μεγάλο αφιέρωμα των τελευταίων χρόνων στο έργο του Αγγελόπουλου που πραγματοποιείται στο εξωτερικό.

Οι προβολές θα καλύψουν όλο το έργο του από την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του (την Αναπαράσταση του 1969), μέχρι την τελευταία (τη Σκόνη του Χρόνου του 2009).

Μεταξύ άλλων θα προβληθούν οι ταινίες: Το Βλέμμα του Οδυσσέα, Μια Αιωνιότητα και μία Ημέρα, Ταξίδι στα Κύθηρα, Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού, Ο θίασος.

Οι διοργανωτές αναφέρουν: «Βλέποντας τις ταινίες του την συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ο Αγγελόπουλος μοιάζει να ήταν μπροστά από την εποχή του. Καθώς η Ελλάδα έχει παλέψει με το ενδεχόμενο οικονομικής κατάρρευσης και καθώς η προσφυγική κρίση στη χώρα έχει γίνει χειρότερη, με εκτοπισμένους πληθυσμούς να εγκαταλείπουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή και να συγκεντρώνονται στα σύνορά της, τα θέματα του σινεμά του Αγγελόπουλου μοιάζουν ξανά επιτακτικά».

Και προσθέτουν: «Την ώρα που μια νέα γενιά ελλήνων κινηματογραφιστών, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται ο Γιώργος Λάνθιμος και η Αθηνά-Ραχήλ Τσαγγάρη, κερδίζει διεθνή αναγνώριση, έχει έρθει η στιγμή να ξαναδούμε τις ταινίες του Αγγελόπουλου. Πρόκειται για ένα σινεμά που αντανακλά στο παρελθόν μιλώντας για τους δύσκολους καιρούς στους οποίους ζούμε». Το αφιέρωμα που θα παρουσιαστεί στη Νέα Υόρκη, θα παρουσιαστεί και στο Κινηματογραφικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στο Κέιμπριτζ της Μασσαχουσέτης (από τις 15 Ιουλίου έως τις 22 Αυγούστου).

Όλες οι προβολές θα πραγματοποιηθούν στα ελληνικά με υπότιτλους στα αγγλικά.

Η ρετροσπεκτίβα πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Hellenic-American Chamber of Commerce, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου.