Δυνατές ιστορίες από το επίσημο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

Παρά το υποτονικό κλίμα λόγω της τραγωδίας των Τεμπών οι θεατές του Φεστιβάλ βρίσκουν σιγά σιγά το δρόμο για τις αίθουσες ενώ το διεθνές διαγωνιστικό της διοργάνωσης αποδεικνύεται αρκετά δυνατό με αρκετές, δυναμικές και πολύπλευρες ιστορίες.

Ο Τελευταίος Γλάρος

Οι «Γλάροι» είναι τα «πουλιά» που την δεκαετία του ’70 και του ’80 πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στις γυναίκες τουρίστριες στις παραλίες της Βουλγαρίας. Με άλλα λόγια η ιστορία μ`μας έχει να κάνει με καμάκια του ανατολικού μπλοκ που πέρα από περιστασιακές ερωτικές περιπέτειες κυνηγούσαν και το όνειρο μιας καλύτερης ζωής είτε στη Βουλγαρία είτε στην δυτική Ευρώπη (μην ξεχνάμε ότι η Βουλγαρία ήταν κομμάτι του σοσιαλιστικού πλοκ μέχρι τα τέλη του ’80).

Αυτή η ζωή δεν ήρθε για τον κεντρικό ήρωα της ταινίας, τον Ιβάν, ο οποίος παρά τα 58 του χρόνια δεν το βάζει κάτω κυνηγώντας γυναίκες κι ας φαίνεται ο χρόνος πάνω του. Η οικογένεια του βέβαια έχει προχωρήσει σε μια δική της κανονικότητα, ο γιος του Ιβάν φαίνεται να έχει διαγράψει τον υπερφίαλο πατέρα του, ο οποίος δεν αλλάζει παρά την προσωπική απαισιοδοξία και την μελαγχολία του.

Ο Τόνισλαβ Χρίστοφ δεν αρνείται να προσεγγίσει τον ήρωα του με μια ανάλαφρη και παιχνιδιάρικη διάθεση αρχικά για να αναδείξει στη συνέχεια την υπάρχουσα μελαγχολία του ήρωα του και την προσδοκία του για το μέλλον. Σαφής η αναφορά σε ένα μοντέλο μιας χώρας που πέρασε από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό και από εκεί σε μια ανοιχτή παγκόσμια κοινότητα ευάλωτη φυσικά σε κάθε δυνατή κρίση (όπως η πανδημία που συνυπάρχει στην αφήγηση της ιστορίας του Χρίστοφ).

Τι δεν είμαι

Είναι σαφές πως παρά τα βήματα προόδου που έχουν σημειωθεί στον δυτικό κόσμο στο πεδίο των δικαιωμάτων των μειονοτήτων – όπως τα διαφυλικά άτομα – η ζωή παραμένει μια συνθέτη κατάσταση γεμάτη διαρκείς προκλήσεις και αγώνα απέναντι σε στερεότυπα και προκαταλήψεις αιώνων. Τον αγώνα αυτό δύο διαφυλικών ατόμων από τη Νότια Αφρική καταγράφει ο Ρουμάνος Τούντε Σκόβραν : από τη μια βρίσκεται μια νεαρή κοπέλα, που έχει διακριθεί στα τοπικά εθνικά καλλιστεία ως Μις Νότια Αφρική, η οποία όμως βρίσκεται σε μια κρίση ταυτότητας και από την ένας ακτιβιστής που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των διαφυλικών. Οι δύο πρωταγωνιστές του Σκόβραν λειτουργούν κάπως σαν ετερώνυμα, τα οποία με κάποιο τρόπο έλκονται (όχι απαραίτητα ερωτικά). Μέσα από την προσωπική τους ιστορία δημιουργείται ένα πραγματικά αφοπλιστικά ειλικρινές και βαθιά ανθρώπινο πορτραίτο που δίνει την μεγάλη εικόνα με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα non-binary άτομα σε έναν κόσμο που επιμένει να προσδιορίζει τους ανθρώπους με βάση το φύλο.

Ζάκρος

Κάθε ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσάφτη είναι ένα υπέροχο, γοητευτικό ταξίδι γνωριμίας με τους τόπους, τις Ιστορίες και τους ανθρώπους της Ελλάδας. Η ματιά του καθαρά ποιητική μοιάζει να διεισδύει σε βάθος σκάβοντας στα χώματα κάθε τόπου για να βρει τα δικά του μοναδικά ευρήματα, αυτά που θα δώσουν στους θεατές έναν τόπο μοναδικό, γοητευτικό, ζωντανό.  Έτσι η Ζάκρος αποτελεί χωρίς φλυαρίες μια υπέροχη καταγραφή, με εξαιρετικά δομημένη αλλά ποιητική αφήγηση και φωτογραφία, μιας ιστορικής τοποθεσίας της Κρήτης από τα μινιωικά χρόνια μέχρι το σήμερα σε βάθος δεκαετιών.

Αξίζει να επισημανθεί πως παρά το ότι παίρνει όμορφα την σκυτάλη από την “Αγέλαστο Πέτρα” και την “Αρκαδία Χαίρε” δημιουργικά προηγείται αυτών καθώς ο δημιουργός συλλέγει το υλικό αυτής της ταινίας με αξιοθαύμαστη υπομονή από δεκαετίες πριν. Και καθώς με την αφήγηση του συνδέει απόλυτα όμορφα το μινωικό παρελθόν της Ζάκρου με το ηθογραφικό τουριστικό και αγροτικό μέσα από δημιουργικές πειραματικές συνθέσεις όπως η φωτοιστορία των ανθρώπων του τόπου για να φτάσει σε έξοχους πειραματισμούς (συνδέοντας πχ αυτή την λαϊκή κοινότητα ανθρώπων με έναν πίνακα του Ελ Γκρέκο) γράφει μια αρμονική ιστορία συνέχειας ενός τόπου.

Mighty Afrin: In the Time of Floods

Επιστρέφει στην Θεσσαλονίκη για δεύτερη φορά ο Άγγελος Ράλλης, ο οποίος μετά την δυνατή ιστορία των Γιεζίντι στο Που Είσαι Σιγκάλ αυτή τη φορά εστιάζει την προσοχή του σε ένα νεαρό έφηβο κορίτσι από το Μπαγκλαντές, στην ιστορία ενηλικίωσης του και στην κλιματική αλλαγή στον ποταμό Βραχμαπούτρα. Παρά το ότι η ιστορία της Αφρίν είναι σε πρώτο επίπεδο μια ιστορία ενηλικίωσης κοιτάζοντας λίγο πιο μέσα παρατηρεί κανείς πως το νεαρό κορίτσι αποτελεί ένα σύμβολο για εκατομμύρια παιδιά και νέους που ζουν σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη και πάνω σε ένα πεδίο δραματικών ανισοτήτων με σοβαρά προβλήματα επιβίωσης, καθαρής ανέχειας και φτώχειας στους δρόμους της Ντάκα αλλά και στις όχθες του Βραχμαπούτρα, ο οποίος υπερκαλύπτοντας με λάσπη τεράστιες εκτάσεις γης οδηγεί σε εκτοπισμό και ένα πολύ έντονο κύμα κλιματικής μετανάστευσης εκατομμύρια ανθρώπους στα κοντινά ανοργάνωτα αστικά κέντρα.

Ωστόσο παρά τις αντικειμενικές δραματικές δυσκολίες ο Άγγελος Ράλλης προσεγγίζει την Αφριν με ιδιαίτερη στοργή και χωρίς μελοδραματισμούς δίνοντας μέσα από την ιστορία της (μια σκληρή ιστορία βιοπάλης) την εναλλαγή της ασχήμιας και της ομορφιάς, του κωμικού και του δραματικού στοιχείου – ακριβώς όπως συμβαίνει στην ζωή γενικότερα. Πάνω σε αυτό ακριβώς ο Ράλλης παρουσιάζει μια ταινία εικαστικά απολαυστική, με εκπληκτική φωτογραφία (και είναι αξιοθαύμαστο καθώς τα περισσότερα από όσα έχουν γίνει σε αυτό το ντοκιμαντέρ σε ότι αφορά την κινηματογράφιση περνάνε αποκλειστικά από τα δικά του χέρια), που αναδεικνύει το μεγαλείο της φύσης (αλλά και την καταστροφή της κλιματικής αλλαγής) σε αντίστιξη με την τσιμεντένια, θορυβώδη πόλη των σκουπιδιών και της φτώχιας (που βρίσκει καταφύγιο η ηρωίδα του). Το Mighty Afrin είναι ένας πραγματικός άθλος άξιος θαυμασμού που βάζει άνετα κάτω χολυγουντιανές παραγωγές εκατομμυρίων (χωρίς καμία υπερβολή) και χωρίς αμφιβολία αποτελεί μια ταινία που βάζει σοβαρή υποθήκη για τον Χρυσό Αλέξανδρο αλλά πέρα από αυτό και για μια εξαιρετική διεθνή πορεία που ελπίζουμε να προκαλέσει σοβαρές συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή, την προστασία των παιδιών και το μέλλον του πλανήτη.