Ένας υπέροχος Έλληνας που αγαπούσε το σινεμά και την Κρήτη

Χειμώνας 1981. Η πρώτη μου θεατρική παράσταση. Στον τρίτο εξώστη του ΚΘΒΕ. Είμαστε δεκαπέντε χρόνων. Έχουμε ακούσει για την Όπερα της Πεντάρας. Βγάζουμε το φθηνότερο εισιτήριο και πάμε. Ο Μπρεχτ, ένα μυστήριο. Πώς θα μοιάζει; Έχει φροντίσει να μοιάζει μαγικός ένας άνθρωπος που ξέρει να γεννά σύμπαντα. Ο Νίκος Κούνδουρος που τον σκηνοθετεί. Με τον παιδικό μου φίλο, Νίκο Σαρόπουλο, βγαίνουμε μαγεμένοι και καθόμαστε για ώρα απέναντι στο Λευκό Πύργο και προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε αυτό που μας συνέβη.

Χειμώνας 1987. Στο πανεπιστήμιο. Έχουμε ένα μάθημα που λέγεται Κινηματογράφος, Ιδεολογία και Πολιτική. Η καθηγήτρια μου, η Μαρία Κομνηνού, μας λέει ότι την άλλη βδομάδα μας έχει μια έκπληξη. Θα έχουμε καλεσμένο και μαζί του θα δούμε μια ταινία και θα κουβεντιάσουμε. Η ταινία αρχίζει να παίζει. Είναι ο Δράκος. Πλάι μας κάθεται ο Νίκος Κούνδουρος. Νοιώθω ένα δέος. Η κουβέντα μαζί του κράτησε τρεις ώρες. Όλη η δεκαετία του εξήντα εξηγήθηκε μέσα μου με τον καλύτερο τρόπο.

Ο ψηλός όμορφος άνδρας που γύριζε στα χρόνια του εξήντα την Αθήνα με ένα τζιπ και έκανε συντροφιά με τους σπουδαιότερους Έλληνες, ο μεγάλος σκηνοθέτης και διανοούμενος του ελληνικού σινεμά, ο δημιουργός εμβληματικών ταινιών, από την Μαγική Πόλη μέχρι το Μπορντέλο έφυγε σήμερα, γαλήνια, στο σπίτι του στην Αθήνα.

Γεννημένος στη πόλη που κινηματογράφισε μοναδικά, την Αθήνα, στις 15 Δεκεμβρίου του 1926, ήταν γιος του δικηγόρου και πολιτικού, Ιωσήφ Κούνδουρου, με ρίζες από την Κρήτη που λάτρευε και θεωρούσε πατρίδα του αφού εκεί τον μετέφεραν τυλιγμένο σε μία πάνα για να γραφτεί στα δημοτολόγια του Αγίου Νικολάου της Κρήτης. Με σπουδές ζωγραφικής και γλυπτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από την οποία και αποφοίτησε το 1948, εικονογράφησε ποιητικά την Ελλάδα των δεκαετιών 60-80. Από τη Μαγική Πόλη (1954), την ελληνική εκδοχή του Ιταλικού νεορεαλισμού, τον αλληγορικό Δράκο (1956), τους Παράνομους (1958), το μαγικό Ποτάμι (1959), τις υπερεαλιστικές “Μικρές Αφροδίτες” (1963), και το “Vortex, Το πρόσωπο της Μέδουσας” και φυσικά τα στρατευμένα “Τα τραγούδια της φωτιάς” (1974), το αποκαλυπτικό “1922” και το εικαστικό “Μπορντέλο”. Έντεκα ξεχωριστές ταινίες, έντεκα σύμπαντα.

Η ζωή του δεν ήταν πάντα ρόδινη. Οι σκληρές μνήμες της Κατοχής, των Δεκεμβριανών, της τρίχρονης εξορίας στη Μακρόνησο, τον σημάδεψαν. Οι σπουδαίες φιλίες του με την πρωτοπορία του καιρού του, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Μίκη, η αυτοεξορία στο Παρίσι, τα χρόνια της Χούντας που περιπλανήθηκε στη Ευρώπη, η προσμονή να δει ξανά την Κρήτη.

Με δεκάδες διακρίσεις και βραβεία, με απίστευτη διαύγεια πνεύματος μέχρι τα 91 του και καίριες παρεμβάσεις στα ζητήματα της ελληνικής ζωής και του πολιτισμού, με μια ζωή χορτάτη και μυθική από παρέες, έργο και δημιουργία πίσω του, ο μέγιστος Νίκος Κούνδουρος, ένας πατριάρχης του ελληνικού πολιτισμού θα είναι εδώ πάντα χάρη στις αθάνατες εικόνες του.