Ένας Σουηδός που αγαπάμε στο 58ο ΦΚΘ

«Ένα από τα πιο οδυνηρά πράγματα που μπορούν να συμβούν σε έναν άνθρωπο είναι να χάσει την ταυτότητά του».

Ρούμπεν Έστλουντ

Ο Ρούμπεν Έστλουντ, ο μεγάλος νικητής του Χρυσού Φοίνικα στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών με το αριστουργηματικό The Square, θα είναι ο επίτιμος καλεσμένος του 58^ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που θα πραγματοποιηθεί από τις 2 έως τις 12 Νοεμβρίου 2017. Η διοργάνωση παρουσιάζει πλήρη ρετροσπεκτίβα στον 43χρονο σουηδό κινηματογραφιστή ο οποίος θα βρίσκεται μαζί μας στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσει τις ταινίες του στο κοινό.

Το σκανδιναβικό σινεμά στην πιο απολαυστική του εκδοχή φέρει την υπογραφή του Ρούμπεν Έστλουντ. Με την κάμερά του σπάει το παγωμένο τοπίο του Βορρά σε χίλια κομμάτια. Τα καταγράφει μεθοδικά, με υπόγειο χιούμορ, σαν σεισμογράφος της ατελούς ανθρώπινης φύσης. Οι ήρωές του είναι γεμάτοι ψεγάδια, παθιασμένοι, αναποφάσιστοι, ανθρώπινοι. Τους βάζει αντιμέτωπους με οριακές καταστάσεις, πάνω απ’ όλα όμως, με τις πιο κρυφές τους αδυναμίες.

Στο σινεμά του διακρίνονται επιρροές από Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, Λουίς Μπουνιουέλ, Λαρς φον Τρίερ, Ρόι Άντερσον. Ο Έστλουντ όμως έχει τόσο δυνατή, διακριτή ταυτότητα, χτίζει έναν κόσμο εγκεφαλικό και μαζί σωματικό, που εντυπώνεται στα ένστικτα και το μυαλό μας. Σε δέκα μέρες φεστιβάλ, οι ταινίες του θα μας ταξιδέψουν σε ένα σύμπαν παράδοξο, ανατρεπτικό, ταυτόχρονα καθημερινό και απόλυτα δικό μας:

• Το The Square (2017) είναι μια τολμηρή σάτιρα με ήρωα έναν επιμελητή σε ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης. Με την τελευταία του έκθεση «Το Τετράγωνο» προσκαλεί το κοινό σε μια διαδραστική εγκατάσταση που ενισχύει τον αλτρουϊσμό. Ξαφνικά κλέβουν το κινητό του και όλο το façade της καθωσπρέπει ευγένειας καταρρέει, αποκαλύπτοντας την άγρια σκοτεινή πλευρά του. Υπέροχο καστ με τους Κλάες Μπανγκ, Ελίζαμπεθ Μος και Ντομινίκ Γουέστ. Η ταινία θα βγει στις αίθουσες από την Feelgood Entertainment τον χειμώνα του 2017, μετά το 58^ο ΦΚΘ.

• Μια απειλητική χιονοστιβάδα που σπέρνει στον πανικό σε ένα θέρετρο για σκι στις Γαλλικές Άλπεις κλονίζει την ισορροπία μιας οικογένειας στο Ανωτέρα βία (2014). Το ερώτημα που θέτει ο Έστλουντ είναι απλό: Πώς αντιδρούν οι άνθρωποι σε μία αναπάντεχη κατάσταση όπως μία φυσική καταστροφή; Μια επίθεση στις κοινωνικές συμβάσεις και την πολιτική ορθότητα που ακροβατεί πάνω στην τραγικωμωδία χωρίς να χάνει ούτε λεπτό την ισορροπία της. Βραβείο επιτροπής στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα του Φεστιβάλ Καννών.

• Εμπνευσμένο από πραγματικές ιστορίες παρενόχλησης εφήβων από συνομήλικούς τους στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, το Play (2011) εστιάζει στην ψυχολογική, παρά τη σωματική όψη της βίας. Η ρατσιστική συμπεριφορά καθοδηγεί τους ήρωες, μια ομάδα αγοριών μεταξύ 12 και 14 ετών που ληστεύουν αδύναμα παιδιά, θέτοντας σε εφαρμογή ένα εκβιαστικό παιχνίδι ρόλων με το όνομα «το κόλπο του αδελφού».
• Στο σπονδυλωτό Involuntary (2008) οι φαινομενικά ετερόκλητοι χαρακτήρες – ένας ακραίος φαρσέρ, δυο προκλητικές έφηβες φίλες, ένας ευσυνείδητος οδηγός, μια δίκαιη καθηγήτρια κι ένας οικοδεσπότης γιορτής που αρνείται να μεταφερθεί σε νοσοκομείο για να φροντίσουν το τραύμα του – έχουν ένα κοινό σημείο. Προδίδουν τα πιστεύω τους, τα οποία υπερασπίζονται μεν θεωρητικά, στην πράξη όμως η ατολμία τους αποδεικνύεται ισχυρότερη και πιο βαθιά.
• Τι σημαίνει φυσιολογικό; Στο The Guitar Mongoloid (2004), με αποσπασματική αφήγηση, ο Έστλουντ ρωτά και ταυτόχρονα απαντά, μέσα από τους ήρωές του, μοναχικούς ανθρώπους, που ζουν σε μια φανταστική πόλη που ωστόσο μοιάζει πολύ με το σημερινό Γκέτεμποργκ. Σκοτεινό, με στιγμές βίας, αλλά και χιουμοριστικό, γεμάτο συγκίνηση, πορτρέτο μιας κοινωνίας που δεν ακολουθεί κοινωνικές νόρμες.

Στη ρετροσπεκτίβα θα προβληθούν και οι μικρού μήκους ταινίες του Έστλουντ: το Incident by a Bank (2009), που κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2010, ένα αντισυμβατικό heist movie που αναπαριστά σε πραγματικό χρόνο μια αποτυχημένη απόπειρα ληστείας που συνέβη στη Στοκχόλμη. Γεμάτο ένταση και την οξυδερκή παρατήρηση του σκηνοθέτη, είναι και το Autobiographical Scene Number (2005) το οποίο παρακολουθεί μια ομάδα νεαρών που διασχίζουν μια ψηλή γέφυρα, τη στιγμή που ένας από αυτούς αποφασίζει πως θέλει να πηδήξει.

Μια διαφορετική πλευρά του σουηδού σκηνοθέτη θα ανακαλύψουμε στο 58^ο Φεστιβάλ μέσα από τα ντοκιμαντέρ του: Το πολύ προσωπικό Family Again (2002) φέρνει κοντά τους γονείς του, 23 χρόνια μετά το διαζύγιό τους, ώστε να συμφιλιωθούν μπροστά στην κάμερα. Νέους ανθρώπους που παρά την επώδυνη ενηλικίωσή τους προσπαθούν να διατηρήσουν την αθωότητά τους ακολουθεί το Let the Others Deal with Love (2000). Με τα απολαυστικά ντοκιμαντέρ Free Radicals 1 και Free Radicals 2 (1996) ο Έστλουντ μοιράζεται την αγάπη του για το σκι: Μεθυστικό σάουντρακ (με σουηδική hip hop, ska, electronica και thrash metal), τοπία που κόβουν την ανάσα στη Σουηδία, τη Γαλλία, την Ελβετία, τη Νορβηγία και την Αλάσκα και η συγκλονιστική ελευθερία της κατάβασης.