Γιάννης Σμαραγδής: “Η Ελλάδα είναι η μεγάλη Μήτρα”

Γεννημένος στις Γωνίες Μαλεβιζίου στο Ηράκλειο της Κρήτης ο Γιάννης Σμαραγδής συγκαταλέγεται αναμφίβολα ανάμεσα στους κορυφαίους Έλληνες σκηνοθέτες όλων των εποχών. Με σπουδές σκηνοθεσίας στην Ελλάδα και το Παρίσι εμφανίστηκε στο κινηματογραφικό προσκήνιο το 1972, όταν η ταινία μικρού μήκους “Δυο τρία πράγματα” απέσπασε το πρώτο βραβείο στην Ελλάδα και διάκριση στο Φεστιβάλ του Μοντρεάλ.Έκτοτε η πορεία σημαδεύεται σχεδόν αποκλειστικά από επιτυχίες τόσο στον κινηματογράφο (“Καβάφης” 1996, “Σπύρος Λούης” 2004) όσο και στην τηλεόραση όπου η σειρά 13 επεισοδίων “Σιγά, η πατρίδα κοιμάται” 1988 που θεωρήθηκε η κορυφαία από καταβολής της ελληνικής τηλεόρασης. Το 2007 έμελλε να γνωρίσει παγκόσμια καταξίωση για τον “El Greco”, καθώς το πορτρέτο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου κατέχει το ρεκόρ εισιτηρίων (1.200.000) κινηματογραφικής ταινίας στην Ελλάδα. Πριν από μερικές ημέρες ολοκλήρωσε τα γυρίσματα για μία εξαιρετικά φιλόδοξη διεθνή συμπαραγωγή, αφιερωμένη στον Ιωάννη Βαρβάκη, έναν μάλλον άγνωστο στο ευρύ κοινό, εθνικό ευεργέτη με σπουδαίους πρωταγωνιστές όπως την Κατρίν Ντενέβ και τον Σεμπάστιαν Κοχ.

Λίγες ώρες πριν βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για να εμπνεύσει κουράγιο για δημιουργία στους ακροατές του στο TEDx Thessaloniki 2012 ο Γιάννης Σμαραγδής μοιράστηκε με την Parallaxi τις απόψεις του για τον κινηματογράφο, την Ελλάδα της κρίσης και την προσωπική του πορεία.

Καβάφης, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Βαρβάκης… Σπουδαίες προσωπικότητες που μας δείχνουν το δρόμο και μέσα από τις ταινίες σας. Στερείται αντίστοιχων «ηρώων» η εποχή μας;

Όχι, δεν στερείται. Πλην όμως οι καιροί δεν είναι ώριμοι για να τους κατανοήσουμε, όπως ας πούμε θα είναι σε λίγες δεκαετίες αντίστοιχα «ήρωες» ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Μόραλης, ο ευεργέτης Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Παΐσιος και άλλοι φωτισμένοι άγνωστοι στους καιρούς μας άνθρωποι, τους οποίους οι μελλοντικοί άνθρωποι πιστεύω ότι θα ανακαλύψουν από το ασημένιο χνάρι του σαλιγκαριού που θα έχουν αφήσει πίσω τους. Κάποιοι σκηνοθέτες του μέλλοντος θα τους κάνουν – είμαι βέβαιος – ταινίες.

Παρουσιάζετε μεγάλες διεθνείς παραγωγές με καταξιωμένους ηθοποιούς του ευρωπαϊκού σινεμά την ώρα που ο ελληνικός κινηματογράφος χτυπιέται από την οικονομική κρίση. Ποιοι παράγοντες σας προσφέρουν το συγκριτικό πλεονέκτημα;

Η απελπισία, αλλά και η πίστη πως «τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο».

«Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι»… Ο Θεός ανέκαθεν έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ελληνική παράδοση. Σήμερα έχουμε χάσει την πίστη μας; Εσείς σε τι πιστεύετε;

Υπάρχει μια φράση που ακούγεται στην ταινία Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι που έρχεται: ‘ο Θεός δεν κρύβει ποτέ τα δώρα του, αλλά οι άνθρωποι είναι τυφλοί’. Αυτό πιστεύω.

Πρόκειται τελικά και για πολιτισμική κρίση και για κρίση αξιών εκτός από την οικονομική συγκυρία; Πώς αλλάζουν οι νοοτροπίες που μας έφεραν ως εδώ;

Δεν ξέρω… δεν είμαι σε θέση αυτή τη στιγμή να μιλήσω γενικά. Ένας απλός σκηνοθέτης είμαι… Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να είμαι ένας μικρός διαχειριστής φωτός ή ένας καλλιτέχνης που προσπαθεί να καταλάβει το ρόλο του στη ζωή για να είναι χρήσιμος στους άλλους. Ψάχνω κι εγώ να καταλάβω ποιος είναι ο εχθρός… και ποια η γενεσιουργός αιτία της κρίσης. Εδώ θα ήθελα (προς ώρας) να σας παραπέμψω σ’ αυτό που λέει ο Οδυσσέας Ελύτης για την τέχνη που είναι ο χώρος που υπηρετώ: ‘η τέχνη δεν μπορεί να αλλάξει τις συνειδήσεις και οι συνειδήσεις είναι που κατευθύνουν τις πράξεις’. Μπορώ όμως να πω πως σε καιρούς λοιμώνων όπως αυτή την περίοδο που ζούμε στη χώρα μας, η τέχνη πρέπει να μας βοηθάει να βρούμε τον ΑΝΩΤΕΡΟ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ μέσα στο ΌΛΟΝ και όχι το μονωμένο και ιδιοτελή κατώτερο εαυτό μας που μόνο δεινά μπορεί να δώσει στον καθένα μας αλλά και στους άλλους.

Από τα γυρίσματα της ταινίας “Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι”

Σκεφτήκατε ποτέ να φύγετε από την Ελλάδα και να δουλεύετε αποκλειστικά στο εξωτερικό;

Όταν η χώρα μάς χρειάζεται, όπως στις μέρες μας που έχουμε οικονομικό πόλεμο, φεύγουν μόνο όσοι είναι δειλοί ή απάτριδες.

Τι είναι η Ελλάδα για εσάς;

Η μεγάλη Μήτρα.

Η τεχνολογική εξέλιξη αλλάζει αρκετά την κινηματογραφική εμπειρία. Ποιο είναι το μέλλον του κινηματογράφου με τη ματιά ενός τόσο έμπειρου σκηνοθέτη;

Τα μέσα αλλάζουν, όμως η ουσία της τέχνης δεν αλλάζει. Γιατί ο ρόλος της τέχνης είναι να παρηγορεί, να λιπαίνει και να μαλακώνει την ανθρώπινη ψυχή. Έτσι είναι δοσμένη από το σύμπαν. Όσο αυτό θα συμβαίνει και όσο οι άνθρωποι θα έχουν ανάγκη την τέχνη, ο δρόμος για την παρηγορία της ψυχής είναι η συγκίνηση, που είναι το ανώτερο «εργαλείο» της τέχνης. Άρα η τεχνολογία μπορεί στο μέλλον να κινηθεί αποτελεσματικότερα προς αυτή την κατεύθυνση και όχι το αντίθετο, θέλω να πιστεύω.

18 λεπτά στη σκηνή για μια TEDx ομιλία. Από πού μπορούν να αντλήσουν οι ακροατές σας το θάρρος να δημιουργούν, όπως προτρέπει το θέμα της φετινής διοργάνωσης;

Να έχουμε βαθειά πίστη σ’ αυτό που κάνουμε που όμως πρέπει να υπηρετεί το καλό έτσι ώστε να ευλογούνται οι πράξεις μας από την ανώτερη Ιεραρχία του Σύμπαντος.