ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ-Γιώργος Τσεμπερόπουλος: Δουλειά μου είναι να πετσώνω τους ήρωες

Κεντρική εικόνα: Βασίλης Βερβερίδης

Μια από τις πιο υποσχόμενες ταινίες των τελευταίων δεκαετιών, το ”Υπάρχω”, η βιογραφία του Στέλιου Καζαντζίδη παίζεται από αύριο (19/12) στις κινηματογραφικές αίθουσες. Σκηνοθέτης της ένας άνθρωπος που πρόσφερε στον ελληνικό κινηματογράφο μισό αιώνα τώρα. Με μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες της ιστορίας του αλλά και με συμβολή, θεσμική και ουσιαστική στις διαδικασίες και τα όργανα που χάραξαν το δρόμο του. Μια κουβέντα με τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο με αφορμή τη νέα του ταινία.

-Στην παιδική μου ηλικία είχε πολύ σινεμά. Η μάνα μου πήγαινε σινεμά δυο φορές την εβδομάδα και ένας ξάδερφος μου είχε επιστρατευτεί να με πηγαίνει για σπορ και αυτός με πήγαινε κρυφά στον κινηματογράφο. Τότε ασχολιόμουν πιο πολύ με τη λογοτεχνία, είχαμε έναν όμιλο έξι άτομα από διάφορα σχολεία, μαζευόμασταν κάθε δεύτερο Σάββατο για θέματα που βάζαμε και συζητούσαμε.

-Μεσολάβησαν 10-12 χρόνια από τη μία ταινία μου στην άλλη. Στα ενδιάμεσα μπορεί να ‘χω δουλέψει και ένα και δυο σενάρια, που μετά δεν με κράτησαν και τα παράτησα. Πιο πολλά ήταν τα σενάρια που ξεκίνησαν και δεν μου κράτησαν το πάθος το απαραίτητο που χρειάζεσαι σε αυτή τη χώρα που δεν υπάρχει επαγγελματική τάξη σεναριογράφων για να δουλέψει ένα σενάριο. Ο κινηματογράφος δεν είναι πια ούτε βιοτεχνία στην Ελλάδα. Αυτό είναι απογοητευτικό και για τη δική μου γενιά και για τους εικοσάχρονους που βγαίνουν τώρα στη δουλειά και τους καταπίνει όλους η τηλεόραση.

-Ακόμα και τον με Καζαντζίδη κάνουμε μια από τις ακριβότερες ταινίες στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου και αυτά που θα επιστραφούν στα ταμεία δεν φτάνουν, το προϊόν παραμένει στην ελληνική γλώσσα, σε μια άγνωστη γλώσσα εκτός Ελλάδας.

Μια ταινία δεν κάνει απόλυτο μέγιστο θρίαμβο, δεν βγάζει τα λεφτά της. Το Υπάρχω έχει τις δυνατότητες να κάνει θρίαμβο. Έχει τον Καζαντζίδη, το Μάστορα, τις τραγουδάρες. Αλλά δεν γίνεται να στηρίζονται όλα σε μια ταινία που θα κάνει το θρίαμβο. Πώς θα συνεχιστεί ο Ελληνικός κινηματογράφος; Ακόμα και όταν έκανα τον Ξαφνικό Έρωτα τότε έσκισε, έκανε 200 χιλιάδες εισιτήρια. Έπρεπε να ξοδευτούν πολλά λεφτά, εγώ ξεχρέωσα 7 χρόνια αργότερα, σε 3 χρόνια πλήρωσα τα χρέη μου και σε άλλα τρία εισέπραξα την αμοιβή που θα έπαιρνα πχ στη Γαλλία κάθε Σάββατο. Εδώ αν δεν πήγαινε καλά η ταινία θα έχανα το σπίτι που υποθήκευσα. Είναι το μέγεθος της χώρας και η απόλυτη άρνηση της τηλεόρασης να συνεργαστεί με τον κινηματογράφο. Αυτό το περίφημο 1,5% που αρνούνται να δώσουν 40 χρόνια τώρα. Που αντιμάχονται τον ελληνικό κινηματογράφο, δεν θέλουν να πηγαίνει ο κόσμος σινεμά. Δεν θέλουν να φεύγει ο κόσμος από τον καναπέ του. Είναι στενόμυαλοι. Και αυτό δεν αλλάζει. Τώρα στα κανάλια είναι οι γιοι αυτών που ήταν πριν και είναι το ίδιο στενόμυαλοι. Σε αντίθεση με τη Γαλλία που από την αρχή η τηλεόραση συνεργάστηκε. Στη Γαλλία όμως έχουν και μια εθνική περηφάνεια. Είναι περήφανοι, εδώ κάνουμε γαλλικό σινεμά λένε. Εδώ ποιος άνθρωπος του χρήματος έχει υπερηφάνεια για εθνικά προϊόντα;

-Συμβαίνει μια φορά στη ζωή ενός ανθρώπου να του δώσουν να γυρίσει τον Καζαντζίδη, την Σμύρνη, την Ευτυχία. Συμβαίνουν σπάνια. Τρελαίνονται κάποιοι ακούγοντας ότι τον πήρε το Netflix. Ξέρεις τι πληρώνει το Netflix, ξέρεις τι λεφτά έχει πάρει από τις τσέπες τις αίθουσες των εισιτηρίων, από τις τσέπες των παραγωγών; Μου είχε προταθεί πριν 20 χρόνια να κάνω Τσιτσάνη και είχα πει ότι δεν έχει ένα μεγάλο δράμα στη ζωή του, είχα πει να κάνουμε Βαμβακάρη αλλά η οικογένειά του δεν ήθελε να γίνει ταινία. Όταν χτύπησε το τηλέφωνο και με ρώτησαν αν θέλω να κάνω Καζαντζίδη και είπα ποιος τρελός δεν θα ήθελε; Στην πορεία και αφού βρήκαμε ποιος θα τον παίξει και με το σενάριο που υπήρχε ήδη, με αρχή μέση και τέλος και ήτανε δελεαστικό για μένα υλικό έτοιμο, βρέθηκε και ο Μάστορας και τα καταφέραμε καλά νομίζω. Πολλοί ετερόκλητοι άνθρωποι στην πρεμιέρα είπαν ωραία πράματα.

-Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεις σημεία για μια ταινία εποχής στην Ελλάδα. Όλοι ας πούμε που γυρίζουν πάνε μια ταβέρνα που η ιδιοκτήτρια την έχει κρατήσει ίδια για να την νοικιάζει αν και κλειστή σε σίριαλ. Σε όλα τα κτίρια που θέλαμε να μπούμε και είναι παλιά κτίρια εποχής είναι εγκαταλειμμένα. Απίστευτη ένδεια και απίστευτη καταστροφή. Πας ας πούμε στην Ιταλία, τη Γαλλία, περπατάς και σου κάνει εντύπωση που περπατούν άνθρωποι με τζιν. Σημερινοί. Όλο είναι σκηνικό. Εκεί δεν έχει αλλάξει τίποτε, τα κτίρια είναι ίδια, έχουν απαγορεύσει τον οργασμό των πινακίδων.

-Ο κίνδυνος μιας παραγγελίας με απασχολούσε. Όχι ο κίνδυνος της βιογραφίας που έπαψε να με απασχολεί Όμως έπεσα σε πολύ καλή ομάδα που πληρούσε τα πάντα. Είχαν δουλέψει πάρα πολύ πάνω στην έρευνα από πριν και τα βρήκα έτοιμα. Εγώ συνειδητοποίησα ότι θα κάνω μια ταινία για ένα αγόρι που του σκοτώσαν τον πατέρα και ανακάλυψε ότι έχει μια τεράστια φωνή και στα 35 του γύρισε ανάποδα και τα παράτησε. Αυτός είναι ένας ήρωας κινηματογραφικός. Εμένα δουλειά μου είναι να πετσώνω ήρωες, ανθρώπους υπαρκτούς. Και αυτό δεν το κάνεις μόνο για τον πρωταγωνιστή αλλά και για άλλους χαρακτήρες που ναι γύρω του και πρέπει να βγαίνουν ανάγλυφοι.

-Μια ταινία που μου άλλαξε τη ζωή είναι το ”Πέντε εύκολα κομμάτια” του Μπομπ Ράφελσον, με τον Νίκολσον νέο. Την ξαναβλέπω κάθε δεκαετία, μου δίνει την ίδια συγκίνηση. Τις ταινίες που λατρέυω όπως τους Νονούς και την Αποκάλυψη τώρα τις βλέπω με την ίδια μαγεία. Υπάρχουν όμως και κάτι ταινίες του Γαλλικού ή του Ιταλικού σινεμά που μου είχαν αρέσει και πια δεν μου λένε κάτι, ταινίες που έχει περάσει η μπογιά τους…

-Μια στιγμή που θυμάμαι είναι όταν τέλειωσαν τα Μέγαρα και παίχτηκαν στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και θριάμβευσαν κατέβηκα από την Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών πέρασα απέναντι στο Ντορέ που ήταν όλη η Ιερά Εξέταση, το συνάφι και σε περίμεναν. Εκεί λοιπόν εγώ νεαρός φτάνω μετά την προβολή ένας ψηλός μου φωνάζει ”εσύ να αφήσεις τα ντοκιμαντέρ, να κάνεις ταινίες με ηθοποιούς”. Γύρισα με έκπληξη να ρωτήσω ποιος είναι αυτός και ήταν ο Πανουσόπουλος και με παρότρυνε να κάνω ταινίες με ηθοποιούς. Ήταν η αρχή μιας φιλίας και μιας συνεργασίας μιας ζωής, με εταιρία, βαφτίσια των παιδιών μας κλπ που κράτησε μια ζωή. Είμαι σταθερός τύπος, είναι βάση για να χτίζεις, έχω φιλίες ζωής. Με τις απώλειες συμφιλιώνομαι αν και μου λείπουν. Ας πούμε με τον Αλεξάκη όταν έφυγε ένιωσα ότι ενώ έχω φίλους κάποια πράγματα δεν έχω πια που να τα πω, γιατί τα έλεγα μόνο σε κείνον. Είμαι προπονημένος με το θρήνο, έχασα πέντε χρονών τον πατέρα μου.

-Με τον Πανουσόπουλο και τον Περάκη υπήρξαμε τρεις φίλοι που ανταλλάσσαμε δουλειά, γνώμες. Ωριμάζαμε μαζί, υπήρχε η έννοια του καλού, ακόμα και η αντίρρηση υπήρχε από τη γέννηση. Όταν έκανε ταινία ο ένας οι άλλοι δυο ήταν εκεί για να τον βοηθήσουν. Δεν διακινδύνευσε τίποτε τις φιλίες μας. Αυτή η σύμπτυξη δυνάμεων που κάναμε οι 3 μας είχε ξαναγίνει στη δικτατορία με την ομάδα των 5, των 7, που βοηθούσε ο ένας τον άλλον, αλλά αυτές οι ομάδες έκαναν μόνο την πρώτη ταινία, γιατί κάποιος έκανε τη δουλίτσα του και μετά πήγαινε παρακάτω. Σε μας κράτησε κάναμε πέντε ταινίες. Σε ένα νέο σκηνοθέτη θα συμβούλευα υπομονή, αφοσίωση και επιμονή.

-Δουλεύοντας για χρόνια στη διαφήμιση ως παραγωγός κυρίως, σε εκατοντάδες διαφημιστικά φιλμ, γνώρισα κάθε πιτσιρικά που είχε όνειρα να μπει στο σινεμά. Ήμουν εκεί παρόν στα πρώτα βήματα του Ηλιάδη, του Λάνθιμου και πάρα πολλών άλλων. Είχα σκηνοθέτη τον Ντίνο Κατσουρίδη και ενώ τραβάγαμε το φρουί ζελέ μιλούσαμε για σινεμά. Το δελεαστικό του διαφημιστικού είναι πώς είναι δύσκολο πράμα να πεις μια ιστορία σε είκοσι δευτερόλεπτα. Έχει timing αρχή κορύφωση και τέλος. Είδα να περνάνε οι γενιές. Άλλοι πρόκοψαν, άλλοι επέμειναν και άλλοι τα παράτησαν.

-Στο τέλος των προβολών του Υπάρχω μου λένε οι άνθρωποι ότι τους συγκίνησε η ταινία. Αυτό που μου αρέσει, είναι ότι κάποιοι μου λένε ότι συγκινήθηκαν στην αρχή. Η συγκίνηση είναι για δύσκολες καταστάσεις. Η εποχή που δεν υπάρχει πια, οι αξίες της. Λέει η ζωή μου όλη είναι μια ευθύνη. Τι καταλαβαίνει κανείς από τη λέξη ευθύνη; Ότι οι άνδρες εκείνη την εποχή είχαν την ευθύνη να ταϊσουν τον εαυτό τους, για να ταΐσουν μια γυναίκα που θα σου κάνει δώρο μια οικογένεια και θα χεις την ευθύνη για κείνη. Σήμερα δεν υπάρχει πια, έχουν αλλάξει τα πράγματα, η γυναίκα έχει το δύσκολο έργο να δουλεύει και η ίδια και να συντηρεί και άλλους. Δεν υπάρχει πια ως παράδειγμα το πώς εννοούσαμε τα πράγματα τότε. Στην ταινία το διάστημα από το 1945 μέχρι το 1978 υπάρχει μια Ελλάδα που αποπνέει χωρίς να γίνεται διδακτική. Μια φέτα ζωής της Ελλάδας που δεν είπε κάποιος ότι είναι μεγάλη σε διάρκεια.

*Η ταινία Υπάρχω του Γιώργου Τσεμπερόπουλου παίζεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 19/12/2024.