Κινηματογράφος: Μία σύντομη ιστορία μέσα από εμβληματικές στιγμές

Ο κινηματογράφος από την αυγή του μέχρι σήμερα έχει εξελιχθεί ραγδαία, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες που έκανε την επίσημη εμφάνιση του την ίδια περίοδο με το ξέσπασμα της βιομηχανικής επανάστασης, το 1890. 

Ωστόσο, προηγηθήκαν αρκετές στιγμές στην ιστορία, από το 1820, που κατέστησαν δυνατή την ύπαρξη του, και τον διαμόρφωσαν όπως τον γνωρίζουμε εμείς σήμερα. Είναι αδύνατο να εξιστορήσουμε δύο ολόκληρες εκατονταετίες ιστορίας, γι’ αυτόν τον λόγο συμπυκνώσαμε μονάχα ελάχιστες από τις πιο εμβληματικές στιγμές.

Η εφεύρεση της κάμερας

Θα ήταν αδύνατο να απολαμβάνουμε σήμερα τον κινηματογράφο, χωρίς την εφεύρεση της κάμερας, η οποία αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για κάθε παραγωγή. Μπορεί να έχεις έτοιμα σκηνικά, ηθοποιούς και σκηνοθέτη, όμως δίχως την κάμερα όλα αυτά παραμένουν άχρηστα. H πρώτη κάμερα χρονολογείται από το 1820 και ο άνθρωπος υπεύθυνος για αυτό το έργο ήταν ο Joseph Nicéphore Niépce. Ωστόσο, η πρώτη φωτογραφία δεν αποτυπώθηκε μέχρι και το 1926, από τον αδελφό το Nicéphore, Claude Niépce, ο οποίος αποτύπωσε μία φωτογραφία πάνω σε μία γυάλινη πλάκα, με χρόνο έκθεσης οκτώ ώρες.

Η κατασκευή του πραξινοσκοπίου.

Φεύγουμε αρκετά χρόνια αργότερα, το 1877, όπου ο Γάλλος εφευρέτης Émile Reynaud κατασκευάζει ένα οπτικό παιχνίδι, το πραξινοσκόπιο, μία συσκευή που βασίστηκε ιδιαίτερα στο ζωοτρόπιο, καθώς και οι δύο παράγουν την ψευδαίσθηση της κίνησης μέσα από μία ακολουθία σχεδίων που προβάλουν τις φάσεις μίας κίνησης. Το πραξινοσκόπιο αποτέλεσε μια βελτιωμένη έκδοση του ζωοτροπίου, αντικαθιστώντας τις στενές σχισμές προβολής με μία σειρά από καθρέφτες, με αποτέλεσμα οι εικόνα να είναι πιο φωτεινή και καθαρή. Ο Reynaud ανέπτυξε το έργο του, συνδυάζοντας τους καθρέφτες με έναν φανό, ώστε να προβάλλει μία γρήγορη σειρά από σχέδια πάνω σε μία οθόνη και κατόρθωσε να δίνει τακτικά δημόσιες παραστάσεις.

Τα πειράματα του Eadweard Muybridge

Το 1978, έχοντας του ζητηθεί να φωτογραφίσει ένα άλογο εν κινήσει, ο Eadweard Muybridge στήνει μία σειρά από δώδεκα κάμερες, με την καθεμιά να έχει ταχύτητα έκθεσης ένα χιλιοστό το δευτερόλεπτο. Μπορεί ο Muybridge να μην ανακάλυψε τον κινηματογράφο, αλλά οι μελέτες του ήταν αυτές που έδωσαν το έναυσμα για την ανάπτυξη του κλάδου.

Η πρώτη ταινία

Η παλαιότερη σωζόμενη ταινία εν ύπαρξη ονομάζεται Roundhay Garden Scene και καταγράφηκε το 1888 από τον Γάλλο εφευρέτη Louis Le Prince. Ο Le Prince, πειραματιζόταν με την νέα του εφεύρεση, μία πατέντα κάμερας, και χρησιμοποιώντας το χάρτινο φιλμ της Kodak, κατάφερε να φτιάξει έναν αριθμό σύντομων ταινιών, τραβηγμένες με δώδεκα περίπου καρέ το δευτερόλεπτο. Η πρώτη του αυτή ταινία διαρκεί μονάχα δύο δευτερόλεπτα και προβάλλει φίλους και συγγενείς του να περπατούν ελεύθερα σε έναν κήπο.

Το Κινετοσκόπιο: Thomas Edison & William K. Dickson

Το 1888 ο Thomas Edison αποφασίζει να δημιουργήσει μηχανές λήψης και προβολής κινούμενων εικόνων. Μαζί με τον William Kennedy Dickson δημιουργούν το κινετοσκόπιο, μία συσκευή ιδιωτικής προβολής, σχεδόν σαν προτζέκτορας. Ο Dickson έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτήν την εφεύρεση, τροποποιώντας το φιλμ στην μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Για να εκμεταλλευθούν τις μηχανές τους εμπορικά, χρειάστηκε να δημιουργήσουν ένα μικρό στούντιο (Black Maria) και να παράγουν σύντομες ταινίες, που δεν ξεπερνούσαν τα είκοσι δευτερόλεπτα. Το 1894 το κινετοσκόπιο έκανε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση στη Νέα Υόρκη, με μία αίθουσα γεμάτη κινετοσκόπια, όπου το κοινό πλήρωνε είκοσι πέντε σεντς για κάθε ξεχωριστή προβολή.

Ο «Κινηματογράφος»: Αδελφοί Lumière

Αυτό που ώθησε τον κινηματογράφο να πλασθεί στην κολοσσιαία βιομηχανία που θεωρείται σήμερα, αποτέλεσε η οικογενειακή επιχείρηση των αδελφών Lumière. Όταν το 1894 ζητήθηκε από τους Louis και August Lumière να παράγουν ταινίες φθηνότερες από αυτές που πωλούσε ο Edison, οι δύο τους κατασκεύασαν μία μικρή, φορητή κάμερα, τον κινηματογράφο. Εκτός από την χρήση της στα γυρίσματα, η κάμερα αυτήν είχε την δυνατότητα, εάν τοποθετούνταν μπροστά από έναν μαγικό φανό, να αποτελεί μέρος της μηχανής προβολής. Οι αδελφοί Lumière γύριζαν τις ταινίες τους με δεκαέξι καρέ το δευτερόλεπτο, κάτι που καθιερώθηκε για τα επόμενα είκοσι πέντε χρόνια. Στα τέλη του 1895 πραγματοποίησαν την πρώτη παγκόσμια ιδιωτική προβολή σε μία αίθουσα του Grand Café στο Παρίσι, με δέκα μονόλεπτες ταινίες από διάφορα ρεαλιστικά και κωμικά συμβάντα.

Alice Guy-Blaché

Η Alice Guy-Blaché ήταν η πρώτη σκηνοθέτης, που παρήγαγε αφηγηματικές ταινίες μυθοπλασίας, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1890 και τις αρχές του 1900. Η Guy-Blaché εργαζόταν αρχικά ως φωτογράφος, προτού προσληφθεί από το στούντιο της Gaumont, όπου ανέπτυξε το ενδιαφέρον της για τις ταινίες.

Georges Méliès

Ο Georges Méliès, είναι μία ακόμα σημαντική προσωπικότητα του κινηματογράφου, όντας ένας από τους πρώτους σκηνοθέτες, ακολουθώντας την Guy-Blaché, με μυθοπλαστικές αφηγήσεις και τεράστιο ταλέντο στα ειδικά εφέ.

Τα Nickelodeons

Το 1905, με την εξάπλωση του κινηματογράφου στις Ηνωμένες Πολιτείες και την ανάγκη σταθερότητας στην μέχρι τότε ανοργάνωτη κινηματογραφική βιομηχανία, δημιουργήθηκαν νέες αίθουσες που ονομάστηκαν nickelodeons. Τα nickelodeons ήταν αίθουσες προβολής ταινιών με την ονομασία τους να προέρχεται από το κόστος που πλήρωνε το κοινό για την είσοδο, δηλαδή ένα νίκελ (5 σεντς). Μέχρι τότε λίγοι ήταν αυτοί που μπορούσαν να δουν ταινίες, καθώς το κόστος ήταν μεγάλο, όμως με τα nickelodeons, οι ταινίες ανοίχτηκαν για όλο το κοινό, κάτι που βοήθησε σημαντικά στην παγκόσμια διάδοση της βιομηχανίας.

Η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους

Το 1906 παράγεται η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους The Story of the Kelly Gang, με διάρκεια μίας ώρας και δέκα λεπτών. Η ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Charles Tait στην Μελβούρνη και αφηγείται την ιστορία του εγκληματία Ned Kelly και της συμμορίας του, κατά τον 19ο αιώνα. Δυστυχώς, μονάχα δεκαεπτά λεπτά υλικού έχουν διασωθεί από ολόκληρη την ταινία.

Η γέννηση του Hollywood

Το Hollywood θεωρείται από πολλούς ως συνώνυμο του κινηματογράφου. Στις αρχές του 20ου αιώνα πολλές αμερικάνικες κινηματογραφικές εταιρίες που εδράζονταν στην Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϋ, εγκαταστάθηκαν στο Λος Άντζελες, λόγω του καιρού του. Οι κακές καιρικές συνθήκες συχνά καθυστερούσαν τις παραγωγές, γεγονός που οδήγησε τα συνεργεία να αποστέλλονται σε πιο ηλιόλουστες περιοχές. Μέχρι το 1910, όλο και περισσότερα στούντιο χτιζόντουσαν στο Hollywood και το Λος Άντζελες έγινε το κέντρο των κινηματογραφικών παραγωγών της χώρας.

Τα κινηματογραφικά ρεύματα: 1910-1930

Η τέχνη ενέπνευσε ιδιαίτερα τον κινηματογράφο, πλάθοντας νέα κινηματογραφικά ρεύματα που έμειναν στην ιστορία. Τα σημαντικότερα είναι ο γαλλικός ιμπρεσιονισμός (1918-1929), ο γερμανικός εξπρεσιονισμός (1920-1927) και το σοβιετικό μοντάζ (1925-1933). Ο γαλλικός ιμπρεσιονισμός διεισδύει στις πιο βαθιές πλευρές του ανθρώπινου ψυχισμού, με μη γραμμικό μοντάζ, υποκειμενική οπτική γωνία και φαντασιακές απεικονίσεις. Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός χρησιμοποιεί παραμορφωμένα σκηνικά και έντονα φωτιστικά κοντράστ, με τους χαρακτήρες να παίζουν αφύσικα. Τέλος, το σοβιετικό μοντάζ ήταν ένα νέο είδος μοντάζ της εποχής, που κυριάρχησε καθ’ όλη την πορεία του κινηματογράφου.

Η άφιξη του ήχου

Ο ήχος υπήρχε από τον βωβό κινηματογράφο, με ζωντανή μουσική να συνοδεύει την δράση που ξετυλίγονταν στην οθόνη. Προσπάθειες για τον συγχρονισμό του ήχου και της εικόνας έγιναν καθ’ όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 1920, με πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια το The Jazz Singer, μία αμερικάνικη ταινία του 1927, όπου ακούμε τον πρωταγωνιστή να μιλά και να τραγουδά. Η νέα αυτήν τεχνολογία ήταν ξένη για σκηνοθέτες και τεχνικούς, οι οποίοι χρειάστηκαν χρόνια για να εξοικειωθούν με αυτή.

Η πρώτη έγχρωμη ταινία

Λίγα χρόνια μετά τον ήχο κατέφτασε και το χρώμα, με την πρώτη έγχρωμη ταινία Becky Sharp να κάνει το ντεμπούτο της το 1935. Μέχρι τότε υπήρχαν διάφορες τεχνικές χρωματισμού του φιλμ μετά το γύρισμα της ταινίας, αλλά η εταιρία Technicolor ήταν αυτή που δημιούργησε το έγχρωμο φιλμ τριών λωρίδων, δημιουργώντας τα πιο λαμπερά και κορεσμένα χρώματα. Για άλλη μία φορά οι δημιουργοί ένιωθαν επίφοβοι με αυτήν την νέα τεχνική, της οποίας το κόστος ήταν ακριβό, κάτι που δικαιολογεί την καθυστερημένη ανάπτυξη του έγχρωμου κινηματογράφου.

Η πρώτη μεγάλου μήκος ταινία κινουμένων σχεδίων

Ο Walt Disney, ήταν ένα μεγάλο όνομα στο Hollywood και το μεγαλύτερο στον τομέα των κινουμένων σχεδίων, που συνεργάστηκε με διάφορα στούντιο και έκανε τεράστια επιτυχία με ταινίες μικρού μήκους. Όταν ο Disney στράφηκε στην RKO, το 1937, η εταιρία διένειμε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι, η οποία σημείωσε τεράστια επιτυχία.

Citizen Kane: Η καλύτερη ταινία όλων των εποχών

Μία από τις σπουδαιότερες στιγμές στην ιστορία του κινηματογράφου αποτελεί η ταινία Citizen Kane του 1941, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Orson Welles, που μνημονεύεται ευρέως ως η καλύτερη ταινία που δημιουργήθηκε ποτέ. Η ταινία παραμένει σταθερά στην πρώτη θέση των καταλόγων με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, κάτι που δικαιολογείται από το ιδιαίτερο μοντάζ, τα εφέ και την κινηματογράφησή της.

Η πρώτη ταινία 3D

Ποιος θα το πίστευε ότι το φορμάτ των 3D ταινιών ξεκίνησε από το 1953, στην πρεμιέρα της ταινίας House of Wax. Αναμφίβολα, η προσπάθεια συνοδεύτηκε από ορισμένα τεχνικά προβλήματα, αλλά δεν παύει να αποτελεί μία από τις σημαντικότερες τεχνολογικές ανακαλύψεις που κυριαρχεί στην σημερινή πραγματικότητα, κάνοντας την κινηματογραφική εμπειρία διπλά συναρπαστική.

Η πρώτη ταινία IMAX

Το σύστημα IMAX χρησιμοποιεί βελτιωμένη ποιότητα εικόνας και ήχου, με φιλμ 70mm, σε αντίθεση με το σύνηθες των 35mm, απαιτώντας οθόνες μεγάλων διαστάσεων και ειδικά κατασκευασμένες αίθουσες. Η τεχνολογία αναπτύχθηκε από το 1967, ενώ το Tiger Child, που προβλήθηκε στο Expo ’70 στην Οσάκα, ήταν η πρώτη ταινία μικρού μήκους που χρησιμοποίησε αυτήν την τεχνολογία.

Η πρώτη φωτορεαλιστική motion-capture ταινία

Μέχρι το 2001 υπήρχαν διάφορες ταινίες που είχαν χρησιμοποιήσει σε ένα μικρό βαθμό motion-capture τεχνολογία. Το Final Fantasy: The Spirits Within, όμως, ήταν η πρώτη ταινία που χρησιμοποίησε εξολοκλήρου την συγκεκριμένη τεχνολογία. Μπορεί η ταινία να μην δέχθηκε τις καλύτερες κριτικές, αλλά ο ρεαλισμός και η αισθητική της εικόνας εγκωμιάστηκαν από πολλούς.

VHS και DVD

Ο κινηματογράφος φτάνει στα σπίτια μας το 1976 με την Νοτιοκορεάτικη ταινία The Young Teacher, την πρώτη ταινία που κυκλοφόρησε σε VHS. Δεκαετίες αργότερα, το 1997 γίνεται διαθέσιμη μία νέα, πιο εξελιγμένη τεχνολογία, τα DVD, με το Twister να γίνεται η πρώτη ταινία που διατίθεται σε DVD.

Οι πλατφόρμες ταινιών VOD

Η μόδα των VHS και DVD, διήρκησε για δεκαετίες, αλλά ξεπεράστηκε με την εμφάνιση των πλατφορμών streaming ταινιών. Δεν χρειαζόταν πια να βγεις καθόλου από το σπίτι για να αγοράσεις την ταινία που θα έβλεπες. Μία απλή συνδρομή ήταν αρκετή και με το πάτημα ενός κουμπιού μπορούσες να επιλέξεις από μία τεράστια βιβλιοθήκη ταινιών. Η πρώτη πλατφόρμα streaming ταινιών iTV, έκανε το ντεμπούτο της το 1998, λίγες βδομάδες πριν το Netflix να κυκλοφορήσει το πρώτο του DVD.