Ο μεγάλος Κώστας Γαβράς έκλεισε τα 90!

Ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς, βραβεύτηκε πριν πέντε χρόνια από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, με ειδικό βραβείο για την πορεία του, όχι μόνο ως κινηματογραφιστής αλλά και ως μια πολιτική φωνή. Είναι μόλις ο πέμπτος σκηνοθέτης που τιμάται με το συγκεκριμένο βραβείο. Προκάτοχοί του, ήταν ο Μανοέλ ντε Ολιβέιρα, ο Μισέλ Πικολί, ο Σερ Μάικλ Κέιν και ο Αντρέι Βάιντα.

Το βραβείο του παρέδωσε συγκινημένος σε μια αίθουσα που χειροκροτούσε με πάθος λέγοντας: Βραβεύουμε ένα θαρραλέο δημιουργό που μίλησε για τη δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πολέμησε το φασισμό, έγινε έμπνευση για νέους κινηματογραφιστές, μας είπε να μην φοβόμαστε τη δύναμη της ψυχαγωγίας, αλλά να τη χρησιμοποιούμε για το καλύτερο και εφηύρε ένα νέο κινηματογραφικό είδος: το θρίλερ δράσης με πολιτική κριτική.

Παίρνοντας τα βραβεία από τα χέρια του Βιμ Βέντερς είπε:

Ο Κώστας Γαβράς καταγωγή από την Αρκαδία, σπούδασε φιλολογία στη Γαλλία, αλλά τελικά αφιερώθηκε στον κινηματογράφο. Βραβευμένος με Όσκαρ, Χρυσό Φοίνικα και άλλες διεθνείς διακρίσεις, διαθέτει μία πλούσια φιλμογραφία και συγκαταλέγεται στους κορυφαίους σκηνοθέτες διεθνώς.

Δείτε επίσης: Ένα animation για τον Παρθενώνα του Κώστα Γαβρά

Μια από καρδιάς συζήτηση που είχε με το κοινό της Θεσσαλονίκης στον χώρο του κτήματος Γεροβασιλείου. Πλήθος κόσμου έδωσε το παρών στο κτήμα για να ακούσει τον φημισμένο σκηνοθέτη να μιλά για την ζωή του και το έργο του, όπως κάνει και στην Αυτοβιογραφία του που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg. Στην ανοιχτή συνέντευξη που παραχώρησε στον διευθυντή της parallaxi Γιώργο Τούλα μίλησε επί δύο ώρες για τα πάντα.

Εμείς διαλέξαμε κάποιες φράσεις του από όσα είπε στην Επανομή, σαν πολύτιμο οδηγό για το τώρα, το μετά και το πάντα.

#1 «Είμαι εκείνο που λένε κινηματογραφιστής, γιατί είναι το επάγγελμά μου. Μάλλον δεν είναι το επάγγελμά μου, είναι το πάθος μου και κάνω φιλμ μ’αυτό το πάθος».

#2 «Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι ένας νέος Έλληνας στο εξωτερικό θα μπορούσε να γίνει σκηνοθέτης στη Γαλλία».

#3 «Εκείνο που καθόρισε την παιδική μου ηλικία, ήταν τα 4 χρόνια που πέρασα στο χωριό επί της Κατοχής. Νομίζω εκεί κατάλαβα τι ήτανε η ζωή».

#4 «Προσωπικά νομίζω ότι οι σκηνοθέτες δεν κάνουνε καριέρες. Καριέρες κάνουν οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί… Εμείς κάνουμε… φιλμ».

#5 «Τα φιλμ είναι σαν τα παιδιά μας· είναι μερικά παιδιά που πετυχαίνουν καλά μες στη ζωή και τους αφήνουμε να κάνουνε την ζωή τους και είναι παιδιά που δεν πετυχαίνουν καλά στη ζωή. Και αυτά τα αγαπάμε περισσότερο».

#6 «Όλα τα φιλμ είναι πολιτικά. Γιατί είναι πολιτικός ο κινηματογράφος; Γιατί κάνουμε ένα φιλμ σε μια ιστορία, που την βλέπουν χιλιάδες άνθρωποι, καμιά φορά εκατομμύρια. Και σκέφτονται, και παίρνουνε κάτι από αυτή την συγκίνηση που έχουν, βλέποντας ένα φιλμ». 

#7 «Έκανα τα φιλμ όπως τα ένιωθα, σε κάθε φορά […] Ο μόνος τρόπος για να γίνει ένα φιλμ, είναι να βασιστούμε, τουλάχιστον εγώ να βασιστώ στα δικά μου αισθήματα. Το κάνω με τα δικά μου αισθήματα, και ίσως τα δικά σας αισθήματα μπορεί να συναντηθούνε κάπου, και να καταλάβετε εκείνο που θέλω να πω».

#8 «Το πέρασμα του χρόνου είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους. Αν συνέβαινε μόνο σε μένα, δε θα μπορούσα να το δεχτώ. Συμβαίνει σε όλους. Είναι η ζωή».

#9 «Στην αυτοβιογραφία μας δεν λέμε τα στραβά μας, λέμε τα καλά μας. Είπα σε μια στιγμή στον Γάλλο εκδότη «γιατί δεν το λέμε ”αγιογραφία”;» Και ύστερα προσπάθησα πολύ να πω τα πράγματα όπως τα έζησα».

#10 «Μια παραγωγή εξαρτάται από την πολιτική θέληση του κράτους να έχει έναν εθνικό κινηματογράφο».

Ο Κώστας Γαβράς (12 Φεβρουαρίου 1933) είναι Έλληνας σκηνοθέτης του γαλλικού κινηματογράφου, που ζει και εργάζεται στην Γαλλία. Είναι γνωστός για ταινίες που έχουν καθαρά πολιτικό θέμα, με πιο γνωστή το θρίλερ Το Ζ (1969), αλλά έχει σκηνοθετήσει και κωμωδίες. Οι περισσότερες ταινίες του έχουν γυριστεί στην γαλλική γλώσσα, ωστόσο, έξι γυρίστηκαν στην αγγλική γλώσσα : Missing (1982), Hanna K. (1983), Betrayed (1988), Music Box (1989), Mad City (1997) και Amen (2002). Ο ίδιος έχει κάνει την παραγωγή στις περισσότερες ταινίες του, μέσω της εταιρείας παραγωγής του K.G. Productions.

Γεννήθηκε στα Λουτρά Ηραίας Αρκαδίας στις 12 Φεβρουαρίου 1933. Η οικογένειά του έζησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ένα χωριό της Πελοποννήσου και μετακόμισε στην Αθήνα μετά τον πόλεμο. Ο πατέρας του ήταν μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και φυλακίστηκε κατά την διάρκεια του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου. Η συμμετοχή του πατέρα του στο κομμουνιστικό κόμμα στάθηκε αδύνατο για τον Κώστα Γαβρά να φοιτήσει σε κάποιο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ή να πάρει βίζα για τις ΗΠΑ, έτσι μετά το λύκειο έφυγε για την Γαλλία όπου ξεκίνησε να σπουδάζει νομική το 1951.

Πρώιμη καριέρα

Το 1956 εγκατέλειψε τις σπουδές του στην νομική ώστε να σπουδάσει κινηματογράφο στην εθνική σχολή κινηματογράφου της Γαλλίας, IDHEC. Μετά το τέλος των σπουδών του, συνεργάστηκε με τον Υβ Αλεγκρέ και έγινε βοηθός σκηνοθέτη για τους Ζαν Ζιονό και Ρενέ Κλαιρ. Μετά από αρκετά χρόνια που εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη, το 1965 σκηνοθέτησε την πρώτη του προσωπική ταινία με τίτλο Διαμέρισμα Δολοφόνων.

Μετέπειτα καριέρα

Η ταινία του Shock Troops (Un homme de trop, 1967) συμμετείχε στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας.

Στην ταινία Z (1969), ο κεντρικός χαρακτήρας, ένας δικαστής που τον ενσάρκωσε ο Jean-Louis Trintignant, προσπαθεί να αποκαλύψει την αλήθεια σχετικά με την δολοφονία ενός εξέχοντος πολιτικού της αριστεράς, που τον ενσάρκωσε ο Yves Montand, ενώ οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι και ο στρατός προσπαθούν να καλύψουν την συμμετοχή τους. Η ταινία αποτελεί μια προσαρμογή των γεγονότων τα οποία ακολούθησαν την δολοφονία του πολιτικού Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Η ταινία είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό επειδή, την εποχή της κυκλοφορίας της, η Ελλάδα βρισκόταν επί δυο χρόνια υπό στρατιωτική δικτατορία. Το Z κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Ο Κώστας Γαβράς και ο σεναριογράφος Jorge Semprún κέρδισαν ένα Edgar από την Ένωση Συγγραφέων Μυστηρίου της Αμερικής για το Καλύτερο Σενάριο Κινηματογραφικής Ταινίας. Η ταινία L’Aveu (1970) περιέγραφε τη ζωή του Artur London, ενός κομμουνιστή υπουργού από την Τσεχοσλοβακία ο οποίος φυλακίστηκε άδικα και δικάστηκε για προδοσία και κατασκοπεία το 1952.

Η ταινία State of Siege (1972) λαμβάνει χώρα στην Ουρουγουάη, σε μια συντηρητική κυβέρνηση στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Με ένα σενάριο που βασίστηκε εν μέρει του αστυνομικού Dan Mitrione, ένας αμερικανός διπλωμάτης (ενσαρκώθηκε από τον Yves Montand) πέφτει θύμα απαγωγής από τους Tupamaros, μια ριζοσπαστική αριστερή αστική ομάδα η οποία τον ανακρίνει προκειμένου να μάθει τις λεπτομέρειες της μυστικής αμερικανικής υποστήριξης στα καταπιεστικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής.

Η ταινία Missing, που αρχικά κυκλοφόρησε το 1982 και βασίστηκε στο βιβλίο The Execution Of Charles Horman, έχει ως κεντρικό ήρωα τον αμερικανό δημοσιογράφο Charles Horman (ενσαρκώθηκε από τον John Shea στην ταινία), ο οποίος εξαφανίστηκε κατά το αιματηρό πραξικόπημα που έκανε ο αξιωματικός Augusto Pinochet στην Χιλή και έλαβε την υποστήριξη των ΗΠΑ το 1973. Ο πατέρας του Horman, τον οποίο ενσάρκωσε ο Jack Lemmon, και η σύζυγός του, την οποία ενσάρκωσε η Sissy Spacek, αναζητούν μάταια να μάθουν τι απέγινε ο γιος τους. Η ταινία κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Προσαρμογής Σεναρίου και τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών.

Η ταινία Betrayed (1988) βασίστηκε στις τρομοκρατικές δραστηριότητες του αμερικανού νεοναζί Robert Mathews και της ομάδας του The Order.

Καθιερώθηκε με μία σειρά πολιτικών θρίλερ που αποκάλυψαν το βίαιο πρόσωπο δικτατορικών καθεστώτων, μέσα από προσωπικές τραγωδίες ασυμβίβαστων ανθρώπων. Ο Γαβράς ήταν υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας 1969 (Ζ), και κέρδισε το Όσκαρ Σεναρίου το 1982 (Ο Αγνοούμενος). Κέρδισε επίσης Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ Καννών του 1982 (Ο Αγνοούμενος), Ειδικό Βραβείο Κριτικής Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών του 1975 (Ειδικό δικαστήριο), Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 1990 (Μουσικό κουτί). To 2002 σκηνοθέτησε την ταινία Αμήν που κέρδισε Βραβείο César καλύτερου σεναρίου το 2003. Ακολούθησαν: το 2005 το Τσεκούρι, το 2009 το Παράδεισος στη Δύση και το 2012 το Κεφάλαιο.

Άλλες τιμές

Ο Κώστας Γαβράς έγινε επίτιμος διδάκτορας στο Τμήμα Κινηματογράφου στο ΑΠΘ το 2013. Από το 1982 έως το 1987 ήταν πρόεδρος της Cinémathèque Française αλλά και από το 2007 μέχρι σήμερα.

Έδωσε μια εκτενή συνέντευξη στο περιοδικό The Times και στην δημοσιογράφο Melinda Camber Porter ενώ φιγουράρει στο εξώφυλλο του βιβλίου της Through Parisian Eyes: Reflections on Contemporary French Arts and Culture (1993, εκδόσεις Da Capo Press).

Έλαβε το τιμητικό βραβείο Magritte στα 3α Βραβεία Magritte.

Βραβεία 1969: Βραβείο Κριτικής Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών (Ζ)

1975: Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Καννών (Ειδικό δικαστήριο)

1982: Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Καννών (Ο Αγνοούμενος)

1983: Βραβείο BAFTA Καλύτερης Ταινίας (Ο Αγνοούμενος)

1983: Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου (Ο Αγνοούμενος)

1990: Χρυσή Άρκτος Φεστιβάλ Βερολίνου (Μουσικό κουτί)

2003: Βραβείο César Καλύτερου Σεναρίου (Αμήν)