Λαρς φον Τρίερ: ο Δαιμόνιος Δανός (29/1-1/2)

ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ «ΛΑΡΣ ΦΟΝ ΤΡΙΕΡ: Ο ΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΔΑΝΟΣ»

Δεινός κινηματογραφιστής, μέγας αιρετικός, ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια του σύγχρονου ευρωπαϊκού κινηματογράφου και πάντα γεμάτος εκπλήξεις:  Ο δανός δημιουργός Λαρς φον Τρίερ έχει την τιμητική του αυτή την εβδομάδα στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, μέσα από το αφιέρωμα «Λαρς φον Τρίερ: ο Δαιμόνιος Δανός».

Το αφιέρωμα, το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 29 Ιανουαρίου έως και την Κυριακή 1η Φεβρουαρίου 2015 στην αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι), περιλαμβάνει τέσσερις ταινίες που αποτελούν σημαντικούς σταθμούς στην πορεία του σκηνοθέτη. Πρόκειται για τα εξής φιλμ: Το στοιχείο του εγκλήματος (1984), Europa (1991), Οι ηλίθιοι (1998) και Χορεύοντας στο σκοτάδι (2000).

Αξίζει να θυμηθούμε ότι:

– Το στοιχείο του εγκλήματος, είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του τότε 28χρονου Λαρς φον Τρίερ. – Η ταινία Οι ηλίθιοι, είναι γυρισμένη ολοκληρωτικά με βάση τους κανόνες του καλλιτεχνικού μανιφέστου «Δόγμα ‘95», πρωτεργάτης του οποίου υπήρξε ο Τρίερ: κάμερα στο χέρι, γυρίσματα αποκλειστικά σε φυσικούς χώρους, όχι κατασκευασμένα ντεκόρ, όχι τεχνητοί φωτισμοί, κανενός είδους εφέ κ.λπ. Η ταινία επίσης είναι ανυπόγραφη σκηνοθετικά, σύμφωνα πάντα με τις αρχές του «Δόγματος ‘95». – Στο φιλμ Χορεύοντας στο Σκοτάδι, απόλυτη υπεραξία της ταινίας είναι η εκπληκτική Ισλανδή καλλιτέχνιδα Μπιορκ, όχι μόνο για την εκπληκτική ερμηνεία της που τιμήθηκε στο φεστιβάλ Καννών, αλλά και για τη θαυμάσια μουσική που έγραψε για το φιλμ. Δίπλα της, άξια συμπαραστάτρια η ντίβα Κατρίν Ντενέβ, σε ρόλο φτωχής εργάτριας. 

Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, [email protected]) Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη). Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Πέμπτη, 29 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30 Οι ηλίθιοι 21:00 Europa

Παρασκευή, 30 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30 Χορεύοντας στο σκοτάδι 21:00 Το στοιχείο του εγκλήματος

Σάββατο, 31 Ιανουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30 Europa 21:00 Χορεύοντας στο σκοτάδι

Κυριακή, 1 Φεβρουαρίου 2015 ΤΑΚΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ 18:30 Το στοιχείο του εγκλήματος 21:00 Οι ηλίθιοι

ΛΙΣΤΑ ΤΑΙΝΙΩΝ

Europa (Λαρς φον Τρίερ, 112`)

μεταπολεμική Ευρώπη του φιλμ μοιάζει να βρίσκεται σε μια νέα, υπόγεια και αινιγματική εμπόλεμη κατάσταση, γι’ αυτό και η βούληση του κεντρικού ήρωα να παραμείνει ουδέτερος, τον βουλιάζει όλο και βαθύτερα στην κινούμενη άμμο μιας ιστορίας που μοιάζει με ιστό της αράχνης. Οι ήρωες κινούνται σαν υπνωτισμένοι και κινηματογραφούνται σε πρώτο πλάνο, ενώ στο πίσω μέρος της εικόνας, που θαρρείς πως είναι πολυπρισματική και τρισδιάστατη, μεγεθυμένες προβολές και οπτικές διαφάνειες τους κάνουν να μοιάζουν με ανθρώπους-έντομα παγιδευμένα μέσα σε γυάλινο τούνελ. Και όλα αυτά, τα πρωτοφανή σε τεχνικό και εικαστικό επίπεδο, δια χειρός του Χένινγκ Μπέντσεν, διευθυντή φωτογραφίας στον Λόγο του Καρλ Ντράγιερ. Η ταινία, ακραία αντι-νατουραλιστική, οραματική, ονειρική και λαβυρινθώδης αφηγηματικά, ακυρώνει τον ιστορικό της χρόνο και αποκτά τον χαρακτήρα ενός ενυπνίου που λαμβάνει χώρα στις παρυφές της πραγματικότητας και στα βάθη του ασυνείδητου. Με στοιχεία νουάρ, μελοδραματικούς τόνους και εξπρεσιονιστικό ύφος, το Europa είναι μια ταινία-τρένο που τρέχει ιλιγγιωδώς με την όπισθεν, προς μια ανατιναγμένη (αδιάφορο από ποιους, καθώς όλοι προδίδουν αλλήλους και ο καθένας τον εαυτό του) γέφυρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται, ίσως, για την πιο προωθημένη, φορμαλιστικά, αισθητική πρόταση του δανού δημιουργού – εφάμιλλη ενός αυθεντικού καφκικού εφιάλτη. Εξαιρετική στον ρόλο της Καταρίνα, η Μπάρμπαρα Σούκοβα.

Οι ηλίθιοι (Λαρς φον Τρίερ, 117`)

Οι ηλίθιοι, πέμπτη ταινία μεγάλου μήκους του Λαρς φον Τρίερ είναι γυρισμένη ολοκληρωτικά με βάση τους κανόνες του «Δόγματος ‘95», το οποίο αποτελεί ένα καλλιτεχνικό μανιφέστο-αντίδραση στην κουλτούρα του Χόλιγουντ, προϊόν έμπνευσης μιας ομάδας νέων δανών σκηνοθετών με πρωτεργάτη τον Τρίερ, που βάζει ουσιαστικά μια «ζώνη αγνότητας» στη διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας: η κάμερα στο χέρι (υποχρεωτικά), γυρίσματα αποκλειστικά σε φυσικούς χώρους, όχι κατασκευασμένα ντεκόρ, όχι τεχνητοί φωτισμοί, κανενός είδους εφέ κ.λπ. Οι ηλίθιοι παραμένουν, ακόμα και σήμερα, ένα από τα πιο πειραματικά, ριψοκίνδυνα, αμφιλεγόμενα και αντιφατικά εγχειρήματα του Λαρς φον Τρίερ. Πρόκειται για ένα σύγχρονο «Μωρίας εγκώμιον» που μέσα από τον ακραίο χλευασμό του πολιτικά ορθού και μέσω μιας προκλητικής (στα όρια του δυσάρεστου και του ανυπόφορου) κινηματογράφησης, έχει ως στόχο να αφυπνίσει με τρόπο ανορθόδοξο, αιρετικό και εκκεντρικό τις μικροαστικές συνειδήσεις. Οι ηλίθιοι, με την ολική αντιστροφή ρόλων και συμπεριφορών που επιχειρούν, επιδιώκουν να αποκαλύψουν την υποκρισία και τη βλακεία που ενυπάρχει μέσα σε ότι ονομάζουμε φυσιολογικότητα και καθωσπρεπισμό. «Ποια είναι η ουσία μιας κοινωνίας που γίνεται όλο και πιο πλούσια, αλλά δεν κάνει κανέναν ευτυχισμένο», αναρωτιέται σχετικά ο Λαρς φον Τρίερ για την ταινία του, η οποία είναι ανυπόγραφη σκηνοθετικά, σύμφωνα πάντα με τις αρχές του «Δόγματος ‘95» και η οποία δίχασε τους θεατές όπου κι αν προβλήθηκε.

Το στοιχείο του εγκλήματος (Λαρς φον Τρίερ, 104`)

Το στοιχείο του εγκλήματος είναι μια ταινία απόλυτου φορμαλισμού, ενορατικής κινηματογραφικής γραφής και μεγάλης οπτικής δύναμης, που διαδραματίζεται σ’ ένα παρακμιακό ντεκόρ, όπου όλες οι χώρες έχουν το ίδιο όνομα: Ευρώπη. Μια ήπειρος-πόλη, πλημμυρισμένη στο νερό, που είναι αδύνατον να χαρτογραφηθεί, μια νεκρή ζώνη χωρίς ορίζοντα, με μοναδική πηγή φωτός την τηλεοπτική οθόνη. Σ’ αυτό το υγρό χάος ολοκληρωτικής οικολογικής καταστροφής, ψυχικής παράνοιας και ηθικής σήψης, οι χώροι -ασαφείς και απροσδιόριστοι- είναι παραδομένοι στα κύματα μιας μηδενιστικής και ανεξέλεγκτης βίας και τα πάντα υπόκεινται σε μια διαδικασία αποσύνθεσης και φθοράς. Τα οραματικά ντεκόρ της ταινίας μοιάζουν με απομεινάρια μιας βομβαρδισμένης πόλης που υπάρχει μέσα από την απουσία της και ο «χρόνος» της είναι μια παραίσθηση. Ο υπνωτισμένος (από την αρχική κιόλας σκηνή) Φίσερ προσπαθεί να ανακαλύψει το χαμένο κομμάτι ενός παζλ που θα παραμείνει μέχρι τέλους ανολοκλήρωτο, να προσανατολιστεί σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη γεωγραφία και να κατανοήσει την αλλόκοτη γεωμετρία ενός εγκλήματος τα αίτια του οποίου του διαφεύγουν. «Γιατί να ψάχνουμε το στοιχείο του εγκλήματος στην κοινωνία και όχι μέσα στην ανθρώπινη φύση;» αναρωτιέται ο δάσκαλός του, Όσμπορν. Το οδοιπορικό του Φίσερ μετατρέπεται σε μια περιπλάνηση χωρίς πυξίδα, σε μια βουτιά από ψηλά στα κατεστραμμένα αρχεία της Ιστορίας και στους μαιάνδρους ενός εφιάλτη απ’ τον οποίο προσπαθεί -στο τέλος- απεγνωσμένα να ξυπνήσει. Το στοιχείο του εγκλήματος, πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του τότε 28χρονου δανού σκηνοθέτη, είναι ένα μοναχικό και εκθαμβωτικό κινηματογραφικό πυροτέχνημα, μια «απελπισμένη ζωγραφική του Λόγου», ένα trance-movie που υπνωτίζοντας το βλέμμα του θεατή τον οδηγεί κατευθείαν στην «καρδιά του σκοταδιού».

Χορεύοντας στο σκοτάδι (Λαρς φον Τρίερ, 140`)

Ταινία που καταξίωσε οριστικά τον Λαρς φον Τρίερ στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη, το Χορεύοντας στο σκοτάδι, βραβευμένο με το Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, είναι ένα σπαραχτικό (κυριολεκτικά) δραματικό μιούζικαλ! Ξαναπιάνοντας το νήμα της προβληματικής του φιλμ Δαμάζοντας τα κύματα, ο Τρίερ μιλά και πάλι, αλλά με έναν εντελώς διαφορετικό κινηματογραφικό τρόπο, για τη δύναμη της αγάπης, την καρτερικότητα, την αυτοθυσία και την αξία της συγχώρεσης. Ο δανός δημιουργός καταφέρνει να αποτυπώσει στην οθόνη μια τρικυμία συναισθημάτων, μεγάλης έντασης, που κατακλύζουν και δονούν την ψυχή του θεατή. Η ταινία είναι κινηματογραφημένη σε δύο επίπεδα που εναλλάσσονται χωρίς να διασταυρώνονται, παρά μόνο στο εκπληκτικό φινάλε: από τη μια μεριά η ωμή καταγραφή της πραγματικής ζωής, σύμφωνα με τους κανόνες του «Δόγματος» και από την άλλη η πολύχρωμη έκρηξη και η σουρεαλιστική φαντασία της Σέλμα, καθώς ζωγραφίζει με νότες, χρώματα, μουσικές και υπέροχα χορευτικά νούμερα το όνειρο μιας άλλης ζωής. Στις σκηνές αυτές ο Τρίερ και ο σπουδαίος διευθυντής φωτογραφίας Ρόμπι Μίλερ, χρησιμοποίησαν έως και 100 ψηφιακές βιντεοκάμερες ταυτόχρονα. Απόλυτη υπεραξία της ταινίας η εκπληκτική Ισλανδή Μπγιορκ, όχι μόνον για την εκπληκτική της ερμηνεία, για την οποία απολύτως δίκαια βραβεύτηκε στις Κάννες, αλλά και για τη θαυμάσια μουσική που έγραψε για το φιλμ. Δίπλα της, άξια συμπαραστάτρια η ντίβα Κατρίν Ντενέβ, σε ρόλο φτωχής εργάτριας.

*29/1-1/2, Aίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος, Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α’, Λιμάνι, Ώρες: 18.30, 21.00