Μια ντουζίνα λόγοι για να πάτε στο 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα – 13-22 Μαρτίου 2015

του Στάθη Κόλια

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης επιστρέφει στην αρχή της άνοιξης για να ταξιδέψει το κοινό σε απίστευτες αληθινές ιστορίες που εξελίσσονται χωρίς σενάριο και δεύτερη λήψη σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Το πρόγραμμα φέτος εκτός από προβολές περιλαμβάνει αφιερώματα σε μεγάλους κινηματογραφιστές, αφιέρωμα στις «Ανατρεπτικές Φωνές του Γερμανικού Ντοκιμαντέρ», παράλληλες εκδηλώσεις και την Αγορά Ντοκιμαντέρ που αποτελεί τόπο συνάντησης δημιουργών και επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου.

Γιατί όμως να πάτε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ;

Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στην ουσία του ντοκιμαντέρ που το διαφοροποιεί από τη μυθοπλασία. Σε μία ταινία τεκμηρίωσης, αυτό που βλέπεις, είναι αλήθεια. Σε κάθε προβολή, ταξιδεύεις σε μακρινές και άγνωστες γωνιές του πλανήτη και γίνεσαι κοινωνός ενός αληθινού γεγονότος. Μπορεί γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια η σκηνοθεσία των ταινιών να έχει ντοκιμαντερίστικη αισθητική και τα σενάρια των ταινιών να βασίζονται σε αληθινές ιστορίες. Διότι, η μυθοπλασία ζήλεψε την αλήθεια του ντοκιμαντέρ.

Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στο ίδιο το κοινό, το οποίο σταθερά τα τελευταία χρόνια προτιμά το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Ίσως επειδή το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ δεν έχει την αίγλη του μεγάλου του αδερφού, γίνεται πιο ειλικρινές και προσεγγίζει πιο αφοσιωμένο κοινό.

Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στις ηλικίες των δύο φεστιβάλ. Ενώ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου βαδίζει στο 56ο έτος της ηλικίας του θυμίζοντας έναν γεμάτο από εμπειρία μεσήλικα, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ γίνεται 17 χρονών. Βρίσκεται στη φωτιά της εφηβείας, οργισμένο και ακούραστο προσπαθώντας να ταρακουνήσει τον κόσμο. Ίσως εκεί οφείλεται το γεγονός πως παρά τα μειωμένα κονδύλια το συγκεκριμένο Φεστιβάλ συνεχίζει να είναι ποιοτικό. Ίσως, εκεί οφείλεται το γεγονός πως πέρυσι συμμετείχαν με τα ντοκιμαντέρ τους χωρίς χρηματοδότηση 59 έλληνες σκηνοθέτες δημιουργώντας πεισματικά ενάντια στην οικονομική κρίση.

Αν δεν σας έπεισαν τα παραπάνω, σας παραθέτουμε 12 ακόμα λόγους για να παρακολουθήσετε το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:

1. Επιχείρηση νικάμε το χρόνο

Το ντοκιμαντέρ που θα ανοίξει την αυλαία του Φεστιβάλ, το «Επιχείρηση χιπ χοπ» του Μπριν Έβανς, αφηγείται την περιπέτεια μιας όχι και τόσο συνηθισμένης ομάδας χορευτών: ηλικιωμένοι χιπ χόπερς από τη Νέα Ζηλανδία που προετοιμάζονται για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Χιπ Χοπ στο Λας Βέγκας, σε ένα ταξίδι που θα αλλάξει τις ζωές τους. Πρόκειται για ένα έργο αστείο μα και συγκινητικό ταυτόχρονα που έρχεται σε επαφή με αυτούς τους «νέους» ηλικιωμένους αποδεικνύοντας μας πως γερνάς όταν εσύ θέλεις να γεράσεις.

2. Αφιέρωμα στον Χούπερτ Ζάουπερ

Το όνομά του έχει συνδεθεί με το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ που στηλιτεύει κυρίως την εκμετάλλευση της αφρικανικής ηπείρου από τον δυτικό κόσμο, αλλά καταγγέλλει γενικά πρακτικές και πολιτικές δίνοντας φωνή στους αδύναμους και περιγράφοντας το αίνιγμα της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης πλούσιων και φτωχών πέρα από σύνορα. Ο Χούπερτ Ζάουπερ γεννήθηκε στις Αυστριακές Άλπεις και έχει διακριθεί σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Το πιο γνωστό του έργο είναι το πολυβραβευμένο «Ο Εφιάλτης του Δαρβίνου» (2004), το οποίο εξετάζει την αποικιοκρατική αλιεία στη Λίμνη Βικτώρια στην Τανζανία. Άλλες δουλειές του που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον είναι το «Kisangani Diary» (1998) που καταγράφει την οδυνηρή εμπειρία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων Χούτου της Ρουάντα στη ζούγκλα του Ζαΐρ, το «Wecome as Friends» (2014), το οποίο επικεντρώνεται στην αποικιοκρατία του Νότιου Σουδάν και το «Alone with our Stories» (2002), μία καταγγελία για την ενδοοικογενειακή βία. Επιλέξτε όμως και το «On the Road with Emil» (1993) τη συγκινητική ιστορία ενός διευθυντή τσίρκου.

3. Αφιέρωμα στον Αλεξάντρου Σόλομον

Ο Αλεξάντρου Σόλομον γεννήθηκε στο Βουκουρέστι το 1966.Εδώ και δεκαετίες αποτυπώνει με τα ντοκιμαντέρ του το αληθινό πρόσωπο της κοινωνίας και της πολιτικής κατάστασης της Ρουμανίας. Διεισδύει χωρίς ωραιοποιήσεις στην ψυχή της και την αποτυπώνει με αντικειμενικότητα. Έτσι έκανε στο «Kapitalism: Our Improved Formula», που σκιαγραφεί τη σύγχρονη Ρουμανία, μετέωρη ανάμεσα στον κομμουνισμό του χθες και τον καπιταλισμό του σήμερα. Αντίστοιχα, κατέγραψε την ρουμάνικη κοινωνία μέσα από τους δρόμους του Βουκουρεστίου στο «Apocalypse On Wheels» και μέσα από ένα ραδιοφωνικό σταθμό αμερικανικής προπαγάνδας στο «Cold Waves» (2007). Παράλληλα, μην χάσετε την συγκλονιστική αληθινή ιστορία που αφηγείται το «The Great Communist Bank Robbery» (2004). Το 1959 μια ομάδα πρώην καθεστωτικών κομμουνιστών ληστεύει τη Ρουμανική Εθνική Τράπεζα με στόχο να πλήξει το απολυταρχικό σύστημα.

4. Τέχνες

Ποια είναι η σχέση των τεχνών με την κοινωνία και πως αλληλεπιδρούν; Ένα από τα μεγάλα ονόματα του φετινού φεστιβάλ είναι το υποψήφιο για Όσκαρ «Αλάτι της γης» των Βιμ Βέντερς και Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγάδο. Εστιάζει στη ζωή και το έργο του καταξιωμένου βραζιλιάνου φωτορεπόρτερ Σεμπαστιάο Σαλγάδο και στις εντυπωσιακές ανατριχιαστικές φωτογραφίες του. Δριμύ κατηγορώ ενάντια στο ρατσισμό μέσα από τις τέχνες είναι και το «The Queen of Silence» της Ανιέσκα Ζβιέφκα, που αφηγείται την ιστορία της Ντενίσα, μιας 10χρονης κωφάλαλης Ρομά που επικοινωνεί με το περιβάλλον της μέσα από τη μουσική και το χορό, μιμούμενη τις πρωταγωνίστριες των ταινιών του Μπόλιγουντ. Αν επιθυμείτε κάτι πιο ανάλαφρο, επιλέξτε να ξεπεράσετε κάθε σύνορο στο «Around the World in 50 Concerts» της Χέντι Χόνιγκμαν, ένα μουσικό roadmovieμε όχημα μία Ορχήστρα.

5. Κοινωνία

Πιο έντονα από μία φωτογραφία ή από έναν τίτλο στις εφημερίδες η κάμερα ενός ντοκιμαντέρ μας τοποθετεί σε απομακρυσμένες κοινωνίες, αναδεικνύει τα προβλήματα τους και επικοινωνεί με γλώσσα την εικόνα. Μπορείτε να ταξιδέψετε στην Αφρική μέσα από το «35 Cows and a Kalashnikov» του Όσβαλντ φον Ριτχόφεν και να γνωρίσετε την παρθένα ομορφιά της Μαύρης Ηπείρου ήβγάλτε εισιτήριο για το «The Humanitarians» του Μαξιμίλιαν Χάσλεμπεργκερ, ενός έργου που μιλά για τη σεξουαλικότητα των ατόμων με αναπηρία και για τα κοινωνικές προκαταλήψεις που αντιμετωπίζουν. Τέλος, αξίζει να παρακολουθήσετε και το «Rules of the Game», μία αποκαλυπτική εικόνα της παγκόσμιας ανεργίας και της αγοράς εργασίας γενικότερα.

6. Περιβάλλον

Με το Λεονάρντιο ντι Κάπριο στην παραγωγή, το θριλερικό «Virunga» του Ορλάντο βον Έινσιντελ καταγράφει τον αγώνα μιας ομάδας ανθρώπων να προστατέψουν το ομώνυμο πάρκο -μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στο Κονγκό δείχνοντας τα σημεία σύνδεσης περιβάλλοντος και πολιτικής. Ενώ με την αξία της φύσης ασχολείται και το «After Us, Only the Burnt Earth» της Ντελφίν Φεντόροφ. Ακολουθεί τους κατοίκους ενός χωριού στην Ουκρανία, οι οποίοι αρνούνται να το εγκαταλείψουν παρά το ότι βρίσκεται σε απαγορευμένη ζώνη, έπειτα από πυρηνική έκρηξη.

7. Πόλεμος

Δύο εξαιρετικά ντοκιμαντέρ που θα προβληθούν στο Φεστιβάλ σχετικά με τα μελανά σημεία της ανθρώπινης ιστορίας είναι το «Night will Fall» του Αντρέ Σίνγκερ που βασίζεται στο μοναδικό ντοκιμαντέρ του Άλφρεντ Χίτσκοκ και διεισδύει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το υποψήφιο για Όσκαρ «The Look of Silence» (αρχική εικόνα). Ο Τζόσουα Οπενχάιμερ μετά το πολυβραβευμένο The Act of Killing επιστρέφει θεματικά στη φρικτή γενοκτονία που διαπράχθηκε στην πρόσφατη ιστορία της Ινδονησίας. Εξίσου συγκλονιστικό είναι και το «Silvered Water, Syria self-portrait» που καταγράφει τον πόλεμο στη Συρία, όχι όμως από τη ματιά ενός κινηματογραφιστή, αλλά από τους ίδιους τους πολίτες.

8. Το Ντοκιμαντέρ ως πολιτικό όπλο και μέσο αποκάλυψης

Η Εικόνα έχει μεγάλη δύναμη και μπορεί να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά και από όπλο. Έτσι χρησιμοποιήθηκε στο «Poverty INC» του Μάικλ Μάθεσον Μίλερ που διερευνά το παρασκήνιο του φαύλου κύκλου της παγκόσμιας φτώχειας που υποκινείται συνειδητά ή ασυνείδητα από τη Δύση. Αντίστοιχα, το «We are Journalists» του Αχμάντ Τζαλαλί Φαραχανί εκθέτει τις τρομοκρατικές συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων στο Ιράν και το «Documented» καταγράφει τη σοκαριστική προσωπική ιστορία του ακτιβιστή Χοσέ Αντόνιο Βάργκας, χάρη στην οποία άλλαξε ο μεταναστευτικός νόμος στις ΗΠΑ. Πολιτικό όπλο είναι και το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ «Raiders» του Αλεξάντερ Γκεντέλεφ, το οποίο φέρνει στο φως τη δράση ενός παράνομου δικτύου στη Ρωσία, στο οποίο εμπλέκονται μαφιόζοι, πολιτικοί και δικαστές.

9. Μεγάλες Προσωπικότητες

Εκτός από γεγονότα, το ντοκιμαντέρ ακολουθεί και προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης, ξεπερνά τη μάσκα της δημοσιότητας τους και εισέρχεται στην άγνωστη προσωπική τους σφαίρας. Αυτή τη διαδρομή ακολουθεί το «Katherine Hepburn – The Great Kate» των Άντριου Ντέιβις και Ρίκε Μπρέντελ, που ανασυνθέτει το πολύπλευρο προφίλ αυτής της γυναίκας που αποτέλεσε σταρ και πρότυπο. Ενώ, και αν δεν είστε λάτρεις της πολιτικής μην αμελήσετε να παρακολουθήσετε το «Pepe Mujica – Lessons From the Flowerbed» της Χάιντι Σπεκόνια. Πρωταγωνιστεί ο πρόεδρος της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα, γνωστός ως ο πιο φτωχός ηγέτης στον κόσμο.

10. Αφανείς ήρωες

Καθημερινοί άγνωστοι άνθρωποι ξεπερνάνε τεράστια εμπόδια ή βιώνουν απίστευτες ιστορίες, οι οποίες γνωστοποιούνται στο κοινό μέσα από το φακό του ντοκιμαντέρ. Πρωταγωνίστρια του «Dreamcatcher» της Κιμ Λοντζινότο είναι μία γυναίκα που ξέφυγε από την πορνεία και έγινε φύλακας άγγελος των γυναικών. Στο «Running From Crazy» η Μπάρμπαρα Κοπλ, παρακολουθεί την Μάριελ, την εγγονή του Έρνεστ Χέμινγουεϊ σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας στοιχειωμένο από το βάρος της κληρονομιάς, τις ψυχικές ασθένειες και τις εξαρτήσεις.

11. Made in Greece

Πέρυσι 59, φέτος 63 ελληνικά ντοκιμαντέρ, νέων ή γνωστών δημιουργών καλύπτουν πάσης φύσεως θεματικές αποτυπώνοντας χιλιάδες διαφορετικές πτυχές της πραγματικότητας. Προσεγγίζουν την πολιτική και την κοινωνία, την κρίση και τις συνέπειες της, το περιβάλλον και τις τέχνες. Ξεπερνούν τα σύνορα της χώρας αλλά και του χρόνου για να αφηγηθούν ξεχωριστές ιστορίες και απόκρυφα αποκαλυπτικά γεγονότα. Μας συστήνουν τα αληθινά πρόσωπα ξεχωριστών προσωπικοτήτων και μεγάλων καλλιτεχνών. Ενδεικτικά και μόνο αξίζει να αφιερώσετε χρόνο για να δείτε το «Εδώ δεν υπάρχει άσυλο», το «Στη φωλιά του χρόνου», το «Μάνα», το «Καλιαρντά», το «Ο Θεός δεν μοιράζει καραμέλες», το «Oppression» και το «Sam Roma – Είμαστε Τσιγγάνοι». Με εφόδιο το μεράκι τους αυτοί οι άνθρωποι δημιουργούν, αισθάνονται και μας καλούν μέσα από την σκοτεινή οθόνη να ταξιδέψουμε μαζί τους.

12. Το ίδιο το Φεστιβάλ

Δεν είναι τυχαίο πως το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ συνοδεύεται από τις πρώτες ηλιόλουστες μέρες της Άνοιξης και δεν έχει βροχή, καθώς τα ντοκιμαντέρ δεν βασίζονται σε βιβλία. Βόλτα από την πλατεία Αριστοτέλους προς το λιμάνι από την παραλία, συνάντηση με πολλούς διαφορετικούς γνωστούς, αναμονή στην ουρά, πάρτυ, προγράμματα, σάντουιτς στην τσάντα, εθελοντές, φλερτ και πολλά άλλα είναι κομμάτια της ιεροτελεστίας του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Καλή απόλαυση!

Μπορείτε να βρείτε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ εδώ