Ο απόλυτος οδηγός για το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

Φεστιβάλ ετών 27 και για ακόμη μια άνοιξη η γιορτή του ντοκιμαντέρ ξεκινά! Ένας ιδιαίτερος κινηματογραφικός θεσμός που έχει καλή επαφή με την ιστορία, την κοινωνία των πολιτών, το περιβάλλον, την επικαιρότητα αλλά και τις τρέχουσες τεχνολογίες. Και έτσι η φετινή διοργάνωση εξερευνά τη σχέση της τεχνητής νοημοσύνης με την καθημερινότητα και την τέχνη ενώ φιλοξενεί δύο ξεχωριστές προσωπικότητες του ντοκιμαντέρ, τους Νικολά Φιλιμπέρ και Λόρεν Γκρίνφιλντ. Και όπως πάντα παρουσιάζει αρκετές πρεμιέρες, στηρίζει τον ελληνικό κινηματογράφο και αναδεικνύει την ιστορία του.

Για αυτό και ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της φετινής γιορτής είναι η ανάδειξη και προβολή της χαμένης κόπιας του ντοκιμαντέρ Καστοριά του Τάκη Κανελλόπουλου, συνοδευόμενη από ένα ειδικό αφιέρωμα σε εμβληματικά ντοκιμαντέρ που καταγράφουν την εξέλιξη της ελληνικής περιφέρειας από το 1950 και μετά. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης ξεχωριστά masterclass και ανοιχτές συζητήσεις και φυσικά αρκετά πάρτι, δημιουργώντας ένα πλούσιο κινηματογραφικό γεγονός. Ας δούμε όμως το πρόγραμμα αναλυτικά.

Δείτε εδώ όλο το πρόγραμμα

Διαγωνιστικό

Το σύνολο από τις 30 ταινίες που συμμετέχουν στα τρία διαγωνιστικά τμήματα (Διεθνές Διαγωνιστικό, Newcomers και Film Forward) κάνουν στο #TiDF27 την παγκόσμια, διεθνή ή ευρωπαϊκή πρεμιέρα τους και διαγωνίζονται για τα επίσημα και τα παράλληλα βραβεία της διοργάνωσης, τα περισσότερα από τα οποία συνοδεύονται από χρηματικά έπαθλα.

Παράλληλα η ταινία που θα κερδίσει τον Χρυσό Αλέξανδρο στο Διεθνές Διαγωνιστικό βρίσκει αυτόματα θέση στη λίστα προεπιλογής για το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Ανάμεσα τους βρίσκονται και εννέα ελληνικές παραγωγές. Εστιάζοντας την προσοχή μας στις ελληνικές ταινίες των διαγωνιστικών προγραμμάτων της διοργάνωσης έχουμε την ευκαιρία να δούμε: Κομμάτι του Φεστιβάλ σε προηγούμενη διοργάνωση του (με αφορμή ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στον Δ. Παπαιωάννου) Η καρδιά του ταύρου της Εύας Στεφανή μας βυθίζει στη δημιουργική διαδικασία του Δημήτρη Παπαϊωάννου, ακολουθώντας τον στις πρόβες και την περιοδεία του Transverse Orientation, σε μια αναζήτηση νοήματος μέσα από την τέχνη. Ο Σταύρος Ψυλλάκης, στις Σμιλεμένες ψυχές, αφηγείται την ξεχωριστή ιστορία του Ζουλιέν Γκριβέλ, ενός Ελβετού οδοντιάτρου που αφιέρωσε 26 χρόνια στη δωρεάν περίθαλψη χανσενικών στην Ελλάδα, ανακαλύπτοντας μέσα από αυτή την εμπειρία έναν νέο τρόπο να βλέπει τον κόσμο. Τέλος, ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, στα Τέρματα του Αυγούστου, παρατηρεί με ιμπρεσιονιστική ματιά την καθημερινότητα ενός χωριού της νότιας Πίνδου, καθώς ένα αυτοσχέδιο τουρνουά ποδοσφαίρου γίνεται αφορμή για τη σκιαγράφηση μιας κοινότητας στο καλοκαιρινό της ξύπνημα.

Στο παράλληλο διαγωνιστικό πρόγραμμα Newcomers έχουμε τρεις ελληνικές ταινίες που εξερευνούν με ευαισθησία, χιούμορ και κριτική ματιά τη μουσική, την προσωπική μνήμη και τις κοινωνικές μεταμορφώσεις. Στο Εδώ μιλάνε για λατρεία, ο Βύρωνας Κριτζάς αφηγείται την ιστορία των Κόρε. Ύδρο., μιας μπάντας που δίχασε την ελληνική indie σκηνή, αγαπήθηκε και χλευάστηκε με τον ίδιο πάθος, και που μέσα από την εκκεντρικότητά της έδειξε πως το να είσαι διαφορετικός είναι κάτι που αξίζει να γιορτάζεται. Ο Θανάσης Βασιλείου, στο Λο, επιστρέφει στο άδειο διαμέρισμα της παιδικής του ηλικίας στην Αθήνα έναν χρόνο μετά τον θάνατο της μητέρας του, ξεδιπλώνοντας ένα παλίμψηστο αναμνήσεων που συνδέει το προσωπικό του παρελθόν με τη συλλογική τραυματική ιστορία της Χούντας. Τέλος, ο Στηβ Κρικρής, στο Super Paradise, χαρτογραφεί την εκρηκτική μεταμόρφωση της Μυκόνου, από έναν φθηνό και εναλλακτικό προορισμό σε ένα σύμβολο του ακραίου πλούτου και των κοινωνικών αποκλεισμών, αποκαλύπτοντας μέσα από εικόνες και αφηγήσεις τη διαδρομή ενός τόπου που άλλαξε ανεπιστρεπτί.

Τέλος στο διαγωνιστικό τμήμα του Film Forward θα βρείτε τρεις ελληνικές ταινίες που εξερευνούν την ύπαρξη στα όρια της πραγματικότητας, της φαντασίας και της καθημερινής παρατήρησης. Στο Αυτή που ελπίζει, ο Στρατής Χατζηελενούδας μας μεταφέρει σε έναν μεταποκαλυπτικό κόσμο, όπου μια εξερευνήτρια από άλλον γαλαξία αναζητά τη γλώσσα των πουλιών, ανακαλύπτοντας μέσα στην ερημιά ότι η ανάγκη για επικοινωνία δεν χάνεται ποτέ. Ο Χρήστος Καρακέπελης, στο Σχέδιο θανάτου για έναν σκύλο και έναν άντρα, καταγράφει ένα αλλόκοτο ταξίδι ενός απόκληρου και του σκύλου του, που προσπαθούν να αποδράσουν από την ίδια τη ζωή, μεταβαίνοντας από την απόλυτη καταπίεση στην ονειρική ελευθερία.

Τέλος, το NovaMax SkyLand της Διονυσίας Κοπανά είναι μια κινηματογραφική σύνθεση στιγμιότυπων από την Αθήνα, όπου οι εποχές, οι εικόνες και οι ανθρώπινες χειρονομίες μπλέκονται, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό που αποτυπώνει τον αστικό παλμό σε όλη του την πολυπλοκότητα. Τρεις ταινίες που, η καθεμία με τον δικό της τρόπο, καταγράφουν την αναζήτηση νοήματος, φυγής και ομορφιάς, είτε στα βάθη του διαστήματος, είτε στις πιο σκοτεινές πτυχές της ψυχής, είτε στα μπαλκόνια μιας πολύβουης πόλης.

ΑΙ: Μια αναπόδραστη νοημοσύνη

Η φετινή 27η διοργάνωση του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ προσκαλεί όλους τους σινεφίλ σε μια κινηματογραφική εξερεύνηση της νέας πραγματικότητας, στα όρια του ανθρώπινου και του ψηφιακού. Το αφιέρωμα ΑΙ, μια αναπόδραστη νοημοσύνη θα χαρίσει στο κοινό την ευκαιρία να κάνουν ένα συναρπαστικό ταξίδι που περιλαμβάνει μια επιλογή αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ, μια εντυπωσιακή εικαστική εγκατάσταση, ένα masterclass, μια ειδική έκδοση και το περιοδικό Πρώτο Πλάνο, που φέτος θα αποτελέσει ένα πείραμα συνδημιουργίας με το ΑΙ.

Στο αφιέρωμα θα προβληθούν ταινίες που διερευνούν τις διαφορετικές πτυχές της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ανάμεσά τους το The Hexagonal Hive and a Mouse in a Maze σε σκηνοθεσία της Τίλντα Σουίντον, ένα συναρπαστικό ταξίδι στους μηχανισμούς της μάθησης και στο πώς αυτή επηρεάζεται από την τεχνολογία.

Το The Biography of a Software του Γιώργου Δρίβα, μια οπτικοακουστική συνομιλία με ένα έξυπνο λογισμικό, είναι η πρώτη μεσαίου μήκους ελληνική ταινία φτιαγμένη εξ ολοκλήρου από ΑΙ. Στο Φεστιβάλ θα προβληθεί, μεταξύ άλλων, και το About a Hero, μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI, η οποία έχει μελετήσει το έργο του Βέρνερ Χέρτσογκ αλλά και το Flash Wars: Autonomous Weapons, A.I. and the Future of Warfare (2024) του Ντάνιελ Άντριου Βούντερερ στο οποίο βλέπουμε πώς η τεχνητή νοημοσύνη χειρίζεται drones «καμικάζι» και ρομποτικά σκυλιά που περιπολούν τους δρόμους της Νέας Υόρκης. Τέλος το iHuman (2019) της Τόνγιε Χέσεν Σέι είναι δομημένο σαν ένα πολιτικό θρίλερ για την Τεχνητή Νοημοσύνη, την εξουσία και τον κοινωνικό έλεγχο θέτοντας κρίσιμα ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας της ΑΙ είτε ως μοχλός προόδου με γνώμονα το κοινό καλό είτε γεννώντας μια δυστοπική κοινωνία ολοκληρωτικού ελέγχου.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα διοργανωθεί το masterclass AI and ART EXPERIENCE με θέμα «Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στην τέχνη», (Κυριακή 9/3, 12:00 στην αίθουσα Παύλος Ζάννας) δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να περιηγηθεί στη συναρπαστική σχέση μεταξύ Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) και Τέχνης. Η ηθοποιός Στεφανία Γουλιώτη, ο εικαστικός καλλιτέχνης και σκηνοθέτης Γιώργος Δρίβας, ο ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας Γιάννης Σταματέλλος, ο τραγουδοποιός Κωστής Μαραβέγιας και η καλλιτέχνις και καθηγήτρια στο UCLA Λόρεν Λι Μακάρθι, θα συζητήσουν για τις δυνατότητες και τις προκλήσεις που παρουσιάζει η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) στην Τέχνη, ανοίγοντας ένα παράθυρο στο μέλλον της δημιουργίας. Στόχος τους η εξερεύνηση των συνόρων της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Επίσης η φετινή ειδική έκδοση του Φεστιβάλ είναι αφιερωμένη στο ΑΙ και θα περιλαμβάνει κείμενα από ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους και ειδικούς της τεχνολογίας, αναλύοντας μια σειρά ζητημάτων που έχουν προκύψει από την εξέλιξη και εκτεταμένη χρήση του ΑΙ τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, το Πρώτο Πλάνο θα είναι αφιερωμένο στην Tεχνητή Nοημοσύνη και θα προκύψει ύστερα από έναν εκτεταμένο διάλογο με το ΑΙ. Τέλος το φεστιβάλ θα παρουσιάσει στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Προβλήτα Α, Λιμάνι Θεσσαλονίκης) μια ξεχωριστή εικαστική εγκατάσταση, το έργο LAUREN: Anyone Home? της καλλιτέχνιδος και καθηγήτριας στο UCLA Λόρεν Λι Μακάρθι.

Νικολά Φιλιμπέρ – Λόρεν Γκρίνφιλντ

Η φετινή διοργάνωση τιμά δύο σπουδαίους ντοκιμαντερίστες. Ο Νικολά Φιλιμπέρ, Γάλλος δημιουργός, ο οποίος τολμά να καταδυθεί στα άδυτα του ανθρώπινου ψυχισμού, και η Αμερικανίδα σκηνοθέτις και φωτογράφος Λόρεν Γκρίνφιλντ, η οποία αποκαλύπτει την παρακμή της αμερικανικής νεόπλουτης κοινωνίας.

Βραβευμένος με Χρυσή Άρκτο, Σεζάρ και βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, ο Νικολά Φιλιμπέρ εκφράζει μια σειρά από επίκαιρους και θεμελιώδεις κοινωνικούς προβληματισμούς, επιδεικνύοντας αφοσίωση, σεβασμό και ευαισθησία απέναντι στο εκάστοτε θέμα του χωρίς να παραβλέπει τον εύθραυστο χαρακτήρα του απρόβλεπτου.

Στο πλαίσιο του spotlight που διοργανώνει το #TiDF27 θα προβληθεί μια θεματική ταινιών που εστιάζει στις εναλλακτικές ψυχιατρικές προσεγγίσεις, καθώς και ένα αποκαλυπτικό πορτρέτο των ανθρώπων που εργάζονται ως νοσηλευτές.

Στο Each and Every Moment (2018) ο σκηνοθέτης ακολουθεί τα σκαμπανεβάσματα μιας μαθητείας που φέρνει χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες νοσηλευτικής αντιμέτωπους με έννοιες όπως η σωματική ευθραυστότητα, ο πόνος και οι ασθένειες. Οι νεαροί σπουδαστές καλούνται να αποκτήσουν γνώσεις και να εξοικειωθούν με πολύπλοκες τεχνικές διαδικασίες, χωρίς να χάσουν την ανθρωπιά και την ενσυναίσθησή τους. Στο ποταμόπλοιο (2023), ταινία που απέσπασε Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου 2023, ο ΦΙλιμπέρ ρίχνει μια τρυφερή και διαφωτιστική ματιά στον φιλόξενο μικρόκοσμο του Adamant, ενός ξεχωριστού πλωτού κέντρου ψυχικής υγείας στον Σηκουάνα, στην καρδιά του Παρισιού.

Στο At Averroès & Rosa Parks (2024) ο Φιλιμπέρ διερευνά βαθύτερα δύο ψυχιατρικές μονάδες του Παρισιού που ανήκουν στο ίδιο δίκτυο με το Adamant. Χρησιμοποιώντας συνεντεύξεις και καταγράφοντας συναντήσεις μεταξύ ασθενών και φροντιστών, ο σκηνοθέτης αναδεικνύει ένα καταπονημένο σύστημα υγείας και πώς μπορεί να δοθεί στους εγκαταλελειμμένους ανθρώπους μια θέση στον κόσμο. Τέλος στο The Typewriter and Other Headaches (2024), ο Νικολά Φιλιμπέρ καταγράφει τους εθελοντές μιας ψυχιατρικής δομής που ακούν προσεκτικά, με σεβασμό και υπομονή, τις ιστορίες, τις ανάγκες και τις ανησυχίες κάθε ασθενούς.

Πνεύμα πολυσχιδές και αεικίνητο, η Λόρεν Γκρίνφιλντ έχει αποτυπώσει στο έργο της τις παραμορφωμένες όψεις της σύγχρονης εκδοχής του Αμερικανικού Ονείρου ενώ κριτικάρει την τοξική πλευρά του υπερκαταναλωτισμού και σχολιάζει την παρακμή μιας νεόπλουτης τάξης που ξοδεύεται σε εφήμερες απολαύσεις. Το κυνήγι της ομορφιάς και η εμπορευματοποίησή της, ο εθισμός στην απόκτηση αγαθών, η εξάρτηση από τα χρήματα, η υπερβολή της αφθονίας, η διασημότητα, η εξουσία και η σαρωτική επέλαση του καταναλωτισμού αποτελούν ορισμένα από τα ζητήματα που διερευνά η Γκρίνφιλντ στο πολυεπίπεδο φωτογραφικό και κινηματογραφικό της έργο.

Ανάμεσα στις ταινίες που θα προβληθούν στο αφιέρωμα για την Λόρεν Γκρίνφιλντ ξεχωρίζουμε τα : Κινώντας τα νήματα (2019) στο οποίο η Γκρίνφιλντ στρέφει την κάμερά της στην Ιμέλντα Μάρκος, η οποία δίνει στη δημιουργό πρωτοφανή πρόσβαση στη ζωή και στην καθημερινότητά της. Σε μια εποχή που οι ψευδείς ειδήσεις επηρεάζουν τα αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων, η ιστορία επιστροφής της Ιμέλντα στα δημόσια πράγματα ξεδιπλώνεται σαν ένα σκοτεινό παραμύθι.

Παρακολουθώντας την ανέλιξη και την κατάρρευση ενός μεγιστάνα, μιας πορνοστάρ, μιας οδηγού λεωφορείου και μιας ανήλικης βασίλισσας ομορφιάς, η Γκρίνφιλντ, στο ντοκιμαντέρ Η γενιά του πλούτου (2018) καταγράφει το κόστος που έχει η επιδίωξη του υπερβολικού πλουτισμού. Ένα πορτρέτο μιας κοινωνίας υλιστικής και εξαρτημένης από την εικόνα, ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για το ψευδεπίγραφο αμερικανικό όνειρο.

Στο Η βασίλισσα των Βερσαλλιών (2012) η Λόρεν Γκρίνφιλντ συνθέτει προσωπογραφίες μιας οικογένειας, των φίλων, των συνεργατών, των νταντάδων και των παιδιών τους, τη στιγμή που ο κόσμος τους ανατρέπεται ολοκληρωτικά λόγω της οικονομικής κρίσης.

Οι δύο δημιουργοί θα βρεθούν στη Θεσσαλονίκη για να παρουσιάσουν τις ταινίες τους στο κοινό, θα παραλάβουν τον Χρυσό Αλέξανδρο για την προσφορά τους στο χώρο του ντοκιμαντέρ και θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα της διοργάνωσης δίνοντας από ένα ξεχωριστό masterclass. Ο Νικολά Φιλιμπέρ (Σάββατο 8/3, 11πμ, Παύλος Ζάννας) θα εστιάζει στο θέμα του Αυτοσχεδιασμού, ένα στοιχείο που συνυπάρχει με την οργάνωση μιας ταινίας ντοκιμαντέρ ενώ η Λόρεν Γκρίνφιλντ (Πέμπτη 13/3, 11πμ, Παύλος Ζάννας) θα μιλήσει για το αντισυμβατικό, πολυδιάστατο ταξίδι της ως εικαστική καλλιτέχνιδα και χρονικογράφος των κοινωνιών του τέλους του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα, που κατακλύζονται από τα μέσα ενημέρωσης.

Ανοιχτοί Ορίζοντες

Όπως κάθε χρόνο, οι φανατικοί φίλοι του #TiDF27 γνωρίζουν ότι εδώ τους περιμένει ένας μοναδικός συνδυασμός εξαιρετικών ταινιών, αγγίζοντας θεματικές όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον, η μουσική, ο κινηματογράφος και πολλά άλλα.

Στο The Last Republican ο Αμερικανός Στιβ Πινκ αποκαλύπτει τον αγώνα που έδωσε ο δημοφιλής Ρεπουμπλικανός πολιτικός Άνταμ Κίνζινγκερ να φέρει τον Ντόναλντ Τραμπ ενώπιον της Δικαιοσύνης, μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2021, μία από τις μελανότερες σελίδες στην πολιτική ιστορία των ΗΠΑ.

Ανάλογης θεματικής είναι και το Zurawski v Texas των Μέισι Κρόου και Άμπι Περό όπου παρακολουθούμε τη δικαστική διαμάχη της Αμάντα Ζουράφσκι και μιας ομάδας γυναικών, με την υποστήριξη της δικηγόρου Μόλι Ντουέιν, εναντίον της πολιτείας του Τέξας. Στη διάρκεια ενός γενναίου και δίκαιου αγώνα με αντίπαλο τον Γενικό Εισαγγελέα Κεν Πάξτον και στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να διαφυλάξουν τα αναφαίρετα δικαιώματά τους, ξεδιπλώνεται όλη η οδύνη της τραυματικής εμπειρίας τους απέναντι σε μια αμετακίνητη αρχή.

Στο Them Fado Bicha η Ζιστίν Λεμαϊεου εξερευνά την πορεία των Fado Bicha, ένα μουσικό ντουέτο που δίνει φωνή στην queer κοινότητα της Πορτογαλίας. Στο The Propagandist ο Λουκ Μποουμαν αναδεικνύει τον ρόλο του Ολλανδού σκηνοθέτη Γιάν Τεούνισεν, ο οποίος συνεργάστηκε με τις δυνάμεις των SS και απέκτησε τρομακτική ισχύ στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής στις Κάτω Χώρες ώστε έμεινε γνωστός ως ο Ολλανδός Λένι Ρίφενσταλ! Κι αφού μιλήσαμε για την Ρίφενσταλ ο Γερμανός Άντρες Φοϊελ στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ εστιάζει την προσοχή του και εξερευνά την καλλιτεχνική κληρονομιά της Λένι Ρίφενσταλ και τους πολύπλοκους δεσμούς της με το ναζιστικό καθεστώς, αντιπαραθέτοντας την αυτο-απεικόνισή της με στοιχεία που υποδηλώνουν επίγνωση των φρικαλεοτήτων του καθεστώτος.

Ένα από τα διασημότερα βρετανικά μοντέλα & icons της δεκαετίας του ’60, η Twiggy, κατά κόσμον Λέσλι Λόουσον, απεικονίζεται στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ της Σεϊντι Φροστ. Στο Charlie Chaplin: Spirit of The Tramp, η Κάρμεν Τσάπλιν, εγγονή του Τσάρλι Τσάπλιν, αποκρυπτογραφεί τον μύθο του παππού της και προσκαλεί την οικογένεια Τσάπλιν σε μια ανοιχτή συζήτηση με σκοπό να αποκαλύψει νέες πτυχές του θρυλικού δημιουργού. Από τη Νορβηγία, το The Long Road to the Director’s Chair με την Βίντεκε Λόκεμποργκ να ξαναβγάζει στο φως τα πολύτιμα αρχεία του πρώτου φεμινιστικού φεστιβάλ κινηματογράφου που έλαβε χώρα στο Βερολίνο το 1973 και έμελλε να αναδείξει τα θέματα φύλου στον κινηματογράφο.

Περισσότεροι δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί μέσα σε έναν χρόνο στον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη σύγκρουση, όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων, η οποία συλλέγει δεδομένα από το 1992. Το ντοκιμαντέρ Τα Μάτια της Γάζας του Μαχμούντ Ατάσι ακολουθεί τρεις Παλαιστίνιους δημοσιογράφους στη βόρεια Γάζα, οι οποίοι ρισκάρουν τη ζωή τους, προσπαθώντας να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Τέλος, στο The Social Trap: 5 Women vs the Big 5 της Ελίζα Ζαντό παρακολουθούμε τη διαμάχη πέντε γυναικών απέναντι στους κολοσσούς Meta, TikTok, Snapchat, X και Discord. Ο αγώνας τους καθιστά σαφές το γεγονός ότι ο ψηφιακός έλεγχος είναι ένα ζήτημα υψίστης σημασίας για τις σημερινές κοινωνίες που έχει πρόσβαση σε όλες τις πτυχές της ζωής μας.

Ειδικές Προβολές – Top Docs

Μια επιλογή από τις σημαντικότερες ταινίες τεκμηρίωσης της σεζόν έρχονται στη Θεσσαλονίκη για μια σειρά μοναδικών ειδικών προβολών: Η Ελίζαμπεθ Λο καταγράφει στο Mistress Dispeller ένα νέο επαγγελματικό κλάδο που αναδεικνύεται στην Κίνα, με στόχο να βοηθά τα ζευγάρια να παραμείνουν παντρεμένα όταν δοκιμάζονται από την απιστία. Εκπρόσωπος αυτού του αναπτυσσόμενου επαγγέλματος η Γουάνγκ Ζενσί προσλαμβάνεται για να διατηρήσει τους δεσμούς του γάμου – και να διαλύσει οικογενειακές κρίσεις – με κάθε μέσο αναδεικνύοντας το συναίσθημα, τον πραγματισμό και τους ιδιαίτερους πολιτισμικούς και ηθικούς κανόνες που συγκρούονται για να διαμορφωθούν οι ρομαντικές σχέσεις στη σύγχρονη Κίνα.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο φωτογράφος Έρνεστ Κόουλ, αποτύπωσε με τον φωτογραφικό φακό του την οπτική ενός μυστικού για το απαρτχάιντ και τον αντίκτυπό του στους μαύρους Νοτιοαφρικανούς όπως ο ίδιος. Οι φωτογραφίες του τότε συγκλόνισαν τον κόσμο. Μετά από αρκετά χρόνια στο περιθώριο, το 2017 το φωτογραφικό αρχείο του ανακαλύφθηκε ξανά. Στο Ernest Cole: Lost and Found ο σκηνοθέτης Ραούλ Πεκ (I Am Not Your Negro) ανατρέχει στη δουλειά και τη ζωή του φωτογράφου μέσα από τον φακό του φωτογράφου.

Στο βραβευμένο με δύο Γκόγια (ντοκιμαντέρ και τραγουδιού) La guitarra flamenca de Yerai Cortés o Αντόν Αλβάρες (γνωστός και ως Σι Τανγκάνα) κάνει το κινηματογραφικό του ντεμπούτο παρουσιάζοντας ένα συγκινητικό ντοκιμαντέρ που αποτελεί μια στοχαστική εξερεύνηση της κουλτούρας των τσιγγάνων, ένα οικείο πορτρέτο του κιθαρίστα φλαμένκο Γεραϊ Κόρτες και ένα θεραπευτικό οικογενειακό εξορκισμό μέσω της μουσικής.

Στο Mr. Nobody Against Putin των Ντέιβιντ Μπόρενσταϊν και Πάβελ Ταλάνκιν παρακολουθούμε τις απόπειρες του συν-σκηνοθέτη της ταινίας και εκπαιδευτικού να ξεσκεπάσει τις προπαγανδιστικές τακτικές του καθεστώτος του Βλαντίμιρ Πούτιν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.

Γεννημένη στη Σοβιετική Ένωση αλλά μεγαλωμένη στις ΗΠΑ, η Αμερικανίδα κινηματογραφίστρια Τζούλια Λόκτεφ επέστρεψε στη Μόσχα το 2021 για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για την επιμονή της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας στη Ρωσία του Πούτιν – λίγους μήνες, όπως αποδείχθηκε, πριν από την πλήρη εισβολή της χώρας στην Ουκρανία. Το My Undesirable Friends : Part I – Last Air in Moscow είναι διαρθρωμένο σε πέντε κεφάλαια, με συνολική διάρκεια που ξεπερνάει τις πέντε ώρες. Ωστόσο είναι ένα εξαιρετικό ντοκουμέντο μιας στιγμής τεράστιας αλλαγής και ανησυχίας, καθώς και μια ζωτικής σημασίας απεικόνιση της αιώνιας ελπίδας που τόσοι πολλοί στη Ρωσία κρατούν για ένα ζωντανό κράτος. Γνωστός για την ιδιαίτερη ματιά του και την εμμονή του στη φόρμα ο Καταλανός Άλμπερ Σέρα εστιάζει με προσοχή και ποιητική διάθεση τον φακό του στο Afternoons of Solitude στην εκθαμβωτική μεγαλοπρέπεια και την καταστροφική βαρβαρότητα των ταυρομαχιών μέσα από το πορτρέτο του χαρισματικού Περουβιανού σταρ torero Αντρές Ρόκα Ρεϊ.

Ελληνικό Πανόραμα

Δυναμικά και καθηλωτικά, τα ελληνικά ντοκιμαντέρ παρουσιάζουν συγκινητικές προσωπικές ιστορίες και καταπιάνονται με φλέγοντα ζητήματα της επικαιρότητας. Συνολικά, 72 μεγάλου και μικρού μήκους ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα θα προβληθούν στο σύνολο του φεστιβαλικού προγράμματος. Προσωπικές ιστορίες, συγκινητικά οδοιπορικά στον χρόνο και στο ελληνικό τοπίο, κοσμογονικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα, τρυφερά πορτρέτα από χαρισματικές προσωπικότητες που έγραψαν τη δική τους ιστορία στην τέχνη, ιστορίες γυναικείας χειραφέτησης και ενδυνάμωσης, η μοναξιά της αστικής μητρόπολης, ελληνικά τοπόσημα που έχουν λάβει μυθολογικές διαστάσεις, η νοσταλγία και η παλιννόστηση, αλλά και οι πολύπλοκες διακλαδώσεις της ιστορικής και συλλογικής μνήμης είναι ορισμένες από τις θεματικές που βρέθηκαν στο επίκεντρο των ελληνικών ντοκιμαντέρ αυτή τη χρονιά.

Ξεχωρίζουμε ενδεικτικά κάποιες από τις συμμετοχές με θεσσαλονικιώτικη ταυτότητα: Στο Επιστροφή στην πατρίδα οι Χρύσα Τζελέπη και Άκης Κερσανίδης εστιάζουν στη ζωή του Τίτους Μιλέτς, ένας Γερμανός ψυχίατρος, ο οποίος απαρνιέται την ταυτότητά του και ξεκινά ένα προσωπικό ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο των εγκλημάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια ιστορία όπου το προσωπικό γίνεται δημόσιο και μας αποκαλύπτει τα μυστικά της συλλογικής συνείδησης και ενός ατομικού τραύματος, που δεν έχει ακόμη θεραπευτεί. Το Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε…όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος της Βούλα Κωστάκη αποτελεί ένα, μη βιογραφικό, ντοκιμαντέρ, που προσεγγίζει το ποιητικό έργο του Ντίνου Χριστιανόπουλου, καταγράφοντας την επίδραση της ποίησής του στη νέα γενιά μέσα από το υποκειμενικό πλάνο ενός σκηνοθέτη. Ένας δημιουργός και ποιητής, ένας ιδιαίτερος λόγιος, παρουσιάζεται από ζωγράφους, μουσικούς και εκδότες στη Θεσσαλονίκη του σήμερα.

Στην Προπόρευση ο Πάνος Αρβανιτάκης εστιάζει τον φακό στις μοτοσυκλέτες ως ανθρώπινες δημιουργίες. Μνημεία της ανθρώπινης ευφυΐας, χαράσσουν τον δρόμο της μηχανολογικής κατάτμησης. Η φωτιά, ο σίδηρος, τα μέταλλα, τα εργαλεία χρειάζονται χέρια που μαυρίζουν, ενώ οι αναβάτες υπακούν. Στο Alone With the Moon – The Tiger Lillies Live at Olympion SKG ο Γρηγόρης Αποστολόπουλος καταγράφει το σκοτεινό καμπαρέ των Tiger Lillies και το προκλητικό μυαλό του Μάρτιν Ζακ μέσα από μια μυστικιστική συναυλία στον εμβληματικό κινηματογράφο Ολύμπιον της Θεσσαλονίκης στη διάρκεια μιας νύχτας.

Επιστροφή στο Ντεπώ  

Στο Ντεπώ της Θεσσαλονίκης, το κλειστό για δεκαετίες αμαξοστάσιο των τραμ της πόλης ανοίγει ξανά τις πόρτες του για μια θεατρική παράσταση από την Parallaxi. Στο Επιστροφή στο Ντεπώ ο Δημήτρης Ζάχος αναδεικνύει τόσο τη σημερινή πραγματικότητα της γειτονιάς όσο και τις δυνατότητες αναζωογόνησης αυτού του σημαντικού δείγματος βιομηχανικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Στις ΡΩΓΜΕΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ: Συνδημιουργώντας το 1ο αστικό βρώσιμο δάσος στην Ελλάδα ο Γιώργος Ντάλης καταγράφει τη δημιουργία του πρώτου αστικού βρώσιμου δάσους στην Ελλάδα, στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης. Βασισμένο στην αναγεννητική γεωργία, το δάσος έχει φυτευτεί με πάνω από 750 τροφοπαραγωγικά δέντρα και φυτά. Το εγχείρημα μετέτρεψε έναν ακαλλιέργητο χώρο σε έναν τόπο περιβαλλοντικής μάθησης και κοινοτικής ζωής.

Μέσα από προσωπικές αφηγήσεις το Η επιστροφή που δεν έγινε: Κύπρος 1974-2024 του Αθανάσιου Γιούμπαση εξερευνά τη ζωή στη Κύπρο πριν, στη διάρκεια και μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Πρόσφυγες και εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι περιγράφουν το χάος της τουρκικής εισβολής και τις εμπειρίες τους από τον εκτοπισμό, την απώλεια, την αιχμαλωσία, τις προσπάθειες για τη διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας και την επιβίωση σε έναν κόσμο που άλλαξε ριζικά. Στο Που είναι; ο Νίκος Ασλανίδης καταγράφει μια δυνατή ιστορία: Πριν 50 χρόνια, ο Βάσος έχασε τη μητέρα του, τις τέσσερις αδελφές του και τον ανιψιό του, μόλις έξι μηνών… Τους βρήκαν νεκρούς σε ομαδικό τάφο. Δίπλα στο βρέφος βρέθηκε η πιπίλα του. Ο Παναγιώτης έχασε τους γονείς του και τον οκτάχρονο αδερφό του. Τους ψάχνει εδώ και 50 χρόνια, χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Γεωγραφία του βλέμματος: Εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000)

Με αφορμή την πρόσφατη ανακάλυψη του ντοκιμαντέρ Καστοριά (1969) του Τάκη Κανελλόπουλου, το αφιέρωμα με τίτλο Γεωγραφία του βλέμματος: Εκτός σχεδίου Ελλάδα (1950-2000) περιλαμβάνει 19 ταινίες τεκμηρίωσης που συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο και διαφωτιστικό πορτρέτο της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής της χώρας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Ένα μοναδικό κινηματογραφικό ταξίδι στην ελληνική ύπαιθρο μέσα από ντοκιμαντέρ σπουδαίων δημιουργών, ως επί το πλείστον σπάνια και λιγότερο προβεβλημένα, πραγματοποιεί το #TiDF27.

Πέρα από το μοναδικό ντοκουμέντο της Καστοριάς, που θεωρούνταν για χρόνια εξαφανισμένο και θα προβληθεί στην φετινή διοργάνωση το Φεστιβάλ μας θυμίζει εξ νέου τα ντοκιμαντέρ Θάσος και Μακεδονικός Γάμος του Τάκη Κανελλόπουλου. Στο αφιέρωμα οι θεατές θα έχουν επίσης την ευκαιρία να δουν μεταξύ άλλων ξεχωριστές ταινίες όπως : τον Θηραϊκό Όρθρο των Κώστα Σφήκα & Σταύρο Τορνέ, μια «οπτική κοινωνική έρευνα» πάνω στη Σαντορίνη την εποχή που η πρωτόγονη αγροτική οικονομία δίνει σταδιακά τη θέση της στην ανερχόμενη τότε βιομηχανία του τουρισμού. Οι εξαθλιωμένοι και υποσιτισμένοι κάτοικοί της αντιπαραβάλλονται στην υποβλητική ομορφιά του νησιού με ηχητικό φόντο τους ψαλμούς του Όρθρου.

Μια παράξενη, υπόκωφη φόρτιση διαπερνά τον Χορό των τράγων του Παντελή Βούλγαρη, μια ταινία-ακρογωνιαίο λίθο του ελληνικού εθνογραφικού ντοκιμαντέρ: καθώς παρακολουθούμε βήμα βήμα τις ετοιμασίες του σκυριανού καρναβαλιού, ενώ οι νησιώτες ντύνονται τις αλλόκοτες φορεσιές που τους μεταμορφώνουν σε τρομακτικά, γκροτέσκα πλάσματα –μισά άνθρωπος και μισά ζώο–, νιώθει κανείς ότι η τάξη σιγά σιγά διασαλεύεται. Τα Μέγαρα (1973) των Σ. Μανιάτη και Γ. Τσεμπερόπουλου, γυρισμένα σε μια εποχή που η έννοια της οικολογίας ήταν ανύπαρκτη στην Ελλάδα, παρακολουθούν τον αγώνα των Μεγαρέων ενάντια στην απόφαση της Χούντας να απαλλοτριώσει μια μεγάλη αγροτική έκταση για την εγκατάσταση διυλιστηρίων. ΟΤάκης Χατζόπουλος – συνδημιουργός μαζί με τον Λάκη Παπαστάθη της τηλεοπτικής σειράς ντοκιμαντέρ Παρασκήνιο – έφτασε το 1974 μέχρι τον Γάζωρο Σερρών, ένα μικρό χωριό καπνεργατών, για να καταγράψει κάτι περισσότερο από την καθημερινότητα ενός τόπου σημαδεμένου από την αγωνία του ημερομισθίου, τον καημό της μετανάστευσης και το σημείο μηδέν μιας ολόκληρης χώρας σε βίαιη μεταμόρφωση. Η ταινία βραβεύτηκε το 1974 στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τέλος στο Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η γιαγιά μου, (1997) ένα από τα εμβληματικότερα ελληνικά ντοκιμαντέρ των τελευταίων δεκαετιών, ο φακός του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου συλλαμβάνει το τραχύ και αδάμαστο, άφατα τρυφερό και αγαπητικό πνεύμα της ελληνικής υπαίθρου, αλλά και της ταραχώδους, σκοτεινής Ιστορίας του 20ού αιώνα, οι πληγές της οποίες έχουν εγγραφεί στο σώμα της ηλικιωμένης πρωταγωνίστριας της ταινίας.

Podcast

Tο Τμήμα Podcast έχει μετατραπεί σε αναπόσπαστο κομμάτι του φεστιβαλικού προγράμματος, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Στη φετινή διοργάνωση θα πάρουν μέρος συνολικά 22 ελληνόφωνα και αγγλόφωνα πόντκαστ, στο Διαγωνιστικό Podcast και στην Ενότητα Nexus. Στο Διαγωνιστικό Τμήμα συμμετέχουν 10 πόντκαστ, διεκδικώντας το Βραβείο Καλύτερου Podcast, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 2.000 ευρώ. Την κριτική επιτροπή του Διαγωνιστικού Podcast του 27ου ΦΝΘ απαρτίζουν οι: Μαρίνα Δανέζη (σκηνοθέτρια-παραγωγός), Εύη Καρκίτη (δημοσιογράφος-ραδιοφωνική παραγωγός) και Κατερίνα Πουλοπούλου (δημοσιογράφος-ραδιοφωνικός παραγωγός). Όλα τα πόντκαστ του 27ου ΦΝΘ, τόσο του Διαγωνιστικού Τμήματος όσο και της Ενότητας Nexus, θα είναι διαθέσιμα προς ακρόαση για το δεκαήμερο 6-16 Μαρτίου ψηφιακά στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ και όχι μόνο.

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης προσφέρει ένα πλούσιο και πολυδιάστατο πρόγραμμα, γεμάτο συναρπαστικές πρεμιέρες, σπουδαία ντοκιμαντέρ, αφιερώματα και εκπαιδευτικές δράσεις. Με έμφαση στη δυναμική σχέση τέχνης και τεχνολογίας, στη διαχρονική αφήγηση της ανθρώπινης εμπειρίας και στη στήριξη νέων δημιουργών, το φεστιβάλ μεταμορφώνει τη Θεσσαλονίκη σε ένα παγκόσμιο σημείο συνάντησης για το ντοκιμαντέρ. Είτε πρόκειται για καθιερωμένους σκηνοθέτες είτε για ανερχόμενα ταλέντα, κάθε προβολή, συζήτηση και εκδήλωση αποτελεί μια ανοιχτή πρόσκληση για σκέψη, διάλογο και κινηματογραφική ανακάλυψη. Μια γιορτή της πραγματικότητας μέσα από τον φακό του σινεμά.