Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και ο απόηχος της ποίησης του σε ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ

Η φιγούρα του Ντίνου Χριστιανόπουλου «εμφανίζεται» στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, μέσα από το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ3 «Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε… όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος», σε σενάριο και σκηνοθεσία της Βούλας Κωστάκη.

Η ΕΡΤ συμμετέχει στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με αυτό το ντοκιμαντέρ για τον ποιητή που συνέδεσε τη ζωή και το έργο του με τη Θεσσαλονίκη, φέρνοντας στην πόλη του μία ταινία που φέρνει σε επαφή το παρελθόν του Χριστιανόπουλου με το μέλλον μέσα από μία νεολαία που τον γνωρίζει ή όχι, από ανθρώπους που τον διάβασαν ή όχι.

Το διάσημο δίστιχο «Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε… όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος» από το οποίο πήρε το όνομά του το ντοκιμαντέρ, καθώς και άλλα ποιήματά του, ακούγονται κατά τη διάρκεια της ταινίας να τα απαγγέλει ο ίδιος ο ποιητής, ενώ επίσης «συναντούν» νέους ανθρώπους, κάποιους για πρώτη φορά σε μία ενδιαφέρουσα περιπλάνηση στίχων και συναισθημάτων.

«Κατάλαβα τελικά ότι την Ιθάκη μέσα μας πρέπει να την σκοτώσουμε και βαθιά συγκινήθηκα μπρος το μεγαλείο ενός ποιητή που αναγνωρίζει ότι η εγκατάλειψη της ποίησης δεν θα πει προδοσία…» λέει στην Parallaxi η Βούλα Κωστάκη σε μία συζήτηση που κάναμε για το ντοκιμαντέρ που θα παρουσιαστεί στην ενότητα «Ανοιχτοί Ορίζοντες», την Τρίτη 11 Μαρτίου στις 17:00 στην Αποθήκη Δ΄ Λιμάνι – Αίθουσα «Φρίντα Λιάππα».

Λίγο πριν την προβολή του ντοκιμαντέρ, η Βούλα Κωστάκη μιλάει στην Parallaxi για την δημιουργία του «Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε… όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος»

Πώς αποφασίσατε να κάνετε αυτό το ντοκιμαντέρ για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο;

Η ποίηση είναι μαγεία…Νομίζω ότι αυτός ήταν και ο λόγος πού με ώθησε να επιλέξω τη συγκεκριμένη θεματική κατεύθυνση. Ένας μεγάλος, ένας ιδιαίτερος ποιητής αυτής της πόλης που αν αποφασίσεις να μπεις στον κόσμο του, είτε λατρευτικά απέναντι του στέκεσαι είτε για πάντα τον απορρίπτεις. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος δεν έχει γκρίζες αποχρώσεις νομίζω, κινείται στο απόλυτο λευκό ή καθολικά στο μαύρο…

Πόσο καιρό σας πήρε η δημιουργία του και σε ποια σημεία θα λέγατε ότι ίσως δυσκολευτήκατε;

Ξεκίνησε μέσα στο 2024 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβρη του 2025. Αλλά το δυσκολότερο, το πιο επίπονο αλλά και το πιο δημιουργικό κομμάτι του ντοκιμαντέρ ήταν η δημιουργία της σεναριακής δομής του. Ένα ταξίδι προσέγγισης, ανάγνωσης ξανά και ξανά, κατανόησης και ίσως ανακάλυψης εκ νέου, καταλήγοντας στην δημιουργία ενός σεναρίου όπου έθετε στο κέντρο τον ποιητή ως μια φιγούρα – ρόλος όπου ο ηθοποιός Κώστας Σαντάς εξαιρετικά ερμήνευσε – να περιπλανιέται, να παρατηρεί και να αφουγκράζεται τον απόηχο της ποίησης του Ντίνου Χριστιανόπουλου στην νέα γενιά αλλά και πώς οι στίχοι έγιναν μουσική και χρώματα και πως ολάκερο σχεδόν το έργο του ταξίδι έγινε εκτός συνόρων… Ένας νοηματικός σκελετός δημιουργήθηκε με επιλογή από τις ίδιες του τις απαγγελίες για να δοθεί βαρύτητα στα πιο σημαντικά σημεία, τα πιο κομβικά περάσματα που ο ίδιος καταθέτει με το έργο του.

Τι μάθατε παραπάνω για τον Χριστιανόπουλο μέσα από αυτή την διαδικασία;

Κατάλαβα πόσο σημαντική μπορεί να είναι η σιγή ακόμα και εάν είναι διάρκειας ενός λεπτού…  Άκουσα ότι είναι γυμνός ο λόγος, γυμνός και ο άνθρωπος… Είδα ότι ο ποιητής αγωνίζεται μέχρι εσχάτων. Κατάλαβα τελικά ότι την Ιθάκη μέσα μας πρέπει να την σκοτώσουμε και βαθιά συγκινήθηκα μπρος το μεγαλείο ενός ποιητή που αναγνωρίζει ότι η εγκατάλειψη της ποίησης δεν θα πει προδοσία… Και αυτό που έμαθα μετά τους τίτλους τέλους αυτού του ντοκιμαντέρ και από το έργο του Χριστιανόπουλου είναι κάτι που παλιά είχα ακούσει…  Ότι πρέπει να αλλάζεις, να αλλάζεις όχι μόνο μέρες, μήνα, χρόνο μα να αλλάζεις βλέμμα, ματιές, ορίζοντες.

Νιώθετε να γίνεται το ντοκιμαντέρ ένα όχημα για να περάσει ο Χριστιανόπουλος και σε νεότερες γενιές αλλά και σε εκείνους που μπορεί να μην τον ξέρουν απόλυτα;

Όταν ξεκινήσαμε τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, η μεγάλη μου αγωνία ήταν πώς θα πείσουμε τους νέους να διαβάσουν, να απαγγείλουν, να μιλήσουν για όσα ένιωσαν και για όσα κατανόησαν. Η πρώτη πειραματική μας λήψη κάτω στην παραλία. Εμείς ένα συνεργείο κρατώντας βιβλία του Ντίνου Χριστιανόπουλου και κάνοντας τις πρώτες απόπειρες να προσεγγίσουμε νέους που περπατούσαν χαλαρά, που έκανα σκεημπορτ, που κάθονταν κατά παρέες σε καφέ, σε νυχτερινά μπαράκια, σε μαγαζιά tattoo, φοιτητές, εργαζόμενοι. Ήταν μια αποκάλυψη! Κράτησαν τις ποιητικές συλλογές, διάβασαν, απήγγειλαν, σκέφτηκαν, αναρωτήθηκαν, προβληματίστηκαν, απάντησαν, άνοιξαν συζητήσεις, πειραματίστηκαν τραγουδώντας στίχους, αρνήθηκαν κάποιοι, αδιαφόρησαν λίγοι, αυτοσχεδίασαν, οι περισσότεροι δεν τον γνώριζαν μα όλοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα… Ναι, σε όλη τη πορεία των γυρισμάτων ένιωθα πως το ντοκιμαντέρ κάνει ένα άνοιγμα συνάντησης, γιατί την ποίηση με οποία αφορμή και εάν την ακουμπήσεις πλάι μας, ένα είναι σίγουρο. Πλάι της θα περπατήσουμε και θα ακουμπήσουμε πάνω της, για λίγο ή για πάντα, τη ψυχή μας…

Ποιες είναι οι βασικές ενότητες του ντοκιμαντέρ;

Συνοπτικά μιλώντας για τις ενότητες του ντοκιμαντέρ θα έλεγα… Μια πόλη. Ένας ποιητής… αφηγείται -απαγγέλει… Η νέα γενιά συναντά την ποίηση του. Λόγιοι… Συγγραφείς…Μουσικοί… Ζωγράφοι… Απαντούν για την ποίηση που σπόρος έγινε….

Ποιους ανθρώπους θα θέλατε να αναφέρετε πως συνέβαλαν στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ;

Στον απόηχο ενός ταξιδιού που φτάνει στο τέλος του, με εντιμότητα θαρρώ σταθήκαμε δίπλα σε έναν μεγάλο ποιητή αυτής της πόλης. Μικροί εμείς, ταπεινά δημιουργήσαμε εικόνες… Ο Κωνσταντίνος Σιδηρόπουλος στη Διεύθυνση Φωτογραφίας. – Οπερατέρ, κινηματογραφιστής που τόσο αγάπαγε την εικόνα, το φως, τα πλάνα. Ο Αντρέας Κοτσιρης στη διεύθυνση Φωτογραφίας – Οπερατέρ, Ο Ιωάννης Τσιτιριδης στην ηχοληψία, η Σοφία Μπαμπάμη στο μοντάζ, Ο Κώστας Σαντας ο ηθοποιός, η Έλενα Κανακιδου στα γραφικά και ο εξαιρετικός Δημήτρης Φραστανλης στη διεύθυνση παραγωγής.

Πώς νιώθετε που προβάλλεται στη Θεσσαλονίκη που τόσο είναι συνδεδεμένη με την παρουσία αλλά και την ποίηση του Χριστιανόπουλου;

Ο ποιητικός λόγος του Ντίνου Χριστιανόπουλου, η Πόλη, το Φεστιβάλ, η Ερτ3… Αυτή η δημιουργική συνάντηση δε μπορεί παρά να προκαλεί συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης μα υπάρχει και μια αίσθηση ανησυχίας πόσο κατάφερα να πλησιάσω; μήπως και πέρασα το όριο; Ξέρετε σε κάθε εικόνα υπάρχουν πάντα δύο άνθρωποι, αυτός που την δημιουργεί και αυτός που την κοιτάζει… Σε αυτό το ντοκιμαντέρ νομίζω ότι υπάρχει και ένας τρίτος παρατηρητής… Εύχομαι χωρίς την πανοπλία της γνωστής σε όλους μας ειρωνικής – εριστικής του στάσης…

Υπάρχει ίσως κάποιο σημείο της διαδικασίας των γυρισμάτων που να σας συγκίνησε παραπάνω;

Όλες τις στιγμές που κάθε φορά ένας νέος άνθρωπος ολοκλήρωνε την ανάγνωση ενός ποιήματος του και κοιτώντας κατάματα την κάμερα περιέγραφε τα συναισθήματα του, ήταν μια συγκινητική έκπληξη. Τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ ήταν τόσο φορτισμένα συναισθηματικά για όλους εμάς τους ανθρώπους της Ερτ3… Ο Διευθυντής Φωτογραφίας, ο Κωνσταντίνος Σιδηρόπουλος βαριά άρρωστος, υπέγραφε την τελευταία του δημιουργία… Ο κινηματογραφιστής που έγραφε με φως, που αγάπαγε τα πλάνα. Σαν κλέφτης στιγμών και εικόνων πέρασε απέναντι… Για σένα Κωστή…

«Και τι δεν κάνατε για να με θάψετε… όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος»

Σενάριο – Σκηνοθεσία: Βούλα Κωστάκη | Διεύθυνση φωτογραφίας: Κώστας Σιδηρόπουλος -Ανδρέας Κoτσίρης | Διεύθυνση παραγωγής: Δημήτρης Φράστανλης | Εικονοληψία: Κώστας Σιδηρόπουλος -Ανδρέας Κoτσίρης | Ηχοληψία: Ιωάννης Τσιτιρίδης | Μοντάζ: Σοφία Μπαμπάμη | Γραφικά: Έλενα Κανακίδου | Ηθοποιός: Κώστας Σαντάς | Εσωτερική παραγωγή ΕΡΤ3 2024

Την προβολή του ντοκιμαντέρ θα ακολουθήσει μουσική εκδήλωση στην Αποθήκη Γ΄ στο Λιμάνι. Εκεί, με φόντο πλάνα του ντοκιμαντέρ, ο μουσικός παραγωγός του 95,8fm της ΕΡΤ3, Γιάννης Σημαντήρας θα παίξει τα δικά του μουσικά “διαμάντια” που θα εναλλάσσονται με απαγγελίες ποιημάτων του Ντίνου Χριστιανόπουλου, από ηθοποιούς του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ενώ γνωστά τραγούδια όπως η «Εγνατία», «Ενός λεπτού σιγή», «Βαρδάρης», «Καραμπουρνάκι» και άλλα θα ερμηνευτούν από τους Δημήτρη Νικολούδη, Ανδρέα Καρακότα και Παναγιώτη Καραδημήτρη, με τη συνοδεία του Σάκη Λάιου στο πιάνο.

Οι ηθοποιοί του Κ.Θ.Β.Ε., θα είναι ο Ηλίας Μπερμπέρης, η Μαρία Χατζηιωαννίδου και ο Χρήστος Μαστρογιαννίδης.