Οι ξενόγλωσσες ταινίες που κέρδισαν στα Όσκαρ την τελευταία δεκαετία

«Μόλις ξεπεράσετε το φράγμα των υπότιτλων, ύψους μιας ίντσας, θα ανακαλύψετε ακόμα περισσότερες εκπληκτικές ταινίες», είχε δηλώσει ο Bong Joon-ho, όταν παρέλαβε το βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας για τα Παράσιτα, στα περσινά Όσκαρ (2020).

Μια δήλωση, που συνοψίζει -και υπενθυμίζει- στην ουσία το νόημα αυτής της κατηγορίας και όλων εκείνων των ταινιών, που «μιλούν» στη δική τους γλώσσα.

Η χρονιά που κερδίζει το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας ο Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης, είναι η πρώτη που έχει αλλάξει επισήμως η ονομασία αυτής της κατηγορίας: από «Ξενόγλωσση Ταινία» (Foreign Language Film) μετονομάζεται σε «Διεθνής ταινία» (International Feature Film).

Και γιατί συνέβη αυτό; Επειδή «ο σκοπός ήταν να αντικατοπτρίζει (το όνομα) την ευρύτερη και καθολική φύση του κινηματογράφου. Η λέξη «ξένη» μπορεί να θεωρηθεί αποξενωτική, κάτι που σίγουρα δεν είναι η πρόθεση μας, γι’ αυτό και αλλάξαμε το βραβείο, ώστε να αντανακλά αυτές τις σύγχρονες απόψεις», είχε πει το 2019 η Diane Weyermann, Διευθύντρια Περιεχομένου της εταιρείας παραγωγής ταινιών “Participant”, και συμπρόεδρος στην Εκτελεστική Επιτροπή της Ακαδημίας για αυτή την κατηγορία.

Παρόλα αυτά, «ο σκοπός του βραβείου παραμένει ο ίδιος – να αναγνωρίσει το επίτευγμα σε ταινίες που έγιναν εκτός των ΗΠΑ, σε γλώσσες εκτός της Αγγλικής. Καθώς αξιολογήθηκαν οι φετινές ταινίες που υποβλήθηκαν, ανακαλύψαμε ότι το Lionheart περιλαμβάνει μόνο 11 λεπτά μη-Αγγλικού διαλόγου, γεγονός που το καθιστά μη επιλέξιμο σε αυτή την κατηγορία βραβείων».

Πάμε, λοιπόν, να δούμε τις εννιά ξενόγλωσσες ταινίες και τη μία διεθνή, που κέρδισαν το αντίστοιχο Όσκαρ την τελευταία δεκαετία (από την πιο πρόσφατη στην πιο παλιά).

Parasite (2019), του Bong Joon-ho, Νότια Κορέα

Τα Παράσιτα θεωρήθηκαν αμέσως το φαβορί για το βραβείο Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας στα Όσκαρ του 2020. Η ταινία ήταν προτεινόμενη σε άλλες πέντε κατηγορίες (Καλύτερη Σκηνοθεσία, Καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο, Καλύτερο Μοντάζ, Καλύτερη Σκηνογραφία), με την υποψηφιότητα στην κατηγορία Καλύτερης Ταινίας να αποτελεί την πρώτη για κορεάτικη ταινία, και την πρώτη ξενόγλωσση που το κέρδισε! Η ταινία απέσπασε συνολικά τέσσερα βραβεία από τα έξι, και ήταν αδιαμφισβήτητα αυτή που έλαμψε περισσότερο εκείνο το βράδυ. Συνοπτικά, πρόκειται για μια μαύρη κωμωδία-θρίλερ, που παίζει με τις κοινωνικές αντιθέσεις, καθώς μια φτωχή οικογένεια αναλαμβάνει όλα τα πόστα σε ένα σπίτι πλουσίων στη Σεούλ, αποκρύπτοντας τους, όμως, αυτή τη συγγένεια. Αρχικά, νομίζει κανείς ότι παρακολουθεί μια κωμωδία, στη συνέχεια όμως όλα ανατρέπονται και αποκαλύπτονται, σταδιακά, μεγάλα μυστικά των ανθρώπων που συνυπάρχουν στη βίλα.

Roma (2018), του Alfonso Cuarón, Μεξικό

Το ασπρόμαυρο φιλμ του Μεξικανού σκηνοθέτη Alfonso Cuarón, με τίτλο Roma (στο οποίο αναλαμβάνει και τη Διεύθυνση Φωτογραφίας), ακολουθεί τη ζωή μιας νεαρής υπηρέτριας, σε ένα σπίτι μιας μεσοαστικής οικογένειας, στη γειτονιά Roma της Πόλης του Μεξικού. Τοποθετημένη στη δεκαετία του ’70, η ιστορία είναι βαθιά εμπνευσμένη από την παιδική ηλικία του σκηνοθέτη και αντανακλά τις δικές του προσωπικές αναμνήσεις, μέσα από τη ματιά, όμως, της γυναίκας πρωταγωνίστριας, Κλεό (Yalitza Aparicio). Η ταινία συγκέντρωσε δέκα ολόκληρες υποψηφιότητες στα Όσκαρ του 2019 και απέσπασε τρία βραβεία, όπως αυτό της Καλύτερης Ξενόγλωσσης, της Καλύτερης Διεύθυνσης Φωτογραφίας και της Καλύτερης Σκηνοθεσίας, κάνοντας τον Cuarón, τον πρώτο σκηνοθέτη που κερδίζει το βραβείο Φωτογραφίας για τη δικιά του ταινία.

A Fantastic Woman (2017), του Sebastián Lelio, Χιλή

Η Φανταστική Γυναίκα του Sebastián Lelio εκπροσώπησε τη Χιλή στα 90α Βραβεία Όσκαρ, το 2018. Ήταν υποψήφια μόνο στην κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και κέρδισε, χαρίζοντας για πρώτη φορά αυτό το βραβείο στη Χιλή. Η ιστορία επικεντρώνεται στην Μαρίνα (Daniela Vega), μια τρανς γυναίκα, που προσπαθεί να θρηνήσει τον άνθρωπο της με αξιοπρέπεια και σεβασμό. Ο περίγυρος της, ωστόσο, στέκεται προκατειλημμένος απέναντι της, θεωρώντας την υπαίτια για το θάνατο του, λόγω της σεξουαλικής της ταυτότητας και της οικονομικής της κατάστασης, ενώ η οικογένεια του συντρόφου της την αντιμετωπίζει με έχθρα και την απομονώνει. Η ίδια αντιδράει έντονα σε όλο αυτό που συμβαίνει, και προσπαθεί να ξαναβρεί την ταυτότητα της, μέσα από ένα μοναχικό και βαθιά εσωτερικό ταξίδι.

The Salesman (2016), του Asghar Farhadi, Ιράν

Ο Εμποράκος του Ιρανού σκηνοθέτη Asghar Farhadi κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας το 2017. Ο σκηνοθέτης και η ομάδα του δεν παρευρέθηκαν στην τελετή απονομής, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το διάταγμα που υπέγραψε ο Τραμπ την ίδια χρονιά, απαγορεύοντας σε κατοίκους εφτά χωρών της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής την είσοδο στις ΗΠΑ. Όσον αφορά το θέμα της ταινίας, πρόκειται για ένα ζευγάρι, τον Εμάντ (Shahab Hosseini) και τη Ράνα (Taraneh Alidoosti), που πρωταγωνιστούν ερασιτεχνικά στη θεατρική παράσταση «Ο Θάνατος του Εμποράκου» του Arthur Miller. Όταν αναγκάζονται να αφήσουν το ετοιμόρροπο σπίτι τους, βρίσκουν ένα άλλο, στο οποίο έχει αφήσει ακόμη κάποια πράγματα η προηγούμενη ένοικος. Ένα βράδυ που λείπει από το σπίτι ο Εμάντ, η Ράνα πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Από εκείνο το σημείο, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο.

Son of Saul (2015), του László Nemes, Ουγγαρία

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Άουσβιτς. Ο Σαούλ (Géza Röhrig), ένας Ουγγροεβραίος κρατούμενος, είναι αναγκασμένος να μαζεύει τα πτώματα από τους θαλάμους αερίων. Μέχρι που μια μέρα, βλέπει ένα αγόρι να αργοπεθαίνει στα χέρια ενός γιατρού των Ναζί. Ο Σαούλ ζητάει να πάρει αυτό το παιδί, υποστηρίζοντας ότι είναι δικό του, για να το θάψει σύμφωνα με τα εβραϊκά έθιμα και να του δώσει, στην ουσία, μια αξιοπρεπή ταφή. Μέσα σε όλη αυτή την τρέλα και τη φρίκη, ο Σαούλ ψάχνει απεγνωσμένα για έναν ραβίνο, με τον κίνδυνο για τη δικιά του ζωή να ελλοχεύει παντού. Αυτό το έργο θεωρήθηκε μια από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας, επαινώντας θερμά τη σκηνοθεσία του Nemes, για τον οποίο ήταν το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, και με το οποίο κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας -μεταξύ άλλων σημαντικών βραβείων.

IDA (2014), του Paweł Pawlikowski, Πολωνία

https://www.youtube.com/watch?v=oXhCaVqB0x0

Η Ida του Πολωνού σκηνοθέτη Paweł Pawlikowski αφηγείται τη ζωή μιας 18χρονης ορφανής κοπέλας, της Άννα (Agata Trzebuchowska), μια δόκιμη μοναχή τη δεκαετία του ’60, που μαθαίνει λίγο πριν δώσει τους όρκους της, ότι της έχει απομείνει μόνο μια εν ζωή συγγενής, η αδερφή της μαμάς της, Wanda. Η Άννα οφείλει να τη γνωρίσει και έτσι, την επισκέπτεται στη Βαρσοβία. Μαθαίνει από τη θεία της σημαντικά στοιχεία για το παρελθόν, τους γονείς της και την καταγωγή της, ενώ οι δυο τους ξεκινούν μαζί ένα ταξίδι εύρεσης της αλήθειας για την οικογένεια τους. Η ταινία ήταν υποψήφια για δύο Όσκαρ το 2015, μαζί με αυτό της Καλύτερης Διεύθυνσης Φωτογραφίας, απέσπασε, όμως, μόνο της Καλύτερης Ξενόγλωσσης.

The Great Beauty (2013), του Paolo Sorrentino, Ιταλία

Στην Τέλεια Ομορφιά, ο σκηνοθέτης εξυμνεί την ομορφιά της πόλης του, Ρώμης, κάνοντας μια έμμεση αναφορά στη θεματολογία της ταινίας του Fellini, La Dolce Vita. Ο 65χρονος  πρωταγωνιστής, Jep Gambardella (Toni Servillo), είναι ένας δημοφιλής αρθρογράφος για την κοσμική ζωή της πόλης του, και συγγραφέας ενός, μόνο, βιβλίου, πολύ πετυχημένου. Μέχρι τα 65α γενέθλια του, κυνηγάει τις εφήμερες απολαύσεις των πάρτι και των κοινωνικών εκδηλώσεων, ενώ θέλει να είναι ο «βασιλιάς της υψηλής ζωής». Μια αλαζονεία και ένας ηθικός ξεπεσμός, που κλονίζονται έντονα, όταν μαθαίνει για το θάνατο της πρώτης του, και πιθανότατα μοναδικής του, αγάπης. Η ταινία απέσπασε το βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας στα Όσκαρ του 2015, με την Ιταλία να είναι η χώρα με τον υψηλότερο αριθμό βραβείων σε αυτή την κατηγορία -συγκεκριμένα, δεκατρία.

Amour (2012), του Michael Haneke, Αυστρία

Η ταινία ακολουθεί ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, τον Georges (Jean-Louis Trintignant) και την Anne (Emmanuelle Riva), δύο ογδοντάρηδες συνταξιούχους, που παρά την καλή ζωή που είχαν, η φθορά και το πέρασμα του χρόνου αποτυπώνονται πλέον σε κάθε στιγμή της καθημερινότητας τους. Ένα αποτυχημένο χειρουργείο θα αφήσει παράλυτη, ως έναν βαθμό, την Anne, η οποία θα ζητήσει από τον σύζυγο της να της υποσχεθεί, ότι δεν θα την πάει στο νοσοκομείο ούτε σε γηροκομείο. Ο Georges την προσέχει στο σπίτι, και όταν τα πράγματα χειροτερεύουν, μόνο αυτός μπορεί να αποφασίσει για την αγαπημένη του. Ένα όμορφο και συνάμα σκληρό ποίημα για τη ζωή, τον θάνατο και την αγάπη. Η Αγάπη του Haneke κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2013, ενώ ήταν υποψήφια σε άλλες τέσσερις κατηγορίες: Καλύτερη Ταινία, Καλύτερη Σκηνοθεσία, Καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο και Καλύτερη Ηθοποιός.

A Separation (2011), του Asghar Farhadi, Ιράν  

Ο Asghar Farhadi σκηνοθετεί και υπογράφει το σενάριο της ταινίας Ένας Χωρισμός, για την οποία παίρνει υποψηφιότητα και στην κατηγορία Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου, στα Όσκαρ του 2012. Ωστόσο, κερδίζει αυτό της Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, ενώ πέντε χρόνια αργότερα, κερδίζει για δεύτερη φορά, στην ίδια κατηγορία, με τον Εμποράκο. Η ιστορία αφορά και πάλι ένα ζευγάρι, που, όπως μας προϊδεάζει ο τίτλος, πρόκειται να χωρίσει. Ένα σοβαρό δίλημμα για τον άντρα πρωταγωνιστή, Nader (Payman Maadi), καθώς πρέπει να αποφασίσει ανάμεσα στη γυναίκα του και τον πατέρα του. Η σύζυγος του, Simin (Leila Hatami), θέλει να φύγουν σε άλλη χώρα για το μέλλον του παιδιού τους, ο πατέρας του Nader, όμως, πάσχει από Αλτσχάιμερ. Ταυτόχρονα, ένα ακόμη δυσάρεστο και μοιραίο γεγονός θα ανατρέψει εντελώς τις ζωές των πρωταγωνιστών.

In a Better World (2010), της Susanne Bier, Δανία 

Φτάνοντας στο 2010, συναντάμε την Δανέζικη ταινία In a Better World, της Susanne Bier, η οποία κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας στα Όσκαρ του 2011. Ανάμεσα στις υποψήφιες ταινίες ήταν και ο Κυνόδοντας του Λάνθιμου εκείνη τη χρονιά. Σχετικά με την υπόθεση, πρόκειται για δύο παράλληλες ιστορίες, καθώς η μια διαδραματίζεται σε μια επαρχιακή πόλη της Δανίας και η άλλη σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στο Σουδάν. Στη Δανία, δύο συμμαθητές γίνονται φίλοι, όταν ο ένας προστατεύει τον άλλον από τη βίαιη συμπεριφορά κάποιων παιδιών. Παρόλα αυτά, η βία δε σταματά να υφίσταται και στις δύο γραμμές αφήγησης, με τους πατεράδες των δύο αγοριών να προσπαθούν να συγκρατήσουν τον θυμό των παιδιών τους, αλλά να βάλουν σε τάξη και τη δική τους ζωή.

Νότια Κορέα, Μεξικό, Χιλή, Ιράν, Ουγγαρία, Πολωνία, Ιταλία, Αυστρία, Ιράν και Δανία, οι δέκα χώρες που κατάφεραν να κερδίσουν σε αυτή την κατηγορία την τελευταία δεκαετία.

Μια κατηγορία πολύ σημαντική, που δίνει την ευκαιρία και σε άλλες ταινίες, πέρα των αμερικανικών, να λάμψουν και να εκφράσουν τη δική τους γλώσσα, με τη βοήθεια μιας γλώσσας που καταλαβαίνουμε όλοι, της κινηματογραφικής.