Οι σειρές που κατέγραψαν συγκλονιστικά τη δουλεία

Το “Underground Railroad” είναι η σειρά που βασίζεται στο μαγικό αλλά και άκρως ρεαλιστικό μυθιστόρημα για τη σκλαβιά του Colson Whitehead, η οποία όχι μόνο έχει κερδίσει Όσκαρ, αλλά έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές από τότε που έκανε πρεμιέρα στο Amazon Prime Video.  “Είναι τρομακτικό, συναρπαστικό και μερικές φορές λυτρωτικό” έγραψε η Lorraine Ali στους Los Angeles Times. Μάλιστα, έχει λάβει και υποψηφιότητα στα Primetime Emmy Awards στις 19 Σεπτεμβρίου. 

Όμως, δεν είναι τόσο απλό στην πραγματικότητα. Άλλωστε, ποτέ δεν είναι, όταν απεικονίζεται η δουλεία σε ένα οπτικοακουστικό έργο. Ο χρήστης του Twitter @I_Kimberraxi εκφράζοντας ίσως μια μεγάλη μερίδα του κοινού, σχολίασε: “Μισώ πραγματικά τις ταινίες ή και τις σειρές που βασίζονται στη δουλεία. Θυμώνω τόσο πολύ βλέποντας τις.. Με ενοχλούν τόσο πολύ.” 

Και η αλήθεια είναι, πως, όντως ο Jenkins δεν αποφεύγει τις ενοχλητικές εικόνες του μυθιστορήματος το οποίο κέρδισε Πούλιτζερ, συμπεριλαμβανομένης και μιας σκηνής στην οποία απεικονίζεται ένας αιχμάλωτος σκλάβος να καίγεται ζωντανός.

Είτε πρόκειται για ένα σκληρό δράμα όπως το “Underground Railroad” είτε για μια σκοτεινή  κωμωδία όπως το “The good Lord Bird”, η δουλεία είναι ένα “επικίνδυνο” θέμα. Αυτό, δεν οφείλεται μόνο στις εικόνες οι οποίες είναι αναγκαστικά σκληρές και ενοχλητικές εφόσον βασική επιδίωξη του δημιουργού είναι η πιστότητα, αλλά και στον τόνο του έργου, ο οποίος πρέπει να ξεπεράσει την απελπισία και τη θλίψη ώστε οι θεατές να θέλουν να παρακολουθήσουν το έργο μέχρι τέλους. 

Για τον Jenkins, το κλειδί ήταν να τονίσει όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και τον πόνο. Τον προσέλκυσε η δύναμη, το θάρρος, η φαντασία και το ψυχικό σθένος εκείνων που τα κατάφεραν, όπως κάνει και ο βασικός χαρακτήρας του “Underground”. Η ηρωική προσπάθεια των ανθρώπων αυτών, σύμφωνα με τον Jenkins είναι σημαντική και πρέπει να αναγνωριστεί. 

“Αποφεύγαμε να τιμήσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και ήρθε πλέον η ώρα τα άτομα που δουλεύουν στην παραγωγή οπτικοακουστικών έργων να τιμήσουν τη θυσία τους” είπε ο Jenkins. “Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που βρίσκομαι εδώ σήμερα. Εάν μπορέσω να πάρω αυτές τις εικόνες και να τις μεταφέρω σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, η αναπαράσταση των εικόνων αυτών αποκτά αξία”. 

To “Underground Railroad” δεν είναι η πρώτη σειρά η οποία διαπραγματεύεται τέτοια θέματα. Το “Roots” ήταν πολύ δημοφιλές όταν έκανε πρεμιέρα το 1977, ένα δράμα το οποίο ταξιδεύει το θεατή από τη φρίκη του Middle Passage μέχρι τη χειραφέτηση αλλά και την άνοδο της  Ku Klux Klan. Πιο πρόσφατα το “Undergroud”, το οποίο δε θα πρέπει να υπερκαλυφθεί από το “Undergound Railroad”, παρουσίασε ένα θαρραλέο πορτραίτο των σκλάβων οι οποίοι παλεύουν για την ελευθερία. (Όπως και στο Underground Railroad και εκεί χρησιμοποιήθηκε ένα χιπ-χοπ soundtrack προκειμένου να συνδεθεί το παρελθόν με το παρόν.)

Έχουν όμως υπάρξει και αξιοσημείωτες αποτυχίες. Το 1998, το “The Secret Diary of Desmond Pfeiffer”, μια κωμωδία στην οποία ένας Άγγλος ευγενής υποδύεται τον υπηρέτη του Αβραάμ Λίνκολν με κάποιο τρόπο, έπαιξε για ένα μόνο μήνα πριν διακοπεί. Πολλοί δεν μπορούσαν να δεχτούν την ιδέα μιας κωμωδίας που απεικονίζει τη δουλεία.

Εν αντιθέσει, η νουβέλα “The Good Lord Bird” του James McBride, η οποία κέρδισε το εθνικό βραβείο λογοτεχνίας το 2013 στην κατηγορία της μυθοπλασίας, διηγείται την ιστορία του νεαρού Henry Shackleford, με παρατσούκλι “Onion”, ενός φυγά σκλάβου που απρόθυμα συμμαχεί με τις αντάρτικες δυνάμεις του ριζοσπάστη αρνητή της δουλείας John Brown. Δεν παίρνει πολύ στον Onion να συνειδητοποιήσει ότι ο Brown παρά τις ευγενείς φιλοδοξίες του για απελευθέρωση είναι θεοπάλαβος.

Το ύφος της νουβέλας θυμίζει κάτι από Mark Twain και Richard Pryor, καθώς ο Brown χάνει σιγά σιγά το κύρος του ανάμεσα ακόμη και σε όσους πραγματικά πίστευαν στον σκοπό του. Η μεταφορά του βιβλίου στην τηλεόραση ως σειρά, αποτελεί ένα μικρό αριστούργημα, καταφέρνοντας να απεικονίσει με απίστευτη πιστότητα το ύφος και τον τόνο του βιβλίου. Κι αυτό οφείλεται αναμφισβήτητα στη δυναμική ερμηνεία του Ethan Hawke που υποδύεται τον Brown. Μάλιστα ο ίδιος ο Ethan Hawke ήταν και ο δημιουργός της σειράς. Οι σκλάβοι που απεικονίζονται στη σειρά και πιο συγκεκριμένα ο Onion, είναι φανερά ενοχλημένοι από τη συμπεριφορά του εν δυνάμει σωτήρα τους, παρόλο που συνεχίζουν να τον ακολουθούν.

Ο McBride ο ίδιος, ανέφερε πως δεν έχει κανένα πρόβλημα αν γελάσεις βλέποντας το “The Good Lord Bird”, αρκεί να το δεις μέχρι τέλους.

“Εγώ προσωπικά δεν θέλω να παρακολουθήσω κάτι που μου λέει “πάρε τα φάρμακά σου”, αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας. “Απλά δε θέλω να δω κάτι τέτοιο. Ξέρω ότι θα έπρεπε να το κάνω, αλλά γιατί να μπω στη διαδικασία, όταν υπάρχει το “Captain America” και ο καλός στο τέλος κερδίζει; Ήθελα η ιστορία να είναι αισιόδοξη. Προσπαθούμε να βρούμε έναν τρόπο να συζητήσουμε αυτά τα πράγματα χωρίς να θυμώνει ο ένας με τον άλλον”.

Το “The Good Lord Bird” αποτελεί μία προσπάθεια κάθαρσης, σε μια περίοδο στην οποία το τραύμα των Αφροαμερικανών βρίσκεται στο επίκεντρο στην τηλεόραση. Από το “Them” του Amazon Prime, μιας σειράς horror ανθολογίας, η οποία απεικονίζει κάποιες από τις πιο αποτρόπαιες βιαιότητες, σε βάρος της μαύρης φυλής, που έχουν παιχτεί ποτέ σε οθόνη, έως την ταινία μικρού μήκους “Two Distant Strangers” που κέρδισε και Όσκαρ, η οποία φέρνει μια “Groundhog Day” οπτική στην αστυνομική βία που έχουν υποστεί Αφροαμερικανοί.  Υπάρχει μάλιστα και ορολογία για το φαινόμενο αυτό: “Black trauma porn.”

Η εξέταση της παρακαταθήκης της δουλείας, μέσα από ένα δράμα ή μια σκοτεινή κωμωδία, δεν είναι πια τόσο δύσκολη, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου οι ακαδημαϊκοί κριτικάρονται έντονα όταν δίνουν έμφαση στη ρατσιστική πλευρά της αμερικανικής ιστορίας. H ποπ κουλτούρα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανώτερη εκπαίδευση, μπορεί όμως να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο εξετάζουμε το παρελθόν.

“Προσδοκώ την ημέρα την οποία αυτού του είδους οι ιστορίες δεν θα εκλαμβάνονται ως ιστορίες για μια φυλή, αλλά ως ιστορίες για την Αμερική γενικότερα”, λέει ο McBride. “Η κληρονομιά της σκλαβιάς, θετική και αρνητική, ανήκει πλέον σε όλους μας. Οι ήρωες, ο John Brown, ο Frederick Douglass, ανήκουν σε όλους μας”.

Και δεν χρειάζεται πάντα ταπεινότητα. Παρόλη την τραγωδία του, υπάρχει κάτι εύθυμο στην καρδιά του “Underground Railroad”, που παρουσιάζει έναν πραγματικό, υπόγειο, σιδηρόδρομο ο οποίος μεταφέρει τον απελεύθερο από τη μια πολιτεία στην άλλη. Το “The Good Lord Bird” από την άλλη, έχει κάποια στοιχεία “πλάκας” τόσο με τον Brown όσο και με τον Douglass.

“Πρέπει να αναζητήσεις τις λαμπερές στιγμές, τα φώτα της συντομίας, της ψυχαγωγίας και της ανθρωπιάς να πείσουν αναγνώστες και θεατές πως μια επίσκεψη σ’ αυτόν τον κόσμο, δε θα είναι καταθλιπτική”, λέει ο McBride.

Καμία τηλεοπτική σειρά δε θα μπορούσε να ελαχιστοποιήσει το τραύμα της δουλείας. Όμως, έργα όπως το “Underground Railroad” και το “The Good Lord Bird” κάνουν κάτι το τόσο ρεαλιστικό.. Αποτυπώνουν το φάσμα της ανθρωπότητας, καλό και κακό, τραγικό αλλά και θριαμβευτικό ταυτόχρονα, που σχετίζεται με όλον αυτό τον περίεργο θεσμό.

Πηγή