Ο σπουδαίος κινηματογραφικός σκηνοθέτης και σεναριογράφος Ντέιβιντ Λιντς , πέθανε σήμερα σε ηλικία 78 ετών, ενώ το 2024 είχε ανακοινώσει πως είχε διαγνωστεί με εμφύσημα. «Το κάπνισμα ήταν κάτι που αγαπούσα πολύ, αλλά στο τέλος με χτύπησε. Ήταν μέρος της καλλιτεχνικής ζωής για μένα» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά.

Υπήρξε δημιουργός εμβληματικών ταινιών από τη δεκαετία του ‘80 ως τις ημέρες μας, μεταξύ των οποίων το «Μπλε Βελούδο», ο «Ύποπτος Κόσμος του Twin Peaks» και το «Mullholand Drive».

Την είδηση του θανάτου του, έκανε με ανάρτηση η οικογένεια του στην επίσημη σελίδα του σκηνοθέτη, γράφοντας “Με βαθιά λύπη, εμείς, η οικογένειά του, ανακοινώνουμε τον θάνατο του ανθρώπου και του καλλιτέχνη, David Lynch. Θα εκτιμούσαμε κάποια ιδιωτικότητα αυτή τη στιγμή […] Είναι μια όμορφη μέρα με χρυσαφένια λιακάδα και γαλάζιο ουρανό σε όλη τη διαδρομή.

Την είδηση επιβεβαιώνει ο αμερικανικός ιστότοπος Variety.

Ο Ντέιβιντ Λιντς γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1946 στην πόλη Μιζούλα της πολιτείας Μοντάνα. Ο πατέρας του ήταν δασονόμος με συχνές μετακινήσεις κατά την διάρκεια των παιδικών του χρόνων. Φιλοδοξία του από μικρός ήταν να γίνει ζωγράφος και μετά την ολοκλήρωση των δευτεροβάθμιων σπουδών του γράφτηκε στην Σχολή Καλών Τεχνών της Βοστώνης, την οποία γρήγορα εγκατέλειψε, επειδή δεν πληρούσε τις αισθητικές του αντιλήψεις. Περιπλανήθηκε για λίγο στην Ευρώπη και αφού δεν κατόρθωσε να συμπεριληφθεί στους μαθητές του διακεκριμένου εξπρεσιονιστή ζωγράφου Όσκαρ Κοκόσκα, επέστρεψε στις ΗΠΑ και γράφτηκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φιλαδέλφειας. Στην σχολή του δημιούργησε το πρώτο του φιλμ, ένα ταινιάκι κινουμένων σχεδίων 60 δευτερολέπτων με τίτλο «Six Men Getting Sick», για τις ανάγκες ενός πειραματικού εικαστικού διαγωνισμού.

Το 1970, γράφτηκε στο Κέντρο Ανωτέρων Κινηματογραφικών Σπουδών του Αμερικανικού Κινηματογραφικού Ινστιτούτου (AFI), όπου ξεκίνησε τα γυρίσματα της πρώτης ταινίας με τίτλο «Eraserhead», η οποία προβλήθηκε τελικά το 1977. Ήταν μια απωθητική και ακατανόητη ταινία για μεγάλη μερίδα της κριτικής και τους ανυποψίαστους θεατές, αλλά γρήγορα απέκτησε πολλούς θαυμαστές και τον βοήθησε να χτίσει την φήμη του ως ένας ξεχωριστός κινηματογραφικός δημιουργός. Σήμερα η πρώτη ταινία του Λιντς είναι αντικείμενο λατρείας από τους σινεφίλ.

Η αναμφισβήτητη καλλιτεχνική αρτιότητα της ταινίας, προσέλκυσε το ενδιαφέρον του κωμικού και παραγωγού Μελ Μπρουκς, ο οποίος του ανέθεσε την κινηματογραφική μεταφορά της ζωής του Τζόζεφ Μέρικ, ενός τραγικά παραμορφωμένου άντρα που έζησε στο Βικτωριανό Λονδίνο το 1880. Η ταινία με τίτλο «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» («The Elephant Man») βγήκε στους κινηματογράφους το 1980, με ένα λαμπρό καστ ηθοποιών – Τζον Χαρτ στον επώνυμο ρόλο, Άντονι Χόπκινς και Τζον Γκίλγκουντ- και γνώρισε μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Προτάθηκε για 8 Όσκαρ (κέρδισε 3), δύο από τα οποία, για την σκηνοθεσία και το σενάριο του Λιντς.

Η μεγάλη επιτυχία της ταινίας τον έφερε κοντά στον ιταλό μεγαλοπαραγωγό Ντίνο Ντε Λαουρέντις.Ο Λιντς ανέλαβε την σκηνοθεσία της ταινίας επιστημονικής φαντασίας «Ντιούν» («Dune»,1984), βασισμένης στην ομώνυμη κλασική νουβέλα του Φρανκ Χέρμπερτ, η οποία όμως ήταν μια κολοσσιαία καλλιτεχνική και εμπορική αποτυχία.

Το 1986 επανήλθε δριμύτερος και με παραγωγό και πάλι τον Ντε Λαουρέντις παρουσίασε το «Μπλε Βελούδο» («Blue Velvet»), μια σουρεαλιστική ταινία μυστηρίου, που του χάρισε μια υποψηφιότητα για το Όσκαρ σκηνοθεσίας και σήμερα θεωρείται αριστούργημα.Την διετία 1990-1991 έγινε ευρύτερα γνωστός με το τηλεοπτικό σήριαλ «Twin Peaks» ή όπως προβλήθηκε από την ΕΡΤ «Ο ύποπτος κόσμος του Τουίν Πικς». Η σειρά κέρδισε φανατικούς θεατές και στην χώρα μας και σήμερα θεωρείται σημείο αναφοράς για την μικρή οθόνη. Δεν είχε όμως την ίδια απήχηση το πρίκουελ της σειράς «Twin Peaks:Fire with Me», που προβλήθηκε το 1992.

Το 1990 σκηνοθέτησε την μαύρη κωμωδία «Ατίθαση Καρδιά» («Wild at Heart»), με πρωταγωνιστές τον Νίκολας Κέιτζ και την Λόρα Ντερν, που υποδύονται ένα ερωτευμένο ζευγάρι, που ξεκινάει μια εφιαλτική περιπλάνηση στο Τέξας. Η ταινία απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ των Καννών τον ίδιο χρόνο. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας σκηνοθέτησε την ταινία μυστηρίου « Χαμένη Λεωφόρος» («Lost Highway», 1997) και την ταινία δρόμου «The Straight Story» (1999) με ήρωα έναν γηραιό κύριο που με όχημα το χορτοκοπτικό του μηχάνημα διανύει εκατοντάδες μίλια για να συναντήσει τον αδελφό του.

Την νέα χιλιετία η κινηματογραφική του συνεισφορά εντοπίζεται σε δύο ταινίες. Στο σουρεαλιστικό θρίλερ «Μαλχόλαντ Ντράιβ» («Mulholland Drive»,2001), που εκτυλίσσεται στο Χόλιγουντ και κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Καννών και υποψηφιότητα για Όσκαρ στην ίδια κατηγορία, καθώς και στην ταινία μυστηρίου «Inland Empire» (2006).

Ο άνθρωπος ελέφαντας

Όταν ο Ντέιβιντ Λιντς έκανε το ντεμπούτο του με το ακραία πειραματικό και πέρα για πέρα αντισυμβατικό Eraserhead, ελάχιστοι θα μπορούσαν να προβλέψουν ότι ο ίδιος σκηνοθέτης θα κατακτούσε με τη δεύτερη ταινία του το ευρύ κοινό, φτάνοντας μέχρι τα Όσκαρ. Ο άνθρωπος ελέφαντας, με το χαρισματικό καστ (Άντονι Χόπκινς, Τζον Χερτ, Αν Μπάνκροφτ, Γουέντι Χίλερ) και την εμβυθιστική ασπρόμαυρη φωτογραφία του σπουδαίου Φρέντι Φράνσις, απέσπασε τελικά οκτώ οσκαρικές υποψηφιότητες (λειτουργώντας μάλιστα και ως το έναυσμα για την καθιέρωση του Όσκαρ Καλύτερου Μακιγιάζ την επόμενη χρονιά), διέπρεψε στα BAFTA και απέσπασε το Βραβείο Σεζάρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Αντλώντας έμπνευση από την απίθανη αλλά αληθινή ιστορία του Τζόζεφ Μέρικ, ο Ντέιβιντ Λιντς ξεδιπλώνει μια ιστορία ενσυναίσθησης και αποδοχής του διαφορετικού, υπενθυμίζοντάς μας ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο τερατώδες από μια (υψηλή) κοινωνία που απολαμβάνει δίχως αιδώ τα freak shows, αλλά δεν βρίσκει ποτέ το θάρρος να κοιτάξει τα εσωτερικά της τέρατα στον καθρέφτη.

Βραβεία/Διακρίσεις: Καλύτερη Ταινία, Καλύτερη Ανδρική Ερμηνεία, Καλύτερος Σχεδιασμός Παραγωγής – Βραβεία της Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου 1981, Μεγάλο Βραβείο – Φεστιβάλ Κινηματογράφου Φαντασίας του Αβοριάζ 1981, Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία – Βραβεία της Γαλλικής Ακαδημίας Κινηματογράφου 1982, Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία – Γαλλικό Συνδικάτο Κριτικών Κινηματογράφου 1982, Καλύτερη Φωτογραφία – Βρετανική Εταιρεία Φωτογράφων 1980

Mulholland Drive

Αρχικά προορισμένο για πιλότος τηλεοπτικής σειράς που τελικά έμεινε στα χαρτιά, το Mulholland Drive -μια «ιστορία αγάπης στην πόλη των ονείρων», όπως την έχει χαρακτηρίσει ο σκηνοθέτης της ταινίας- συμπυκνώνει όλες τις αρετές και τη γοητεία του κινηματογραφικού σύμπαντος του Ντέιβιντ Λιντς. Ισορροπώντας ανάμεσα στο «πειραγμένο» φιλμ νουάρ, την b-movie, το ρομαντικό μελόδραμα και το θρίλερ μυστηρίου, το Mulholland Drive μεταδίδει εκείνη τη γνώριμη αύρα του απόκοσμου και του ανοίκειου που δεσπόζει σε όλη τη φιλμογραφία του σπουδαίου αμερικανού δημιουργού. Με δομή που παραπέμπει σε λαβύρινθο του υποσυνείδητου, όπου κάθε πόρτα που ξεκλειδώνει οδηγεί σε ένα νέο αδιέξοδο της μνήμης και της επιθυμίας, το Mulholland Drive θυμίζει όνειρο (ή μάλλον εφιάλτη) που βλέπουμε ξύπνιοι. Υπερβαίνοντας κάθε λογική ερμηνεία ή εξήγηση, η ταινία του Ντέιβιντ Λιντς προσκαλεί τον θεατή σε ένα παραισθησιογόνο ταξίδι, όπου κυριαρχούν οι συνειρμοί και οι αντικατοπτρισμοί, ο πειρασμός του κινδύνου και η απειλή του αγνώστου.

Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο όμως, το Mulholland Drive είναι μια μεγαλειώδης αλληγορία τόσο για την απατηλή λάμψη του Χόλιγουντ όσο και για την αδιανόητη δύναμη της κινηματογραφικής ψευδαίσθησης. Διανθισμένο με αμέτρητες σινεφίλ αναφορές, από το σταθερό κλείσιμο ματιού στον Μάγο του Οζ και την Περσόνα του Μπέργκμαν, μέχρι τη Λεωφόρο της Δύσης του Μπίλι Γουάιλντερ και τον Δεσμώτη του ιλίγγου του Άλφρεντ Χίτσκοκ, το Mulholland Drive μάς βυθίζει στη δίνη του σινεμά και στα άδυτα της χολιγουντιανής βιομηχανίας. Η μυσταγωγική εμπειρία της θέασης που θολώνει τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Η επίπονη διαδικασία της δημιουργίας και η αρχιτεκτονική κατασκευή της κινηματογραφικής ταινίας. Η αναλώσιμη φύση της επιτυχίας και τα σαθρά θεμέλια του σταρ σίστεμ.  Όλα είναι εκεί, καμουφλαρισμένα μα ολοφάνερα, και σας περιμένουν να τα ανακαλύψετε.

Όταν έμαθε πως είναι πολύ άρρωστος

Τον περασμένο Αύγουστο, η αποκάλυψη του Ντέιβιντ Λιντς ότι ήταν πολύ άρρωστος για να σκηνοθετεί ταινίες διά ζώσης και ότι πλέον θα εργαζόταν μόνον εξ αποστάσεως είχε προκαλέσει αναστάτωση στον κινηματογραφικό κόσμο.

Τότε, ο σπουδαίος Αμερικανός δημιουργός είχε δηλώσει πως δεν προτίθετο ν’ αποσυρθεί ποτέ, ως το τέλος, όπερ και εγένετο. Συγκεκριμένα, μετά από μια συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο περιοδικό Sight and Sound, κατά την οποία αποκάλυψε το πρόβλημα υγείας που αντιμετώπιζε, τα δημοσιεύματα ήθελαν τον μεγάλο καλλιτέχνη ν’ αποσύρεται από την ενεργό δράση.

«Έχω πάθει εμφύσημα μετά από τόσα χρόνια καπνίσματος και είμαι θέλοντας και μη περιορισμένος στο σπίτι. Δεν μπορώ να βγω έξω. Και μπορώ να περπατήσω μόνο μια μικρή απόσταση πριν μου τελειώσει το οξυγόνο», δήλωσε μεταξύ άλλων και πρόσθεσε: «Λόγω του Covid, θα ήταν πολύ κακό για μένα να αρρωστήσω, ακόμη και με ένα κρυολόγημα. Έτσι, πιθανώς θα σκηνοθετούσα από το σπίτι μου… Δεν θα μου άρεσε και πολύ αυτό. Μου αρέσει να είμαι μέσα στα πράγματα και να αντλώ ιδέες. Αλλά εάν προκύψει, θα προσπαθούσα να κάνω [μια ταινία] εξ αποστάσεως», είχε πει στη συνέντευξη.

Αλλά λίγες ώρες αργότερα, κι αφότου είχαν κάνει την εμφάνισή τους τα προαναφερθέντα δημοσιεύματα, ο Ντέιβιντ Λιντς έγραψε στο διαδίκτυο:

«Ναι, έχω εμφύσημα από το πολυετές κάπνισμα. Πρέπει να πω ότι απολάμβανα το κάπνισμα πάρα πολύ και αγαπώ τον καπνό -τη μυρωδιά του, το άναμμα των τσιγάρων, το κάπνισμά τους- αλλά υπάρχει ένα τίμημα για αυτή την απόλαυση, και το τίμημα για μένα είναι το εμφύσημα. Έχω πλέον κόψει το κάπνισμα για πάνω από δύο χρόνια. Πρόσφατα έκανα πολλές εξετάσεις και τα καλά νέα είναι ότι είμαι σε εξαιρετική κατάσταση, εκτός από το εμφύσημα. Είμαι γεμάτος ευτυχία και δεν πρόκειται ποτέ να αποσυρθώ».

Ladies and Gentlemen,

Yes, I have emphysema from my many years of smoking. I have to say that I enjoyed smoking very much, and I do love tobacco – the smell of it, lighting cigarettes on fire, smoking them – but there is a price to pay for this enjoyment, and the price for me is…

— David Lynch (@DAVID_LYNCH) August 5, 2024