Πολίτης Πέιν

H Τζένη Παυλίδου συνάντησε τον ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη φιλοξενούμενο στην πόλη μας σε μια από τις συχνές επισκέψεις τους στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου

Parallaxi

4 Μαρτίου 2014, 10:03 πμ

Parallaxi

4 Μαρτίου 2014, 10:03 πμ

Συνέντευξη Τζένης Παυλίδου

Εικόνα: Βασίλης Βερβερίδης της Motion team. Αλεξαντερ Πέιν και Φαίδων Παπαμιχαήλ στο 52ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

“Πολίτης Ρουθ”, “Election”, “Σχετικά με τον Σμιντ”, “Sideways / Πλαγίως”, “Οι Απόγονοι” και τώρα η υπέροχη “Νεμπράσκα”, άλλο ένα road trip με εύστροφο χιούμορ, από αυτά που ξέρει να διαχειρίζεται εξαιρετικά ο κύριος Πέιν, αναμένει την ετυμηγορία των Όσκαρ. H Τζένη Παυλίδου συνάντησε τον ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη, Αλεξάντερ Πέιν, φιλοξενούμενο στην πόλη μας σε μια από τις συχνές επισκέψεις τους στο Φεστιβάλ της πόλης.

Τι σημαίνει καλός ηθοποιός για σας;

Αυτό που μάθαμε από τους αρχαίους Έλληνες, τους προγόνους μας, είναι το πώς μπορείς να αναπαράγεις ή να αναπαραστήσεις τον άνθρωπο και την ανθρώπινη εμπειρία. Το αρχαίο δράμα μας το έδειξε αυτό. Το ίδιο ισχύει και σήμερα. Στην τέχνη ψάχνουμε την αναπαράσταση της ανθρώπινες εμπειρίες, του εαυτού μας. Αυτό που ένας σπουδαίος ηθοποιός φέρνει σε μια ερμηνεία είναι μια συσσωρευμένη, αληθινή και βαθιά αναπαράσταση αυτής της εμπειρίας, Ο Αριστοτέλης το διατύπωσε πρώτος και πολύ καλύτερα από μένα. Πολύ ύστερα έρχεται το “θέλω να κάνω σεξ με αυτόν τον ηθοποιό” και μιλάω για την ειδωλοποίηση του ηθοποιού από το κοινό, μια πλευρά που δεν με ενδιαφέρει καθόλου ως σκηνοθέτη. Το πως δηλαδή να κάνω το κοινό να νιώσει έλξη για τον ηθοποιό για να το “κερδίσω”. Γι’ αυτό κάποιος σαν τον Πολ Τζιαμάτι με ενδιαφέρει τόσο πολύ. Δεν είναι ο Μπεν Άφλεκ ή κάποιος μαλάκας σαν αυτόν. Είναι απλά ένας άνδρας. Όπως όταν βλέπεις τον Χαβιέ Μπαρδέμ στο “Mar Adentro”. Δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική του ζωή, όπου είναι υπερβολικά όμορφος. Στην ταινία είναι όμορφος στον τρόπο που δείχνει τα συναισθήματα, αλλά όχι με έναν επιφανειακό τρόπο.

Οι ήρωες σας δηλώνουν διαρκώς και με διάφορους τρόπους την αποτυχία τους στη ζωή. Τι σας ελκύει στον χαρακτήρα Ιοοser;

Δεν τους θεωρώ loosers, αλλά ανθρώπινους. Όλοι έχουμε τέτοιες εμπειρίες. Αναρωτιόμαστε αν αυτό που κάνουμε είναι το σωστό, αν αυτό που ζούμε είναι μια αρκετά γεμάτη, ενδιαφέρουσα, συμπονετική ζωή. Είναι απλά άνθρωποι. Με κάποιο τρόπο, ο καθένας μας είναι looser.

Οι ταινίες σας μέχρι τώρα διαδραματίζονται στην αμερικάνικη επαρχία και στα τοπία του Midwest. Θα γυρίζατε μια ταινία σε μια σύγχρονη μητρόπολη;

Εξαρτάται από την ιστορία. Αλλά ξέρω ότι όποια ταινία και να κάνω θα είναι αληθινή και πιστή στην τοποθεσία. Έχω ένα ντοκιμαντερίστικο ένστικτο για τις ταινίες μου. Μπορεί να κάνω κωμωδίες και μυθοπλασίες αλλά πάντα με ενδιαφέρει n σύνδεση με την πραγματικότητα. Δεν μου αρέσει να γυρίζω στο στούντιο, θέλω να βγαίνω έξω στον κόσμο και σε πραγματικούς χώρους.

Δηλώσατε αισιόδοξος για το μέλλον του ανεξάρτητου αμερικανικού σινεμά…

Ξέρετε γιατί; Γιατί γυρίζω ταινίες, γυρίζω τις δικές μου ταινίες με αρκετά μεγάλη ελευθερία και έλεγχο στο δημιουργική διαδικασία. Ελέγχω το καστ μου, έχω τον έλεγχο στο μοντάζ. Έχω την καριέρα ενός ευρωπαίου σκηνοθέτη στην Αμερική, κάτι που είναι πολύ σπάνιο. Είμαι στην αρχή μιας καριέρας όπως του Γούντι Άλεν, δεν είμαι ο Γούντι Άλεν φυσικά. Όταν είσαι νέος σκηνοθέτης και σκέφτεσαι ποιανού την καριέρα θα ήθελες ιδανικά να έχεις σκέφτεσαι τον Γούντι Άλεν. Για πολλούς λόγους. Κάνει τις ταινίες που θέλει, γράφει τα δικά του σενάρια, του δίνουν τα χρήματα για να τις κάνει, κάποια είναι μεγάλα hits, κάποια απλά επιτυχίες. Επίσης, ο Ρόμπερτ Άλτμαν. Είναι ένας σκηνοθέτης που συνεχίζει να μένει πιστός στον εαυτό του. ΓΙ’ αυτό δεν καταλαβαίνω τον άποψη ότι ένας αμερικανός σκηνοθέτης προσπαθεί να κάνει μια ταινία για την εταιρία και μια για τον εαυτό του: Δεν θέλω μια τέτοια καριέρα. Θέλω πάντα να εμπνέομαι. Αλλά είμαι αισιόδοξος, αυτή τη στιγμή. Βλέποντας το σημείο όπου βρίσκομαι στην καριέρα μου και βλέποντας που πηγαίνει το αμερικανικό σινεμά. Για δύο λόγους. Πρώτον, τα μεγάλα εμπορικά φιλμ περνούν μια μικρή κρίση. Τα στούντιο βγάζουν ταινίες όπως το “Catwoman” ή ταινίες με τον Τραβόλτα, αλλά δεν προσελκύουν το κοινό που συνήθιζαν να προσελκύουν. Έτσι χρειάζονται νέο αίμα. Έτσι, οι πόρτες ανοίγουν σιγά σιγά για να μπουν μέσα νεότεροι σκηνοθέτες. Και δεύτερον, επειδή η πολιτική μας κατάσταση είναι τόσο άσχημη. Και θα γίνει ακόμα χειρότερη, τώρα που επανεκλέξαμε τον Μπους. Και οι καλλιτέχνες πρέπει να εμπλακούμε. Είναι ευθύνη μας. Και πιστεύω ότι οι άνθρωποι του κινηματογράφου στην Αμερική, παρόλο που εξουσιάζεται από πολυεθνικές επιχειρήσεις θα δουν ότι υπάρχει απαίτηση, ότι υπάρχει ένα κοινό για πολιτικά και ανθρώπινα φιλμ. Πάντα υπήρχε ένα ποσοστό αηδιών. Το μόνο που θέλω είναι ένα μεγαλύτερο ποσοστό καλύτερων ταινιών.

Τι σημαίνει για έναν ανεξάρτητο αμερικανό σκηνοθέτη η απόλυτη κυριαρχία του Χόλυγουντ στο σινεμά;

Έχω μιλήσει για το θάνατο των εθνικών κινηματογραφιών σε όλο τον κόσμο, εξαιτίας του αμερικάνικου οικονομικού, πολιτιστικού και πολιτικού ιμπεριαλισμού, το οποίο είναι αλήθεια. Υποφέρουμε όμως κι εμείς στην Αμερική από αυτό, τόσο ως κινηματογραφιστές όσο και ως κινηματογραφικό κοινό γιατί μέχρι σήμερα δεν είχαμε ταινίες που να μιλάνε για τον εαυτό μας. Δεν είχαμε ταινίες για τους Αμερικάνους. Είχαμε αμερικάνικα φιλμ που είναι καρτούν. Χρειαζόμαστε ένα εθνικό σινεμά κι εμείς. Όλοι στον κόσμο, στον πλανήτη, χρειαζόμαστε το εθνικό μας σινεμά. Ταινίες που μιλάνε για τους εαυτούς μας. Τυχαίνει να είμαι Αμερικανός – έπεσα ως “αλεξιπτωτιστής” στην Αμερική όταν ήμουν μικρός – αλλά έχω τις ίδιες ανησυχίες με τους σκηνοθέτες σε όλο τον κόσμο. Πώς να πολεμήσω αυτό τον κυρίαρχο καταναλωτισμό, γιατί κάνει κακό στον πολιτισμό μας. Δεν μπορείς να συμπεριφέρεσαι στις ταινίες σαν να είναι καλαμπόκι, βοδινό, ή μικροτσίπ. Είναι ο πολιτισμός μας, αυτό που είμαστε ως άνθρωποι. Αλλά πρέπει να είμαι αισιόδοξος γιατί ο πολιτισμός δεν είναι ποτέ στατικός. Όλα πάντα κινούνται, όπως η άμμος στην έρημο. Όχι πως οι μεγάλες επιχειρήσεις θα εξαφανιστούν. Αλλά οφείλουμε να βρούµε περισσότερο ανθρωπισμό µέσα στο σινεµά µας. Και αυτό αρχίζει να γίνεται. Υπάρχει µια ολόκληρη γενιά σκηνοθετών όπως εγώ, γύρω στα 40, που ήµασταν έφηβοι τη δεκαετία του ’70 όπου το αµερικανικό σινεµά ήταν πιo ανθρώπινο. Και τώρα είµαστε σε θέση να κάνουµε ταιvίες. Και τέτοιες ταινίες θέλουµε να κάνουµε.

Εσείς πως τα καταφέρνετε να “διαφεύγετε” του συστήματος, δουλεύοντας στο Χόλυγουντ;

Ο Μάρτιν Σκορσέζε µιλάει για τον αµερικανό σκηνοθέτη ως “λαθρέμπορο”. Δουλεύεις µέσα στη ζούγκλα αλλά μεταφέρει λαθραία το εµπόρευµα σου στην Άγρια Δύση. Για τον Μάρτιν Σκορσέζε είναι το gangster φιλμ, για τον Σαµ Πέκινπα είναι το γουέστερν, για τον Κλιντ Ίστγουντ είναι η ταινία δράσης, για τον Κόπολα είναι το gangster, το πολεµικό φιλµ και το θρίλερ. Ο Ρόµπερτ Άλτµαν γύρισε γουέστερν και κωμωδίες όπως το “Mash” ή το “Mc Cabe & Mrs Miller”. Αλλά µέσα σε αυτά τα είδη μεταφέρεις λαθραία τις ιδέες σου. Τα χρησιμοποιείς για να διαφθείρεις τη “ζούγκλα”, να συμπεριλάβεις τη µατιά σου για τον κόσµο, τις αγωνίες και ανησυχίες σου. Δόξα τω θεώ, κάνω κωμωδίες. Λέω λοιπόν στα στελέχη των στούντιο πως θα κάνω µια κωµωδία. Μετά βλέπουν την ταινία µου και µου λένε πως είναι κάπως λυπητερή. Τους απαντάω λοιπόν πως έχουν δίκιο αλλά εξακολουθεί να είναι κωµωδία. Δεν ξέρω ποια θα ήταν η µοίρα µου αν δεν έκανα κωµωδία. Πιστεύω πως η κωµωδία είναι µια πολύ σοβαρή κινηματογραφική φόρµα, δεν νοµίζω πως είναι κατώτερη από το δράµα. Δεν βάζω τον Ευριπίδη ψηλότερα από τον Αριστοφάνη.

Για το ελληνικό σινεµά τι γνωρίζετε;

Όχι πολλά, δυστυχώς. Ίσως, γι’ αυτό είµαι Αμερικανός. Υπάρχουν τόσο πολύ λίγοι διεθνώς γνωστοί έλληνες σκηνοθέτες. Ακόµα και οι πιο διάσηµοι, όπως ο Κακογιάννης και ο Γαβράς, δεν είναι ακριβώς Έλληνες ως δημιουργοί. Ο Κακογιάννης είναι κάπως Άγγλος και ο Γαβράς κάπως Γάλλος. Και µετά υπάρχει ο Αγγελόπουλος. Όµως έχει ένα πολύ υψηλό, ακαδημαϊκό γούστο µέσα στο σινεµά, όχι µόνο για µένα αλλά για όλους. Η Ελλάδα δεν είχε ένα “Κλέφτη Ποδηλάτων” ή τα “Μαθήµατα Πιάνου”, ένα φιλµ που να γίνει διεθνής επιτυχία. Υπήρξε φυσικά η “Στέλλα” που ήταν στις Κάνες το ’55, ο “Ζορμπάς” είναι µια ελληνόφωνη ταινία, ο Κακογιάννης έκανε όλες αυτές τις κινηματογραφημένες ελληνικές τραγωδίες µε την Ειρήνη Παπά, αλλά το ελληνικό σινεµά δεν είχε πολύ καλές “εξαγωγές’. Και δεν έχω µείνει πολύ στην Ελλάδα για να ξέρω για το ελλnνικό σινεµά, θα ήθελα να έρθω εδώ σε περίπου 4 χρόνια νια να κάνω µια ταινία στα ελληνικά. Μαζί µε τον διευθυντή φωτογραφίας µου, τον Φαίδωνα Παπαμιχαήλ, συζητάμε να γυρίσουμε µια ταινία στην Ελλάδα.

Γιατί σας ενδιαφέρει να κάνετε µια ταινία στην Ελλάδα;

Γ1ατί όχι; Το πιο ωραίο στο να είσαι σκηνοθέτης είναι πως µπορείς να ταξιδεύεις. Η ταινία είναι ένα όµορφο μαγικό χαλί που µπορεί να σε πάει παντού. Και θα ήθελα να γνωρίσω την Ελλάδα καλά. Είµαι Ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς αλλά, ξέρεις, δεν µπορείς να αλλάξει ς 4000 χρόνια DΝΑ σε 80 χρόνια. Αισθάνοµαι πoλύ καλά εδώ. Όταν έρχοµαι εδώ, βλέπω ανθρώπους που µου μοιάζουν και που έχουµε την ίδια αίσθηση του χιούμορ. Όµως δεν είµαι ‘Ελληνας. Το αίµα µου είναι ελλnνικό αλλά η κουλτούρα µου είναι περισσότερο αµερικάνικη. Αλλά ως άνθρωπος, είμαι “περίεργος”. Το ίδιο κι εσείς.