Συνέντευξη: Η επόμενη μέρα στον κινηματογράφο

Ο κινηματογράφος για κάποιους ανθρώπους είναι κάτι παραπάνω από επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο Λευτέρης Αδαμίδης, κριτικός κινηματογράφος επί χρόνια στο Περιοδικό Σινεμά, διευθυντής προγράμματος στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας (2002-2004) και καλλιτεχνικός διευθυντής του τμήματος «Μέρες Ανεξαρτησίας» στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης την περίοδο 2005 – 2010. Τα τελευταία εννέα χρόνια μαζί με τη Σοφία Αγγελίδου αποτελούν ένα εξαιρετικά δημιουργικό δίδυμο στο χώρο της κινηματογραφικής διανομής με την One From The Heart, ανεξάρτητη εταιρία που έχει φέρει στις ελληνικές αίθουσες αγαπημένες ταινίες με σπουδαίες διακρίσεις σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ όπως οι Κάννες, το Βερολίνο και η Βενετία. Ανάμεσα τους οι Κλέφτες Καταστημάτων του Χιροκάζου Κόρε-Έντα, Πρόσωπα & Ιστορίες της Ανιές Βαρντά & του JR (Γαλλία, Υποψηφια για Όσκαρ Ντοκιμαντέρ), Μετά το Μάη του Ολιβιέ Ασαγιάς , Ο Γιος της Σοφίας της Ελίνας Ψύκου.

Με τον Λευτέρη Αδαμίδη μιλήσαμε για το πως είναι και τι αλλάζει στο σινεμά την εποχή του κορονοϊού. Αφορμή για την κουβέντα μας με τον ήταν η πρωτοβουλία που πήρε η One From The Heart να κάνει μια μικρή έρευνα αγοράς σχετικά με τη διαθεσιμότητα του κοινού να επιστρέψει στις κινηματογραφικές (θερινές) αίθουσες μετά το lockdown : «Έπρεπε να πάρουμε μια πρωτοβουλία για να δούμε πως ιεραρχούν οι θεατές το σινεμά στην εποχή μετά το lock down. Και επειδή μιλάμε για θερινό σινεμά σκεφτόμαστε μήπως όντως είμαστε σε καλύτερη κατάσταση απ’ ότι πιστεύουμε». Θετικό σημάδι για την ώρα το καλό feed back που λαμβάνει η One From The Heart από την κοινοποίηση της στα social media : «Υπάρχει ανταπόκριση από το κοινό στην έρευνα μας. Ίσως να το περίμεναν. Κάποιοι άνθρωποι του χώρου επίσης μας έστειλαν θετικά μηνύματα και το είδαν με ενδιαφέρον. Θα το αφήσουμε να τρέξει μέχρι τη Δευτέρα και θα δημοσιοποιήσουμε τα αποτελέσματα. Θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε την αγορά. Δεν το κρατάμε για ‘μας».

Κινηματογραφικές αίθουσες στα χρόνια του κορονοϊού

Φυσικά ότι υπάρχει μπροστά μας σε εξέλιξη μόνο ευοίωνες προοπτικές δεν προοικονομεί για τις κινηματογραφικές αίθουσες : «Αν δεν υπάρξει κάποιο καλό επιστημονικό νέο στο πεδίο της αντιμετώπισης του κορονοϊού φοβάμαι ότι η κινηματογραφική σεζόν το χειμώνα θα είναι χαμένη από χέρι. Επίσης θα είναι δύσκολα και τώρα αν όντως η αγορά λειτουργήσει ως ακορντεόν, με τα άνοιξε – κλείσε κατά περίπτωση, ανάλογα με την εκθετική αύξηση των κρουσμάτων». Μια βδομάδα μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού και ο τομέας του πολιτισμού είναι ανάστατος. Με τα μέχρι στιγμής στοιχεία αυτό το καλοκαίρι δεν θα δούμε καμία θεατρική παράσταση, καμία συναυλία, καμία έκθεση. Μόνη επαφή μας με τον πολιτισμό, αν δεν αλλάξει κάτι στην κυβερνητική πολιτική, θα είναι τα θερινά σινεμά. Ρωτάω τον Λευτέρη Αδαμίδη για το ποιο κομμάτι της διανομής πιστεύει ότι θα επηρεαστεί σοβαρότερα: «Ειλικρινά δεν ξέρουμε πως θα ανταποκριθεί το κοινό. Μας ανησυχεί όλους αν θα υπάρξει κάποιο πισωγύρισμα σε σχέση με την διασπορά του ιού. Νομίζω ότι οι εκτιμήσεις θα αλλάζουνε συνέχεια. Ένα κομμάτι που ίσως επηρεαστεί – αν και είναι νωρίς και θα δούμε πως θα εξελιχθεί και η ιστορία με τα σχολεία τον Σεπτέμβριο – αφορά στο παιδικό πρόγραμμα. Οι γονείς θα το αποφύγουν για ευνόητους λόγους.

Επίσης είναι πιθανό σε κάποιους να τους έχει λείψει περισσότερο να βγουν για ένα καφέ ή για ένα ποτό ή για φαγητό – πράματα που αληθινά στερήθηκαν αυτό το διάστημα – και να θεωρήσουν ότι στο διάστημα της καραντίνας είδαν αρκετό σινεμά στο σπίτι. Πάντως το θερινό σινεμαδάκι έχει κάποια ιδιαίτερα στοιχεία. Μπορεί κάποιοι να το σκεφτούν συνδυαστικά, να πάνε δηλαδή για μια μπύρα και μια καλή ταινία».

Ακόμα όμως κι αν ανταποκριθεί ο κόσμος και αγκαλιάσει τα θερινά σινεμά το φετινό κινηματογραφικό καλοκαίρι θα είναι σε κάθε περίπτωση διαφορετικό. Είναι ίσως ενδεικτικό τι συνέβη στο εξωτερικό : «Στην Κίνα αυτό που έγινε ήταν εντυπωσιακό. Όταν ανοίξανε τα σινεμά ξαναέκλεισαν. Αυτό δεν συνέβη τόσο λόγω της αναζωπύρωσης του ιού αλλά κυρίως λόγω του φόβου των θεατών. Πως να κρατήσεις μια αίθουσα μόνο με 20 εισιτήρια; Οι έρευνες που είχαν γίνει βέβαια έδειχναν την επιθυμία του κόσμου να πάει σινεμά. Όμως η πραγματικότητα που είχαν ζήσει οι σινεφίλ υπερέβαινε την επιθυμία τους για μια βραδινή έξοδο. Ύστερα ήταν και οι εικόνες με τους θεατές να κάθονται σε αποστάσεις. Μας προδιαθέτει άραγε κάτι τέτοιο για να διασκεδάσουμε στο σινεμά; Θα δείξει. Για αυτό λέω ότι θα το δούμε και εμείς εδώ βήμα-βήμα πως θα πάει. Δεν συγκρίνω βέβαια την Ελλάδα με τη Κίνα σε αυτό το επίπεδο.

Νομίζω ότι το θερινό σινεμά είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο για τους Έλληνες θεατές. Πρέπει όμως να δώσουν όλα τα σινεμά το σήμα προς τους πελάτες τους ότι είναι ασφαλείς χώροι. Το σημαντικό νομίζω είναι σε κάθε περίπτωση να υπάρξει θετική διάθεση από τον κόσμο, από τους θεατές, να δούμε την αισιόδοξη πλευρά ότι θα βγουν και θα έρθουν στο σινεμά και θα αισθανθούν ασφαλείς με την επιλογή τους. Αν αυτό δουλέψει τότε και τα σινεμά πραγματικά θα δουλέψουν ακόμη κι αν είναι περιορισμένη λόγω των συνθηκών η χωρητικότητα τους. Δεν γνωρίζω ακόμα αν έχει σταλεί κάποιο πρωτόκολλο για την ασφαλή λειτουργία των κινηματογράφων στους αιθουσάρχες. Σίγουρα μέσα στις προϋποθέσεις είναι το όριο του 60% της συνολικής χωρητικότητας της αίθουσας και η τήρηση των αποστάσεων. Το 1,5 μέτρο απόστασης ανάμεσα στους θεατές είναι προϋπόθεση. Αλλά με τα τραπεζάκια και με τη διαρρύθμιση των θέσεων, αυτές οι προϋποθέσεις μπορεί να είναι σε κάποιες περιπτώσεις να περιορίζουν τις αίθουσες και σε χωρητικότητα κάτω από το 60%».

Ο Λ. Αδαμίδης πιστεύει ότι η αίσθηση ασφάλειας που θα οικοδομηθεί στον κόσμο μέσα στο καλοκαίρι και η θετική εξέλιξη σε ότι αφορά τα νέα κρούσματα θα δείξουν το δρόμο για τα θερινά σινεμά : «Θα δοκιμάζουμε τα νερά κι αν βλέπουμε ηρεμία θα προχωράμε. Δεν θα δούμε επίσης σε καμία περίπτωση την αγορά να μπουκώνει με νέες κυκλοφορίες, όπως συνέβαινε πριν. Καταρχάς οι ταινίες των αμερικάνικων στούντιο έχουν αλλάξει ημερομηνίες και πήγαν πιο πίσω, προς το φθινόπωρο του 2020, οι πρεμιέρες τους με την ελπίδα ότι τα πράματα θα είναι καλύτερα τότε. Η μόνη νέα μεγάλη ταινία που ακούγεται για το καλοκαίρι είναι το Tenet του Κρίστοφερ Νόλαν. Αν δεν αλλάξει κάτι στην αμερικάνικη αγορά αυτή η ταινία θα βγει και στην Ελλάδα».

Το κοινό επίσης θα έχει την ευκαιρία να δει ταινίες που αγαπήθηκαν μέσα στο χειμώνα : «Οι ταινίες β’ προβολής είναι ένα σενάριο που μπορεί να δουλέψει. Αν με ρωτάς για ‘μας το σκεφτόμαστε και μάλιστα συνδυαστικά, δηλαδή να βγάλουμε μια επανέκδοση αλλά να προωθήσουμε και κάποια νέα ταινία».

Από τα θέματα που προβληματίζουν τον χώρο της κινηματογραφικής διανομής είναι βέβαια και οι ανύπαρκτες πρωτοβουλίες που έχει πάρει μέχρι στιγμής το Υπουργείο Πολιτισμού για τον χώρο τους : «Δυστυχώς οι διανομείς δεν συμπεριελήφθησαν στα μέτρα στήριξης του ΥΠ.ΠΟ.Α. και ειλικρινά δεν ξέρω γιατί έγινε αυτό. Έχουμε λάβει μόνο την ενίσχυση του Υπ. Οικονομικών που αφορά όλους τους επαγγελματίες της αγοράς και δεν έχουμε κάποια ενημέρωση για κάποια άλλη κρατική στήριξη. Είναι περιττό να πω ότι οι διανομείς είμαστε από τους πλέον πληττόμενους κλάδους. Το σινεμά για μας είναι βασικό κομμάτι σε ότι αφορά τα έσοδα μας. Άρα γίνεται κατανοητό για το μέγεθος της ζημιάς που έχουμε από τις 12 Μαρτίου, δηλ. από τη στιγμή που έκλεισαν τα σινεμά και μετά».

Αίσθηση επίσης προκάλεσε και η επιλογή του προγραμματισμού ανοίγματος για τους κινηματογράφους. Σε σύγκριση με τις εκκλησίες και τα σχολεία, χώροι συνάθροισης που συζητήθηκαν έντονα για τη λειτουργία τους στην αρχή του lock down αλλά θα επαναλειτουργήσουν σχετικά σύντομα, οι θερινοί κινηματογράφοι θα αργήσουν να ανοίξουν: «Δεν είμαι ειδικός για να μπορέσω να το σχολιάσω και ίσως να μου λείπει κάποια πληροφορία. Ίσως όμως να είναι και θέμα προτεραιοτήτων. Αν ισχύει το τελευταίο ίσως δεν είναι καλό γιατί δείχνει ότι δεν σκέφτονται τους επαγγελματίες του χώρου. Υπάρχουν αιθουσάρχες που δουλεύουν μόνο στα θερινά ή μόνο στα χειμερινά σινεμά. Πάντως και μένα μου φαίνεται παράξενο γιατί το σινεμά μπήκε στο τέλος της λίστας. Στο κάτω κάτω απευθύνεται σε ένα ενήλικο κοινό. Όσοι πάνε σινεμά το επιλέγουν. Πάνε για συγκεκριμένους λόγους».

Ένας νέος κινηματογραφικός κόσμος;

Ο χάρτης του σινεμά πάντως σε παγκόσμιο επίπεδο πάντως δοκιμάζεται από τον κορονοϊό. Και αυτό του δίνει την δυνατότητα να γράφει την δική του ιστορία. Όπως λ.χ. στην Αμερική όπου μετά το κλείσιμο των παραδοσιακών αιθουσών αναβίωσαν με ενθουσιώδη τρόπο τα σινεμά drive-in. Άραγε θα μπορούσαμε να δούμε κάποιες ταινίες σε drive-in και στην Ελλάδα; «Είναι πράγματι εντυπωσιακό αυτό που συνέβη στην Αμερική. Εδώ το drive in έχει χαθεί εδώ και δεκαετίες. Ως χώροι κινηματογραφικών προβολών είναι περιορισμένης χωρητικότητάς και δεν έχουμε πλέον ούτε τα χωράφια που υπήρχαν κάποτε περιαστικά για τέτοιες χρήσεις. Ίσως όμως να το δούμε με τη μορφή κάποιων events φεστιβαλικού τύπου από το Φεστιβάλ Open Air της Αθήνας ή το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Το θεωρώ σε κάθε περίπτωση ωραίο σαν σκέψη αν συμβεί. Έχουμε ανάγκη να ξεφύγουμε κάπως. Πιστεύω ότι το σινεμά είναι κάτι κοινωνικό, κάτι που το μοιράζεσαι με τους άλλους. Και τέτοιες δράσεις βοηθούν».

Μεγάλη συζήτηση έχει επίσης προκαλέσει η δυναμική δραστηριότητα των υπηρεσιών streaming. Κάποια αμερικάνικα στούντιο, όπως η Universal, μάλιστα στράφηκαν προς τα εκεί ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων. Πρόσφατα μάλιστα και η Ακαδημία ανακοίνωσε ότι θα δεχτεί για τα Όσκαρ του 2021 και ταινίες που έχουν προβληθεί μόνο σε πλατφόρμες. Θα μπορούσαν όλα αυτά να σημάνουν το τέλος της κινηματογραφικής αίθουσας, με αφορμή τον κορονοϊό;

«Έχω την αίσθηση πως αυτό δεν μπορεί να πάει πέρα από ένα σημείο. Νομίζω πως και τα στούντιο δοκιμάζουν τα νερά τους. Μην ξεχνάμε ότι έχουν πάντα ανάγκη από έσοδα. Το streaming και οι VOD πλατφόρμες δεν μπορούν να καλύψουν με τον ίδιο τρόπο οικονομικά τις απαιτήσεις για τις ακριβές ταινίες των στούντιο. Ίσως ένα κινούμενο σχέδιο όπως το Trolls, που κυκλοφόρησε σε streaming, να το αντέξει. Η Universal το προβάλλει με τη μορφή Premium VOD με κόστος 19 δολάρια ανά θέαση. Είναι το ίδιο αυτό άραγε με τα εισιτήρια που θα έκοβε μια οικογένεια στο σινεμά για να διασκεδάσει με μια τέτοια ταινία ; Βλέπουμε από την άλλη λ.χ. ότι η Pixar δεν το κάνει για την δική της ταινία, το Soul. Ταινία που περιμένουμε με πολύ ενδιαφέρον προσεχώς. Αντιθέτως η εταιρία την έχει μεταφέρει στην Αμερική για το Σ/Κ των Ευχαριστιών ελπίζοντας πως θα είναι καλύτερα τα πράματα. Αν όμως τα σινεμά είναι θεόκλειστα και δεν θέλουνε να χάσουνε τα χρήματα και το cash flow τότε μπορεί να δούμε και πιο τολμηρές κινήσεις στο VOD καθαρά με αυτό το σκεπτικό.

Σε ότι αφορά την Ακαδημία νομίζω πως το έχουν διευκρινίσει ότι αυτό είναι έκτακτο. Είναι πολύ προσεκτικοί στο θέμα της αίθουσας. Ωστόσο ξέρουν ότι αν δεν γίνουν τα Όσκαρ του χρόνου θα είναι η χειρότερη εξέλιξη για όλους. Τους ενδιαφέρει λοιπόν να διασφαλίσουν ότι θα έχουν ένα δυνατό line up με καλές ταινίες, που θα τροφοδοτήσει και μια κανονικότητα για τα Όσκαρ».

Ωστόσο και τα μεγάλα Φεστιβάλ αξιοποιούν το ψηφιακό περιβάλλον για να τρέξουν έστω μέρος της αγοράς και του προγραμματισμού τους. «Κάποιες ταινίες θα προβληθούν σε ψηφιακό περιβάλλον. Το θέμα με τα φεστιβάλ είναι το εξής: από τη μια υπάρχει το κομμάτι της αγοράς, το οποίο σωστά τα φεστιβάλ το μεταφέρουν ψηφιακά και με τα κατάλληλα εργαλεία θα προχωρήσουν. Όταν όμως μιλάμε για τις ταινίες που θέλουν το buzz του κόσμου και των δημοσιογράφων, πως θα το υποκαταστήσουν αυτό; Εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα. Πάρτε για παράδειγμα τις Κάννες, που έχουν κάνει την επιλογή τους. Πως θα πλασαριστούν αυτές οι ταινίες; Σκεφτείτε το buzz που είχαν τα Παράσιτα πέρυσι στις Κάννες και τη ώθηση που τους έδωσε για να φτάσουν μέχρι τα Όσκαρ. Πως θα συνέβαινε αυτό μέσα από το ψηφιακό περιβάλλον; Δυστυχώς χάνεται η δυναμική των ταινιών. Υπάρχει περίπτωση να χαθεί και κομμάτι του προγραμματισμού της επόμενης σεζόν με τις συνεχείς ακυρώσεις και την ψηφιοποίηση των Φεστιβάλ; Αυτό αναρωτιόμαστε και εμείς σαν διανομείς. Τι μπορούμε να αγοράσουμε για την επόμενη σεζόν; Πως θα γίνει χωρίς τα εργαλεία που σου προσφέρουν τα Φεστιβάλ; Και τι θα κάνουμε χωρίς τα Φεστιβάλ; Η Βενετία είναι αισιόδοξη ότι θα καταφέρει να κάνει το φετινό φεστιβάλ. Πως θα το κάνει ακριβώς αυτό δεν το ξέρω. Το Λοκάρνο πάντως που είναι λίγες ώρες μακριά από τη Βενετία ανακοίνωσε πριν από λίγες μέρες ότι ακυρώνει τη φετινή διοργάνωση του, που θα πραγματοποιούνταν το καλοκαίρι του 2020».

Σοβαρό ζήτημα είναι και ο προγραμματισμός πολλών ταινιών που βρίσκονται στο στάδιο των γυρισμάτων καθώς θα πάει αρκετά πίσω : «Θα πάνε πίσω πολλά πράματα. Είναι σαφές ότι όλοι ψάχνουν με ποιο πρωτόκολλο ασφαλείας θα μπορέσουν να επανέλθουν σε κάποιο προγραμματισμό. Πρέπει να έχουμε βέβαια υπόψη μας ότι τα κινηματογραφικά σωματεία στην Αμερική είναι πολύ ισχυρά. Αν δεν διασφαλιστούν τα δικαιώματα και η ασφάλεια του προσωπικού (των τεχνικών κάθε ειδικότητας, των ηθοποιών, των σκηνοθετών, κλπ) τίποτα δεν πρόκειται να κινηθεί. Και εκεί μιλάμε για πολυπληθή συνεργεία. Αν στην Ελλάδα λέμε ότι είναι δύσκολο να επανέλθουμε σε φάση γυρισμάτων για κάποια ταινία εκεί τα πράματα είναι ακόμη δύσκολα. Να έχουμε υπόψη ότι όλες αυτές οι απαιτήσεις ανεβάζουν επίσης τα κόστη των κινηματογραφικών παραγωγών. Κι αυτό γιατί απαιτείται συγκεκριμένος αριθμός ατόμων σε κάθε γύρισμα, ο προγραμματισμός επιμηκύνεται σημαντικά, οι συνθήκες της κάθε παραγωγής αυστηροποιούνται σημαντικά. Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης πάντως έχει επιτραπεί η επιστροφή στα γυρίσματα ταινιών με συγκεκριμένα πρωτόκολλα προστασίας για όσους εργάζονται σε κινηματογραφικές παραγωγές. Όμως η σύγκριση με το Χόλυγουντ σε κάθε περίπτωση είναι άκυρη γιατί οι απαιτήσεις και τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Η Αμερική θα πληρώσει μεγάλο κόστος σε αυτό το κομμάτι».