The next big thing in cinema

Transmedia Storytelling

Το ότι οι κινηματογραφικοί όροι αλλάζουν δεν είναι βέβαια καινούρια διαπίστωση, ούτε και το λεγόμενο transmedia storytelling είναι βέβαια καινούρια ανακάλυψη. Το πόσο αυτο το κίνημα θα εξελιχθεί, όμως, για τα κινηματογραφικά δρώμενα είναι κάτι που τώρα αρχίζει να φαίνεται και η τάση αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Ο όρος αναφέρεται στη χρησιμοποίηση, από τον κινηματογραφιστή, διαφόρων μέσων ,εκτός της συμβατικής κινηματογραφικής ταινίας, για να επικοινωνήσει και να αφηγηθεί την ιστορία του. Μην πελαγώνετε με τον όρο, η ιστορία του είναι παλιά. Ακόμα και η μεταφορά ενός βιβλίου στην οθόνη θα μπορούσε να θεωρηθεί transmedia storytelling μια που κι εκεί πρόκειται για μια διαδράση δύο μέσων… της ταινίας και του βιβλίου. Όλες οι ταινίες επίσης που βασίστηκαν σε κόμικς ανήκουν σ΄αυτήν την κατηγορία, αφού η ταινία ουσιαστικά συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με μια ολόκληρη μυθολογία που επικοινωνείται μέσω του κόμικ, της τηλεόρασης, των video games, των παιδικών παιχνιδιών… μετράτε πλατφόρμες media και θα καταλάβετε τι εννοώ. Στην ουσία, όμως, ο όρος αναφέρεται σε κάτι παραπάνω από την απλή χρησιμοποίηση πολλών μέσων για την αφήγηση μιας ιστορίας… Με τον όρο transmedia ουσιαστικά αναφερόμαστε στη συστηματική χρησιμοποίηση πολλών μέσων επικοινωνίας για την διάδοση και αναπαραγωγή πολλών στοιχείων της κινηματογραφικής ιστορίας μιας ταινίας, ενώ το κάθε μέσο συνεισφέρει με τον δικό του τρόπο στην αφήγηση. Για παράδειγμα σε μια ταινία σαν το Spiderman, το κόμικ καθορίζει το πλαίσιο της ιστορίας και των χαρακτήρων, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια εξερευνούν τον κόσμο της κινηματογραφικής ιστορίας, η τηλεοπτική σειρά που βασίζεται στην ταινία ή το αντίστροφο ξετυλίγει το μύθο με πρόσθετη πλοκή από αυτήν της ταινίας… Ο Τζορτζ Λούκας, εξάλλου, και ο Πόλεμος των Άστρων του παραμένει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του κινήματος και θα μπορούσε κάλλιστα να καταγραφεί ως ένας από τους πιονέρους του κινήματος.

To μέλλον είναι ήδη εδώ

Γιατί, λοιπόν, τη δεδομένη στιγμή έρχεται στο προσκήνιο αυτή η επανάσταση για την οποία παραληρεί όλος ο κινηματογραφικός κόσμος και στη γέννηση της οποίας λέγεται ότι γινόμαστε μάρτυρες μόλις τώρα; Τα πράγματα είναι πάντα απλούστερα από ότι πιστεύει ο μέσος θεατής που δεν έχει παρά μια στοιχειώδη επαφή με τις νέες τεχνολογίες. Καταρχάς γεννήθηκε η ανάγκη για τη χρησιμοποίηση διαφόρων μέσων στην κινηματογραφική αφήγηση μπροστά στην κρίση του σινεμά… όχι μόνο σε επίπεδο διανομής αλλά και της απαραίτητης εξέλιξης μιας τέχνης που για πολλούς βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακή ηλικία., μιας και μετράει μόλις 100 χρόνια ζωής. Η ανάγκη δεν γεννήθηκε μόνο από την οικονομική κρίση του 2008 που έκλεισε πολλές εταιρίες διανομής στην Αμερική και καταδίκασε ένα μεγάλο μέρος ανεξάρτητων κινηματογραφικών ταινιών να βρίσκουν το δρόμο για το κοινό μόνο εντός των ανά τον κόσμο φεστιβάλ. Γεννήθηκε κυρίως από τον απλούστατο λόγο ότι ο κόσμος σταμάτησε να πηγαίνει σινεμά και δεν ήταν η πρώτη φορά ιστορικά… Αυτή η τεράστια πτώση εισιτηρίων είχε συμβεί ξανά στο παρελθόν με τη γέννηση της τηλεόρασης. Όπως λοιπόν εκείνη η κρίση ξεπεράστηκε έπρεπε να βρεθεί τρόπος να ξεπεραστεί και η παρούσα που ολοφάνερα οφείλεται κατά πολύ στην εξάπλωση του διαδικτύου. Τι πιο έξυπνο λοιπόν για την κινηματογραφική βιομηχανία από το να χρησιμοποιήσει τον βασικότερο εχθρό της σαν κύριο μέσο για να βγει από την κρίση της; Το διαδίκτυο φυσικά και κατ΄ επέκταση και τα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι ερχόμαστε στην κυριότερη πλατφόρμα επικοινωνίας για την κινηματογραφική δημιουργία και στην εκμετάλλευσή της έτσι ώστε να έρθει ξανά το κοινό σε επαφή με το κινηματογραφικό προϊόν. Σε επαφή πρωτόγνωρη μάλιστα, με όρους διαδραστικούς που κάνουν το κοινό συνένοχο και άμεσο διαχειριστή της εξέλιξης του κινηματογραφικού μύθου. Άρα μπορούμε πλέον να μιλάμε για «επανάσταση» αφού στην κινηματογραφική διαδικασία, πια, εμπλέκεται ο ίδιος ο θεατής. Έτσι το νεόφυτο κίνημα του transmedia επιτρέπει πλέον στον δημιουργό να μοιραστεί το όραμά του με τους πιο αφοσιωμένους οπαδούς του. Στους δύσπιστους υποστηρικτές της παλιάς καλής συνταγής όπου ο θεατής γινόταν κοινωνός μιας δημιουργίας μέσα στην σκοτεινή αίθουσα και όλα τελείωναν την στιγμή που έπεφταν οι τίτλοι του τέλους, θα απαντήσω ότι ο κινηματογράφος, όπως και όλες οι μορφές τέχνης, έχει άμεση σχέση με την εξέλιξη της τεχνολογίας και αυτή οδηγεί σε νέες τάσεις δομής και μορφής αλλά και αναδιοργάνωσης του καλλιτεχνικού προϊόντος. Άρα δεν μπορούμε να γυρίζουμε την πλάτη στη συνεχή ανάγκη εξεύρεσης νέων προσεγγίσεων.

Κύριες και κύριοι ετοιμαστείτε για την επόμενη transmedia εμπειρία σας

Και ερχόμαστε στα χειροπιαστά παραδείγματα αυτής της νέας τάσης. Πρόκειται για πέντε διαφορετικές εκδοχές της τελευταίας εφεύρεσης της σύγχρονης αφήγησης και μυθοπλασίας..

* Ίσως το πιο ολοκληρωμένο δείγμα διαδραστικής κινηματογράφησης να αποτελεί το βίντεο κλιπ του Chris Milk για το “The Wilderness Downtown” των Arcade Fire. Στο ξεκίνημα της ταινίας, ο σκηνοθέτης ακολουθεί ένα νεαρό με κουκούλα που τρέχει σε έναν δρόμο με άγνωστο προορισμό… Και εκεί εισέρχεται ο θεατής. Ο σκηνοθέτης εμφανίζει στην οθόνη μια επιλογή όπου ο θεατής μπορεί να βάλει την διεύθυνση του σπιτιού που μεγάλωσε και μέσω των google maps στο βίντεο εμφανίζονται οθόνες με εικόνες της περιοχής γύρω από το σπίτι που γεννήθηκε ο θεατής. Μετά και καθώς το τραγούδι συνεχίζεται, ο δρομέας φτάνει και σταματά μπροστά στο σπίτι όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια. Τότε εμφανίζεται μια σελίδα και ζητά από τον θεατή-ακροατή να γράψει μια καρτ- ποστάλ που να απευθύνεται στον νεότερο εαυτό του με συμβουλές βάσει της εμπειρίας του από το μέλλον του. Έτσι για κάθε φαν του συγκροτήματος, το μουσικό κλιπάκι είναι μια προσωπική εμπειρία στην οποία εμπλέκεται και συναισθηματικά κατά κάποιο τρόπο.

* Στο φετινό φεστιβάλ του Σάντανς προβλήθηκε μια ταινία μικρού μήκους με τον τίτλο «Pandemic 41.410806, -75.654259», όπου μια επιδημία με έναν ιό ζόμπι αναγκάζει δυο παιδιά να σκοτώσουν τη μολυσμένη μητέρα τους. Ο σκηνοθέτης, Lance Weiler, δημιούργησε συγχρόνως ένα παιχνίδι με το όνομα «Pandemic 1.0». Οι παίκτες έβρισκαν μέσα στην πόλη του Park City που φιλοξενεί το φεστιβάλ, ένα kit με στοιχεία που τον προέτρεπαν να σταματήσει την εξάπλωση της επιδημίας και να σώσει διάφορους μολυσμένους ανθρώπους, μέσα σε 120 ώρες. Περιττό να σας πω ότι όλο το Σάντανς ασχολιόταν με αυτήν την έξυπνη ιστορία που θύμιζε κατά πολύ κάτι ανάλογο (αλλά λιγότερο άμεσο) που είχαν κάνει οι δημιουργοί του “Blair Witch project” χτίζοντας τη μυθολογία της ταινίας τους, μέσω διαδικτύου, το πάλαι ποτέ.

* Συνοδευόμενος από τον πρωταγωνιστή του, Βαλ Κίλμερ και τον μουσικό Νταν Ντίκον, ο Κόπολα παρουσίασε επισήμως το «Twixt», ένα θρίλερ με βρικόλακες και σκοτεινά όνειρα, χρησιμοποιώντας ένα touchpad, για ν’ αλλάζει τη σειρά των επιλεγμένων σκηνών της ταινίας, ενώ ο Ντίκον προσάρμοζε ταυτόχρονα το soundtrack. Ο ίδιος ο Κόπολα λέει: «Το «Twixt» δημιουργήθηκε έτσι ώστε να μεταδίδεται ζωντανά στους θεατές του. Θα μου άρεσε να έκανα μια περιοδεία, ένα μήνα πριν την έξοδο της ταινίας, και να παρουσιάζω μια διαφορετική βερσιόν της σε κάθε πόλη και κάθε κοινό, μαζί με τους συνεργάτες μου και ζωντανή μουσική.». Με την ίδια φιλοσοφία των transmedia γύρισε και επιλεγμένες σκηνές της ταινίας σε 3D – οι θεατές θα ενημερώνονται στην οθόνη πότε να φορέσουν τα γυαλιά τους, ή στην περίπτωση της παρουσίασης στην Comic-Con, τις ειδικές μάσκες-ομοιώματα του Έντγκαρ Άλαν Πόε! Στη σελίδα του «Twixt» στο facebook επίσης μπορεί να ψηφίσει ο μελλοντικός θεατής της ταινίας για το ποια αφίσα, ανάμεσα από τέσσερις, θα διαφημίσει την ταινία!

* Με σκηνοθέτη ανώνυμο και με «συνωμοσιολογικές» μεθόδους προώθησης, κυρίως μέσα από το διαδίκτυο, η ταινία «Zenith», είναι ένα φουτουριστικό θρίλερ εμπνευσμένο από το διάσημο πείραμα του Μίλγκραμ για την υπακοή στην εξουσία. Σε έναν κόσμο γενετικά ευνουχισμένο, το μυαλό των ανθρώπων έχει πέσει σε καταστολή, η γλώσσα και οι λέξεις έχουν εξαφανιστεί και κανείς δεν μπορεί να νιώσει οτιδήποτε άλλο πέρα από την απόλυτη ευτυχία. Μοναδικό αντίδοτο σε αυτή την αποχαυνωμένη ανθρωπότητα, ο πόνος. Ο πόνος γίνεται, λοιπόν, το μόνο συναίσθημα που κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ζωντανοί και η μαύρη αγορά του ανθίζει. Η ταινία Zenith βασίζεται σε θεωρίες συνωμοσίας που θέλουν την ανθρωπότητα να εκφυλίζεται προσχεδιασμένα. Απόλυτα συνεπής με την πλοκή, φυσικά, είναι και η προώθηση της ταινίας μέσα στο διαδίκτυο. Εδώ και μήνες εξαπλώνεται μια «Ζενιθο-συνωμοσία» όπου οι χρήστες-μελλοντικοί θεατές προσπαθούν να την αποκαλύψουν συμμετέχοντας στους γρίφους της ιστορίας. Η διπλή ζωή της ταινίας, online και στο σινεμά, είναι μία ακόμα transmedia εμπειρία, όπου ό,τι ξεκινάει στο δίκτυο συνεχίζεται στην οθόνη και τούμπαλιν.

* Η νέα ταινία του Zeke Zelker (υπεύθυνου για το interactive παιχνίδι που έκανε θραύση στο φετινό Σάντανς) ονομάζεται “Billboard” και αναφέρεται σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό όπου διεξάγεται ένας διαγωνισμός. Ο σκηνοθέτης δημιούργησε ήδη έναν ραδιοφωνικό σταθμό online όπου μεταδίδει μουσική από οποιαδήποτε μπάντα θέλει να ακουστεί δωρεάν. Επίσης θα ταξιδέψει για να βρει τους ηθοποιούς του, ενώ τα βιντεάκια από τις auditions του θα ανεβούν σε site όπου το κοινό θα μπορεί να επιλέξει το καστ ψηφίζοντας. Μετά την έξοδο της ταινίας του σκέφτεται να διεξάγει έναν διαγωνισμό για την ανεύρεση ενός πίνακα που εμφανίζεται στην ταινία του, βάσει στοιχείων που θα βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας και μάλιστα με χρηματικό έπαθλο, το ίδιο με αυτό του φιλμικού διαγωνισμού. Η προηγούμενη ταινία του Zelker ανέβηκε free στο διαδίκτυο μέσω ενός link που τοποθέτησε σε μπλουζάκια που πουλιόταν σε καταστήματα. Ισχυρίζεται ότι από αυτά τα μπλουζάκια έβγαλε περισσότερα λεφτά από ότι αν χρέωνε τα downloads της ταινίας.

Μένει να δούμε ποιο θα είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα μιας ταινίας που ουσιαστικά θα καθορίζεται από το κοινό και αν τελικά η κινηματογραφική τέχνη είναι κάτι που θα πρέπει να εξακολουθήσει να ορίζεται αποκλειστικά από το δημιουργό της. Αν και αυτό το «αποκλειστικά» δεν νομίζω ότι ίσχυσε ποτέ σ’οποιαδήποτε μορφή τέχνης, μια και παρθενογένεση δεν υπάρχει… αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα που ανήκει στο κεφάλαιο «τάσεις και επιρροές».