«Το δέντρο με τις χρυσές πεταλούδες» – Ένα ταξίδι προς την προσωπική μας ενδοχώρα

Λέξεις: Στράτος Κερσανίδης

Ο Τιέν είναι αγνωστικιστής, δεν πιστεύει σε τίποτα. Ένα βραδάκι καθώς πίνει και συζητά με τους φίλους του, υποστηρίζοντας την άποψή του, λίγο παραπέρα θα συγκρουστούν δύο μηχανάκια.

Στο ένα από αυτά επιβαίνουν η κουνιάδα του, σύζυγος του αδελφού του, η οποία τραυματίζεται βαριά και ο μικρός ανιψιός του ο Τρουνγκ, που είναι σώος και αβλαβής. Όμως μετά από λίγες μέρες η γυναίκα θα πεθάνει και ο Τιεν θα αναλάβει την κηδεμονία του Τρουνγκ.

Οι δυο τους θα ταξιδέψουν από τη Σαϊγκόν, αρχικά στο χωριό των παιδικών του χρόνων όπου γίνεται και η κηδεία της κουνιάδας του. Στη συνέχεια ο Τιεν θα εμπιστευτεί τον ανιψιό του σε ένα μοναστηριακό σχολείο όπου διδάσκει η αδελφή Τάο, που είναι ο παλιός του έρωτας και η οποία επέλεξε να γίνει μοναχή.

Κι εκείνος θα συνεχίσει το ταξίδι στην επαρχία του Βιετνάμ αναζητώντας τον αδελφό του, ο οποίος είχε εγκαταλείψει ανεξήγητα πριν από χρόνια την οικογένειά του. Αυτό θα είναι ένα ταξίδι-αποκάλυψη για τον Τιεν καθώς θα τον βοηθήσει να δει την πραγματικότητα από άλλη σκοπιά.

Έχοντας κερδίσει τη Χρυσή Κάμερα στο Φεστιβάλ των Καννών η ταινία του Τιέν Αν Φαν «Το δέντρο με τις χρυσές πεταλούδες» (Bên trong vo kén vàng – Inside the yellow cocoon shell), είναι ένα γλυκό, αργόσυρτο ρόουντ μούβι αυτογνωσίας και προσωπικών ανακαλύψεων. Από τη στιγμή που ο Τιέν φεύγει από τη Σαϊγκόν -παλιά πρωτεύουσα του Νοτίου Βιετνάμ- θαρρείς και ο ορίζοντάς του αρχίζει να ανοίγει.

Σε αυτό το μακρύ οδοιπορικό συναντιέται με το παρελθόν του, με τον χαμένο του έρωτα, με τη θρησκευτική πίστη των ανθρώπων, με την ιστορία της πατρίδας του και με ανθρώπους και καταστάσεις που τον φέρνουν μπροστά σε μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων. Το ονειρικό ταξίδι, που άλλοτε μοιάζει αληθινό κι άλλοτε κινείται στο χώρο της φαντασίας, θα τον αναγκάσει να αντιμετωπίσει την απώλεια τόσο της κουνιάδας του όσο και του εξαφανισμένου του αδελφού τον οποίο αποφασίζει να αναζητήσει.

Και όσο ταξιδεύει, σε ένα δρόμο που μοιάζει χωρίς σκοπό, ο Τιέν αρχίζει να αλλάζει, νιώθει τις πεποιθήσεις του να κλονίζονται.

Κάτι σαν Θεία φώτιση τον κυριεύει φτάνοντας σε ένα φινάλε, όπου τον βλέπουμε να βυθίζεται στο νερό ως μία συμβολική πράξη αυτοκάθαρσης και βάπτισης.

Η ταινία του Τιέν Αν Φαμ κινείται σε αργούς ρυθμούς, σχεδόν υποβλητικούς. Απαιτεί από τους θεατές να αφεθούν στο ρυθμό της ώστε να ταξιδέψουν μαζί και να νιώσουν τους υπόγειους κραδασμούς της. Με μια σειρά από υπέροχα μονοπλάνα ο βιετναμέζος σκηνοθέτης συνδυάζει με μαγικό τρόπο το μεταφυσικό με το ρεαλισμό.

Από τη μια η έντονη παρουσία των δύο απόντων -της κουνιάδας και του αδελφού του- από την άλλη η καθημερινότητα των ανθρώπων της επαρχίας. Κι όλα αυτά δεμένα με γλυκύτητα, με απαλότητα χωρίς ίχνος έντασης.

Η ταινία μοιάζει να έχει βγει μέσα από το νερό και το χώμα της δημιουργίας. Σε αυτό βοηθά και το γεγονός πως έχει γυριστεί σε φυσικό περιβάλλον και έχει χρησιμοποιηθεί ο φυσικός φωτισμός.

Δεν ξέρω, πιθανόν να φανεί ως αυθαιρεσία, αλλά βλέποντας «Το δέντρο με τις χρυσές πεταλούδες» θυμήθηκα το σινεμά του Ταρκόφσκι.

Ίσως να με επηρέασαν τα στοιχεία της εσωτερικής αναζήτησης και του μυστικισμού, σε συνδυασμό με τον αργό ρυθμό και την έντονη παρουσία του νερού.

Αλλά ακόμη κι αν αυτή είναι μόνον ιδέα μου, το σίγουρο είναι πως ο Τιέν Αν Φαμ δημιούργησε ένα φιλμ-κέντημα που προσπαθεί να ξύσει την ανθρώπινη επιφάνεια και να μας προκαλέσει να δούμε βαθύτερα, προς την προσωπική μας ενδοχώρα.

*Ο Στράτος Κερσανίδης είναι κριτικός κινηματογράφου