Μερικά βιβλία για να διαβάσεις αυτόν τον Ιούνιο
Προτάσεις από βιβλία που ξεχωρίζουν
Υποδεχόμαστε τον πρώτο μήνα του φετινού καλοκαιριού με νέα αναγνώσματα, αφού η εποχή βοηθάει να διαβάσουμε τις ελεύθερες ώρες μας.
Το καλοκαίρι άλλωστε, είναι πάντα μία εποχή που όλοι μας “χωράμε” μερικά βιβλία στην καθημερινότητα μας, ίσως πιο εύκολα από άλλες εποχές – ακόμα κι εκείνοι που διαβάζουν όλο τον χρόνο, τα καλοκαίρια βρίσκουν πάντα περισσότερο χρόνο για ακόμα περισσότερες “ιστορίες” στο χαρτί.
Μερικές από τις δικές μας προτάσεις για το επόμενο διάστημα, περιέχουν βιβλία για κάθε προτίμηση, από συγγραφείς που ξέρουμε και αγαπάμε, από νέους συγγραφείς ή ακόμα και για σημεία της πόλης που ξεχωρίζουν και αξίζει να μάθουμε γι’ αυτά.
Πάμε να δούμε ένα ένα τα βιβλία που επιλέγουμε εμείς για τις επόμενες μέρες;
“Είναι ο Σουηδός άνθρωπος; – Κοινότητα και ανεξαρτησία στη σύγχρονη Σουηδία” | Henrik Berggren & Lars Trägårdh
Το 1946 δημοσιεύεται στη Σουηδία το βιβλίο ενός δημοσιογράφου με τον προκλητικό τίτλο Είναι ο Σουηδός άνθρωπος; Ο συγγραφέας αποπειράθηκε με αυτό το πόνημα λαϊκής ψυχολογίας να αποκωδικοποιήσει το αίνιγμα του σουηδικού εθνικού χαρακτήρα: πίσω από την τυπική σουηδική ψυχρότητα πίστευε ότι διέκρινε έναν βαθιά ριζωμένο φόβο για τους ανθρώπους, μια ακατανόητη απροθυμία του ατόμου «να διεισδύσει βαθιά σ’ έναν αντίθετης γνώμης συνομιλητή, οιουδήποτε είδους και γένους» και να εξιχνιάσει τις προθέσεις του. Περίπου 75 χρόνια αργότερα, στο διάστημα της πανδημίας, ο διεθνής Τύπος και η διεθνής κοινή γνώμη απορούσαν γιατί η Σουηδία απέφυγε να επιβάλει απαγορεύσεις κυκλοφορίας και οικονομικής δραστηριότητας στους πολίτες της.
Η συζήτηση περί σουηδικότητας ξεκίνησε πολλές δεκαετίες πριν από το 1946 και συνεχίστηκε (όπως και συνεχίζεται) πολλές δεκαετίες μετά, από Σουηδούς και μη. Οι ιστορικοί Χένρικ Μπέργκρεν και Λαρς Τρέγκορντ, συγγραφείς του ανά χείρας βιβλίου, αποκωδικοποιούν το σουηδικό παράδοξο με άξονα την κατεξοχήν σουηδική έννοια του «κρατικού ατομικισμού». Παρακάμπτοντας την περιπτωσιολογία και την εμμονή σε εθνικά στερεότυπα, το βιβλίο ανατρέχει στις ιστορικές, ιδεολογικές, κοινωνικές και πολιτικές ζυμώσεις που οδήγησαν σταδιακά στην εδραίωση ενός ιδιότυπου κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ του κράτους και του ατόμου στη Σουηδία: το άτομο συμμαχεί με το κράτος ώστε να απαλλαγεί από τους δεσμούς εξάρτησης που χαρακτηρίζουν τους παραδοσιακούς θεσμούς της οικογένειας, της Εκκλησίας κ.λπ. (σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, όπου το άτομο και η οικογένεια συμμαχούν ενάντια στο κράτος, και τη Γερμανία, όπου το κράτος και η οικογένεια συμμαχούν κατά του ατόμου)· μέσω του κράτους κοινωνικής πρόνοιας εξασφαλίζει την αυτονομία του, και ακρογωνιαίος λίθος στη σχέση αυτή είναι η λεγόμενη «σουηδική θεωρία περί αγάπης/έρωτα», που πρεσβεύει ότι η αυθεντική αγάπη και φιλία είναι εφικτή μόνο μεταξύ ατόμων ανεξάρτητων και ίσων.
“Σχέσεις σωμάτων και αρχιτεκτονική” | Κυριακή Τσουκαλά
Το ερώτημα γύρω από τον ανθρωπογενή χώρο και τη σχέση του με την κοινωνία τον πολιτισμό τον άνθρωπο αναδύεται και πάλι με ένταση. Όπως και η συζήτηση για το σώμα και το ρόλο του στη συνάντησή μας με τον κόσμο, για τους τρόπους με τους οποίους συναλλάσσεται με το κτισμένο περιβάλλον συμμετέχοντας το ίδιο στη δομή οργάνωση και αισθητική του αλλά και τους τρόπους με τους οποίους το χωρικό νόημα εγγράφεται σε αυτό ρυθμίζοντας αντίστοιχα τις στάσεις, τις συμπεριφορές και τη δραστηριότητά του.
Στο πλαίσιο αυτού του πονήματος θα ασχοληθούμε με την έννοια του σώματος, τη ρευστή και διαρκώς μεταβαλλόμενη συνθήκη συγκρότησής της, με τους ποικίλους τρόπους δικτύωσής της με την κοινωνία και τον πολιτισμό, την ιστορία και το περιβάλλον. Στόχος μας είναι να ανασύρουμε από τον παρελθόντα και παροντικό χρόνο αντιλήψεις για το σώμα που επέδρασαν στην αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική, εστιάζοντας σε αυτόν τον διάλογο σώματος-κτισμένου χώρου. Διακρίναμε πέντε αντιλήψεις: το σώμα ως τόπο κοσμολογικών αναφορών και αναλογιών (σώμα-κάλλος), το σώμα ως μηχανική οντότητα αδιαμεσολάβητη από συγκινησιακές και βιωματικές αποκρίσεις (σώμα-μηχανή), το σώμα-τόπο εγγραφής σχέσεων εξουσίας (σώμα-τόπος πειθάρχησης), το σώμα που διαμεσολαβείται από τις εγγραφές και τους συμβολισμούς των κοινωνικών επαφών και δραστηριοτήτων (το σώμα-βίωμα), καθώς και το δικτυωμένο επικοινωνιακά σώμα της σύγχρονης εποχής των νέων τεχνολογιών (σώμα-δίκτυο). Παρατηρούμε τις έντονες συνδιαλλαγές αυτών των αντιλήψεων με τον κτισμένο ανθρωπογενή χώρο, έναν πλούσιο πολυφωνικό διάλογο εντός του ιστορικού πλαισίου, των κυρίαρχων κοινωνικο-πολιτισμικών εγγραφών και των ιδιαίτερων προσωπικών αναφορών.
Επιθυμούμε, μέσα από αυτήν την μελέτη, να συμβάλλουμε στη συζήτηση για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς των εκάστοτε αντιλήψεων, για την ενδεχομενική ανάδυση νέων αντιλήψεων ιδιαίτερα στο σημερινό μεταβατικό καθεστώς των πολλαπλών κρίσεων και αναδιατάξεων της κοινωνίας και του πολιτικού.
*Η Κυριακή Τσουκαλά σπούδασε αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη (1972-74) και στη Γενεύη (1974-78). Έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην κοινωνιολογία και την ψυχολογία του χώρου στο Παρίσι. Εκπόνησε δύο διδακτορικές διατριβές σε θέματα ψυχολογίας και αρχιτεκτονικής σε πανεπιστήμια της Γαλλίας καθώς και διατριβή επί υφηγεσία στην οργάνωση του χώρου και την πολεοδομία στο Universite Paris X-Nanterre. Σήμερα είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της ερευνητικής ομάδας “Environnement urbain: Processus cognitifs et representations” του Πανεπιστημίου Universite Paris X-Nanterre. Εξειδικεύτηκε στη σχέση του παιδιού με το κτισμένο περιβάλλον στην κλίμακα του αρχιτεκτονικού και αστικού χώρου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στις ψυχοκοινωνικές ποιότητες του σχολικού περιβάλλοντος και του ανοικτού δημόσιου χώρου. Τελευταία ασχολείται με την ταυτότητα των νέων μορφών “δημόσιου” χώρου που χαρακτηρίζουν τις (μετα)πόλεις στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης μέσα από τη μελέτη της συμπεριφοράς των ατόμων.
Εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 208
“Σμύρνη 1875 – Εντυπώσεις μελωδιών” | Ματ σε 2 Υφέσεις
Πρόκειται για μια ιδιαίτερη τρίγλωσση μουσική έκδοση (ελληνικά/αγγλικά/
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι «Ματ σε 2 Υφέσεις» αναζητούν στα τραγούδια από τη Σμύρνη εκείνες τις Εντυπώσεις που εγγράφονται στην αντίληψη μιας ομάδας μουσικών οι οποίοι ζουν και δημιουργούν το 2022, σε διαφορετικές χώρες, εν μέσω παγκόσμιας πανδημίας, νέων πολέμων και νέων προσφυγικών κρίσεων, 100 χρόνια μετά από την προσφυγική κρίση του 1922.
Γράφουν και ηχογραφούν, εξερευνώντας τις δυνατότητες μιας σύγχρονης προσέγγισης ατομικά και συλλογικά, με ερωτήματα που ακουμπούν στα ειδικά ακαδημαϊκά ερευνητικά ενδιαφέροντά τους. Το CD της έκδοσης περιέχει 12 επιλεγμένα τραγούδια από τις καταγραφές που έγιναν στη Σμύρνη, σε διασκευή, ενορχήστρωση και εκτέλεση από τους «Ματ σε 2 Υφέσεις».
Τραγούδια: 1. Απ’ τα μάτια σου τα μαύρα 2. Αυτός ο κόσμος είν’ Τουρκιά 3. Αν παιθάνω ρίψετέ με 4. Τα ματάκια σου τα μαύρα 5. Πέντε χρόνια περπατούσα 6. Κλάψετε μάτια, κλάψετε 7. Εις του κόσμου το ταξείδι 8. Άσπρη μου τριανταφυλλίτσα 9. Ένα πουλάκι την αυγήν 10. Ανάθεμά τον που ’βαλε σκάνδαλα 11. Εις ωραίον περιβόλι 12. Άιντε κοιμήσου κόρη μου Αυτός ο κόσμος είν’ Τουρκιά (bonus track)
*Οι «Ματ σε 2 Υφέσεις» ιδρύθηκαν ως μουσικό σχήμα το 1999. Έχουν δισκογραφήσει τέσσερα άλμπουμ (Ματ σε δύο υφέσεις – Ήχοτρον 2003, Ψέμα σαν αλήθεια – Universal 2005, Τρύπιο Φεγγάρι – Παρουσία 2009, Τα τέσσερα τραγούδια του Μίλτου Σαχτούρη (EP) 2011) και έχουν συμμετοχή σε πολλά ακόμη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στη μουσική τους συνυπάρχουν διαλεκτικά, ανατολικά και δυτικά μουσικά ιδιώματα, συγκερασμένα και ασυγκέραστα μουσικά όργανα και ηλεκτρικός κι ακουστικός ήχος. Η παρούσα έκδοση αντλεί τη δυναμική της από το συνδυασμό εκτελεστικής δεξιοτεχνίας και ερευνητικής εξειδίκευσης των μελών, με έμφαση στην πολιτισμική θεωρία και τη μουσικολογική ανάλυση. Με σεβασμό απέναντι στις παρτιτούρες του Ducoudray, στο καινούριο αυτό πρότζεκτ οι «Ματ σε 2 Υφέσεις» αναμετρώνται με τον προσωπικό τους ήχο και υπερασπίζονται δυναμικά τη σύγχρονη δημιουργία όπως κάνουν όλα αυτά τα χρόνια.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 192
”Αγορά Μοδιάνο Θεσσαλονίκη”
Η Αγορά Μοδιάνο αναγεννήθηκε και αναδείχθηκε σε μια σύγχρονη σκεπαστή αγορά τροφίμων, σε έναν χώρο υψηλής αισθητικής. Η ποικιλία των κειμένων που περιέχονται στο βιβλίο αποτυπώνει τον ετερόκλητο χαρακτήρα της Αγοράς. Κείμενα πολιτικών, πανεπιστημιακών, επιχειρηματιών, αθλητών, θεσμικών φορέων της Θεσσαλονίκης, καλλιτεχνών αλλά και αυθεντικές μαρτυρίες καταστηματαρχών που έζησαν για πολλά χρόνια «Το Μοδιάνο» σκιαγραφούν την ατμόσφαιρα της Αγοράς. Το πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύει την έκδοση αποτυπώνει νοσταλγικά στιγμιότυπα του παρελθόντος αλλά και εικόνες από τη σύγχρονη λειτουργία της Αγοράς.
Το λεύκωμα «ΑΓΟΡΑ ΜΟΔΙΑΝΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ» από τις Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ φιλοξενεί κείμενα πολιτικών, πανεπιστημιακών, επιχειρηματιών, αθλητών, θεσμικών φορέων της Θεσσαλονίκης, επιστημόνων που μοιράζονται συγκινητικές αναμνήσεις αλλά και αυθεντικές μαρτυρίες που έζησαν για πολλά χρόνια την Αγορά Μοδιάνο, οι οποίες σκιαγραφούν με χιούμορ και με έναν μοναδικό τρόπο «την εποχή που άφησε εποχή» και χαράκτηκε τόσο στο μυαλό όσο και στην ψυχή πολλών Θεσσαλονικέων.
Με αφορμή την επαναλειτουργία της Αγοράς Μοδιάνο από τον Όμιλο Φάις τον Δεκέμβριο του 2022, οι συγγραφείς του βιβλίου διηγούνται ιστορίες και ανασκαλεύουν μνήμες από μνημειώδεις διασκεδάσεις και πολυσυζητημένα γλέντια, καθημερινά οικογενειακά ψώνια αλλά και εκλεκτές αγορές για ειδικές περιστάσεις, για να φτάσουμε στο σήμερα με αφηγήσεις για την ανακαίνιση και τα απαιτητικά βήματα αποπεράτωσης μέχρι το τελικό αποτέλεσμα και τη νέα εποχή της Αγοράς.
Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, σελ. 216
“Φλεγόμενο αγόρι” | Paul Auster
Ο Αμερικανός συγγραφέας Stephen Crane, αυτό το φλεγόμενο αγόρι, στη σύντομη μα όλο ένταση ζωή του, έγραψε ένα αριστούργημα, Το κόκκινο σήμα του θάρρους, καθώς και άλλα μυθιστορήματα, διηγήματα αλλά και ανταποκρίσεις από το μέτωπο δύο πολέμων. Πέθανε από φυματίωση σε ηλικία μόλις 28 ετών.
Ένας άλλος Αμερικανός συγγραφέας, ο Paul Auster, καταβυθίζεται στις πολλαπλές μορφές του μεγαλείου του Crane και μας αφηγείται την ταραχώδη και δραματική ζωή του. Από τη συντριπτική φτώχεια του ως νεοφερμένου στο Μανχάταν κατά τη διάρκεια της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην ιστορία της χώρας, στη διεθνή φήμη στα είκοσι πέντε του χρόνια, που την ακολούθησε μια διαμάχη με το Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης για την άδικη σύλληψη μιας πόρνης, ένα ναυάγιο στα ανοιχτά των ακτών της Φλόριντας που παραλίγο να τον οδηγήσει στον θάνατο, ένας γάμος με την ιδιοκτήτρια του πιο γνωστού οίκου ανοχής του Τζάκσονβιλ, μια θητεία ως ανταποκριτής κατά τη διάρκεια του Ισπανοαμερικανικού Πολέμου στην Κούβα, και η αποστολή του στην Ελλάδα για να καλύψει ως πολεμικός ανταποκριτής τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Και τέλος, τα χρόνια στην Αγγλία, όπου ο Joseph Conrad γίνεται ο πιο στενός του φίλος και ο Henry James θρηνεί για τον πρόωρο θάνατό του.
Ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας διερευνά τη ζωή και το έργο ενός άλλου σπουδαίου συγγραφέα. Ένα καθηλωτικό ανάγνωσμα για μια αλησμόνητη ζωή και μια σπάνια αναγνωστική εμπειρία.
*Ο Paul Auster (Πολ Όστερ) γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1947 στο Νιου Τζέρσι από γονείς πολωνοεβραϊκής καταγωγής. Απόφοιτος του πανεπιστηµίου Κολούµπια, µετά τις σπουδές του έζησε για ένα διάστηµα στη Γαλλία. Το πρώτο του πεζογραφικό βιβλίο είναι το αυτοβιογραφικό δοκίµιο Η επινόηση της μοναξιάς (1982). Ακολούθησε η Τριλογία της Νέας Υόρκης: Γυάλινη πόλη (1985), Φαντάσµατα (1986) και Το κλειδωµένο δωµάτιο (1986), µεταµοντέρνες παραλλαγές της ιστορίας µυστηρίου που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σηµαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς. Έκτοτε έχει γράψει πλήθος πεζογραφικών έργων µεταξύ των οποίων τα µυθιστορήµατα: Mr. Vertigo, Το βιβλίο των ψευδαισθήσεων, Σάνσετ Παρκ, Αόρατος, 4 3 2 1. Έχει ασχοληθεί µε τον κινηµατογράφο τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως σεναριογράφος. Ζει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Είναι µέλος της Αµερικανικής Ακαδηµίας Τεχνών και Γραµµάτων.
Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 1184
“Μανόλης Αναγνωστάκης – Ένας φανατικός πεζοπόρος της ποίησης” | Γιάννης Πιπίνης
«Ο Αναγνωστάκης δεν είναι απλώς ο κύριος εκφραστής μιας εποχής, αλλά της πιο δραματικής, της πιο τραγικής, της πιο αιματηρής εποχής του νεότερου ελληνισμού. Η εποχή αυτή σιώπησε από καιρό. Και από καιρό ήδη δεν ακούγεται ούτε ο απόηχός της. Και όταν έχεις μιλήσει με τόση ειλικρίνεια και τόση ένταση για μια τέτοια εποχή, πώς να μιλήσεις ύστερα για μιαν άλλη τόσο υποδεέστερή της;»
Σε αυτή τη συλλογή κριτικών δοκιμίων ―που γράφηκαν σε διαφορετικές εποχές μεταξύ 1992 και 1997 και για διαφορετικούς λόγους το καθένα και επανεκδίδονται εδώ με διορθώσεις―, ο Γιάννης Πιπίνης επιχειρεί μια εις βάθος κριτική θεώρηση του έργου του Μανόλη Αναγνωστάκη, αλλά και του ποιητικού φαινομένου γενικότερα. Ο συγγραφέας αναζητά τις πηγές για την εκρηκτική ποιητική ενέργεια και για την ειλικρίνεια της έμπνευσης που παράγεται από την έντονη «τριβή» των αντιθέσεων μεταξύ των ρεαλιστικών και στέρεων δομικών συστατικών της ποίησης του Αναγνωστάκη, ενώ εμβαθύνει στην ποίησή του μέσα και από τη σύγκρισή της με το έργο σπουδαίων δημιουργών, όπως του Ρίτσου, του Ελύτη, του Σαχτούρη, του Παπαδίτσα και άλλων.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σελ. 152
