Μια έγκυος Νίκη: Ένα νέο σύμβολο πολιτιστικής χειραφέτησης από το Λουξεμβούργο στο Ζάγκρεμπ

Η αρχή έγινε το 2001 όταν στο Λουξεμβούργο δίπλα από το εμβληματικό χρυσό άγαλμα της Νίκης- Ελευθερίας στήθηκε ένα αντίγραφο του στο οποίο η γυναικεία μορφή χάνει το καλλίγραμμό σώμα της μιας και είναι έγκυος.

Τα κείμενα στην βάση του μνημείου δεν ήταν διθύραμβοι νίκης αλλά εκφράσεις που μνημονεύουν μια συνθήκη γύρω από την εργαλειοποίηση της γυναίκας και του σώματος της. Το άγαλμα με τίτλο «Lady Roza fon Luxembourg» της Κροάτισσας γλύπτριας Σάνια Ιβέκοβιτς αποτέλεσε ένα πραγματικό σκάνδαλο και άνοιξε έναν διάλογο που κράτησε για μήνες σε όλα τα ΜΜΕ από το Λουξεμβούργο μέχρι το Βέλγιο και την Γερμανία με αποτέλεσμα να αποσυρθεί μερικούς μήνες μετά.

Η καλλιτέχνης σε συνεντεύξεις που κλήθηκε να δώσει εξήγησε πως στις προθέσεις της ήταν να σχολιάσει το πόσο λιγότερο εκπροσωπούνται οι γυναίκες στο δημόσιο χώρο μιας και τα αγάλματα αποτελούν κατά βάση πατριαρχικές φιγούρες και στις σπάνιες περιπτώσεις που θα εμφανιστεί γυναίκα θα είναι αδύναμη και προς υπεράσπιση, θύμα η στην καλύτερη περίπτωση μια ιδέα όπως η Νίκη και η Ελευθερία που δαφνοστεφανώνει η μιλάει για κατορθώματα ανδρών.

Επίσης αποτελεί ένα σχόλιο για την μηδενική εκπροσώπηση ανθρώπων που έπαιξαν τον δικό τους ρόλο, έδωσαν τις δικές τους μάχες και δεν έχουν τις τέλειες αναλογίες των εμβληματικών αγαλμάτων. Η έγκυος γυναίκα είναι μια τέτοια περίπτωση διότι πολλά έχουν λεχθεί για το θέμα αυτό όπως και για τον θηλασμό. Ακόμα και σήμερα κάθε φορά που κάποια έγκυος θα τολμήσει να φωτογραφηθεί γυμνή με την αρχή να έχει γίνει από στάρλετ της Αμερικής ξεσπούν αντιδράσεις σχετικά με το ρόλο της, το ποια οφείλει να είναι η συμπεριφορά της.

Στοχοποιείται απλά ως το σκεύος που κουβαλά το σπέρμα του ανδρός. Παρ όλες τις εξηγήσεις και τους λίγους υποστηρικτές σωματεία και ομάδες κατοίκων πίεσαν για την απομάκρυνσή του γιατί θεώρησαν πως μια αλλοδαπή καλλιτέχνης βεβηλώνει ένα δικό τους εθνικό σύμβολο χωρίς να σέβεται αυτούς που έδωσαν μάχη για την ελευθερία.

Το άγαλμα παρ όλα αυτά έγινε γνωστό και φιλοξενήθηκε σε εκθέσεις σε όλο το κόσμο.

Μέχρι και το τέλος του έτους στο Μουσείο Μοντέρνας τέχνης του Ζάγκρεμπ παρουσιάζεται αναδρομική έκθεση του συνόλου της δουλειά της καλλιτέχνιδας με τίτλο Works of Heart (1970-2023) που ξεκινάει από τα πρώτα έργα της το 1970- 1976 . Ο ίδιος ο τίτλος της έκθεσης είναι από ένα έργο της Ιβέκοβιτς το οποίο εμπνεύστηκε όταν άνοιξε ένα τεύχος των New York Times τον Φεβρουάριο του 1994 στο οποίο σε μια σελίδα αριστερά υπήρχε φωτογραφία και αναφορά της σφαγής πολιτών στην υπαίθρια αγορά στο Σεράγεβο δίπλα σε μια διαφήμιση ενός κολιέ καρδούλα για την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου.

Φυσικά από την έκθεση δεν θα μπορούσε να λείπει η Lady Luxembourg η οποία τοποθετήθηκε έξω ακριβώς από την κύρια είσοδο μπροστά από το μουσείο.

Γεννημένη στο Ζάγκρεμπ το 1949, η Sanja Iveković πρωτοεμφανίστηκε στην τέχνη ως μέρος του κινήματος Documenta 14 μετά τις φοιτητικές διαμαρτυρίες του 1968 στην τότε Σοσιαλιστική Γιουγκοσλαβία. Ασχολήθηκε με τον κοινωνικό πολιτικό ακτιβισμό μέσα από το video art και την performance.

Στο έργο της κυρίαρχο θέμα είναι οι ταυτότητες φύλου, ο εθνικισμός, η βία κατά των γυναικών, η μνήμη. Σε μια σειρά από άλλα έργα καταπιάνεται με το Ολοκαύτωμα των Ρομά, τις ιστορίες των γυναικών θυμάτων βίας από τον σύζυγο, τον αδελφό, τον πατέρα και τα ίδια τους τα παιδιά, με το φασισμό, τη ίσια δικαιώματα χρησιμοποιώντας από βίντεο, performance, γλυπτική, ζωγραφική και μεικτές τεχνικές.

Αλήθεια πόσο συχνά εκπροσωπούνται οι γυναικείες μορφές στα δημόσια γλυπτά στην Ελλάδα και πώς θα αντιδρούσαμε στην μεταποίηση ενός χαρακτηριστικού γλυπτού στην δημόσια σφαίρα όπως πχ το άγαλμα της Αθηνάς στην Ακαδημία Αθηνών η ακόμα και ενός ιστορικού η θρησκευτικού προσώπου.