10 πράγματα που πρέπει να ξέρετε για το Νίνο Ρότα

Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης παρουσιάζει αύριο Παρασκευή, 23 Μαΐου 2025, στις 20.30 στην Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ ένα αφιέρωμα στη μουσική του σπουδαίου Ιταλού δημιουργού Νίνο Ρότα, με τρία υπέροχα έργα που αναδεικνύουν διαφορετικές πτυχές της πολύπλευρης συνθετικής ιδιοφυΐας του.

Ο Νίνο Ρότα είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους και αγαπημένους συνθέτες του 20ού αιώνα, γνωστός κυρίως για τη συμβολή του στη μουσική του κινηματογράφου.

Οι μελωδίες του είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά, από τις ταινίες του Φεντερίκο Φελίνι μέχρι τον «Νονό» του Φράνσις Φορντ Κόπολα.

Παρακάτω θα βρείτε δέκα πράγματα που αξίζει να γνωρίζετε για τον άνθρωπο και το έργο του.

1. Παιδί-θαύμα της μουσικής

Ο Νίνο Ρότα γεννήθηκε το 1911 στο Μιλάνο. Από πολύ μικρή ηλικία έδειξε εξαιρετική μουσική ευφυΐα. Έγραψε την πρώτη του όπερα σε ηλικία 11 ετών και σε ηλικία 13 ετών παρουσίασε μια ορατόρια σύνθεση στη Ρώμη. Η οικογένειά του, με μουσικές καταβολές, τον στήριξε ώστε να σπουδάσει σύνθεση, αρχικά στην Ιταλία και στη συνέχεια στην Αμερική.

2. Φεντερίκο Φελίνι

Η πιο εμβληματική συνεργασία της ζωής του ήταν αυτή με τον σκηνοθέτη Φεντερίκο Φελίνι. Ο Ρότα συνέθεσε μουσική για σχεδόν όλες τις ταινίες του – 18 στο σύνολο τους – μέχρι το 1979, από τη La Strada και το 8½ μέχρι το Amarcord και το La Dolce Vita. Οι δυο τους ανέπτυξαν μια σχεδόν τηλεπαθητική καλλιτεχνική σχέση. Ο Ρότα μπορούσε να “διαβάσει” τον κόσμο του Φελίνι με κλειστά μάτια και να τον αποδώσει μουσικά με μοναδική ευαισθησία: Να πως περιγράφει ο ίδιος ο Φελίνι την συνεργασία του με τον Ρότα: «Η μουσική για τις ταινίες μου συνήθως ξεκινάει ψιθυρίζοντας ένα ρυθμό σε ένα καφέ γεμάτο θορύβους και φίλους. Αν μου αρέσει αυτή η μελωδία ο Νίνο γίνεται μέρος αυτού του κόσμου. Τον προσκαλώ σε ένα επαγγελματικό ραντεβού. Κάθεται στο πιάνο και εγώ από πάνω του δίνω οδηγίες και ψιθυρίζω τον μικρό ρυθμό που σκέφτηκα. Ο Νϊνο έχει το ταλέντο να κάνει αμέσως αυτό το ρυθμό, τη μικρή μουσική φρασούλα μου μια ολόκληρη μελωδία». 

3. Η υπογραφή στον «Νονό»

Παρόλο που είναι κυρίως γνωστός για τις ιταλικές ταινίες, η μουσική του Ρότα για τον «Νονό» (1972) του Φράνσις Φορντ Κόπολα τον έκανε διάσημο και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Η μελαγχολική, σκοτεινή και ταυτόχρονα οικεία μελωδία του βασικού θέματος έμεινε στην ιστορία ως μια από τις πιο αναγνωρίσιμες κινηματογραφικές μουσικές. Παρ’ ότι προτάθηκε για Όσκαρ γρήγορα αποκαλύφθηκε ότι ο Ρότα είχε χρησιμοποιήσει σαν δάνειο του βασικού θέματος αποσπάσματα από μια παλιότερη δουλειά του, την Fortunella του Εντουάρντο ντε Φιλίπο (1957). Η ευκαιρία για το Όσκαρ χάθηκε αλλά ο Ρότα δεν πτοήθηκε. «Φράνσις μη στενοχωριέσαι. Θα το πάρω το Όσκαρ όταν θα σκηνοθετήσεις το Νονό 2» είπε ο Νίνο Ρότα στον Φράνσις Κόπολα. Και πράγματι δύο χρόνια αργότερα πήρε το αίμα του πίσω, κερδίζοντας το Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής για το «Νονό ΙΙ», γράφοντας από την αρχή νέο υλικό.

4. Πέρα από το σινεμά: όπερες, κοντσέρτα και εκκλησιαστική μουσική

Ο Νίνο Ρότα δεν ήταν μόνο κινηματογραφικός συνθέτης. Προερχόταν από οικογένεια μουσικών και με τεράστια λατρεία στο λυρικό θέατρο και την όπερα. Έγραψε δέκα όπερες, πολλά έργα μουσικής δωματίου, συμφωνίες, μπαλέτα και έργα εκκλησιαστικής μουσικής. Ήταν βαθύτατα μορφωμένος στη δυτική μουσική παράδοση και, αν και έγινε γνωστός μέσω του κινηματογράφου, ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως συνθέτη “κλασικής” μουσικής. 

5. Εργάστηκε για την Cinecittà

Έγραψε μουσική για 150 ταινίες. Κατά τη διάρκεια της χρυσής εποχής του ιταλικού κινηματογράφου, ο Ρότα υπήρξε κεντρική φιγούρα μουσικά, συνεργαζόμενος με κορυφαίους σκηνοθέτες όπως ο Λουκίνο Βισκόντι, ο Φραντσέσκο Ρόσι, ο Μάριο Μονιτσέλι, η Λίνα Βερτμίλερ,  και ο Φράνκο Ζεφιρέλι. Οι συνεργασίες του όμως ξεπερνάνε τα όρια του ιταλικού σινεμά. Το 1949 θα αποκτήσει την πρώτη του δυναμική προβολή πανευρωπαϊκά χάρη την μουσική που θα γράψει στο Glass Mountain του Βρετανού Χένρι Κας. Ακολουθούν συνεργασίες με σημαντικούς σκηνοθέτες της εποχής όπως Ρενέ Κλέμάν, Τερενς Γιάνγκ, Κινγκ Βίντορ, Γκαϊ Χάμιλτον, Σεργκεϊ Μπόνταρτσουκ, Γιαν Τροέλ. 

6. Ένας χαμηλών τόνων δημιουργός

Παρά τη φήμη και την παγκόσμια απήχηση της δουλειάς του, ο Νίνο Ρότα έζησε μια σχετικά λιτή και ήσυχη ζωή. Ήταν γνωστός για την ευγένεια και τη διακριτικότητά του και δεν αποζητούσε τα φώτα της δημοσιότητας. Δίδαξε επί πολλά χρόνια στην Απουλία, στο Ωδείο του Μπάρι, όπου επηρέασε και επανέφερε την αγάπη για την κλασική σύνθεση σε νέες γενιές μουσικών.

7. Συνέθετε με βάση τη φαντασία, όχι το ρεαλισμο

Ο Ρότα δεν έγραφε μουσική για να “περιγράψει” απλώς σκηνές. Αντίθετα, χρησιμοποιούσε το ένστικτο και τη φαντασία του για να δημιουργήσει ένα μουσικό υπόβαθρο που θα επεκτείνει τη συναισθηματική διάσταση της ταινίας. Γι’ αυτό και οι μελωδίες του — συχνά απλές αλλά ανεξίτηλες — μιλούσαν κατευθείαν στην καρδιά.

8. Η κληρονομιά του παραμένει ζωντανή

Ο Νίνο Ρότα πέθανε το 1979, αλλά η μουσική του παραμένει ζωντανή και επιδραστική. Οι συνθέσεις του συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται σε ταινίες, διαφημίσεις, και θεατρικές παραστάσεις. Πολλοί σύγχρονοι κινηματογραφικοί συνθέτες, από τον Νικόλα Πιοβάνι, τον Αλεξάντερ Ντεσπλά μέχρι τον Χανς Ζίμμερ, έχουν αναγνωρίσει την επιρροή του έργου του Ρότα στον τρόπο που προσεγγίζουν τη μουσική στο σινεμά.

9. Μια νέα έρευνα για ένα ντοκιμαντέρ

Ένα νέο ντοκιμαντερ βρίσκεται στα σκαριά και ετοιμάζεται με θέμα την ζωή και το έργο του Νίνο Ρότα. Σκηνοθέτης της ταινίας ο Ιταλός Βάλτερ Φασάνο, σκηνοθέτης, σεναριογράφος και μοντέρ, παλιός συνεργάτης του Λούκα Γκουαντανίνο. Η ταινία έχει σκοπό να αναδείξει άγνωστες πτυχές του Ιταλού συνθέτη αναζητώντας πολύτιμο υλικό και μαρτυρίες από το Μπάρι, πόλη στην οποία έζησε ο Ρότα μέχρι το τέλος της ζωής του καθώς υπήρξε δάσκαλος στο Ωδείο. 

10. Η συλλεκτική αξία των έργων του

Ορισμένα σάουντρακ του Νίνο Ρότα θεωρούνται σπάνια, κυρίως εκείνα που δεν κυκλοφόρησαν επίσημα σε δίσκους την εποχή της πρώτης προβολής των ταινιών ή εκδόθηκαν σε περιορισμένα αντίτυπα. Στην αγορά των soundtrack της Ιαπωνίας αποτελεί μέχρι σήμερα ένα μοναδικό σημείο αναφοράς του είδους. Αν και πολλά από τα γνωστά του έργα – όπως η μουσική για τον Νονό Ι και ΙΙ ή τις ταινίες του Φελίνι – έχουν επανεκδοθεί αρκετές φορές, υπάρχουν λιγότερο δημοφιλή σάουντρακ (ιδιαίτερα από ιταλικές ή μικρότερες παραγωγές της δεκαετίας του ’40 και του ’50) που είναι δυσεύρετα και ιδιαίτερα περιζήτητα από συλλέκτες. Το ίδιο και κάποια συμφωνικά του έργα που έρχονται πλέον στο φως και ηχογραφούνται από νέους μουσικούς, που επανεκτιμούν το έργο του Ιταλού μουσικού.

Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης: Αφιέρωμα στον Nino Rota στην Αίθουσα Τελετών Α.Π.Θ.

Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ) παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στη μουσική του σπουδαίου Ιταλού δημιουργού Nino Rota (Νίνο Ρότα), με τρία υπέροχα έργα που αναδεικνύουν διαφορετικές πτυχές της πολύπλευρης συνθετικής ιδιοφυΐας του. Μαζί με την Κ.Ο.Θ. ο Σισιλιάνος τρομπονίστας Massimo La Rosa, ένας από τους σημαντικότερους σολίστες χάλκινων πνευστών της Ιταλίας και ο διάσημος Βούλγαρος μαέστρος Dian Tchobanov, Γενικός Μουσικός Διευθυντής της Κρατικής Όπερας της Φιλιππούπολης.

Ο Νίνο Ρότα είναι αναμφισβήτητα ένας από τους διασημότερους Ιταλούς συνθέτες όλων των εποχών, που ο κόσμος όλος έμαθε και αγάπησε κυρίως μέσα από τη μουσική που έγραψε για τον κινηματογράφο, με τις μελωδίες του να επενδύουν περισσότερες από 170 ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, όμως το ρεπερτόριό του ήταν ευρύτατο και στα υπόλοιπα είδη, αφού έγραψε μουσική για το θέατρο, όπερες, μπαλέτα, συμφωνίες, κοντσέρτα και μουσική δωματίου.

Το πρόγραμμα ξεκινά με τη διάσημη ορχηστρική σουίτα από την αριστουργηματική τριλογία ‘Ο Νονός’, που χάρισε και το Όσκαρ στο συνθέτη για τη δεύτερη ταινία της σειράς. Ακολουθεί το συγκλονιστικό κοντσέρτο για τρομπόνι, που ερμηνεύει ένας μοναδικός βιρτουόζος του οργάνου αυτού, ο Massimo La Rosa και ολοκληρώνεται με τη μουσική από το μπαλέτο ‘La Strada’. Ο Ρότα είχε μία σταθερή συνεργασία με τον σκηνοθέτη Φεντερίκο Φελίνι για δύο δεκαετίες σχεδόν. Έτσι είχε γράψει και τη μουσική της ομώνυμης ταινίας, που ήταν τόσο επιτυχημένη, ώστε να ζητήσει αργότερα η Σκάλα του Μιλάνου μία εκδοχή της για μπαλέτο.

Συντελεστές συναυλίας

• Τρομπόνι: Massimo La Rosa
• Διεύθυνση Ορχήστρας: Dian Tchobanov
• Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης

Πρόγραμμα

• Νίνο Ρότα (1911-1979): Ο Nονός, ορχηστρική σουίτα
• Νίνο Ρότα (1911-1979): Κονσέρτο για τρομπόνι σε ντο (Α’ εκτέλεση Κ.Ο.Θ.)
• Νίνο Ρότα (1911-1979): Συμφωνική Σουίτα από το μπαλέτο ‘La Strada’

Παραγωγή Κ.Ο.Θ. στο πλαίσιο του προγράμματος «Θεσσαλονίκη-Σόφια: Βαλκανική Γέφυρα Πολιτισμού» με τη χρηματοδότηση των Υπουργείων Πολιτισμού της Ελλάδας και της Βουλγαρίας