Αφιέρωμα: Τα ραπ συγκροτήματα της γενιάς μου

“Αν κάτι πάει στραβά χαμογελάμε στραβά”, “Χάρηκα που ήσουν μαζί μου, καληνύχτα”, “σ’αγαπώ μέχρι τον ήλιο κι άλλο λίγο”, “τις νύχτες χάνονται στις σκιές μεσα στην Αθήνα αγρίμια”, “Με τις ρίμες μου στην τσάντα, ξανασκάω στην Ελλάδα”, “Δεν έγινα ποτέ ο λόγος που κρυώνεις”, “Χίλια προβλήματα παίζουν μάγκα τριγύρω, Κι εσυ δεν πιάνεις τα μηνύματα που δίνω”. Οι στίχοι της ραπ καρφωνόντουσαν σαν πρόκες στις ψυχές της νιότης μας.

Ραπ συγκροτήματα που είχαν μέλη, τους πιο σπουδαίους ράπερς της Ελλάδας, που έγραψαν ιστορία στην ελληνική σκηνή, που ο καθένας τους ακολούθησε τον δικό του δρόμο, όμως η γενιά μου τους απόλαυσε όλους μαζί live στην σκηνή.

Γράφωντας την αστικοκοινωνική αντι-ποίηση της εποχής, κρατώντας χαμηλό το προφίλ, αράζωντας τα βράδια σε γειτονιές, οσμίζωντας απ’ άκρη σ ‘ακρη την πόλη στην οποία μεγάλωσαν και μετρώντας εκατομμύρια views στο spotify και στο YouTube, αποκτώντας φανατικό κοινό, σε live που έγραψαν ιστορία, δημιούργησαν τα profile εκείνων που εξέφραζαν όλα όσα νοιώθαμε και νοιώθουμε.

Η δεκαετία της κρίσης αποτυπώνεται στα τραγούδια τους, γραμμένα από τις ζωές μιας στρατιάς ανθρώπων που έπαψε να ονειρεύεται, που φτωχοποιήθηκε και παροπλίστηκε, που βαδίζει μέχρι σήμερα στο άγνωστο, ψάχνοντας να βρει και να εδραιώσει τη θέση της στον κόσμο, παλεύοντας με τοίχους σε κάθε κοινωνικό επίπεδο. Που ερωτεύεται, μεταναστεύει, μένει άνεργη και άπραγη, πληγώνεται, οργίζεται και εντέλει διαγράφει την Ελλάδα. Στίχοι που καρφώνονται σαν πρόκες, σκάνε σαν κρότου λάμψης και εδραιώνονται στις ψυχές των γενιών που μεγάλωσαν ακούγοντας ραπ, γιατί εκείνη ήταν η μόνη που μπορούσε να πει όσα σκεφτόταν με ωμότητα.

O δημοσιογράφος Aλέξανδρος Σαλαμές περιγράφει την ελληνική hip hop σκηνή από το 2000 έως 2013 λοιπόν.

“Πριν ξεκινήσει το downloading αναμνήσεων από εκείνη την περίοδο, και παρόλο που γουστάρω πολύ που γράφω αυτό το κείμενο, να το βγάλω από μέσα μου και να πω, ότι ο ημερολογιακός διαχωρισμός μουσικών ειδών και κινημάτων, κατά τη γνώμη μου,  φθηναίνει το ίδιο το είδος και το κίνημα. 

Η μουσική, ο δημιουργός της και ο ακροατής δεν είναι γιαούρτι, που τελειώνει και πρέπει να πεταχτεί.

Η μουσική είναι ιερή αδιαίρετη συνέχεια μέσα στο χρόνο και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Οτιδήποτε άλλο απλά εξυπηρετεί, δημοσιογραφικούς υπότιτλους και Spotify lists. 

Το συναίσθημα που θα σου ξυπνήσει ένα τραγούδι δεν καταλαβαίνει, ούτε από ημερομηνίες κυκλοφορίας, ούτε από πόσα χρόνια μετράς σε αυτό τον πλανήτη και φυσικά δεν έχει να κάνει με κινηματικές μόδες. Η μουσική όπως κάθε είδος τέχνης είναι εδώ για να σου κάνει καλύτερη τη ζωή, όποτε το χρειαστείς.

Δείξε Σεβασμό στις Μέρες Παράξενες Θαυμάσιες Μέρες

Το 2000 για όσους θυμούνται ήταν μία χρονιά περίεργη, έπειτα από τεράστια αναμονή και συνωμοσιολογία για τη νέα χιλιετία, ο κούφιος θόρυβος, που έκανε η 1η Γενάρη του 2000, όπου πέρα από μερικά πυροτεχνήματα παραπάνω,  η ζωή συνεχίστηκε κανονικά, έκανε τον πλανήτη να νιώσει λίγο πιο άβολα ως προς το πως θα εκφραστεί η ανάγκη του για αλλαγή.

Παρόλα αυτά, αυτό το περίεργο και αμήχανο κλίμα, λειτούργησε άκρως δημιουργικά για την παλιά φουρνιά της ελληνικά ραπ,  όπου έχοντας βρει τα δημιουργικά της πατήματα, έδειξε τα δόντια της, αλλά και την πολεμική της διάθεση. 

Οι Active Member, έχουν κυκλοφορήσει μόλις τον δίσκο «Μέρες Παράξενες Θαυμάσιες Μέρες», με τον BD Foxmoor και τον Xray, αδιαπραγμάτευτους ηγέτες της Low Bap φάσης, να αποδεικνύονται ασταμάτητοι καλλιτεχνικά, να λαμβάνουν μία τεράστια αποδοχή από το κοινό και να έχουν διαχωρίσει με σκληρό τρόπο τη θέση τους από οποιοδήποτε άλλο εκπρόσωπο του είδους.

Το DMC του 2000 που πραγματοποιήθηκε στο προαύλιο της ΔΕΘ, λίγο έλειψε να μην τελειώσει ποτέ, με την εμφάνιση του Τάκη Τσαν, να ανάβει τα αίματα στους Θεσσαλονικιούς Lowbapers, οι οποίοι έκαναν την εμφάνιση τους έτοιμοι να τινάξουν στον αέρα την διοργάνωση, με τον Κουρμένταλα και τους Razastarr να λειτουργούν πυροσβεστικά.

Το ίδιο καλοκαίρι, η εμφάνιση των Active Member, στο φεστιβάλ του Άρδα, κατέληξε σε πετροπόλεμο με το  αντίπαλο crew, τον BD Foxmoor, να φωνάζει «κατεβαίνω να σε βρω» και τον Xray να παίρνει ξηλώνει δύο μικρόφωνα και να χώνεται, στο πλήθος, για να καταλήξει στα επείγοντα με ανοιγμένο κεφάλι.

Αλλά και οι Terror X Crew εκείνη τη χρονιά και ενώ έχουν ήδη υπάρξει ως αντίπαλο δέος, έρχονται με τη «Γεύση του Μένους» τον απόλυτο ραπ δίσκο και πηγή έμπνευσης, για όσους δεν άντεχαν την εσωτερικευμένη θλίψη της Low Bap.

Ευτράπελα και εκεί φυσικά.

 Η παρουσίαση της «Γεύσης του Μένους» εκείνη τη χρονιά στο Μύλο, είχε μη διαχειρίσιμο κόσμο από τη διοργάνωση, fans που τις έπαιζαν την ώρα της συναυλίας στη πρώτη σειρά και έναν Ευθύμη, να προσπαθεί να το παίξει ειρηνοποιός και να καταλήγει, να στέλνει το ασύρματο μικρόφωνο στα μούτρα κάποιου από το κοινό και να κατεβαίνει από την σκηνή να τον πλακώσει. 

Η ανακοίνωση στο τέλος της συναυλίας από τα μικρόφωνα για όποιον ζούλαρε το μικρόφωνο να το επιστρέψει, φυσικά δεν έπιασαν τόπο.

Σε ένα παράλληλο σύμπαν των δύο originators, όλη η πιτσιρικαρία παραμιλάει, ότι στην «Αθήνα δεν έχει φίλους μόνο γνωστούς», όπως ο Τάκη Τσαν ή ετοιμάζεται μπροστά στον καθρέφτη με τα «θέματα» στην τσέπη έτοιμος για το club, τραγουδώντας δυνατά τις «Βρώμικες Πίστες»  του Μηδενιστή. Όλα αυτά ενώ τα Ημισκούμπρια βγάζουν τη μία χρυσή επιτυχία μετά την άλλη, κάνουν τη μία τηλεοπτική εμφάνιση μετά την άλλη, και οι FFC, υποχρεώνουν όλο το κοινό να υποκλιθεί στο όνομα «Ρυθμοδαμαστής».

Και ακόμα δεν είχε έρθει το YouTube

Ξεχωριστή μνεία ειδικά μέχρι το 2005 που έκανε την εμφάνιση του το YouTube, πρέπει να γίνει στο hiphop.gr.

Γιατί τις δισκογραφημένες δουλειές,  τις μαθαίναμε όσο να ναι, από τα ράφια των δισκάδικων και τα μουσικά περιοδικά. Συγκροτήματα «φωτιά» όμως, όπως τα Βόρεια Αστέρια του Λεξ, του Μικρού Κλεφτη, του Τζαμάλ, του Ζηνωνα και του Mondi, τους Βήτα Πεις, τους FlowJob του Anser και δεκάδες άλλα αλάνια, που δεν ήξεραν τον τρόπο ή δεν ήθελαν να ενταχθούν στην οργανωμένη Μουσική Βιομηχανία μπορεί και να αργούσαμε πολύ να τους μάθουμε, αν δεν υπήρχε το .gr όπως το λέγαμε τότε.

To hiphop.gr ήταν το όραμα του Fenix και του Frozen, δύο computer nerds της εποχής με τεράστια αγάπη σε αυτή τη μουσική και τη γνώση αλλά και την αίσθηση της έλλειψης που υπάρχει στην επικοινωνία του όχι και τόσο περιορισμένου ραπ κοινού της εποχής.

Στο hiphop.gr, όλοι όσοι ξέρουμε στοιχειώδη ελληνικά έχουμε αρθρογραφήσει, ενώ το forum της ελληνικής σκηνής, ανέβαζε και κατέβαζε κυβερνήσεις με τους ίδιους τους hip hop αστέρες της εποχής να ξεμαλιάζονται με ανώνυμους fans.

«Ευκαριστούμε Ελλάντα, ευκαριστούμε Ατήνα»

Σωτήριο έτος 2004. Ολυμπιακοί αγώνες, Γιάννα Αγγελοπούλου Δασκαλάκη, Euro, προετοιμασία της Παπαρίζου για να το σηκώσει στην Eurovision της επόμενης χρονιάς και δέκα εκατομμύρια Έλληνες που νόμιζαν ότι ζουν σε κάποιο προάστιο της Ελβετίας.

Φυσικά και ήταν λοιπόν οι κατάλληλες συνθήκες, για να κάνει την εμφάνιση της και το εμπορικό hip hop. Το 2004, κυκλοφορεί το La Sagrada Familia των Goin Through, o τετραπέρατος Νίκος Βουρλιώτης συστήνει το Family και ξεκινά ένα γαιτανάκι σαλονάτων Mcs που γεμίζουν κλαμπάκια και πίστες νυχτερινών μαγαζιών. 

Σε μία νύχτα legendary groups, όπως οι ΝΕΒΜΑ αλλά και MCs με διαδρομή όπως ο Ταραξίας των Άλφα Γάμα και ο Ominus, ασπάζονται τη νέα τάση. Κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει, ότι χάλασαν τη ποιότητα της δουλειά τους. Το «Από αυτούς που λατρεύεις να μισείς» των ΝΕΒΜΑ ή η «Διαταραχή» του Ταραξία είναι ομολογουμένως δισκάρες, όπως και κάθε single, feat και δίσκος που έβγαλαν οι Professional Sinnerz, ως μέλος της «Ιερής Οικογένειας».

«Γιατί δεν πρόλαβες να ζήσεις, ούτε καν να τους μισήσεις». A.X.

Έξι Δεκέμβρη του 2008 είμαι στη συναυλία του Αρτέμη και του Ευθύμη. Στα Nokia 3310 μας έρχονται απανωτά sms, για τη δολοφονία ενός πιτσιρικά στα Εξάρχεια. Η συναυλία τελειώνει μέσα σε τόση αμηχανία που την έκοβες με μαχαίρι.

 Το ίδιο βράδυ, ο Αρτέμης και ο Ευθυμης τις «μαζεύουν», στον Τρυποκάρυδο, έπειτα από διαπληκτισμό, λόγω της ιδεολογικής στροφής και των ελληνοκεντρικών αναφορών της περιόδου.

Η αντίστροφη μέτρηση της σύρραξης μίας γενιάς που βράζει σε όλη την Ελλάδα, με ότι τους σκοτώνει, τους φυλακίζει για ένα ζευγάρι πράσινα σταράκια και τους στέλνει με το ζόρι στον στρατό για να φυλάνε σκοπιά κάπου στον Έβρο για 10 ευρώ το μήνα έχει ξεκινήσει, 

Ο Λόφος του Στρέφη γίνεται επίκεντρο πολιτισμού και κινητοποιήσεων, με συναυλίες workshops και κινηματική ενημέρωση κινηματική ενημέρωση.

 Οι Ψυχοδράμα του Άγνωστου Χειμώνα, του Ταυτισμένου Λάθους, του ΔΠΘ, του Αλλοπρόσαλου, του Ασύμφορου Όρου, του Άυλου και του  B Digital, τα Μάτια των Πνιγμένων, οι, οι Rationalistas, οι Κύκνειο Άσμα, ο Ήρωας, ο Literal X και δεκάδες άλλοι καλλιτέχνες είναι τέκνα της οργής της εποχής.

Την ίδια στιγμή μακριά από τα αστικά κέντρα, ο αναβρασμός αυτός γεννά συγκροτήματα, παραγωγούς και MCs όπως οι ΑΠΕΧΕΙΣ του Λόγου Απειλή, στην Κοζάνη, o Detro, ο Κριτής στην Αλεξανδρούπολη, οι κρητικοί «Βρώμικος Νότος» εκπροσώπησαν επάξια κάθε γωνιά της Ελλάδας.

H σκηνή της Θεσσαλονίκης

Η εποχή και η σκηνή ανήκει σίγουρα στην Zoltan Tribe, στο Battle of The Year και στα Βόρεια Αστέρια. 

Ο Αλέξανδρος, η Πόπη και ο Μίκυ υπό τις προσταγές του περίεργου εξωγήινου που άκουγε στο όνομα “Zoltan”, έδωσαν πνοή σε μία ολόκληρη πόλη.

Διοργανώσεις όπως το Thessaloniki Hip Hop Festival, βραδιές όπως η “99% hip hop”, κάθε Δευτέρα στη «Στοά», δισκογραφικές κυκλοφορίες ιστορικών releases όπως, το “I am Hip Hop” του Freestyle των Arsonists, ο «Ακρωτηριασμένος Αχιλλέας» του Ραψωδού Φιλόλογου ή του πρώτου solo δίσκου του Ευθύμη άφησαν τη δική τους ιστορία.

Έχουμε 2010 και κυκλοφορεί ο πρώτος δίσκος από τα Βόρεια Αστέρια, με οργανωμένη διανομή σε δισκοπωλεία.  Με τα παιδιά ήδη γνωρίζομαι κάποια χρόνια, αλλά δεν έχω αντιληφθεί την τεράστια δυναμική τους. 

Την συνειδητοποιώ, όταν σε κάποιο ταξίδι μου στην Αθήνα, ο υπεύθυνος του μεγαλύτερου δικτύου διαμονής δίσκων, μου λέει ότι κάτι τύποι από την πόλη μου, έχουν τον πρώτο πωλήσεις δίσκο εκείνης της σεζόν, πάνω και από λαϊκούς και από ξένους pop stars.

Λίγες μέρες μετά τους παίρνω συνέντευξη για τον πάλαι ποτέ ένδοξο Αγγελιοφόρο. 

Είναι μία από  τις συνεντεύξεις, όπως η πρώτη κοινή συνέντευξη, που μου παραχώρησαν και οι πέντε Ζωντανοί Νεκροί, όπου δεν συνειδητοποιούσα, την ιστορικότητα τους την στιγμή που την έκανα.

Για το τέλος αφήνω τον , το όραμα και το επιχειρηματικό του δαιμόνιο και την τεράστια δουλειά που έριξε για να μπει στα σαλόνια, επιβάλλοντας το ως αγωνιστική μορφή τέχνης το Break Dance. Άξιος αναφοράς και αυτός.

Οι απώλειες.

Το ελληνικό hip hop αν και πρόσφατο είδος είναι αυτό με τις περισσότερες απώλειες ανά είδος. Killah P, ΔΠΘ, Mad Clip, Literal X, Mo Skillz, Οδυσσέας, Βδέλυγμα και Ντέμης από Deadlock,  παρά τα λίγα χρόνια που έκατσαν ανάμεσα μας άφησαν σπουδαία παρακαταθήκη.

Κάποιοι από αυτούς πάλεψαν με δαίμονες, όπως η κατάθλιψη, ή τα ναρκωτικά άλλοι βρέθηκαν μπροστά στην κακιά στιγμή, κάποιοι δολοφονήθηκαν με τρόπο γαμημένα βάναυσο και κάποιοι δεν κατάφεραν να νικήσουν την αρρώστια της γενιάς μας.

Όλοι είναι εδώ όμως και όλοι παρόντες για τους ακροατές, για αυτούς που τους αγαπούν και για όσους θα τους γνωρίσουν στο μέλλον.

Trivia της εποχής:

• H πρώτη γυναίκα που ράπαρε ήταν η Sadahzinia.
• Οι πρώτοι έγχρωμοι που ράπαραν ήταν τα αδέλφια Αφολάνιο. Ο Dash των «Παρεμβολών» και ο Yinka των «Παράγοντων». 
• Τον Dash τον γνωρίζουμε πλέον ως ηθοποιό και τον Yinka από συνεργασίες όπως με Φίλιππο Πλιάτσικα και Imam Baildi.
• O πρώτος Αλβανός ράπερ ήταν o Argie από τα 10 λεπτά κύρηγμα.
• O πατέρας του Rack ήταν επίσης πασίγνωστος ράπερ και τατουατζής και με το όνομα, Λεκτικός Επεξεργαστης.
• Στο crew του Λεκτικού, ήταν ο μετέπειτα “Dragon”, Χάρης Βαφιάς.
• Στο ταουατζίδικο του Λεκτικού, δούλευε και ο Τάκη Τσαν, με άδοξο τέλος για την συνεργασία τους.

Εξτρα credits:

Zoltan, αδέλφια Αφολάνιο, νεκροί, Τόλης Αριστίδου. Ladose.”

“Είναι γεγονός ότι το ραπ τα τελευταία χρόνια κερδίζει συνεχώς περισσότερο κόσμο, ωστόσο κάποτε στις συναυλίες, στα «live» όπως τα ονομάζουμε, ήμασταν εμείς και… εμείς. Τώρα για έναν ραπ καλλιτέχνη μπορεί να γεμίσει ολόκληρο στάδιο, ενώ κάποτε μαζευόμασταν σε μικρά μαγαζάκια, όπου με το ζόρι χωρούσαν 300 άτομα. Αν γέμιζαν δε, λέγαμε «πω, πω, ήρθε κόσμος τελικά». Μιλώντας για το «τότε», για τα χρόνια της δεκαετίας του 2000, αλλά και μέχρι τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, ο καθένας μπορεί να διακρίνει διαφορές. Καταρχάς πολλά συγκροτήματα πλέον υφίστανται. Βόρεια Αστέρα (Βορ.Ας), οι FFC, οι Flowjob, FullFace, Ψυχόδραμα, RNS, Αρτέμης Ευθύμης (Α.Ε.), Ζωντανοί Νεκροί, οι Active Member, οι Άγνωστοι Γνωστοί κ.α. Φυσικά μερικά σχήματα συνεχίζουν ακόμα, όπως οι Στίχοιμα.

Η φάση της ραπ σκηνής τότε ήταν αρκετά διαφορετική. Ο στίχος ήταν διαφορετικός. Στη σημερινή εποχή ο κοινωνικοπολιτικός στίχος επικρατεί, ενώ τότε ήταν μια διαρκής «μάχη» μεταξύ του battle και του κοινωνικοπολιτικού. Κάθε live είχε τον δικό του ξεχωριστό χαρακτήρα. Προσωπικά θυμάμαι να πηγαίνω τουλάχιστον μια ώρα πριν την έναρξη της συναυλίας, καθώς ήθελα να καθίσω όσο γινόταν πιο κοντά στη σκηνή. Ο παλμός σίγουρα ήταν πιο έντονος, πιο «γνήσιος. Τα συγκροτήματα δεν ήταν τόσο γνωστά ή αν ήταν γνωστά, σπάνια θα έβρισκες ανθρώπους που γνώριζαν πάνω από ένα ή δύο κομμάτια.

Όσοι πηγαίναμε στις συναυλίες ήμασταν οι πιο πιστοί οπαδοί. Τότε έπρεπε να κανονίσεις με την παρέα σου ότι θα πάτε στο live. Τώρα και μόνος σου να πας, όλο και κάποιον γνωστό μπορεί να πετύχεις. Κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί πριν μια δεκαετία ότι το ραπ θα καταφέρει να γεμίσει στάδια. Ως Θεσσαλονικείς σίγουρα τα Βόρεια Αστέρια ήταν το αγαπημένο μας συγκρότημα. Τραγούδια όπως το «Ό,τι έχουμε είμαστε εμείς», «Απόψε βγαίνουμε», «Καλύτερες μέρες», «Επιδρομή», «Πεντάδα», «Θερμή Θεσσαλονίκη», ακούγονται ακόμα και σήμερα, αλλά τότε ήταν η καθημερινότητά μας στις playlist των Walkman και των mp3. Επίσης, ποιος λάτρης της ραπ δεν σιγοτραγουδούσε τον στίχο «Είμαι ο τυπάς, που δεν πας, που δεν ποδοπατάς»;

Κάθε φορά που οι Βορ.Ας ανακοίνωναν συναυλία επικρατούσε πανικός στα σχολεία της πόλης. Τότε μάλιστα τα σόσιαλ μίντια δεν ήταν τόσο διαδεδομένα, οπότε η ανακοίνωση γινόταν με αφίσες σε τοίχους σε κάθε γειτονιά. Ακούγαμε Βόρεια Αστέρια και το ζούσαμε σε φάση «αλητεία». Στον όρο «αλητεία» δεν θα μπορούσαν να μην υπάρχουν οι ΖΝ, οι ΑΓ, οι RNS, οι Flowjob.

Στίχοι βγαλμένοι από τους δρόμους, από τα «στενά». Το ελληνικό battle ραπ στα πρώτα του βήματα, με τραγούδια που άφησαν εποχή, όπως ο «Αλαντίν», «Άστο να γνωστοποιηθεί» κτλ. Στις δύο αυτές κατηγορίες ήταν έντονα τα στοιχεία του breakdance και του graffiti, που τη δεκαετία του 2000 ήταν αγαπημένα χόμπι πολλών νέων και εφήβων. Οι Ψυχόδραμα έδωσαν έναν άλλον τόνο στις ζωές μας, βγάζοντας συναίσθημα. Τους ακούγαμε τότε φέρνοντας στο μυαλό μας τους «έρωτες», τις σχέσεις μας. Κάθε τραγούδι τους ήταν ποίηση. Σε αυτή την κατηγορία μπορούν να ενταχθούν οι FullFace, αλλά και οι FFC (αν και κυρίως είχαν κοινωνικοπολιτικό στίχο). Το κοινωνικοπολιτικό ραπ ήρθε στην Ελλάδα από τους FFC, που μαζί με τους TXC (αργότερα ΑΕ) και Active Member κατόρθωσαν να γράψουν ιστορία στον χώρο της μουσικής.

Οι στίχοι τους μιλούσαν για την κατάσταση στη χώρα εκείνη την εποχή, ωστόσο παραμένουν επίκαιροι και σήμερα. Σε αυτά τα τρία συγκροτήματα υπήρχε μια διαφορά σε σχέση με τα προηγούμενα. Στις συναυλίες τους μπορούσες να δεις ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, άνω των 35 ετών. Ήταν ωραίες και εκείνες οι εποχές. Ήταν πιο «γνήσια» η φάση. Στριμωξίδι σε κλειστούς χώρους. Ο καπνός από τα τσιγάρα έκανε αποπνικτική την ατμόσφαιρα, αλλά εκείνη την ώρα δεν μας ένοιαζε και ας ήμασταν παιδιά γυμνασίου ή λυκείου. Τραγουδούσαμε τους στίχους με όλη μας τη φωνή και γυρνούσαμε σπίτι με βραχνιασμένοι, περιμένοντας το επόμενο live. Τώρα το ραπ έχει περισσότερους οπαδούς, μεγαλύτερη ποικιλία ηλικιών. Κάθε εποχή έχει τα δικά της καλά.”, λέει ο δημοσιογράφος Γιώργος Φακής που παρακολουθεί την εξέλιξη της ραπ μέχρι σήμερα. 

Πάμε να θυμηθούμε τα ραπ συγκροτήματα που μας μεγάλωσαν.

Βόρεια Αστέρια (Βορ. Ας)

Τα Βόρεια Αστέρια, γνωστοί και ως Βορ.Ας, ήταν Ελληνικό hip-hop συγκρότημα από τη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε το 1999 και αποτελούνταν από τους Μικρό Κλέφτη, Λεξ, Τζαμάλ, Ζήνων και Mondi. Στην αρχική δομή του συγκροτήματος συμμετείχε ο 3D, ο Des και ο Aldo. H στιχουργική τους δείχνει να είναι επηρεασμένη από τη ζωή και την καθημερινότητά τους. Η πόλη τους, η Θεσσαλονίκη, αναφέρονταν επανειλημμένα σε κομμάτια όπως το Θερμή Θεσσαλονίκη και το 24/7.

Ξεκίνησαν ως graffiti crew στη Θεσσαλονίκη το 1997, αλλά η φιλία των παιδικών χρόνων και η από κοινού αγάπη για τη μουσική οδήγησε στη σύνθεση του συγκροτήματος το 1999. Η δημιουργία οφείλεται στην ένωση τριών ραπ σχημάτων, των Άλυτων Γρίφων (3D, Μικρός Κλέφτης), των Χάσμα (Λεξ, Τζαμάλ, Mondi) και Παρείσακτων (Ζήνων, Des), τα οποία ήταν γκρουπ τα οποία δούλευαν τα μέλη στο παρελθόν. Οι Χάσμα και η Παρείσακτοι εν συνεχεία έπαψαν να υφίσταται, με σκοπό την πλήρη αφοσίωση των μελών στο Βορ.Ας.

Από το 1999, τα Βόρεια Αστέρια παρήγαν και έγραφαν μονοί τους τη μουσική τους. Την παραγωγή των κομματιών είχε αναλάβει ο Mondi με τον Μικρό Κλέφτη, ενώ συχνά συμμετείχαν ο Dof και ο Aldo. Τη μίξη συνήθως αναλάμβανε ο Squeezy Anks.

Το 2003 κυκλοφόρησαν ανεξάρτητα οι πέντε πρώτοι δίσκοι τους, ως αποτέλεσμα των προηγούμενων χρόνων προετοιμασίας. Μέσα στο 2003, αυτές οι δουλειές μοιραστήκαν δωρεάν μέσα από τις συναυλίες στις οποίες έλαβαν μέρος. Την επόμενη χρονιά κυκλοφορεί ο επόμενος δίσκος τους, το Χαλαρότερα, το οποίο μοιράζεται από χέρι σε χέρι στις συναυλίες τους και αργότερα στο διαδίκτυο. Μέσα στα επόμενα χρόνια, κυκλοφορούν σόλο δουλειές αλλά και πρότζεκτς με τα μέλη του σχήματος. Σημαντικό γεγονός αποτελεί η αποχώρηση του 3D (Άκη), τον Αύγουστο του 2008, ύστερα από ρίξη με τον Μικρό Κλέφτη για προσωπικούς λόγους, το οποίο οδήγησε στην διάλυση των Άλυτων Γρίφων και στην τελική αλλαγή της σύστασης των μελών των Βορείων Αστεριών.

Μέχρι και την αλλαγή της δεκαετίας, τα Βόρεια Αστέρια είχαν απορρίψει τις προτάσεις των δισκογραφικών εταιριών, παραμένοντας underground από το ξεκίνημα της καριέρας τους.

Ωστόσο, μέσα στο 2010, αποφάσισαν να συνεργαστούν με μια ανεξάρτητη ραπ δισκογραφική εταιρία, την Ηχοκρατορία. Πολλοί κατέκριναν αυτήν την απόφαση, λέγοντας πως “ξεπουλήθηκαν”. Όμως ο Λεξ απάντησε σε αυτές τις κριτικές λέγοντας χαρακτηριστικά: “Δεν γίνεσαι εμπορικός άμα το CD σου μπεις στο ράφι, παρά μόνο αν αλλάξεις το υλικό σου, για να μπει στο ράφι”. Παρόλαυτα, τα Βορ.Ας, σχεδόν αλώβητοι από όλα αυτά συνέχισαν τις ηχογραφήσεις, πλέον υπό την καθοδήγηση του Ηχοκράτορα. Αρχικά κυκλοφορεί ο δίσκος “Τα Αυθεντικά Της Πόλης” το καλοκαίρι του ίδιου ετους, ενώ στις 23 Δεκέμβριου του 2010, κυκλοφορεί και ο τελευταίος επίσημος δίσκο τους, το “5 Αστέρων”. Μέσα στο επόμενο έτος, κυκλοφορούν τρία βίντεοκλιπ από τραγούδια του άλμπουμ, το “Καλύτερες Μέρες”, το “Ό,τι Έχουμε Είμαστε Εμείς” και το “Επιδρομή”, ενώ το 2011, πραγματοποιήθηκε και μεγάλη περιοδεία με σκοπό να προωθήσουν τον δίσκο. Στην σήμερον ημέρα το γκρουπ παραμένει αδρανές, χωρίς να έχει διαλυθεί, ενώ και τα πέντε μέλη, παραμένουν φίλοι και συνεχίζουν ακάθεκτοι να δημιουργούν μουσική, ο καθένας με το δικό του χαρακτηριστικό στυλ.

Bong Da City (BDC)

Oι Bong Da City (γνωστός και ως BDC) ήταν ένα Hardcore Hip-Hop crew/supergroup με ραπ μουσική από την Ελλάδα (Αθήνα & Θεσσαλονίκη) και δημιουργήθηκε το 2007. Τα μέλη του συγκροτήματος αποτελούνταν από τους Mani, Tsaki, INKA, Styl Mo, Κako (Kakoithis), Mastigo, Jessy Blue. , Rio Epsilon Pi, Adoxos and Relic (Relik Berkowitz).Έχουν κυκλοφορήσει τέσσερις δίσκους: Gothamtape (2007), Arkham Asylum (2009), Κακοποιοί Κ’ Εγκληματίες (2010) και Purple ‘n Blue (2011).

Το συγκρότημα ανακοίνωσε τη διάλυσή της στις 7 Ιουνίου 2013, κάτι που παραδόξως, ο αρχηγός του γκρουπ. Μάνη, διέψευσε στο Facebook. Το 2015, τα μέλη Mani και Rio αποφάσισαν να επανενώσουν το παλαιότερο γκρουπ τους, τους Fovies, και να το μετονομάσουν σε Fi Vita Sigma. Με αυτό το όνομα έχουν κυκλοφορήσει δύο, το Τόσο κοντά στο τέλος και το Κόσμος.

Ψυχόδραμα 07

Η φάση τους ξεκίνησε στη Ρόδο. Τότε, ήταν μία παρέα που αριθμούσε στα 10+ άτομα. Κάνανε graffity σαν crew, εν ονόματι bfs/237 crew. Εκείνη λοιπόν ακριβώς την εποχή, τέσσερα άτομα από εκείνη την παρέα, ο wzi1(που ήταν και ο 1οs writer των 237),ο Δ.Π.Θ ,ο Αλλοπρόσαλλος, και ο dj dead(R.I.P.),νιώσανε την ανάγκη να εκφραστούνε άμεσα κι εκείνοι μέσα από το rap. Έτσι ξεκινήσανε να γράφουνε τις πρώτες ρίμες, ο ΔΠΘ με τον Αλλοπρόσαλλο και στο θέμα ήχος, production, scratching. Eν ολίγης ξεκινήσαnε στα τυφλά με μόνο κίνητρο τις επιρροές τους από την ξένη σκηνή και φυσικά με τη φαντασία τους. Κάπως έτσι ξεκινήσανε και όχι με το όνομα Ψυχόδραμα, βασικά ήταμ απλώς οι 237.

Όπως έχει πει ο ΔΠΘ στο undergroundstreetsspirits.blogspot.com το 2009: “Ένα μάτσο πιτσιρίκια που βγαίναμε για βάψιμο οπότε υπήρχε χρόνος και χρήμα, και κάποιοι από το crew απλά γράφαμε και ρίμες εκπροσωπώντας την όλη παρέα . Χωθήκαμε σε κάποια σχολικά events (τότε ήταν και εποχή καταλήψεων θυμάμαι) και στη συνέχεια 1-2 lives που στήσαμε μονοί μας. Ε κάπου εκεί σε ένα ας πούμε festival εναλλακτικής σκηνής που είχε γίνει ένα καλοκαίρι στο νησί περίπου ένα χρόνο αφού είχαμε ξεκινήσει να γράφουμε τα πρώτα μας raps, συναντήσαμε ένα άλλο σχήμα (ασταμάτητο ρεύμα λέγονταν) και αποτελούνταν από 2 mc’s. Ο ένας έκτων οποίων ήταν ο τότε “Σχιζοφρενής”, σήμερα “Άγνωστος Χ”. Ε από το soundcheck ακόμα, και πριν καν μιλήσουμε με τα παιδιά του group εκείνου, μίλησαν τα βλέμματα. Όλοι βασικά σκεφτήκαμε το ίδιο πράγμα για τον Γιώργο(αχ). Αυτός είναι δικός μας, έχει κάτι που είναι απίστευτα οικείο σ’ εμάς. Έτσι για να μην τα πολυλογώ, επειδή και ο Γιώργος όπως φάνηκε ένιωθε το ίδιο ακριβώς, λίγες μέρες μετά τα βάλαμε κάτω και χωθήκαμε ανασυντάσωντας το σχήμα. Άρχισε να γίνεται πιο σοβαρή υπόθεση κατά καιρούς, και αλλά μέλη των 237 έγραψαν στίχους και κουπλέ τα οποία όπως άλλωστε και των υπόλοιπων δεν ηχογραφήθηκαν ποτέ γιατί τότε δεν είχαμε χώρο ούτε μέσα για να γράψουμε. Μόνο έναν εξοπλισμό για live εμφανίσεις είχαμε. Σύντομα είμαστε οι ψυχόδραμα .Το όνομα έμπνευση του Κυριάκου (Αλλοπρόσαλλου) και κάπως έτσι ξεκίνησε το Ψυχόδραμα.Έπειτα, ένας πολύ καλός φίλος που τότε έγραφε στους “βομβιστές συνείδησης”, μαζί με το Λεωνίδα, ήταν ο Άυλος. Με τον Γιωργάκη τον Άυλο επίσης, όπως συνέβη και με τον αχ, κερδίσαμε ο ένας τον άλλο πρώτα σαν παρέα -σαν φίλοι κι έπειτα σαν μουσικοί – σαν mc’s ας πούμε. Είχαμε πολλά κοινά πράγματα που αγαπούσαμε και πάνω απ’ όλα τη μουσική.

Έτσι, κι ο Άυλος ακολούθησε κι αυτός τη μοίρα του σ’ αυτό που ονομαστικέ Ψυχόδραμα. Ακολούθησε ο Παναγιώτης ο Ταυτισμένος Λάθος οποίος τότε έγραφε raps με τον Αποστόλη, που σήμερα χώνει στους demon state. Τότε λεγόταν Σανατόριο το σχήμα τους και βασικά ήταν ο Πάνος και ο Αποστόλης, δύο πολύ χαρισματικά παιδιά στο ράπισμα, που στην ουσία επειδή είναι και αδερφός του Αλλοπρόσαλλου κινούνταν στο ίδιο σπίτι όπου αράζαμε κι εμείς σαν Ψυχόδραμα, . εκεί που ηχογραφούσαμε και φτιάχναμε μουσική, στο σπίτι του Αλλοπρόσαλλου στην Ηλιούπολη. Κάπως έτσι και ο Τα. Λα. αποφάσισε πως επρόκειτο για οικογενειακή υπόθεση αφού γενικά όλοι μας γνωριστήκαμε σε μία ηλικία που μπορείς να πεις πως μεγαλώσαμε όλοι μαζί σαν μία οικογένεια με αγάπη για τη μουσική και αγάπη ο ένας για τον άλλο, πάντα αδέρφια.

Καμιά φορά όμως η ζωή είναι άδικη και η αδικία στη προκειμένη περίπτωση ήταν ο θάνατός του αδερφού μας του Δημήτρη-dj dead-, γεγονός που φυσικά επιρρέασε και εξ’ ολοκλήρου τον τρόπο που βλέπαμε ως τότε τον κόσμο. Άλλαξε τον τρόπο σκέψης και επιρρέασε σαφώς και τη μουσική μας, μετά από κάποια χρόνια, και αφού πλέων είχαμε κατασταλάξει σα σχήμα, έπειτα από αρκετό πειραματισμό κι έχοντας δημιουργήσει το δικό μας αποκλειστικό ήχο-που ήταν και η πρώτη φορά που κάποιος χρησιμοποίησε το Abstract στοιχείο στο ελληνικό rap-.Μετά από κάποια χρόνια λοιπόν, ο Γιώργος (αχ) κι εγώ (Δ.Π.Θ.) έτυχε να σπουδάζουμε κι οι δύο μας στο νησί της Κρήτης, όπου κάναμε πολλούς καλούς και καρδιακούς φίλους. Εκεί γνωρίσαμε το Γιάννη(Β-digital). Τα ρέστα μου περιττά τα λόγια, το θέμα πάντα με εμάς ήταν η παρέα, άμα τα βρίσκαμε με κάποιον άνθρωπό και καταλαβαινόμασταν όλα τα αλλά ερχόντουσαν από μόνα τους. Και βέβαια ο Β-digital πέραν από παλικάρι, διαμάντι και ψυχάρα είναι και πολύ έμπειρος παραγωγός, με άποψη στη μουσική. Και πολύ καλός dj. Αποφασίσαμε λοιπόν πως ήταν κι αυτός ένα ακόμα κομμάτι του pazzle, όπως κι όλοι οι υπόλοιποι από εμάς ξεχωριστά ο καθένας.

Λίγο πριν πεθάνει ο dj-dead σαν μουσικό σχήμα(αυτοί που έγραφαν ενεργά και συμμετείχαν σε ότι κομμάτι κάναμε),οι Ψυχόδραμα απαριθμούσαν στα 7 άτομα. Δ.Π.Θ., Αλλοπρόσαλλος, Άγνωστος Χειμώνας, Ταυτισμένος Λάθος,Άϋλος,Ασύμφορος Όρος, Dj Dead. Προς τιμή λοιπόν του Δημήτρη, κολλήσαμε τον αριθμό 7 στο τέλος του Ψυχόδραμα κι έγινε Ψυχόδραμα 07.

Από ‘κει και πέρα αυτά είναι τα πρόσωπα που γνωρίζει ο κόσμος.

Αλλά από την εποχή των 237, Ψυχόδραμα έχουν εκπροσωπήσει κι αλλά πολλά αδέρφια από το crew του 98, όπως ο αδερφός μας ο Fabrice, ο Messiah ή ο Wzi-1 και γενικότερα άνθρωποι που δεν έγραφαν ρίμες απαραίτητα ή έφτιαχναν κομμάτια, αλλά άνθρωποι που έκρυβαν μεγάλη αγάπη για τη rap μουσική και κατ’ επέκταση για τη μουσική μας (Ψυχόδραμα 07), άνθρωποι όπως ο Juda, ο Skarlo, ο Minakos κι άλλοι πολλοί που μας στηρίζουν. Έκλαψαν μαζί μας, χαρήκαν μαζί μας, τραγούδησαν μαζί μας τους στίχους που κάποιοι από εμάς γράψαμε, γιατί ήταν εκεί όταν τους γράφαμε. Μαζί τα κάναμε όλα, έτσι λοιπόν κοιτάω πίσω και βλέπω πως οι Ψυχόδραμα07 δεν είναι ένα rap σχήμα, αλλά μία ομάδα ανθρώπων, ένας κύκλος, μία παρέα που πάλεψαν μαζί στα δύσκολα κι ακόμα είμαστε μαζί στηρίζοντας ο ένας τον άλλο.

Το πιο πρόσφατο πρόσωπο που εμφανίστηκε στο ψυχόδραμα σανίδι μας είναι ο Άψινθος από τους κόκκινο ξημέρωμα και που όπως κι όλοι οι υπόλοιποι είναι κλασικό 07 κουρέλι κι εκπροσωπεί ότι εκπροσωπούμε και εκπροσωπούμε ό,τι εκπροσωπεί. Τι άλλο θα μπορούσε να είναι παρά Ψυχόδραμα.”

Ζωντανοί Νεκροί

Οι Ζωντανοί Νεκροί δημιουργήθηκαν το 1997 στην Αθήνα. Μέλη του ήταν οι ράπερ Τάκι Τσαν, Μηδενιστής, Υποχθόνιος, Καταχθόνιος και Χαρμάνης. Ο Τάκι Τσαν και ο Μηδενιστής γνωρίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν συνελήφθησαν σε συναυλία των Terror X Crew στον Πειραιά. Αργότερα δημιούργησαν το γκρουπ GLD (Gate of Living Dead). Μέσω του Ευθύμη από τους Terror X Crew γνωρίστηκαν με τον Υποχθόνιο, ο οποίος ανέφερε ότι έχει και έναν αδερφό που ραπάρει πιο καλά από αυτόν. Έτσι προστέθηκε στην ομάδα και ο Καταχθόνιος και, λίγο καιρό μετά, ο παιδικός φίλος του Τάκι, ο Χαρμάνης, που ήρθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Με το συμβόλαιο στην FM Records/Ηχοκρατορία ξεκίνησαν οι ηχογραφήσεις το 1997. Το 1998 κυκλοφόρησαν οι δύο πρώτοι δίσκοι των ΖΝ. “Η Νύχτα Ζωντανών Νεκρών/ΖΝ Εντολές” EP που ήταν το promo του LP που κυκλοφόρησε στα τέλη της ίδιας χρονιάς “Ο Πρώτος Τόμος” LP. Με αυτούς τους πρώτους δύο δίσκους οι ΖΝ δημιούργησαν μια αναγνωρισιμότητα στην Ελληνική ραπ κοινότητα και έφεραν κάτι καινούριο. Πριν την κυκλοφορία αυτών των δύο δίσκων ήταν ανύπαρκτη αυτή η θεματολογία στην Ελλάδα (με εξαίρεση μερικά τραγούδια των TerrorXCrew), έτσι οι Ζωντανοί νεκροί άνοιξαν τον δρόμο για νέες θεματολογίες στο ραπ.

Το 1999 το Παιδί Θαύμα (κατά κόσμον Τάκι Τσαν) με συνεργασίες από όλα τα μέλη των ΖΝ κυκλοφόρησε το “Ρίμα Για Χρήμα” LP το οποίο έκανε τους ΖΝ ευρέως γνωστούς. Τα βίντεο κλιπ των κομματιών “Στην Αθήνα” και “Ω! Θαύμα” αλλά και τα υπόλοιπα κομμάτια του δίσκου έπαιξαν σε όλη τη χώρα εκείνη την περίοδο. Παρά όμως την μεγάλη επιτυχία του δίσκου, το Παιδί Θαύμα έγινε θύμα πολλών αρνητικών κριτικών εξαιτίας του κομματιού “Σούζη”. Το κομμάτι αυτό μιλάει για την φανταστική κοπέλα του Τάκη και τις περιπέτειας που περνάει μαζί της, αυτά που περιγράφτηκαν σε εκείνο το κομμάτι ήταν υπερβολικά για την εποχή τους, έτσι ο Τάκης βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα τεράστιο κύμα αρνητικών κριτικών.

Τα επόμενα δύο χρόνια οι ΖΝ συνέχισαν να δουλεύουν φτιάχνοντας το βίντεο κλιπ του “Όλα Αυτά Για Το Καλό Μου” από το Παιδί Θαύμα, ηχογραφώντας το “Κατα.Ρ.Υπο” LP από τους Υποχθόνιος/Καταχθόνιος και το “ΣΙΣΙΧΑΧΑ” LP από τον Χαρμάνη. Όλες οι παραπάνω δουλειές ακυρώθηκαν από την FM Records, αντί αυτού κυκλοφόρησε το 2001 το “Θαμμένα Ξεχασμένα” LP από τους ΖΝ το οποίο περιέχει παλιότερα ακυκλοφόρητα αλλά και από τα άλλα τραγούδια από τα δύο LPs που δεν κυκλοφόρησαν. Το 2002 οι ΖΝ ξαναπιάνουν δουλειά και κυκλοφορούν τον πρώτο δίσκο του Μηδενιστή “Μεγάλος Ήρωας” LP.

Το 2010 ο Μηδενιστής αφήνει τους “Kingstyle” για μια πιο εμπορική καριέρα υπογράφοντας στην Panik Records. Το 2011 ο Τάκι Τσαν κυκλοφορεί έναν νέο δίσκο με τα Τιγρέ Σποράκια το “Όνομα Και Πράμα” LP, συνέχισε να κυκλοφορεί δίσκους και mixtapes χωρίς μεγάλη εμπορική επιτυχία. Το 2011-2012 ο Υποχθόνιος μαζί με τον μουσικό παραγωγό Skive δημιουργούν την δισκογραφική εταιρεία Capital Music. Το 2013, ο Χαρμάνης και ο Τάκι Τσαν, ως Ζωντανοί Νεκροί, έκαναν live συναυλίες με τα Ανάποδα Καπέλα (Μικρός Κλέφτης και Λεξ). Σε μερικά Live εμφανίστηκε και ο Υποχθόνιος.

Το 2014 μετά από πρόκληση του Τάκη μέσω Youtube για την επανένωση της πεντάδας για τη δημιουργία του Δεύτερου Τόμου, αφού και οι τέσσερις υπόλοιποι δέχτηκαν, ξεκίνησε το ΖΝ update και η επιστροφή στο στούντιο στις αρχές του 2015. Ύστερα από σχεδόν 7 χρόνια, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί το Φεβρουάριο του 2015 και ένα live και με τα πέντε μέλη του συγκροτήματος στον Βοτανικό.Λόγω προβλημάτων στο συγκρότημα δεν κυκλοφόρησε το LP και κυκλοφόρησε μόνο το promo “Πάσα Ντουμάνια/Παραισθήσεις” EP. Μετά από αυτό το συγκρότημα διαλύθηκε αφού υπήρχαν προσωπικές αντιπαραθέσεις.

Το 2016 ο Τάκι Τσαν ίδρυσε τη δισκογραφική Athens MOB Records κυκλοφορώντας κάποια τραγούδια και κάποια LPs από άλλους καλλιτέχνες. Από το 2016 και μετά η δισκογραφική του Υποχθόνιου όπως και οι νέες δουλειές του είχαν επιτυχία στην Ελλάδα.Το 2018 ο Μηδενιστής κυκλοφόρησε τον δίσκο “Μεγάλος Ήρωας 2” LP που το πρώτο κομμάτι “Μην Το Κάνουμε Θέμα” ήταν Diss Track στον Υποχθόνιο εξαιτίας όλων των αντιπαραθέσεων που είχαν συμβεί τα τελευταία 3 χρόνια. Παρόλα αυτά ο νέος δίσκος του Μηδενιστή πρόκειται για την επιστροφή του στο underground! Την ίδια χρονιά ο Καταχθόνιος επιστρέφει με κάποια singles μαζί με τον Mpelafon. Το 2019 ο Υποχθόνιος μαζί με τον Sin Boy, τον Mad Clip και τον iLLEeo κυκλοφορούν το single “Mama?” που γίνεται ένα από τα πιο επιτυχημένα ελληνικά κομμάτια.

Τον Ιούνιο του 2019 το DreamLand Festival έκανε δημόσια πρόταση στους Ζωντανούς Νεκρούς για την μία και μοναδική εμφάνισή τους στην σκηνή του. Και οι πέντε Ζωντανοί Νεκροί δέχτηκαν μέσω Instagram story. Στις 22 Σεπτεμβρίου 2019 οι Ζωντανοί Νεκροί πριν εμφανιστούν στο Ο.Α.Κ.Α, όπως ισχυρίστηκαν το έκαναν για τους αληθινούς ΖΝ Fans και πως αυτή η εμφάνιση τους θα είναι η καλύτερη που έχουν κάνει. Ωστόσο, τσακώθηκαν ξανά, συγκεκριμένα ο Τάκι Τσαν με τον Υποχθόνιο και για αυτόν τον λόγο ο Υποχθόνιος δεν συμμετείχε στο Live.

Από το πρώτο τους δίσκο ενεπλάκησαν στο beef hiphop vs low bap.

Το 2004 ξεκίνησε μια κόντρα με τους Βήτα Πεις ένα νεότερο underground συγκρότημα για την εποχή που είχαν αναφέρει τους ΖΝ σε ένα τους κομμάτι. Έτσι ο Τάκι Τσαν και ο Χαρμάνης απάντησαν με το κομμάτι “Και εμείς αλήθεια λέμε” στο οποίο απάντησε το μέλος των Βήτα Πεις “Άσαρκος” με το κομμάτι “Μεταξύ Μας”.

Το 2008 μετά από έναν καβγά του Υποχθόνιου, του Χαρμάνη, του Μηδενιστή και του Τόλμα (μέλος των Kingstyle) εναντίον κάποιον μελών του Family στο club 22 ξεκίνησε μια νέα κόντρα εναντίον του Family The Label και κυρίως του Νίκου Βουρλιώτη (NiVo), στην οποία επικεντρώθηκε κυρίως ο Μηδενιστής και οι Kingstyle. Η κόντρα διήρκεσε ένα χρόνο και από τις δύο πλευρές, παρόλα αυτά το 2013 ένα νέο μέλος του family o Vito έφτιαξε νέο diss το “Paris Boys” που ήταν ξεκάθαρα για τον Μηδενιστή, ο οποίος απάντησε με το κομμάτι “Κάντε Μου Μήνυση”. Εξαιτίας κάποιων αναφορών που έγιναν προς το NiVo, έκανε μήνυση στον Μηδενιστή.

ΒήταΠεις

Οι ΒήταΠεις (ΒΠεις) είναι ελληνικό hip-hop συγκρότημα από την Αθήνα. Το Β.Π. έχει διάφορες σημασίες, αρχικά σήμαινε «Βόρεια Προάστια» και αργότερα ως «Βάπτισμα Πυρός». Οι Βήτα Πεις αποτελούνται από δύο mc’s, έναν μουσικό παραγωγό και έναν μπασίστα: Άσαρκος ή Χρήστος (γνωστός και ως Λόγος 90 μοίρες ή και Τρίτος Οφθαλμός), Hatemost ή Άκης (γνωστός και ως Prince XXIII), DwmndV και Rigo. Στην αρχική και μετέπειτα δομή του σχήματος συμμετείχαν και οι Φορτσάτος ή Πάρης (γνωστός και ως Pure Form), Dask, Λάμπρος, Elz, Μr. Τickles και J-turn. Είναι χαρακτηριστικό ότι μοίραζαν τα CD τους δωρεάν μέσω των συναυλιών τους και μέσω της ηλεκτρονικής τους ιστοσελίδας.

Την χρονιά του 2002 η ομάδα Β.Π. (Βόρεια Προάστια) ξεκίνησε με ηχογραφήσεις για τον πρώτο της, δίσκο “To Αθάνατο”, που κυκλοφόρησε το 2003 και ήταν διαθέσιμος για δωρεάν κατέβασμα. Λίγους μήνες πριν, είχε γίνει η πρώτη συναυλία τους στην Καλαμάτα στις 27 Δεκεμβρίου. Ένα χρόνο αργότερα γράφτηκε ο δίσκος “Αξέχαστο”, ο οποίος κυκλοφόρησε την Άνοιξη του 2004 και με συμμετοχές σε live, έτσι ώστε να γίνει ευρέως γνωστό το συγκρότημα και η μουσική τους κυρίως στην Αθήνα όπου ήταν και είναι η βάση τους.

Την σεζόν 2005 υπάρχουν αλλαγές, όταν ομόφωνα απομακρύνεται από την ομάδα ο Dask λόγω του ότι διαφωνούσε με την αρχική ιδέα της δωρεάν διακίνησης της μουσικής τους, πρίν απο την αποχώρησή του είχε ήδη ηχογραφηθεί το “Αλήθεια λέω”, ένα μουσικό κομμάτι που ξεκαθάρισε την θέση του συγκροτήματος μετά την κυκλοφορία του στις 6 Ιανουαρίου του 2005. Ταυτόχρονα είχε ξεκινήσει ήδη η δημιουργία του νέου τρίτου και τελευταίου δίσκου της τριλογίας, με τίτλο “Άκυρον”. Κυκλοφόρησε δωρεάν στο διαδίκτυο τον Φεβρουάριο του 2006 και περιέχει 12 επιπλέον κομμάτια που θα έμπαιναν στο τελευταίο μέρος της αρχικής τριλογίας, το “Για Τους Οπαδούς”, το οποίο κυκλοφόρησε στις 23 Απριλίου του 2006, την παγκόσμια ημέρα βιβλίου. Στην σήμερον ημέρα είναι καθιερωμένος ως ένας από τους κλασσικούς δίσκους της ελληνικής ραπ σκηνής.

Μετά από μια μεγάλη παύση από την δισκογραφία αλλά όχι απο τα live και την ενεργό δράση, το συγκρότημα πλέον χωρίς τον Λάμπρο, ο οποίος δεν συμμετείχε στα επόμενα projects λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, συνεχίζει και παρουσιάζει έναν δίσκο με ένα άλλο συγκρότημα παλιών φίλων τους, τους  Επίλεκτους με τίτλο “Συνάντηση 14:15”. Παράλληλα είχε ξεκινήσει ένα πολύ δυνατό χτύπημα για το χώρο όπου ήθελαν να κάνει θόρυβο και να είναι πιο δουλεμένο σε στίχο, παραγωγή ήχου κτλ. Βέβαια αυτό άργησε να γίνει,διότι λίγο μετά την ολοκλήρωση των ηχογραφήσεων όλων των κομματιών για τους δύο δίσκους, σε μια συνάντηση που είχανε ορίσει, δεν εμφανίστηκε ο Mr. Tickles, με αποτέλεσμα στην συνέχεια να αποχωρήσει από το σχήμα, ακυρώνοντας έτσι όλα τα κομμάτια που είχαν δουλεύτει με δικά του beats. Αυτό παρότι ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τους ΒήταΠείς, αποφάσισαν να συνεχίσουν ως τετράδα και να βγάλουν τον δίσκο, με παραγωγές του Elz, και δύο φίλων τους, των Manito και Jones, ενώ οι Ηχογραφήσεις έγιναν στα Dope It Studios στην Θεσσαλονίκη.

Έτσι, το Πάσχα του 2012 κυκλοφόρησαν το “Εύφλεκτον”, το οποίο περιέχει πολλά κομμάτια ηχογραφημένα σε μικρό χρονικό διάστημα: μέσα σε ένα μήνα ηχογραφήθηκαν 50 τραγούδια, κάποια εκ των οποίων, συμπεριλαμβανομένου του “Αυτό είναι για τους φίλους”, παραμένουν ακυκλοφόρητα έως σήμερα. Αλλά οι ΒήταΠείς είχαν ακόμα έναν άσσο στο μανίκι τους για αυτή την χρονιά. Έτσι, στις 18 Σεπτεμβρίου του 2012, κυκλοφορεί το “Βάπτισμα Πυρός” που “βάπτισε” την συντομογραφία “ΒΠ” του συγκροτήματος. Επρόκειτο για εορταστική στιγμή για το συγκρότημα, το οποίο γιόρτασε μια δεκαετία από την ίδρυση του, και οργάνωσε μία συναυλία hip-hop στο κλειστό γήπεδο μπάσκετ “Sporting” στην Αθήνα^[3] και μετά παρόμοια κίνηση της γιορτής του συγκροτήματος έγινε και στη Θεσσαλονίκη, όπου συνεχώς ταξίδευαν από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησαν τις ζωντανές εμφανίσεις τους.

Το 2014 κυκλοφόρησε ο διαφορετικός δίσκος “Εποχή”, ο οποίος συνοδευόταν με ορχηστρικά και πολλά όργανα ζωντανά στη σκηνή αλλά και στην μελοποίηση των τραγουδιών. Αρκετά παλιά κομμάτια δέχτηκαν αλλαγές λόγω του ότι ήθελαν να τους δώσουν μια άλλη όψη, προσθέτοντας τα μουσικά όργανα. Ακολούθησαν παρουσιάσεις μέχρι και την τελευταία τους έως τώρα συναυλία ονομαζόμενη “Lucky Thirteen”.

Κατ’ εξαίρεση παρευρέθηκαν ως ΒΠ στις αρχές του 2018, σε αλληλέγγυο χαρακτήρα οικονομικής συμπόρευσης συναυλία “Rappin’ for my fam”, όπου εμφανίστηκαν τελευταίοι.

Οι ίδιοι έχουν ανακοινώσει πως η επόμενη συναυλία τους θα διεξαχθεί με την έλευση του καινούργιου δίσκου.

Τον Νοέμβριο του 2019 άρχισε σταδιακά κομμάτι-κομμάτι η κυκλοφορία του νέου δίσκου τους, με όνομα “Ροή του Μέλλοντος”, σε στίχους του Hatemost και του Άσαρκου, υπό τους ήχους του dwmndv. Από τότε που ξεκίνησε η σταδιακή κυκλοφορία του νέου δίσκου, οι ΒΗΤΑΠΕΙΣ έχουν πραγματοποιήσει 4 ζωντανές εμφανίσεις. 2 στην Αθήνα με έδρα το Κύτταρο, μία στην Θεσσαλονίκη και μία στην Πάτρα. Στα τέλη του 2021 κυκλοφόρησε το “ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ”. Είναι ο έως τώρα μικρότερος τους δίσκος με μονάχα 8 κομμάτια. Επίσης τα 8 αυτά κομμάτια αποτελούν easter egg για την ονομασία του συγκροτήματος Β.Η.Τ.Α.Π.Ε.Ι.Σ

Ύστερα, στις 13 Ιουλίου του 2023 κυκλοφορεί ο τελευταίος τους κατά σειρά δίσκος, η “Ρουτίνα Του Μέτρου”, με 8 κομμάτια.

FullFace

Οι Full Face είναι μια ομάδα που αποτελείτε από τον Iratus και τον Tiny Jackal, 2.

Σε συνέντευξη τους στο Promolyrics είχαν πει: “Tο Full Face δεν είναι crew. Ειναι group. Το όνομα προέκυψε από ενα στοίχο του Τiny “το παν είναι να σέβεσαι και να κοιτάς στα μάτια” μιας και ουσιαστικά το Full Face αυτό κάνει. Για μας δεν κρύβει το πρόσωπο αλλά τονίζει τα μάτια.”

O Tiny Jackal για την γνωριμία τους αναφέρει: “Είχα πάει να φάω στην ”Πίτα του Παππού” στον Κορυδαλλό και ο ψήστης ειχε βγει έξω για τσιγάρο και άκουγε κατι στο κινητό που μου άρεσε. Τον ρώτησα τι είναι και μου είπε απο το CD που ειχε βγάλει ενας φίλος του και του ζήτησα να μου το φέρει. Μετά από κάποιες μέρες μου το ‘φερε το άκουσα και μετα ήταν απλά θέμα χρόνου να ψάξω τον Βαγγέλη μιας και το ”Κάνω φούσκες” ήταν καταπληκτική δουλειά. Η πρώτη μας επαφή ήταν στο να συνεργαστούμε σε κάποια Live μετά στους Ντοπαζ και μετά αφού μπορέσαμε να συνεργαστούμε άψογα δημιουργήθηκαν οι Full Face.”

Από την πλευρά του ο Iratus σχολίασε: “Ε τώρα τι να πω εγω? Τα είπε όλα… Θυμάμαι προσπάθειες για άλλα groups όπως τους Ε-13 και άλλους. Στην αρχή όλοι έχουν το όνειρο να γίνουν rappers λόγω της αναγνωρισιμότητας της και καλά ανάγκης για έκφραση κ.λ.π χωρίς να λέμε και τίποτα ιδιαίτερο στην αρχή αλλά εμείς στην πορεία καταλάβαμε οτι είμαστε φτιαγμένοι για αυτό. Αλλά δυστυχώς οι περισσότεροι δεν έχουν αυτογνωσία και συνεχίζουν να ταλαιπωρούν το μικόρφωνο χωρίς να πρέπει. Το χείριστο όλων είναι ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν τίποτα να πουν, απλά έχουν κάποιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για κάποια θέματα χωρίς να έχουν ζήσει / πονέσει / νιώσει κάτι για όλα αυτά. Οπότε δεν είναι ο εαυτός τους και αυτό είναι πολύ κακό. Άλλο το να είσαι Rap και άλλο το να κάνεις Rap. Τελος. O δικός μας σκοπός είναι να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ειλικρινείς για αυτά που πιστεύουμε και νιώθουμε, βγάζουμε το πραγματικό μας εαυτό μέσα απο αυτά ώστε να εκτονωνόμαστε και να περνάμε καλά. Και αυτό από ότι φαίνεται το έχει εκτιμήσει και το κοινό. .”

Το πρώτο τους άλμπουμ, κυκλοφόρησε το ίδιο έτος με τίτλο: Λίγο πριν (Πράξη πρώτη), όπου απέκτησε επιτυχία από το κοινό.  Τον Σεπτέμβριο του 2011, κυκλοφορεί το δεύτερο άλμπουμ Κάπου εδώ (Πράξη δεύτερη). Και τα δυο άλμπουμ έγιναν στην 18120 Productions, στην Αθήνα. Σαν μέλος της Fullface με τον Jackal καταφέρανε να κάνουν περιοδεία σε 25 πόλεις της Ελλάδας, καθιστώντας το ως την μεγαλύτερη που έχει κάνει ραπ συγκρότημα πανελλαδικά.  Όσο ήταν συνεργάτης με την 18120, ετοίμασε το πρώτο του mixtape, Ανακαλύπτοντας τον κόσμο.

Στίχοιμα

Οι Στίχοιμα είναι hip hop συγκρότημα, από τα πιο γνωστά στην Ελλάδα, που κινείται στο χώρο της λεγόμενης εναλλακτικής, underground rap μουσικής σκηνής. Οι Στίχοιμα δημιουργήθηκαν στις αρχές του 1999 στην Αθήνα και αποτελούνται από τον Βαλάντη (γνωστό και ως Xplicit ή ως LeBron) και την Μαρίνα. Κατά καιρούς οι Στίχοιμα έχουν συνεργαστεί με πολλούς καλλιτέχνες όπως FF.C, Αρτέμης/Ευθύμης, Χρήστος Θηβαίος, Ραψωδός Φιλόλογος, Λόγος Τιμής, Βέβηλος, Παράφρων, Evnus, Neon, Phyrosun, Dask, Marginal, Giants, Smartie, Εξωκοσμικός και Τίνα.

Όλα αρχίζουν στα τέλη της δεκαετίας του 90 όπου οι Στίχοιμα (μαζί με το Θηρίο) κάνουν τα πρώτα βήματα τους στην Freestyle Productions. Μάλιστα το όνομα «Στίχοιμα» το έδωσε ο Loyal T το 1998. Παρόλα αυτά η πορεία τους στην Freestyle Productions θα είναι σύντομη και θα αποχωρήσουν γρήγορα από αυτή.

Ladose (Ραψωδός Φιλόλογος, Κριτής, Λόγος Απειλή, Μπούκλας και DJ Wester)

Flowjob