Από την Κωχ στην «Αστερομάτα» – Πόσο ψηλά μας έχει πάει η επιμονή στην παράδοση;

Δεν είναι λίγες οι φορές που ζητήσαμε να έχει η ελληνική συμμετοχή στην Eurovision κάτι από την παράδοση, την ιστορία μας ή και πολλές φορές να είναι και στη γλώσσα μας, θέματα που συχνά επαναφέρονται κάθε φορά που έρχεται η εποχή να επιλέξουμε τραγούδι.

Κι ενώ φέτος η «Αστερομάτα» με την Klavdia ικανοποίησε όλους αυτούς που φωνάζουν πως πρέπει να στέλνουμε τραγούδι με όλα τα παραπάνω στοιχεία αλλά και ακόμα περισσότερους λόγω του θέματος που θίγει, δηλαδή αυτό του ξεριζωμού και όλα δείχνουν πως θα έχει και μία αρκετά καλή κατάταξη στον τελικό, δεν έγινε το ίδιο και όλες τις προηγούμενες φορές που στείλαμε τραγούδια με επιρροές από την παράδοση ή με αναφορά στην αρχαία Ελλάδα. Τουλάχιστον βέβαια, τη βραδιά του διαγωνισμού δεν πήγαν τόσο καλά, γιατί τις περισσότερες φορές ήταν τραγούδια που ακούσαμε πολύ εντός της χώρας μετά τη λήξη του διαγωνισμού και τα αγαπάμε ή και τα θυμόμαστε μέχρι και σήμερα. Τουλάχιστον κάποια από αυτά…

Πάμε όμως να δούμε τραγούδια πριν την «Αστερομάτα» που αποτέλεσαν ελληνική συμμετοχή στην Eurovision και την θέση που κατέλαβαν το βράδυ του τελικού. Σε εποχές μάλιστα, που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και η χρονιά αλλά και η πολιτική κατάσταση σε πολλές περιπτώσεις που επικρατούσε εντός ή εκτός της χώρας.

1976: Μαρίζα Κωx – «Παναγιά μου, Παναγιά μου»

Ήταν 3 Απριλίου του 1976 όταν η Ελλάδα έκανε μια από τις πιο ιδιαίτερες εμφανίσεις της στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision, με την ερμηνεία της Μαρίζας Κωχ στο τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου». Το τραγούδι δεν ξεχώρισε μόνο για τον ερμηνευτικό του χαρακτήρα και το έντονα ελληνικό μουσικό του χρώμα, αλλά και για τον πολιτικό του συμβολισμό. Ήταν μια καλλιτεχνική διαμαρτυρία ενάντια στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, λίγα μόλις χρόνια μετά την πτώση της Χούντας στην Ελλάδα και το τραγικό καλοκαίρι που ακολούθησε για τον κυπριακό ελληνισμό.

Η συμμετοχή του 1976 ήταν η δεύτερη για τη χώρα μας στον θεσμό, μετά την πρώτη παρουσία της Μαρινέλλας το 1974. Το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου» ξεχώρισε εξαρχής για το δραματικό του ύφος, την πονεμένη μελωδία του και τους γεμάτους συναισθηματικό φορτίο στίχους, γραμμένους από τη Μαρίζα Κωχ και μελοποιημένους από την ίδια. Ερμηνευμένο με ένα μοναδικό συνδυασμό λυγμού και περηφάνιας, το τραγούδι απηχούσε τον πόνο ενός ολόκληρου λαού που ακόμη μετρούσε τις πληγές του. Η σκηνική παρουσία της Κωχ ήταν λιτή αλλά συγκλονιστική. Ντυμένη με παραδοσιακή ελληνική φορεσιά, με συνοδεία παραδοσιακών οργάνων, απέδωσε το κομμάτι με εσωτερικό πάθος, παραμένοντας ακίνητη σε όλη τη διάρκεια της ερμηνείας. Ήταν ίσως η πρώτη φορά που η Eurovision, ένας διαγωνισμός που τυπικά αποφεύγει την πολιτική, έγινε μέσο για να σταλεί ένα ισχυρό μήνυμα στον διεθνή ακροατή.

Η Ελλάδα τότε πήρε την 13η θέση με 20 βαθμούς. Παρά τη μέτρια κατάταξη, το τραγούδι άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην ιστορία της Eurovision, αφού ήταν από τις λίγες φορές που ένα τραγούδι χρησιμοποιήθηκε τόσο έντονα ως σύμβολο εθνικής μνήμης και πολιτικής διαμαρτυρίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία, η οποία θα έκανε το ντεμπούτο της στον διαγωνισμό το 1975, απείχε από τη διοργάνωση του 1976 λόγω της ελληνικής συμμετοχής και του περιεχομένου της. Σήμερα, σχεδόν 50 χρόνια μετά, το «Παναγιά μου, Παναγιά μου» θεωρείται μία από τις πιο εμβληματικές συμμετοχές της Ελλάδας στο θεσμό. Όχι μόνο γιατί ενσάρκωσε την εθνική συγκίνηση και την ανάγκη έκφρασης μέσα από την τέχνη, αλλά και γιατί αποδεικνύει τη δύναμη της μουσικής να μεταφέρει μηνύματα πέρα από τα σύνορα και τις γλώσσες, κάτι που πολλοί παρομοιάζουν με την φετινή συμμετοχή της Κλαυδίας στον διαγωνισμό.

Η Μαρίζα Κωχ, με τη μοναδική της φωνή και το ήθος της, κατάφερε να γράψει ιστορία, χαρίζοντας στην Ελλάδα μια συμμετοχή που δεν μετριέται με θέσεις και βαθμούς, αλλά με αντίκτυπο και διαχρονικότητα.

1992: Κλεοπάτρα – «Όλου του κόσμου η ελπίδα»

Το 1992, η Ελλάδα έστειλε στην Eurovision μια από τις πιο μελωδικές και ελπιδοφόρες συμμετοχές της δεκαετίας του ’90: την Κλεοπάτρα με το τραγούδι «Όλου του κόσμου η ελπίδα». Η συμμετοχή αυτή όχι μόνο ξεχώρισε για την εξαιρετική ερμηνεία της Κλεοπάτρας αλλά και για το μήνυμα που μετέφερε σε μια εποχή που η Ευρώπη βρισκόταν σε αναταράξεις και αλλαγές, με τον απόηχο του θέματος για την Μακεδονία.

Το τραγούδι ήταν σε μουσική και στίχους του Χρήστου Λαγού (συντρόφου της Κλεοπάτρας) που λίγα χρόνια μετά δυστυχώς έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα. Η Κλεοπάτρα, με μια χαρακτηριστική της φωνή – ζεστή, γεμάτη ένταση και χρώμα – έδωσε μια καθηλωτική ερμηνεία. Ντυμένη με μια απλή αλλά κομψή ενδυμασία και μία καρφίτσα με το αστέρι της Βεργίνας, εστίασε όλη τη δύναμη της παρουσίας της στην εκφορά του λόγου και στη συναισθηματική δύναμη του τραγουδιού. Χωρίς εντυπωσιακά σκηνικά ή φαντασμαγορικά εφέ, βασίστηκε αποκλειστικά στη φωνή και στο βλέμμα της για να μεταδώσει το βαθύ νόημα των στίχων.

Η Ελλάδα εκείνη τη χρονιά κατέλαβε την 5η θέση στον τελικό με 94 βαθμούς, μια από τις καλύτερες επιδόσεις της χώρας στο διαγωνισμό ως τότε, και παραμένει μέχρι σήμερα μια από τις λίγες φορές που η χώρα άγγιξε την κορυφή της κατάταξης με ένα τραγούδι ελληνόφωνο, με καθαρά ελληνικό μουσικό και στιχουργικό χαρακτήρα.

Το «Όλου του κόσμου η ελπίδα» έτυχε θετικής υποδοχής από το κοινό και τις επιτροπές, όχι μόνο για την ποιοτική του υφή, αλλά και για την ευαισθησία και την αξιοπρέπεια που ανέδιδε. Ήταν μια απόδειξη ότι η Ελλάδα μπορούσε να διακριθεί στη Eurovision όχι μόνο με ποπ ή χορευτικά κομμάτια, αλλά και με τραγούδια που είχαν βαθύτερο περιεχόμενο και καλλιτεχνική αξία.

Σήμερα, το τραγούδι της Κλεοπάτρας θεωρείται από τους φίλους του διαγωνισμού ως ένα «κρυμμένο διαμάντι» της ελληνικής ιστορίας στη Eurovision που λίγο πολύ έχει ξεχαστεί και δεν το ακούσε στα αφιερώματα του διαγωνισμού, ωστόσο ήταν ένα από τα τραγούδια που για εμάς που πάντα βλέπαμε Eurovision, θα αγαπάμε για πάντα!

1995: Ελίνα Κωνσταντοπούλου – «Ποια προσευχή»

Το 1995 η Ελλάδα επέστρεψε στη σκηνή της Eurovision με ένα τραγούδι βαθιά συναισθηματικό, γεμάτο ελληνικό πάθος και φωνητική δύναμη: το «Ποια προσευχή» της Ελίνας Κωνσταντοπούλου. Ήταν μια συμμετοχή που ισορροπούσε ανάμεσα στο λυρικό και το λαϊκό στοιχείο, προβάλλοντας έντονα την ελληνική μουσική ταυτότητα σε μια διοργάνωση που συχνά κυριαρχείται από την αγγλόφωνη ποπ, προσθέτοντας μάλιστα στην εισαγωγή του τραγουδιού και μερικούς στίχους στα αρχαία ελληνικά τονίζοντας το ελληνικό αίσθημα εκείνη τη χρονιά.

Το τραγούδι ήταν μια σύνθεση του Νίκου Τερζή, σε στίχους του Αντώνη Παππά. Η Ελλάδα εκείνη τη χρονιά κατέλαβε την 12η θέση στον μεγάλο τελικό, συγκεντρώνοντας 68 βαθμούς, μια αξιοπρεπής επίδοση δεδομένου του ανταγωνισμού της εποχής. Το τραγούδι ξεχώρισε ιδιαίτερα στις επιτροπές κάποιων χωρών, όπως η Κύπρος και η Σουηδία, που του έδωσαν υψηλές βαθμολογίες.

Παρά το ότι δεν μπήκε στην πρώτη δεκάδα, το «Ποια προσευχή» άφησε πολύ καλή εντύπωση στο ελληνικό κοινό εκείνη τη χρονιά και θεωρήθηκε μια από τις πιο ερμηνευτικά δυνατές συμμετοχές της δεκαετίας του ’90. Για πολλούς, το τραγούδι αυτό είναι υπόδειγμα του πώς μπορεί η Ελλάδα να συμμετάσχει στον διαγωνισμό προβάλλοντας τη δική της μουσική ταυτότητα και όχι μιμούμενη ξένα πρότυπα, κάτι που μέχρι και σήμερα επαναφέρουμε ως αίτημα στον διαγωνισμό.

2016: Argo – «Utopian Land»

Το συγκρότημα Argo και το τραγούδι «Utopian Land» βρέθηκε στη Στοκχόλμη στον 61ο διαγωνισμό της Eurovision αλλά η εμφάνιση του ήταν παραπάνω από απογοητευτική με αποτέλεσμα η Ελληνική αποστολή, μετά τον πρώτο ημιτελικό, να μαζέψει βαλίτσες και να επιστρέψει στη χώρα μας χωρίς να καταφέρει να περασει στον τελικό εκείνης της χρονιάς. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό εκείνου του τραγουδιού, ήταν η ποντιακή διάλεκτος που χρησιμοποιήθηκε στο τραγούδι, καθώς τα περισσότερα μέλη της ομάδας κατάγονταν από τον Πόντο. Μία σύνθεση βγαλμένη από την ποντιακή μουσική παράδοση σε συνδυασμό με το σύγχρονο hip hop, μια σύγχρονη προσέγγιση στις δυσκολίες που βιώνουν οι λαοί, όπως ανέφερε το δελτίο τύπου, μέσα από τη ματιά νέων ανθρώπων που έχουν, οι ίδιοι, βιώσει το δικό τους ταξίδι. «Το τραγούδι καλεί όλο τον κόσμο να ακολουθήσει και να λάβει μέρος στο όνειρο, το οποίο όμως χρειάζεται προσπάθεια και επιμονή. Αυτό είναι και το μήνυμα που θέλουν να στείλουν οι συντελεστές του τραγουδιού, επισημαίνοντας στους στίχους τη φράση: «join with us, for a utopian land”» έλεγε τότε η προώθηση του τραγουδιού.

Τα προγνωστικά για τους Argo έπεσαν μέσα, αφού τους έδιναν με χαμηλό ποσοστό. Τα δυνατά στοιχεία της συμμετοχής μας, ωστόσο, ήταν η ποντιακή λύρα και ο χορός.

Στον ημιτελικό όπου εμφανιζόταν η Ελλάδα, οι Argo πήραν από κριτική επιτροπή και κοινό μόλις 44 βαθμούς και βρέθηκαν στην 16η θέση ανάμεσα σε 18 διαγωνιζόμενες χώρες. «Είναι πολύ ανθρώπινο να στεναχωρηθούμε, αλλά είναι ένας διαγωνισμός. Κάποιοι μένουν, κάποιοι φεύγουν. Τίποτα δεν έγινε λάθος. Έχει να κάνει με την ψηφοφορία» είπαν οι Argo σε τηλεοπτική εκπομπή μετά το πρόωρο τέλος τους από το διαγωνισμό της Eurovision. Υποστήριξαν, μάλιστα, ότι από την πλευρά τους πάνω στη σκηνή όλα πήγαν καλά. Για τα υπόλοιπα κανόνιζαν άνθρωποι που τους πλαισιώνανε και εκείνοι αποφάσιζαν για το τι θα γίνει.

2018: Γιάννα Τερζή – «Όνειρό μου»

Το 2018, η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision με το τραγούδι «Όνειρό μου», ερμηνευμένο από τη Γιάννα Τερζή. Το κομμάτι, που συνδυάζει ποπ με έθνικ και παραδοσιακά ελληνικά στοιχεία, γράφτηκε από τη Γιάννα Τερζή, τον Άρη Καλημέρη, τον Δημήτρη Σταματίου και τον Μιχάλη Παπαθανασίου.

Η επιλογή του τραγουδιού έγινε μέσω εθνικού τελικού, όπου αρχικά συμμετείχαν πέντε καλλιτέχνες. Ωστόσο, δύο αποσύρθηκαν λόγω μη καταβολής του απαιτούμενου ποσού συμμετοχής, και άλλοι δύο αποκλείστηκαν επειδή τα τραγούδια τους δεν θεωρήθηκαν αρκετά «ελληνικά» σε ήχο. Έτσι, το «Όνειρό μου» αναδείχθηκε ως η μοναδική επιλογή για την Ελλάδα.

Στον πρώτο ημιτελικό της Eurovision, που πραγματοποιήθηκε στις 8 Μαΐου 2018 στη Λισαβόνα, η Γιάννα Τερζή εμφανίστηκε στη 14η θέση. Παρά την έντονη ερμηνεία και την ατμοσφαιρική παρουσίαση, το τραγούδι δεν κατάφερε να προκριθεί στον τελικό, καταλαμβάνοντας την 14η θέση με 81 βαθμούς.

Παρά το αποτέλεσμα, το «Όνειρό μου» αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το ελληνικό κοινό, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας. Η Γιάννα Τερζή, σε συνεντεύξεις της, εξέφρασε την υπερηφάνειά της για το τραγούδι, τονίζοντας ότι ήταν ένα ρίσκο που άξιζε, καθώς άγγιξε τις καρδιές πολλών ανθρώπων.

Η συμμετοχή αυτή παραμένει μια από τις πιο χαρακτηριστικές ελληνικές παρουσίες στη Eurovision, αναδεικνύοντας την ελληνική μουσική ταυτότητα και πολιτιστική κληρονομιά.

Το ελληνικό χρώμα σε πολλά τραγούδια της χώρας

Από το 1974 που η Μαρινέλλα τραγούδησε «Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου» μέχρι και το 2025 που η Κλαυδία τραγουδά την «Αστερομάτα», το ελληνικό χρώμα λίγο πολύ ήταν συχνά ζητούμενο ή έστω κομμάτι των ελληνικών συμμετοχών.

Άλλες φορές με μπουζούκι, άλλες με μπαγλαμαδάκι ή και με ποντιακή λύρα, τα τραγούδια που εκπροσώπησαν την Ελλάδα στον διεθνή διαγωνισμό τραγουδιού πολλές φορές θύμιζαν κάπου λίγο ή πολύ από Ελλάδα.

Ένα τέτοιο βέβαια, ήταν σίγουρα και το «Τρεχαντήρι» του Κώστα Μπίγαλη το 1994 με τελική θέση κατάταξης την 14^η, καθώς και το «OPA» του Γιώργου Αλκαίου το 2010 που κατέκτησε την 8^η θέση, αλλά και την επόμενη χρονιά, το 2011, όταν ο Λούκας Γιώρκας και ο Stereo Mike τραγούδησαν το «Watch My Dance» με έντονα στοιχεία ζεϊμπέκικου και βρέθηκαν στην 7^η θέση.

Από εκεί και πέρα, ασφαλώς και η ποντιακή λύρα στο κορυφαίο «My Number One» με την Έλενα Παπαρίζου παραμένει το ίδιο ξεσηκωτική μέχρι σήμερα, θυμίζοντας για πάντα την μοναδική μέχρι σήμερα συμμετοχή μας που κατέκτησε την κορυφή το 2005, αλλά και η αναφορά στην αρχαία Ελλάδα στους στίχους του «Ελλάδα χώρα του φωτός» το 1993 με μία εκθαμβωτική Καίτη Γαρμπή και μία αξιοπρεπή 9^η θέση.

Ειδική η αναφορά βέβαια στο περσινό «Ζάρι» με την Μαρίνα Σάττι και τον ζουρνά που ακούστηκε μέχρι και ένα βίντεο κλιπ γεμάτο ελληνικό χρώμα, αλλά και στον ρυθμό που η ίδια η Σάττι ξεκαθάρισε πως είναι συρτό.

Το τραγούδι βέβαια κατέκτησε την Ευρώπη παρά την 11^η θέση που πήρε, η Μαρίνα έκανε μία μεγάλη καριέρα και η χώρα θα έχει να θυμάται μία από τις καλύτερες συμμετοχές της, μάλιστα και με ελληνικό στίχο.

Φέτος, η «Αστερομάτα» είναι το πρώτο τραγούδι με ελληνικό τίτλο και εξ ολοκλήρου ελληνικό στίχο που καταφέρνει να περάσει τον σκόπελο της πρόκρισης, από την εποχή του «Ωπα» του Γιώργου Αλκαίου πριν από 15 χρόνια! Στον μεγάλο τελικό η Κλαυδία εμφανίζεται 17η και αυτή τη φορά ελπίζουμε πως θα πάει ακόμα καλύτερα καθώς εκτός από το κοινό, ποντάρουμε και στις επιτροπές που, λογικά, θα κατακτήσουμε. Άντε να δούμε!