Δημήτρης Μαραμής: Η τέχνη δεν είναι αναισθησιολόγος για να μας κάνει νάρκωση

Ο Δημήτρης Μαραμής ήρθε τους τελευταίους μήνες στη Θεσσαλονίκη, αποφασίζοντας να “απομονωθεί” – όσο γίνεται- και να γράψει καινούρια έργα, μεταξύ αυτών και τη μουσική για την παιδική σκηνή του ΚΘΒΕ.

Ο “Γκάρης, το Μιούζικαλ”, βασισμένο στο παιδικό βιβλίο της Τασούλας Επτακοίλη, σε σκηνοθεσία του Τάσου Πυργιέρη που ξεκινάει στο Βασιλικό Θέατρο από την Κυριακή 6 Νοεμβρίου, “ντύνεται” με τις συνθέσεις του χαρισματικού συνθέτη, με στίχους του Σωτήρη Τριβιζά και έναν μεγάλο και σπουδαίο θίασο που βάζει σε άλλο πλαίσιο το παιδικό θέατρο της πόλης. 

Ο Δημήτρης Μαραμής βέβαια, έρχεται και από ένα “Συμπόσιον” που τον περασμένο Σεπτέμβριο παρουσίασε (και) στη Θεσσαλονίκη στον Αστικό Αμπελώνα με μεγάλη επιτυχία και ενθουσιασμό, όπως ο ίδιος μου περιέγραψε εκείνες τις μέρες.

Το επόμενο ραντεβού μας, δόθηκε πριν από λίγες μέρες, ενόψει της παιδικής πρεμιέρας και μίας κατάλληλης αφορμής να μιλήσουμε για τον “Γκάρη” αλλά και όλα όσα έκανε και ετοιμάζει συνθετικά, έχοντας άλλωστε και το “παράσημο” του δημιουργικού, παραγωγικού και ποιοτικού συνθέτη μίας γενιάς που ακολουθεί το παρελθόν αλλά έχει τα μάτια της στραμμένα στο μέλλον. 

Αφορμή για αυτή τη συνάντηση μας, η μουσική που γράψατε για τη νέα παιδική παράσταση του ΚΘΒΕ. Πώς προέκυψε αυτή η πρόταση και πόσο απολαυστικό ήταν να γράφετε μουσική για παιδιά και μάλιστα μιούζικαλ;

Η πρόταση ήρθε από το σκηνοθέτη κι εμπνευστή αυτής της παράστασης, τον Τάσο Πυργιέρη, ο οποίος έσκυψε πάνω στο παραμύθι “Γκάρης” της γνωστής δημοσιογράφου και συγγραφέως Τασούλας Επτακοίλη και το μετέφερε στη σκηνή ως θεατρική διασκευή μαζί με το Βαγγέλη Κουφάκο. Πάνω στη θεατρική διασκευή υπήρχαν είκοσι κουκίδες για προσθήκη είκοσι τραγουδιστικών σκηνών οι οποίες έτρεχαν τη ροή της αφήγησης. Εκεί ήρθα με το συνεργάτη μου, τον ποιητή Σωτήρη Τριβιζά ο οποίος έγραψε τους στίχους των τραγουδιών κι εγώ ανέλαβα τη μελοποίηση και τη μεταμόρφωση του έργου σε μιούζικαλ για παιδιά και μεγάλους. Ήταν απολαυστικότατο και δημιουργικότατο, καθώς τα παιδιά σε απελευθερώνουν να γίνεις περισσότερο πολύχρωμος κι ευφάνταστος.

Είναι άλλοι οι κώδικες για να γράψεις μουσική για ένα έργο που θα έχει, κυρίως, αποδέκτες τα παιδιά;

Τα παιδιά αγαπούν τα χρώματα, την ποικιλία, τις εκπλήξεις, την εκφραστικότητα, τη χαρά, το χιούμορ, την υπερβολή, την ευφορία, τη ζωντάνια, το χορό, την κίνηση, το ρυθμό, την αρμονία, το φως! Τα παιδιά αγαπούν αυτά που θα έπρεπε να αγαπάει κάθε άνθρωπος που δεν έχει αλλοτριωθεί και κουραστεί από τις τοξικότητες της καθημερινότητας. Τα παιδιά με οδήγησαν στο να συνθέσω μία μουσική που θα υπηρετούσε όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά που ανέφερα: μία πολύχρωμη, ζωντανή, εκφραστικότατη και φωτεινή μουσική!

Η πρόταση από το ΚΘΒΕ συνέπεσε και με τη νέα αρχή του Οργανισμού που φέτος πρωταγωνιστεί στα καλλιτεχνικά πράγματα της χώρας. Εσείς που γνωρίζετε καλά πώς είναι να ηγείται κάποιος ενός καλλιτεχνικού προγραμματισμού, πώς βλέπετε αυτόν τον καλλιτεχνικό χειμώνα της Θεσσαλονίκης;

Τον βλέπω θετικότατα! Νέοι άνθρωποι, με αγάπη και γνώση για το θέατρο ανέλαβαν μία πολύ μεγάλη ευθύνη, πρόκληση και ρίσκο για να προσφέρουν έργο και ανανέωση στο ΚΘΒΕ, στο θέατρο που τους γέννησε, τους εκπαίδευσε και τους έδωσε φτερά να πετάξουν. Ο δρόμος τους είναι γεμάτος αγκάθια, καθώς οποιοσδήποτε προσπαθεί να φέρει κάτι καινούριο, έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με το παλιό κατεστημένο και το καθιερωμένο. Όμως το έχω ξαναπεί πως δεν αρκούν οι προθέσεις. Το έργο θα κριθεί μέσα στο χρόνο και στα αποτελέσματα της προσπάθειάς τους. Δεν αρκούν μόνο καλές και ποιοτικές επιλογές, που αυτές θεωρώ πως ήδη έχουν γίνει. Το καλό έργο εξαρτάται και από το ρεαλισμό όσον αφορά τις οικονομικές δυνατότητες του θεάτρου και από την προσέλευση του κόσμου. Από την άλλη ένας λόγος ύπαρξης των πολιτιστικών κρατικών οργανισμών είναι να μην εξαρτώνται οι επιλογές τους από τις εισπράξεις, ώστε με αυτό τον τρόπο να προχωρούν και τα πιο προχωρημένα και απαιτητικά έργα! Είμαι αισιόδοξος πως το “θέατρο ξανά” θα φέρει ουσιαστικό πολιτιστικό αέρα στην πόλη.

Το Φεστιβάλ των Δελφών έχει ανθίσει στα χέρια σας τα τελευταία χρόνια και θα ήθελα να μου πείτε πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να δείτε τα πράγματα από μία άλλη πλευρά, αυτή του ανθρώπου που διοικεί.

Επειδή, από τη μία πλευρά είμαι άνθρωπος που αφουγκράζομαι την τοπική κοινωνία κι από την άλλη έχω συγκεκριμένες, σταθερές αξίες και αισθητική που υπηρετώ, οδηγούμαι σε συγκεκριμένες επιλογές που συνήθως στο τέλος αναγνωρίζονται. Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η πολιτιστική διοίκηση σε μία χώρα με χαμηλό επίπεδο παιδείας (η αλήθεια πρέπει να λέγεται). Για αυτό το μυαλό μου εργάζεται για το Φεστιβάλ Δελφών κάθε ώρα και κάθε μέρα. Κάθε απόφαση, κάθε επιλογή σε μία τέτοια θέση είναι ρίσκο και ποτέ δεν ξέρεις με σιγουριά την αποδοχή που μπορεί να έχει. Χρειάζεται συγκροτημένη σκέψη, γνώση, όραμα, διαλλακτικότητα με αποφασιστικότητα μαζί.

Η Ελλάδα είναι μία χώρα που δίνει δυνατότητες να γίνουν όσα θέλετε εσείς οι καλλιτέχνες;

Ο δυνατός σπόρος φυτρώνει και στη ρωγμή του τσιμέντου. Στην Ελλάδα τα καλά και τα σπουδαία στον πολιτισμό και στην τέχνη, γίνονται είτε κατά λάθος, είτε όταν συντονιστούν με παράπλευρα συμφέροντα. Εξακολουθούν να υπάρχουν οι γνωστές παθογένειες, που γίνομαι μπανάλ αν τις καταθέτω, κι έχω βαρεθεί πια… Θέλει προπόνηση σε πολλά “αθλήματα” η χώρα μας, που όπως είπα και πιο πάνω, δε φημίζεται για την παιδεία της. Ωστόσο είναι ένα καλό πεδίο σκληραγώγησης. Είναι ένας μαραθώνιος με εμπόδια τα εκατομύρια “εγώ” που θα συναντήσεις στο δρόμο σου. Το βασικότερο είναι πως ένας καλλιτέχνης που θέλει να παράγει έργο, θα το κάνει ακόμα κι αν η χώρα του δεν τον στηρίξει και ακόμα κι αν δεν του προσφέρει ιδανικές συνθήκες και υποδομές.

Τι είναι πολιτισμός για εσάς, τόσο καλλιτεχνικά όσο και κοινωνικά;

Έχουμε ανάγκη τον πολιτισμό περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή για να σωθεί ο πλανήτης και η ανθρωπότητα. Νομίζω πως αυτό τα λέει όλα. Έχουν τελειώσει τα ψέματα και οι ψευδαισθήσεις. Αν δεν υπάρξει αφύπνιση μέσω του πολιτισμού και της λογικής, που είναι μέρος του πολιτισμού… τέλος, πάνε όλα! Ο πόλεμος είναι η ενσάρκωση του απολίτιστου, του τέλους του πολιτισμού, και βλέπετε πως διανύουμε έναν τρίτο μεγάλο πόλεμο. Ο πολιτισμός δεν είναι όχημα για επίτευξη προσωπικών, ναρκισσιστικών φιλοδοξιών ρηχών ιδιοσυγκρασιών. Ο πολιτισμός είναι πάλεμα κι αγώνας των ανήσυχων, επαναστατικών και δημιουργικών ιδιοσυγκρασιών.

Νιώθετε την εποχή να αλλάζει μουσικά και καλλιτεχνικά; Κι αν ναι, πάει προς το καλύτερο ή όχι;

Η τέχνη δε σχετίζεται με τη λέξη πρόοδο όπως ισχύει στην τεχνολογία ή σε άλλες επιστήμες. Η τέχνη της αναγέννησης, της αρχαιότητας, του 20ου αιώνα, του διαφωτισμού, του τώρα, δεν είναι καλύτερη ή χειρότερη, πιο προοδευτική ή όχι. Καθώς η τέχνη κάθε εποχής και περιόδου αφήνει το χνάρι της, το στίγμα της, την έκφραση και την ταυτότητα της εποχής της. Σε κάθε περίοδο παράγονται κάποια σημαντικά έργα τέχνης και πολλά κακά έργα που δεν είναι τέχνη. Επίσης δεν αναπτύσσονται όλες οι τέχνες το ίδιο σε κάθε εποχή. Για παράδειγμα δε συγκρίνεται η κορύφωση της δραματικής ποίησης της αρχαίας αττικής τραγωδίας με τη σχεδόν ανύπαρκτη μουσική ανάπτυξη της αρχαιότητας. Τα καλά έργα μένουν διαχρονικά και σημαντικά στο πέρασμα των αιώνων. Οπότε δε νιώθω να πηγαίνει κάτι προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Ούτε νιώθω να αλλάζει κάτι. Νιώθω απλά τη συνεχή αναγκαιότητα για καλλιτεχνική έκφραση και αφύπνιση. Η τέχνη είναι συναγερμός όχι αναισθησιολόγος για να μας κάνει νάρκωση. Για αυτό και κάποιοι τη θεωρούν επικίνδυνη.

Γνωρίζω πως σε πολλές περιπτώσεις δανείζεστε στοιχεία από διάφορες παραδόσεις στις συνθέσεις σας, χωρίς όμως να κάνετε μία «λαική» μουσική. Είναι κάτι που προσπαθείτε ή έχει προκύψει;

Καταρχάς, μακάρι να μπορούσα να κάνω “λαϊκή” μουσική. Ανάλογα τις εκφραστικές μου ανάγκες κάθε φορά, δανείζομαι στοιχεία που με βοηθούν να γεννήσω τη μουσική μου γλώσσα-ταυτότητα με αφορμή τις ανάγκες του εκάστοτε νέου έργου.

Ο «Ερωτόκριτος» είναι για εμένα ένα σημείο αναφοράς στη πορεία σας. Τα δικά σας σημεία αναφοράς ποια θα μπορούσαν να είναι;

Σίγουρα ο Ερωτόκριτός μου είναι ένα σημείο αναφοράς στην πορεία μου, καθώς ήταν το μόνο έργο μου που είχε τόσο μεγάλη προβολή από το φορέα που μου το ανέθεσε και είχε την τύχη να έχει και μεγάλη αποδοχή σε όλη τη χώρα όπου παρουσιάστηκε και σε όποια μορφή. Σημείο αναφοράς είναι ο «Σκοτεινός Έρωτας» σε ποίηση Φ. Γκ. Λόρκα, το πρώτο μου έργο που δισκογραφήθηκε (εξαντλημένο), είναι η «Αισθηματική Ηλικία» (εξαντλημένο), είναι τα μουσικοθεατρικά μου μετά τον Ερωτόκριτο: «Οι Στοιχειωμένοι» και (το καταραμένο μου έργο) «Καπετάν Μιχάλης», είναι «Η Μουσική της Ροτόντας» το μοναδικό έργο που παράχθηκε με αφορμή τη Θεσσαλονίκη.

Γνωρίζω πως αποφασίσατε να έρθετε στη Θεσσαλονίκη, να απομονωθείτε και να γράψετε για ένα μεγάλο διάστημα. Τι σας έδωσε αυτή η περίοδος δημιουργίας και συγκέντρωσης;

Ήρθα στην πόλη κι έμεινα πολύ καιρό καθώς έπρεπε να είμαι κοντά στις πρόβες για τον «Γκάρη το μιούζικαλ» του ΚΘΒΕ. Ήρθα καθώς μέσα στο Σεπτέμβριο είχα την πρεμιέρα του συμφωνικού μου έργου «Νάματα & Ιάματα» στη Λάρισα (3/9), είχα τη μουσική μου για το «Ισλαχανέ» μέσα στην πόλη με το “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” (5/9) και την παρουσίαση του κύκλου τραγουδιών μου «Συμπόσιον» στον Αστικό Αμπελώνα της Θεσσαλονίκης (22/9). Επίσης είμαι εδώ καθώς συνθέτω την πρώτη μου όπερα σε μία πράξη: «Ελευθέριος Βενιζέλος», ανάθεση του Πολιτιστικού Κέντρου Ηρακλείου Κρήτης και η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε για δυόμιση μήνες το τέλειο σκηνικό φιλοξενίας για το δημιουργικό πάθος του νέου μου έργου.

Η συνεργασία με τους συντελεστές του «Γκάρη» πώς ήταν;

Άψογη, δημιουργική, παραγωγική, με ευαισθησία και φαντασία. Το αποτέλεσμα θα κριθεί τις επόμενες μέρες από το κοινό της Θεσσαλονίκης.

Πώς βλέπετε την πορεία της καλλιτεχνικής Θεσσαλονίκης;

Αισιόδοξα! Καταρχάς το κοινό της Θεσσαλονίκης διαθέτει κρίση κι ενθουσιασμό για να στηρίξει το καλό και να καταδικάσει το ανιαρό. Τα θανάσιμα αμαρτήματα που πρέπει να αφαιρεθούν με μαχαίρι από τον τομέα πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη για να αναπτυχθεί, είναι ο τοπικιστικός βαυκαλισμός, ο ναρκισσισμός και η μεγαλομανία ανθρώπων που κινούν τα νήματα και να σταματήσει η εκμετάλλευση του καλλιτεχνικού έργου για επίτευξη προσωπικών φιλοδοξιών ή πολιτικών σκοπιμοτήτων. Μη φοβάστε τη νεότητα, την ανατροπή, την αμείλικτη ομορφιά!

Τι άλλο θα κάνετε στο επόμενο διάστημα;

«Ελευθέριος Βενιζέλος», όπερα σε μία πράξη, πρεμιέρα και παραστάσεις 3, 4, 5 Φεβρουαρίου 2023 στο Πολιτιστικό Κέντρο Ηρακλείου Κρήτης κι εύχομαι κι ελπίζω πως… θα τα ξαναπούμε στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 2023. Σας ευχαριστώ πολύ!

*Ο Δημήτρης Μαραμής έγραψε τη μουσική του θεατρικού έργου για παιδιά του ΚΘΒΕ “Γκάρης, το μιούζικαλ” σε σκηνοθεσία του Τάσου Πυργιέρη. Πρεμιέρα: Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 11.00 στο Βασιλικό Θέατρο.