Δημήτρης Σκύλλας: O κόσμος έχασε την επαφή με την αγνότητα της μουσικής

O συνθέτης και πιανίστας Δημήτρης Σκύλλας είναι ένας από τους πιο δυναμικούς, δημιουργικούς και ταλαντούχους καλλιτέχνες της γενιάς του σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι είναι ο πρώτος Έλληνας στην ιστορία που έλαβε ανάθεση από τη θρυλική Συμφωνική Ορχήστρα του BBC προκειμένου να συνθέσει ένα έργο μεγάλης κλίμακας.

Η σύνθεση αυτή με τίτλο «Kyrie Eleison» έγινε σε μια συμπαραγωγή του BBC με τη Στέγη Ωνάση και πρωτοπαρουσιάστηκε τον Ιανουάριο του 2020 στο εμβληματικό Barbican Centre. Οι μουσικές του συνθέσεις βαθιά μυσταγωγικές με έντονες αναφορές στις έννοιες της τελετουργίας, του μοιρολογιού και της πίστης μας ταξιδεύουν σε ένα μελωδικό ψυχονοητικό σύμπαν που συνδέεται με τον κόσμο του χορού, του θεάτρου και των εικαστικών. Το πιο πρόσφατο έργο του είναι η πρωτότυπη μουσική σύνθεση για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου με το κορυφαίο ποιητικό έργο «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του μεγάλου εθνικού ποιητή μας Διονύσιου Σολωμού. Η παράσταση που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου πρόκειται να παρουσιαστεί το Σάββατο 6 Μαρτίου σε Live Streaming.

Σε λίγες μέρες θα έχουμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Σολωμού σε μια παράσταση live streaming από το Εθνικό Θέατρο. Θέλεις να μας μιλήσεις για την πρωτότυπη μουσική σύνθεση που έχεις αναλάβει να δημιουργήσεις αλλά και για τη συνεργασία σου με τον σκηνοθέτη Θάνο Παπακωνσταντίνου;

«Ξεκινώντας να πω ότι είναι η δεύτερη δουλειά που κάνω για το θέατρο και μάλιστα ξανά σε συνεργασία με τον Θάνο Παπακωνσταντίνου. Η πρώτη δουλειά ήταν η “Ηλέκτρα” πάλι στο Εθνικό Θέατρο με τον ίδιο σκηνοθέτη. Οπότε η μουσική και η συνεργασία γενικά νομίζω πως είναι μια συνήθεια της πρώτης μας επαφής από την Επίδαυρο και φτάνει σήμερα στους “Ελεύθερους Πολιορκημένους”. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί όταν χτίζεις μια συνθήκη με έναν σκηνοθέτη – που τυχαίνει να είναι και πολύ κοντινός φίλος μου – νομίζω ότι σε κάθε δουλειά μπαίνει ένα καινούργιο πράγμα κρατώντας όλα τα παλιά. Χτίζουμε κάτι… ουσιαστικά μεγαλώνουμε ένα παιδί και του δίνουμε συνεχώς κάτι καινούργιο. 

Ως μουσικός δεν έχω καμία όρεξη να γεμίζω κενά. Δεν θέλω να χρησιμοποιείται η μουσική απλά για να γεμίζει τα κενά και το background. Εξάλλου νομίζω ότι υπάρχουν καλύτεροι άνθρωποι από εμένα για να το κάνουν αυτό. Με ενδιαφέρει να δουλεύω σε παραστάσεις είτε είναι θέατρο είτε είναι χορός στις οποίες η μουσική θα μπορεί να έχει ένα πολύ δυνατό και δυναμικό ρόλο. Οπότε και σε αυτήν την παράσταση στους “Ελεύθερους Πολιορκημένους” η μουσική έχει έναν πολύ δυνατό ρόλο ο οποίος ξεκινάει φυσικά από την πρόθεση του σκηνοθέτη και βρίσκει εμένα σαν συνθέτη για να την γράψω».

Πως αισθάνεσαι που μέσα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε η παράσταση θα πρωτοπαρουσιαστεί σε live streaming με τους θεατές συντονισμένους στις οθόνες τους;

«Είναι η πρώτη φορά που κάνουμε θέατρο το οποίο προορίζεται για live steaming και καταλαβαίνει κανείς πως είναι λογικό να μην έχουμε την εμπειρία του το τι σημαίνει θέατρο για live streaming. Σίγουρα δεν είναι το ίδιο με το απλά να μαγνητοσκοπηθεί μια παράσταση και να τη δείξουμε ηλεκτρονικά. Όλο αυτό γίνεται και εμείς γνωρίζουμε πως τώρα τουλάχιστον θα γίνει ηλεκτρονικά και μπορεί στο μέλλον να επιστρέψει στις σκηνές με θεατές. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρω ότι η προσέγγιση που έχουμε δώσει από την πρώτη μέρα της πρόβας, για να μην πω από τις συνεννοήσεις με το Θάνο, είναι ότι είτε θα πήγαινε κανονικά ζωντανά με κοινό είτε live streaming, εμείς δεν θα αλλάζαμε τίποτα από την τεχνική ή τη δημιουργία του έργου. Δεν έχει αλλάξει το παραμικρό απλά και μόνο επειδή είναι live streaming. Θα ήτανε πάρα πολύ άσχημο και απαγορευτικό νομίζω να ‘μειώναμε’ αυτά που κάνουμε επειδή δεν θα έχει κοινό μπροστά από τους ηθοποιούς στη σκηνή. Κι αυτό έχει μεγάλο κόστος, γιατί στήνεις κανονικά μια παράσταση με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, αλλά ο θεατής θα τη δει από την οθόνη. Όλες τις λεπτομέρειες που θα μπορούσε να πει κανείς ότι στην οθόνη ή την κάμερα μπορείς να τις κλέψεις, εμείς τις έχουμε βάλει μέσα. Αυτό έχει να κάνει κυρίως με εμάς και με ένα ήθος που έχουμε και προσπαθούμε να χτίσουμε στη δουλειά μας. Οπότε γνωρίζουμε καλά ότι θα είναι live streaming αλλά η αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε και για τις πρόβες που ξεκινήσαμε από μέσα Δεκέμβρη μέχρι και μεθαύριο δεν ξεχωρίζει το πως θα φανεί η παράσταση και θα παρουσιαστεί αλλά έχει να κάνει μόνο με το τι φτιάχνουμε. Θέλω να πιστεύω ότι ο θεατής θα λάβει την πρόθεση για την εμπειρία που θέλαμε να δώσουμε και μέσω της κάμερας.»

Τί σημαίνει η μουσική για σένα; Ποιος είναι ο δικός σου προσωπικός ορισμός γι’ αυτήν την τέχνη που έχει την δύναμη να μας συγκινεί;

«Το με ‘συγκινεί’ είναι πολύ κοντά σε αυτό που σκέφτομαι. Παλιότερα ήμουν πιο ακαδημαϊκός και σιγά σιγά η πορεία μου ξεκίνησε να στρέφεται προς τον κόσμο και να αφήνω πίσω κάθε ακαδημαϊκό κατάλοιπο. Δεν θέλω καμία επαφή με τα παρασκήνια και αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις και προσεγγίζεις τη μουσική σου. 

Η μουσική είναι ένα λειτούργημα, το οποίο όσο ανακαλύπτεις τον εαυτό σου και αυτά που φτιάχνεις τόσο πιο πολύ μπορείς και να δίνεις σιγά σιγά στον κόσμο. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να δώσω μια εμπειρία στους ανθρώπους μέσω της μουσικής. Θα με ενδιέφερε πάρα πολύ να έρθουν οι άνθρωποι να δουν είτε μια συναυλία είτε μια μουσική για θέατρο, ώστε να μπορέσω να τους βάλω σε μια εμπειρία μέσα από αυτό το πράγμα. Ακόμα πιο πολύ με ενδιαφέρει το πως θα μικρύνει αυτό το χάσμα μεταξύ ελιτισμού και λαϊκότητας. Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η ελίτ. 

Η κλασική μουσική είναι μια τέχνη. Η λέξη ‘κλασική’ είναι ένας παρεξηγημένος όρος. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου κλασικό συνθέτη, αν και καταλαβαίνω ότι είμαι, ότι το context είναι τέτοιο. Αλλά έρχομαι από έναν κόσμο που τοποθετεί τη μουσική πάρα πολύ ξεχωριστά από όλες τις άλλες τέχνες και της δίνει σεβασμό αλλά συγχρόνως την αφήνει απομονωμένη. Εμένα δεν με ενδιαφέρει καθόλου αυτή η απομόνωση. Αυτό που με ενδιαφέρει εμένα είναι να προσπαθώ να φτιάχνω γέφυρες μεταξύ του περιπτερά και της συμφωνικής ορχήστρας. Θέλω πάρα πολύ να το μοιραστώ και το θέατρο είναι ένα τεράστιο μέσο για να το κάνω. Είναι ευλογία και είμαι πολύ τυχερός που μπορώ μέσω του θεάτρου, που είναι ένα πιο λαϊκό θέαμα από ότι είναι η κλασική μουσική να μπορώ να περάσω όλη την αγάπη που έχω να δώσω, στο κοινό του θεάτρου που είναι μεγαλύτερο. Μέσω του θεάτρου μπορείς να περάσεις και τα στοιχεία της μουσικής που θέλεις σε κόσμο που δεν θα ερχόταν να τα ακούσει αλλιώς. Οπότε για εμένα είναι πολύ σημαντικό το να δώσεις μέσω της μουσικής και να φτιάξεις εμπειρίες. 

Δεν με ενδιαφέρουν καθόλου οι μόδες και τα trends του τώρα, γιατί αναβοσβήνουν και φεύγουν όλα αυτά. Κυρίως το βλέπουμε αυτό στις παραστατικές τέχνες, γιατί το οπτικό γενικά είναι αυτό που οδηγεί τα πράγματα προς κάπου πάντα καθώς προηγείται. Πιστεύω ότι και παλιότερα πρώτα συνέβαινε κάτι στη ζωγραφική, που είναι πιο άμεση και κατανοητή στη μάζα. Οπότε πάντα οι οπτικές τέχνες οδηγούσαν τα κινήματα. Όμως υπάρχει ο κίνδυνος όταν ασχολείσαι με τέχνες οπτικές ή εννοιολογικές, όπως η γραφή ή το σενάριο, να είσαι λίγο φυλακισμένος στα γεγονότα του παρόντος είτε το θέλεις είτε όχι. Το κοινό ψάχνει πάντα από έναν κινηματογραφιστή από έναν θεατρικό σκηνοθέτη ή από έναν συγγραφέα να βρει σύνδεση με το παρόν και τα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. Πάντα συμβαίνει αυτό ασχέτως αν δεν το παραδεχόμαστε, αλλά η μουσική είναι εκτός. Και λέγοντας μουσική δεν μιλάμε για μουσική με λόγια, αλλά γι’ αυτό που λέμε καθαρή μουσική, δηλαδή χωρίς λόγια χωρίς έννοιες. Η μουσική είναι ένα πράγμα το οποίο είναι σαν να υπήρχε από πάντα και για πάντα. Δεν μπαίνει τόσο πολύ στις άλλες τέχνες και αυτό έχει ενδιαφέρον αλλά συγχρόνως έχει και μοναξιά και απομόνωση».

Μέσα από τον γοητευτικό μουσικό δρόμο που έχεις επιλέξει να βαδίσεις, ανάμεσα στις έννοιες της τελετουργίας, του μοιρολογιού και της πίστης, τί είναι αυτό που θα ήθελες να θυμούνται και να κρατήσουν οι ακροατές της μουσικής σου και το κοινό των παραστάσεων σου;

«Πολύ ωραία ερώτηση! Με ενδιαφέρουν όλες οι παραδόσεις και όχι μόνο οι ελληνικές. Με ενδιαφέρει γενικά η έννοια της τελετουργίας που βρίσκεται πολύ στη θρησκευτική μουσική ή στη μουσική πίστης. Η θρησκευτική μουσική δεν είναι γεωγραφικά δεμένη κάπου, μπορεί να είναι τα πάντα. Μπορεί να είναι από τις φυλές μέχρι την ορθοδοξία. Δεν μπορώ να εμπλακώ μόνο σε συγκεκριμένες θρησκείες αλλά με ενδιαφέρει κάτι πολύ πιο βαθύ που είναι το πως η τέχνη και η μουσική θα μπορέσει να σε κάνει να νιώσεις μια ευλάβεια. Αυτό που με ενδιαφέρει μέσω της τελετουργίας είναι να έχει ένα χαρακτήρα άχρονο η μουσική μου, να έχει τόσο το πρωτόγονο όσο και το εξευγενισμένο, να είναι σαν ήταν από πάντα και για πάντα. 

Βλέπω συναδέλφους καλλιτέχνες – όχι μουσικούς – ειδικά στο χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου να φτιάχνουν πολύ ωραία πράγματα και βλέπω πάντα να προσπαθούνε να βάλουνε μέσα πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα, ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον του κόσμου και αυτό το οδηγούν τα φεστιβάλ έτσι που ζητάνε πράγματα. Για εμένα αυτό είναι σωστό και δεν το κρίνω καθόλου αλλά με στενοχωρεί πάρα πολύ, γιατί ενώ είναι σωστό σε δεσμεύει και σε περιορίζει. Ίσως έτσι να γινόταν πάντα στο σινεμά δεν μπορώ να το κρίνω και λατρεύω το σινεμά και θέλω πάρα πολύ να γράψω για το σινεμά. Απλά κάπως με διαφοροποιεί το γεγονός ότι η μουσική δεν είναι κλειδωμένη στο χρόνο ή στην περίοδο που γράφεται. Γι’ αυτό μου αρέσει πολύ να βλέπω τις παραδόσεις ως ένα μεγάλο νήμα από την αρχαία τραγωδία που με ενδιαφέρει πάρα πολύ και επηρεάζει το έργο μου έως τις παραδόσεις από ασιατικές χώρες 1000 ετών πίσω. Συνδέομαι συνεχώς με μουσική που γράφτηκε πριν 600 με 800 χρόνια ενώ συνδέομαι λιγότερο με την κλασική μουσική πριν 200 χρόνια. Και πόσο ωραίο για αυτούς τους ανθρώπους που γράψανε μουσική πριν από 800 χρόνια να τους ακούμε σήμερα και να νιώθουμε σύνδεση. Αυτό είναι πραγματική επιτυχία».

Ποιες είναι οι μουσικές επιρροές και οι αγαπημένοι σου συνθέτες που έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής σου ταυτότητας ως συνθέτη;

«Αγαπώ πάρα πολύ την Bjork! Από άλλη σκοπιά έρχεται η Bjork και την άκουγα πριν πάω στο Λονδίνο και την ακούω μέχρι σήμερα και νομίζω ότι με βοήθησε πάρα πολύ. Θα μπορούσα να σου πω ότι ο Beethoven αλλά εμένα η Bjork με βοήθησε, για λόγους που δεν ξέρω ακριβώς. Με ενδιαφέρει πιο πολύ η ζωή και να διαβάζω για την ιστορία και τη ζωή ζωγράφων παρά συνθετών. Για κάποιο λόγο που δεν γνωρίζω βαριέμαι πάρα πολύ να διαβάζω για συνθέτες. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που ψάχνω αλλά αισθάνομαι ότι δεν συνδέομαι με τους περισσότερους συνθέτες. Προσεγγίζω την μουσική πιο πολύ σαν ποίηση και σαν πίνακα. Έχει να κάνει με την επικοινωνία του να δώσεις κάτι με ήχο στους ανθρώπους. 

Η προηγούμενη μου δουλειά ήταν στο BBC και ξαφνικά γύρισα στο Εθνικό Θέατρο και πρόκειται για διαφορετικές εμπειρίες. Ήρθα στην Ελλάδα λόγω της πανδημίας και κλείνω ένα χρόνο. Έχω να περάσω έναν χρόνο στην Ελλάδα από τα 17 μου. Επειδή είμαι έναν χρόνο εδώ και συμβαίνουν όλα αυτά τα γεγονότα που ξεκίνησαν με την πανδημία και συμβαίνουν κι άλλα πολλά, νιώθω ότι μπαίνω σε μια καινούργια μουσική φάση. Νιώθω ότι μπαίνω σε μια καινούργια περίοδο της δουλειάς μου ακόμα πιο άμεση, προσβάσιμη και ανθρωπιστική και νιώθω ότι πραγματοποιείται σε μια μεγάλη πλατφόρμα για πρώτη φορά ουσιαστικά τώρα με τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους”. Αυτή η καινούργια φάση που μπαίνω μπορεί να έχει να κάνει με το ότι ήρθα στη χώρα μου και κάθισα έναν χρόνο. Αυτό το πράγμα ως περιβάλλον, ως φως, ως αντίληψη ακόμα και η καραντίνα η ίδια μπορεί να σου αλλάζει την τεχνοτροπία. Οπότε νιώθω ότι είναι μια καινούργια αρχή τώρα με τους “Ελεύθερους Πολιορκημένους” και είναι η πρώτη μου δοκιμή ουσιαστικά για μια εξέλιξη της αισθητικής μου. Είναι μια διαδρομή σε έναν δρόμο που είτε θα πάει καλά είτε μπορεί να αποτύχει. Είναι μια διαδρομή από το θέατρο στην ορχήστρα και πίσω ξανά και η αλήθεια είναι ότι μου έχουν λείψει πάρα πολύ τα μικρά έργα».

Εάν κάποιος σου ζητούσε να δημιουργήσεις μια μελωδία για τη χώρα μας, ποιους ήχους θα επέλεγες;

«Το έχω φτιάξει! Η παράσταση μας ξεκινάει με έναν ύμνο και νομίζω πως είναι μια μελωδία για την χώρα μας αυτός ο ύμνος. Στην πρώτη σκηνή ακούγεται ένας ύμνος ο οποίος θεωρώ ότι είναι ένας ύμνος για την Ελλάδα. Το λέω αυτό σαν δική μου πρόθεση δημιουργίας. Θεωρώ πως είναι ένας ύμνος που θα μπορούσα άνετα να τον δω σε μια ταινία του Αγγελόπουλου. Εγώ θα μπορούσα να τον δω, μπορεί ο Αγγελόπουλος να μην το έβλεπε… Αλλά θέλω να πω ότι έχω γράψει αυτόν τον ύμνο και το συζητούσαμε πολύ στην παραγωγή το πως αυτός ο ύμνος θα μπορούσε να πάει σε άλλα πράγματα μετά την παράσταση. Θυμίζει πάρα πολύ Ελλάδα».

Σε ποιο σημείο βρίσκεται η ελληνική μουσική σήμερα μέσα στο παγκόσμιο τοπίο; Η χώρα μας έχει ουσιαστική μουσική παιδεία;

«Φυσικά και δεν πιστεύω πως έχει η χώρα μας ουσιαστική μουσική παιδεία. Η χώρα μας ασχολείται μόνο με το θέατρο. Στη μουσική δεν συμβαίνει τίποτα. Έχουμε φτάσει ακόμα και σε θεσμούς που είναι μουσικοί να μιλάμε περισσότερο για το ποιος σκηνοθέτης θα σκηνοθετήσει την τάδε όπερα ή την τάδε μουσική παραγωγή, παρά για τον μουσικό τον ίδιο και για την μουσική. Το πράγμα πηγαίνει πάρα πολύ προς το οπτικό, που είναι όμορφο εν μέρει για να μην παρεξηγηθώ, αλλά ο κόσμος έχει χάσει την επαφή του με την αγνότητα της μουσικής. Πάντα ψάχνει να βρει κάτι να το συνδέσει επί σκηνής ένα βίντεο, θέατρο, όμως η μουσική χάνει πάρα πολύ το έδαφος της. Συνέχεια ψάχνουμε να βρούμε πράγματα να γεμίσουμε τα κενά, δεν ξέρω αν το έχουμε τόσο ανάγκη, αλλά αυτό συμβαίνει. Οπότε η χώρα μας σίγουρα δεν έχει μουσική παιδεία. 

Δεν είμαι αντιμέτωπος με το pop. Βγαίνω πάρα πολύ στην εκτός covid εποχή, χορεύω, διασκεδάζω, ακούω πολύ pop. Αλλά μπορείς να ξεχωρίσεις πότε και γιατί ακούς pop. Δεν έχουμε όμως σαν χώρα πραγματική μουσική παιδεία και αυτό δεν ξεκινάει από τους ανθρώπους που δεν έχουν αυτήν την παιδεία αλλά από αυτούς που φτιάχνουν το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα. Και επειδή έχουμε όλη αυτήν την πληροφορία και τα κινητά και όλα αυτά δεν καλλιεργείται η υπομονή μας. Όλα γίνονται πιο γρήγορα συνέχεια και αυτό είναι πολύ αγχωτικό. Πας σε μια έκθεση στο Tate Modern ή στο MoMA και ο κόσμος θα πάει να δει μια σύγχρονη έκθεση γιατί μπορεί να τα περπατήσει και να φύγει όποτε θέλει. Δεν τον βάζεις να καθίσει να συγκεντρωθεί εάν δεν θέλει ο ίδιος. Ενώ σε μια συναυλία αναγκαστικά ο κόσμος θα πρέπει να καθίσει και να συγκεντρωθεί, αλλά χωρίς να βλέπει θέατρο ή σινεμά ή βίντεο, θα πρέπει να ακούει απλά μουσική. Είναι πιο δύσκολο πράγμα. Αλλά το πρόβλημα νομίζω δεν ξεκινά μόνο από την εκπαίδευση αλλά και από τους μουσικούς και τους συνθέτες, γιατί ο ακαδημαϊσμός έχει καταστρέψει τη μουσική μας. Τα πανεπιστήμια την καταστρέφουν, την φτάσαν σε ένα σημείο τόσο πειραματικό που θα έπρεπε να πάει σε άλλη κατηγορία από τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Θα έπρεπε να πάει στις θετικές επιστήμες στα μαθηματικά… Έχει γίνει πολύ ακαδημαϊκή η μουσική».

Τί να περιμένουμε από το εγχώριο #MeToo; Πιστεύεις πως θα αλλάξουν τα πράγματα; 

«Όλα αυτά που συζητάμε συμβαίνουν στην εποχή του MeToo. Εμείς εδώ στην Αθήνα τώρα είμαστε στο στόχαστρο, στον πυρήνα των πραγμάτων με όλα αυτά που έχουν γίνει στο Εθνικό Θέατρο. Κάναμε και κάνουμε αυτήν την παράσταση σε πολύ αντίξοες συνθήκες και μέσα κι έξω από το θέατρο. Είμαστε σε έναν πολύ χτυπημένο θεσμό λόγω των γεγονότων που συνέβησαν με τον πρώην διευθυντή. Όλα αυτά επιβαρύνουν πολύ τις πρόβες. Προσπαθείς να κρατήσεις μια καθαρότητα και μια αρτιότητα σε αυτό που κάνεις και να απομονώσεις όλα τα άλλα, όμως είναι πάρα πολύ δύσκολο.

Νιώθω και εύχομαι ότι ως ένα βαθμό με τον καιρό τα πράγματα θα αλλάξουν. Δεν ξέρω αν από το 100 που είναι τώρα θα πάει στο 0 η κακοποιητική συμπεριφορά. Αλλά πρέπει να αλλάξουν τα πράγματα. Με όλο αυτό που γίνεται δίνουμε πάτημα σε όλους τους ανθρώπους να μιλάνε. Για το χώρο του θεάτρου και για την ώρα των προβών εμένα με σοκάρει όλο αυτό ότι υπήρχε και υπάρχει τόση κακοποιητική συμπεριφορά από σκηνοθέτες. Δουλεύω πάντα σε ένα περιβάλλον πολύ όμορφο. Εγώ νόμιζα ότι στις πρόβες τα πράγματα γίνονται ομαλά και ωραία και μπορεί να υπάρχουν μερικές εντάσεις, που δεν είναι κακό, γιατί οι εντάσεις είναι δημιουργικές. Αλλά μάλλον δεν γίνονται έτσι… Με τόσο κόσμο να μιλάει και να βγαίνει και να συσπειρώνεται σε ομάδες δημιουργείται μια δύναμη και μια αντίσταση που είναι αναγκαία. Ευελπιστώ, λοιπόν, σε μελλοντικές παραγωγές και καταστάσεις να είναι πιο εύκολο να μιλήσει ο κόσμος ανοιχτά για πράγματα που έχουν να κάνουν με την κακοποίηση και οτιδήποτε τέτοιο, ώστε να μην υπάρχει τόση. Δεν νομίζω ότι θα αλλάξει η κακοποιητική φύση των ανθρώπων που είναι έτσι και θα είναι έτσι ούτως ή άλλως, όμως νομίζω ότι θα αλλάξει η στάση τους. Μπορείς να είσαι ό,τι θέλεις αλλά δεν θα έχεις την πλατφόρμα να το βγάλεις αυτό το πράγμα στους άλλους ανθρώπους που συνεργάζεσαι και δεν σου φταίνε τίποτα. Βλέπουμε να αποκαθηλώνουν μεγάλα ονόματα από θέσεις και από τη στιγμή που έγινε μια φορά, θα μπορεί να γίνεται συνέχεια. Και αυτό είναι υπέροχο. Γιατί οι θέσεις καλλιτεχνικής εξουσίας αλλάζουν όμως τα καλλιτεχνικά έργα παραμένουν. Οπότε όταν βλέπουμε ότι αποκαθηλώνεις γίγαντες του χώρου σημαίνει ότι κανείς δεν είναι άτρωτος και με οποιαδήποτε κακή συμπεριφορά μπορεί ο καθένας από το ταβάνι να πέσει κάτω. Και αυτό είναι πραγματικά υπέροχο και πρέπει να γίνει».

Ποιες είναι οι σκέψεις σου για την εποχή μετά την πανδημία; Θα μας δώσεις μια γεύση από τα επόμενα μουσικά σου σχέδια;

«Οι σκέψεις μου είναι ότι σίγουρα δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει αυτό το πράγμα. Η προτροπή που θα είχα εγώ να πω σε καλλιτέχνες – σε όσους μπορούν, γιατί δεν μπορούν όλοι με όλα τα μέσα – είναι να συνεχίσουν να δημιουργούνε ασταμάτητα, όπως τουλάχιστον εγώ έκανα και ήμουν πολύ τυχερός που μπορούσα. Δεν σταμάτησα καθόλου να γράφω. Γύρισα για την πανδημία στο σπίτι μου στο Βόλο να ξεκουραστώ και έγραψα περισσότερο από ότι στο Λονδίνο. Μπορεί να είναι και μια μορφή αντίστασης αυτό. Δεν πρέπει να σταματήσει η δημιουργία. Τα καλλιτεχνικά έργα βγήκαν και από πολύ αντίξοες συνθήκες. Οπότε πρέπει και οφείλουμε πάνω από όλα εμείς πέρα από κάθε πολιτική άποψη να είμαστε προσηλωμένοι στο σκοπό μας και στο όραμα μας. Αλλάζουν όλες οι θέσεις εξουσίας – όχι μόνο οι καλλιτεχνικές – και πάλι θα μας μείνει το ήθος και ο σεβασμός και το έργο που φτιάχνουμε. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό σε όλη αυτή την καταιγίδα αντίξοων συνθηκών που συμβαίνει να έχεις μια σταθερότητα και να κινείσαι. Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Υπάρχει τεράστια απόγνωση στο χώρο και δεν ξέρω αν δεν είχε συμβεί η πανδημία και η καταπίεση και ο εγκλεισμός, αν θα είχε βγει το MeToo. Είναι υπέροχο που βγαίνει τώρα και σκέφτομαι ότι ο κόσμος δεν μπορεί να ανεχτεί άλλο… Πράγματα που κρατούσαμε μέσα μας, βγαίνουν προς τα έξω και αυτό είναι το καλό της υπόθεσης. Οπότε εγώ πιστεύω ότι πρέπει καταρχάς να αλληλοστηριζόμαστε. 

Και για εμάς δεν είναι εύκολο, υπήρχε ένα αίσθημα ενοχής, ότι είμαστε ας το πούμε προστατευμένοι στο Εθνικό Θέατρο… Προσπαθήσαμε πάρα πολύ στην παραγωγή να μείνουμε πιστοί στο όραμα μας, στο στόχο μας και στο σεβασμό προς τους ηθοποιούς μας. Δεν ήταν εύκολο. Κάναμε πρόβες στο Εθνικό Θέατρο στο “REX” και τις τελευταίες εβδομάδες βγαίναμε στο φουαγιέ και γίνονταν συνέχεια πορείες μπροστά μας και η αστυνομία πλακώνει κόσμο στο ξύλο και φάγαμε δακρυγόνα μέσα στο Εθνικό Θέατρο. Πως να μην σε επηρεάσει όλο αυτό; Και μάλιστα το τέλος της παράστασης μας έχει μια πολύ όμορφη αντίσταση. Πως να μην σε κάνει όλο αυτό να έχεις πείσμα; Πεισμώνεις και λες ότι θέλω και θα κάνω το καλύτερο που μπορώ. Είναι σοκαριστικό όλο αυτό. Αναρωτιέσαι ποιος είναι ο ρόλος σου. Δεν μπορείς να τα βλέπεις όλα αυτά και να κάθεσαι. Όμως από την άλλη έχεις αναλάβει μια δουλειά. Είναι πάρα πολύ δύσκολο και εύκολα παρεξηγήσιμο. 

Τώρα σχετικά με τα επόμενα σχέδια κάνω ένα πολύ ξεχωριστό project που δεν έχω ξανακάνει και το οποίο θα βγει προς το καλοκαίρι. Έχει να κάνει πάλι για την σύνδεση της Ελλάδας και το BBC. Επίσης γράφω μια συλλογή από έργα πιάνου δικά μου τα οποία τα αγαπώ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Θα είναι ένα μπουκέτο από μινιατούρες έργων».

Μια ευχή για το μέλλον…

«Εύχομαι οι άνθρωποι να βρούμε κοινούς ρυθμούς, πιο αργούς και να συντονιστούμε σε ένα όμορφο όραμα. Η εποχή μας θέλει τμηματισμένους και γρήγορους. Εγώ εύχομαι να βρούμε μια ενότητα, ένα όραμα και ένα νήμα αγνό και μέσω της τέχνης και μέση της συνύπαρξης. Έχω και μια δεύτερη ευχή! Εύχομαι να κλείσουν όλα τα social media! Να στραφούμε σε κάτι λίγο πιο πραγματικό και αγνό».

INFO

«Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονύσιου Σολωμού θα παρουσιαστούν σε Live Streaming από το Εθνικό Θέατρο το Σάββατο 6 Μαρτίου στις 20:30. Η σκηνοθεσία είναι του Θάνου Παπακωνσταντίνου και η πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Δημήτρη Σκύλλα. Για περισσότερες πληροφορίες και εισιτήρια μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου (https://www.n-t.gr/el/events/repertory/The_free_besieged).

*Οι φωτογραφίες του Δημήτρη Σκύλλα είναι του Δημήτρη Τσίκλη & οι φωτογραφίες της παράστασης είναι της Ελίνας Γιουνανλή.