Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων ο Σταύρος Ξαρχάκος

Μια ιδιαίτερα συγκινητική τελετή έλαβε χώρα στο Συνεδριακό Κέντρο «Κάρολος Παπούλιας» του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου ο διακεκριμένος συνθέτης και μαέστρος Σταύρος Ξαρχάκος αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής.

Ο κ. Ξαρχάκος ευχαρίστησε θερμά την Πρύτανη, τον Κοσμήτορα καθώς και τους Προέδρους των τριών Τμημάτων της Σχολής, επισημαίνοντας τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η οικογένειά του στη ζωή και την πορεία του. Απευθυνόμενος στους νέους καλλιτέχνες, ο τιμώμενος συνθέτης τους παρότρυνε να προχωρούν με σύνεση και επιμονή, κάνοντας μικρά αλλά σταθερά βήματα προς την καλλιτεχνική τους καταξίωση. Τόνισε επίσης την ανάγκη για περισσότερες ευκαιρίες στο χώρο του πολιτισμού, ώστε οι νέες γενιές να μπορούν να αναδείξουν το ταλέντο τους.

Κατά την αντιφώνησή του είπε:

«Ομολογώ πως αυτή η τιμή – επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής – είναι ένας καθρέφτης που μου επιστρέφει με τρόπο ευγενικό και γενναιόδωρο την πορεία μιας ζωής αφιερωμένης στη μουσική, στον πολιτισμό, στην αγωνία να παραμείνει η Ελλάδα όρθια μέσα από τους ήχους της, τις μνήμες της, τα τραγούδια της.

Παλιότερα είχα πει πως για μένα «εν αρχή ην ήχος». Πριν ειπωθεί ο πρώτος ήχος, προηγείται πάντα μια σιωπή. Είναι αυτή η σιωπή που έχει βάρος. Που περιέχει προσμονή, ευθύνη, συγκίνηση, αγωνία. Από αυτή τη σιωπή ξεκινώ κι εγώ σήμερα -όχι ως διδάκτωρ, αλλά ως μαθητής.

Της μουσικής και της ζωής…

Κι αν η Φιλοσοφική Σχολή είναι τόπος όπου η γλώσσα, η ιστορία, η σκέψη και η τέχνη συναντιούνται, τότε αισθάνομαι ότι βρίσκομαι σε έναν πνευματικό τόπο που, χωρίς να το ξέρω, υπηρέτησα κι εγώ – όχι με λέξεις, αλλά με νότες. Όχι με διαλέξεις, αλλά με μελωδίες. Και ίσως, όχι με αποδείξεις, αλλά με συναίσθημα.

Η μουσική – όπως και η φιλοσοφία, η ποίηση, η ιστορία – δεν είναι απλώς ένας τρόπος να υπάρχουμε. Είναι ένας τρόπος να αντέχουμε. Είναι ο τρόπος μας να μιλήσουμε όταν οι λέξεις δεν φτάνουν. Να θυμηθούμε όσα δεν πρέπει να ξεχαστούν. Δεν ξέρω αν εγώ διάλεξα τη μουσική ή αν εκείνη με διάλεξε. Αυτό που ξέρω είναι ότι από μικρός άκουγα ήχους εκεί που οι άλλοι άκουγαν σιωπή και άκουγα τη σιωπή ακόμη και μέσα στην οχλαγωγία. Η μουσική μου έμαθε ότι ο κόσμος είναι γεμάτος ρωγμές – κι από αυτές περνάει το φως. Έτσι, όταν πέρασε ο πόλεμος, στο παιδικό μου μυαλό κάθε μελωδία έγινε μια μορφή ελπίδας. Κάθε αρμονία μία εικόνα συμφιλίωσης. Και κάθε αυτοσχεδιασμός μία υπενθύμιση πως η μουσική της ζωής δεν παίζεται πάντα με παρτιτούρα.

Σε αυτή τη μακρά διαδρομή δεν ήμουν ποτέ μόνος. Είχα συνοδοιπόρους: ποιητές, στιχουργούς, ερμηνευτές, ορχήστρες, ακροατές και τα τελευταία χρόνια έχω τα πιο γερά και πολύτιμα στηρίγματα: την Ηρώ, την Ιζόλδη και τον Σταύρο.

Και φυσικά τη μεγάλη μου αγάπη: τη χώρα μου! Την Ελλάδα της παράδοσης, της εξέλιξης, της αντίστασης, της ελπίδας. Σήμερα αισθάνομαι για ακόμα μια φορά πως άξιζε και αξίζει τον κόπο η οδύσσειά μου στη μουσική. Όλη αυτή η διαδρομή βρίσκει την επιβεβαίωση πως σε μια χώρα με τόσο δύσκολες συνθήκες για καλλιτέχνες, ο αγώνας κάποτε δικαιώνεται. Ήταν και εξακολουθεί να είναι δύσκολη ζωή για τους καλλιτέχνες στην Ελλάδα και θα πρέπει να τους δοθεί κι άλλος χώρος και άλλες ακόμα ευκαιρίες ώστε να μπορούν να παράγουν πολιτισμό και Τέχνη, να ανθίζουν. Να ανθίζουν και να ομορφαίνουν τον κόσμο μας.

Άλλωστε η παιδεία, όπως κι η μουσική, δεν είναι συσσώρευση. Είναι μεταμόρφωση. Δεν γεμίζεις το μυαλό με πληροφορίες. Διαμορφώνεις ψυχή που ακούει. Το Πανεπιστήμιο είναι ένας τόπος συντονισμού – ανθρώπων, ιδεών, αντιθέσεων. Και ’ αυτό το σημείο θα σταθώ και θα τονίσω ότι όπως και στην ορχήστρα, δεν έχει σημασία μόνο τι παίζεις, αλλά και πώς ακούς τον διπλανό σου και συνυπάρχεις μαζί του. Ο τίτλος που μου απονέμετε σήμερα είναι υπόμνηση. Υπόμνηση πως η τέχνη δεν είναι ποτέ αυτοσκοπός, αλλά μια πράξη βαθιάς επικοινωνίας.

Είναι ευθύνη. Είναι στάση ζωής.

Και καθώς όλα αλλάζουν γύρω μας – τεχνολογία, ρυθμός, ο τρόπος που υπάρχουμε – η μουσική σαν αόρατη κλωστή μας καλεί να μείνουμε άνθρωποι. Αν έχω κάτι να πω στους νέους ανθρώπους που ξεκινούν τώρα το δικό τους ταξίδι, είναι αυτό: μη βιάζεστε να γίνετε κάτι.

Επιτρέψτε στον εαυτό σας να ζήσει την περιπέτεια και κυρίως να νιώσει.

Να ακούει, να ψάχνει, να αποτυγχάνει, να συγκινείται.

Οι νότες θα έρθουν. Οι λέξεις θα έρθουν. Το πιο δύσκολο -και το πιο όμορφο -είναι να βρείτε τον δικό σας ήχο και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν κοιτάξετε κατάματα τον πόνο, αν είστε πάντοτε διψασμένοι για ζωή, αν τα βιώματά σας γίνουν οι μελωδίες σας.

Η αυλαία πάντα πέφτει. Οι συναυλίες τελειώνουν. Τα έργα κάποτε ξεχνιούνται. Αυτό που μένει είναι συνάντηση. Το βλέμμα του άλλου που συντονίστηκε για λίγο με το δικό μας. Αν η μουσική μου άγγιξε έστω και έναν άνθρωπο… τότε όλα είχαν νόημα…

Αυτός ο τίτλος δεν είναι για εμένα μόνο. Είναι για όλους όσοι πιστεύουν πως πολιτισμός μπορεί να είναι ακόμα φως. Κι αν αξίζει να διδάξουμε κάτι στις επόμενες γενιές, είναι αυτό:

Η μουσική είναι πατρίδα όλων μας.»