Κωνσταντινούπολη: Η Μεγάλη του Γένους Σχολή δεν κλείνει μόνιμα – Το παρελθόν και το μέλλον του ιστορικού κτιρίου

Το επιβλητικό κτίριο από κόκκινο τούβλο που δεσπόζει πάνω από τον Κεράτιο Κόλπο, στον πέμπτο λόφο του Φαναρίου, μοιάζει να παρατηρεί σιωπηλά τους αιώνες να περνούν. Η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, το αρχαιότερο σε λειτουργία ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στον κόσμο, βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο της επικαιρότητας, αυτή τη φορά για έναν λόγο που γέμισε ανησυχία πολλούς, την στατικότητα του ιστορικού της κτηρίου και την προσωρινή αναστολή της λειτουργίας της.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, βρεθήκαμε στην Κωνσταντινούπολη και συναντήσαμε τον διευθυντή της Σχολής, Δημήτρη Ζώτο, ο οποίος ξεκαθαρίζει με σαφήνεια: «Η Σχολή δεν κλείνει. Αναστέλλει τη λειτουργία της για να διασφαλιστεί το μέλλον της, και αυτό είναι βέβαιο. Θα μεταφερθούμε προσωρινά σε κάποιο άλλο κτίριο, αλλά θα επιστρέψουμε εδώ σίγουρα».

Η αλήθεια πίσω από τα δημοσιεύματα

Τις προηγούμενες εβδομάδες, ορισμένα ελληνικά μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι η Μεγάλη του Γένους Σχολή «κλείνει οριστικά» λόγω προβλημάτων στατικότητας. Ωστόσο, τόσο ο κ. Ζώτος σε εμάς, όσο και η ίδια η διοίκηση του σχολείου με ανακοίνωση, διαψεύδουν κατηγορηματικά αυτές τις πληροφορίες, κάνοντας λόγο για «ανακριβή και υπερβολικά δημοσιεύματα».

Στην ανακοίνωσή της, η Σχολή υπογραμμίζει:

«Οποιαδήποτε αναφορά περί “λουκέτου”, “εκκένωσης” ή “παύσης λειτουργίας” δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η προσωρινή μεταστέγαση αποτελεί ένδειξη ευθύνης και σεβασμού προς τους μαθητές και τους λειτουργούς της, και όχι διακοπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας».

Η ανάγκη για εκτεταμένες αντισεισμικές εργασίες προέκυψε ύστερα από μελέτη του Τουρκικού Υπουργείου Παιδείας, η οποία κατέδειξε ότι το ιστορικό κτίριο χρειάζεται άμεση ενίσχυση για να αντέξει σε ενδεχόμενο μεγάλο σεισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι για πρώτη φορά επισκέφθηκε το κτήριο ο αρμόδιος Τούρκος υπουργός, γεγονός που προσδίδει θεσμικό βάρος στην προσπάθεια διάσωσης του μνημείου.

Οι εργασίες και η προσωρινή μεταστέγαση

Οι μαθητές της Μεγάλης του Γένους Σχολής θα μετακινηθούν προσωρινά σε άλλο κτίριο, ώστε να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη φοίτησή τους, ενώ οι εργασίες αναμένεται να διαρκέσουν αρκετά χρόνια. Τη χρηματοδότηση του έργου έχει αναλάβει η τουρκική κυβέρνηση, γεγονός που έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις.

«Πρόκειται για ένα έργο απολύτως αναγκαίο. Δεν μπορούμε να ρισκάρουμε την ασφάλεια των παιδιών και των δασκάλων. Θέλουμε να είμαστε βέβαιοι ότι αυτό το σχολείο θα συνεχίσει να υπάρχει και τα επόμενα εκατό χρόνια», σημειώνει ο κ. Ζώτος.

Η Σχολή σήμερα: λιγοστοί μαθητές, μεγάλος συμβολισμός

Η Μεγάλη του Γένους Σχολή αριθμεί σήμερα μόλις 30 μαθητές. Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, δεν υπάρχει ούτε ένας μαθητής στην Α’ Γυμνασίου.

«Υπήρξε ένα παιδί που ήθελε να έρθει, αλλά εμείς το αποτρέψαμε. Δεν είναι σωστό για έναν μαθητή να βρίσκεται μόνος του σε μια τάξη. Πάνω απ’ όλα είναι ο άνθρωπος. Αν υπήρχε έστω ακόμα ένα παιδί, μπορεί πάλι τάξη να μην ήταν, ωστόσο θα υπήρχε μία διάδραση», εξηγεί ο διευθυντής.

Οι εκπαιδευτικοί στη Μεγάλη του Γένους Σχολή είναι κατά κύριο λόγο Τούρκοι, ενώ εδώ και πέντε χρόνια υπηρετεί και μία Ελληνίδα φιλόλογος, που ταξιδεύει από την Ελλάδα για να διδάξει στους μαθητές του Φαναρίου.

«Τη δεκαετία του ’60 είχαμε 400 με 500 παιδιά. Σήμερα είμαστε μόλις 30. Το δημογραφικό είναι τεράστιο πρόβλημα», λέει ο κ. Ζώτος, χωρίς όμως να χάνει την πίστη του: «Αυτό το σχολείο ανήκει σε κάθε Έλληνα. Είναι ένα από τα σύμβολα της ύπαρξής μας».

Ένα μνημείο του Ελληνισμού στην Πόλη

Η Μεγάλη του Γένους Σχολή ιδρύθηκε το 1454 από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο, λίγους μόλις μήνες μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Θεωρείται η συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που είχε ιδρύσει ο Μέγας Κωνσταντίνος τον 4ο αιώνα, και έκτοτε λειτουργεί αδιάλειπτα επί 571 χρόνια.

Από το 1882 στεγάζεται στο επιβλητικό νεοβυζαντινό κτίριο του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δημάδη, χτισμένο πάνω σε οικόπεδο που κάποτε ανήκε στον λόγιο Δημήτριο Καντεμίρ. Το κτίριο, με τον χαρακτηριστικό πύργο και τα κόκκινα τούβλα, αποτελεί τοπόσημο του Φαναρίου και πόλο έλξης για επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Πέρα όμως από την αρχιτεκτονική του αίγλη, η Μεγάλη του Γένους Σχολή υπήρξε φάρος γνώσης και ελληνικής παιδείας για γενιές μαθητών της Ρωμιοσύνης. Από τα θρανία της πέρασαν Πατριάρχες, λόγιοι, δάσκαλοι και πνευματικοί άνθρωποι που σημάδεψαν την ιστορία του ελληνισμού της Πόλης.

«Η Μεγάλη του Γένους Σχολή ανήκει σε όλους μας»

Η αναστολή λειτουργίας της για λόγους ασφαλείας δεν είναι ένα τέλος, αλλά μια νέα αρχή για το εμβληματικό αυτό ίδρυμα. Όπως τονίζει ο κ. Ζώτος, «η συντήρηση είναι πράξη ευθύνης και σεβασμού στην ίδια την ιστορία. Το σχολείο αυτό δεν είναι απλώς ένα κτίριο. Είναι μνήμη, παιδεία, ταυτότητα. Είναι η ψυχή της Ρωμιοσύνης στην Πόλη».

Η προσωρινή παύση της λειτουργίας της Σχολής προκαλεί συγκίνηση, αλλά και ελπίδα. Γιατί, όπως φαίνεται, η Μεγάλη του Γένους Σχολή δεν παραδίδεται, απλά προστατεύεται. Και όσο ο ήλιος δύει πάνω από τα τείχη του Φαναρίου, το κόκκινο τούβλο της συνεχίζει να λάμπει, θυμίζοντας πως η γνώση και η μνήμη δεν γκρεμίζονται. Απλώς χρειάζονται φροντίδα για να αντέξουν άλλους πέντε αιώνες. Και να είμαστε πάλι εκεί, να θαυμάσουμε την επιβλητικότητα της και την ιστορία που κουβαλάει στους τοίχους της.

Αναλυτικά η ανακοίνωση της Σχολής

«Με αφορμή τα πρόσφατα δημοσιεύματα που είδαν το φως της δημοσιότητας και τα οποία παρουσιάζουν με ανακρίβεια, σε ορισμένες περιπτώσεις δε και εσφαλμένα, την κατάσταση της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, κρίνουμε σκόπιμο να παρέχουμε υπεύθυνη και ουσιαστική ενημέρωση προς την Ομογένεια, τους αποφοίτους και όλους όσοι ενδιαφέρονται για το ιστορικό αυτό Ίδρυμα.

Η Σχολή, υπό την επίβλεψη και με την οικονομική ενίσχυση του υπουργείου Παιδείας της Τουρκίας, προέβη σε μελέτες σχετικά με τη στατικότητα του ιστορικού κτιρίου της. Το πόρισμα των μελετών κατέδειξε την ανάγκη ενίσχυσης της στατικότητας, ώστε να διασφαλιστεί η απόλυτη ασφάλεια των μαθητών, των εκπαιδευτικών και του προσωπικού. Οι απαιτούμενες εργασίες, λόγω της φύσης τους, δεν μπορούν να εκτελεστούν κατά τη διάρκεια της κανονικής λειτουργίας του Σχολείου. Για το λόγο αυτό, έχει κριθεί απαραίτητη η προσωρινή μεταστέγαση σε κτίριο που πληροί πλήρως τις σύγχρονες προδιαγραφές αντισεισμικότητας και καταλληλότητας.

Επισημαίνεται ότι οποιαδήποτε αναφορά περί «λουκέτου», «εκκένωσης» ή «παύσης λειτουργίας» δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η Σχολή συνεχίζει απρόσκοπτα τη λειτουργία της, πιστή στην αποστολή και την ιστορική της κληρονομιά. Η προσωρινή μεταστέγαση αποτελεί ένδειξη ευθύνης και σεβασμού προς τους μαθητές και τους λειτουργούς της και όχι διακοπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Με λύπη διαπιστώνουμε ότι ορισμένα μέσα ενημέρωσης επιλέγουν να παρουσιάζουν το θέμα με υπερβολές ή ανακρίβειες, επιχειρώντας ενδεχομένως την εκμετάλλευση ενός καθαρά τεχνικού ζητήματος. Η Μεγάλη του Γένους Σχολή ουδέποτε επεδίωξε, ούτε επιτρέπει να χρησιμοποιείται το όνομά της για άλλους σκοπούς.

Υπενθυμίζεται ότι η μοναδική έγκυρη πηγή πληροφόρησης σχετικά με θέματα της Σχολής είναι η Διεύθυνση και η Σχολική Εφορεία. Οποιαδήποτε άλλη πληροφορία ενδέχεται να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα με αποτέλεσμα να πληγεί το κύρος και η ιστορική αποστολή του Ιδρύματος.

Η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, με ιστορία πέντε και πλέον αιώνων, συνεχίζει αδιάκοπα το έργο της παιδείας και του πολιτισμού, πιστή στις παραδόσεις της και σεβόμενη τις θεσμικές αρχές στις οποίες υπάγεται. Με τη στήριξη της Ομογένειας και όλων όσοι σέβονται την ιστορική της διαδρομή, θα εξέλθει και από αυτή τη δοκιμασία ισχυρότερη και ασφαλέστερη».