Λόλα Τότσιου: Η τέχνη είναι αιτία για να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι

Η Λόλα Τότσιου είναι αριστούχος απόφοιτη του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, στο οποίο υπήρξε επιτυχημένη διευθύντρια για μια οκταετία (2011 – 2019) καταθέτοντας ουσιαστικό έργο στη διάρκεια της θητείας της. Επίσης έχει σπουδάσει στο Μουσικό Πανεπιστήμιο Χαϊδελβέργης – Μάννχαϊμ αλλά και στο τμήμα μεταπτυχιακών της Ακαδημίας Ferenc Liszt της Βουδαπέστης. 

Στην πλούσια σολιστική καριέρα της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με κονσέρτα, ρεσιτάλ, συναυλίες, ηχογραφήσεις και μαγνητοσκοπήσεις, έχει ασχοληθεί με τα σύγχρονα ρεύματα της κλασσικής μουσικής και διεύρυνε το ρεπερτόριό της με έργα jazz, new music και ινδικά bhajans. Η βαθιά αγάπη της για την εκπαίδευση αντικατοπτρίζεται στην πολυετή εμπειρία της στη διδασκαλία πιάνου τόσο σε διακεκριμένα ωδεία της Θεσσαλονίκης όσο και στο τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονία, ενώ παράλληλα διοργανώνει και προσωπικά μουσικά σεμινάρια με τη μέθοδο της “focus training”. 

Η νέα ερμηνευτική της δουλειά με τίτλο “Meditation alternative I+II” είναι ένα μαγικό μουσικό ταξίδι για solo piano με αγαπημένα έργα κυρίως του 20ου και 21ου αιώνα. Η Λόλα Τότσιου μιλά μαζί μας και μας ταξιδεύει με την μουσική της στον ονειρικό κόσμο της ψυχής και των αισθήσεων.

Τους τελευταίους μήνες ζούμε σε μια διαφορετική πραγματικότητα εξαιτίας των μέτρων προστασίας από την πανδημία. Μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες καταστάσεις οι πολιτιστικές μας συνήθειες έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό. Ποιες θεωρείτε πως είναι οι σημαντικότερες επιπτώσεις γενικότερα στον πολιτισμό αλλά και ειδικότερα στη μουσική; Πως βλέπετε το μουσικό μέλλον της χώρας μας μετά το τέλος της πανδημίας;

Ως προς το θέμα του covid 19 προσπαθώ να το δω σφαιρικά. Αισθάνομαι ότι όλη η ιστορία αυτής της πανδημίας είναι στην πραγματικότητα μια ακόμη παραφωνία σ’ ένα σύστημα που ούτως ή άλλως είχε αρκετές παραφωνίες. Η τέχνη, αλλά και η μουσική ειδικότερα, τα τελευταία πολλά χρόνια βαλλόταν μέσα από τις πολλαπλές κρίσεις και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη γενικότερα. Έτσι λοιπόν, ως ένα σώμα του κοινωνικού ιστού, βρισκόμασταν ήδη σε μια δυσχερή θέση, οπότε ο covid ήρθε και επιδείνωσε ακόμη περισσότερο αυτό το θέμα. Σταμάτησαν να λειτουργούν τα θέατρα, οι συναυλιακού χώροι, οι εκθέσεις ζωγραφικής, ο χορός, επιβλήθηκε καλώς ή κακώς μια ακινησία. 

Το διαδίκτυο ανέλαβε τον ρόλο του συντηρητή της τέχνης, θετικό από τη μια πλευρά, ελλιπές υποκατάστατο από την άλλη. Η τέχνες της σκηνής, η μουσική, είναι μια διάδραση με το κοινό, μοιραζόμαστε το ταξίδι, μοιραζόμαστε τις αναπνοές μας, μοιραζόμαστε την ψυχή μας. Αυτό δεν μπορεί να αναπληρωθεί μέσα από το διαδίκτυο. 

Αυτή τη στιγμή το μέλλον είναι αμφίβολο. Στο οικονομικό θέμα πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν βρεθεί σε πάρα πολύ δυσχερή θέση σε όλους τους κλάδους. Το θέμα της ψυχικής υγείας συζητιέται όλο και περισσότερο. Ο covid-19 έρχεται να μας θυμίσει ότι κάτι δεν πήγαινε ούτως ή άλλως καλά, ότι όλος ο πολιτισμός μας είχε κάνει μια μεγάλη στροφή προς το χρήμα, το κέρδος, την εξουσία, το φαίνεσθαι και πολύ λιγότερο προς την καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος. Αυτό δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Θα πάρουμε την ευκαιρία; Θα θελήσουμε να το αλλάξουμε; Αυτό είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό.

Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς παραμένετε δημιουργική και πρόσφατα κυκλοφόρησε στην ηλεκτρονική πλατφόρμα μουσικής Bandcamp το “Meditation alternative I+II”. Θέλετε να μας μιλήσετε για αυτό το νέο μουσικό σας project; 

Το “Meditation alternative I+II” είναι μέρος της διαδρομής μου των πολλών τελευταίων χρόνων. Είναι ο τρόπος που προσεγγίζω και που θέλω να ασκώ την μουσική. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που μπορούν να μας οδηγήσουν στο διαλογισμό. Ο ήχος είναι ένας απ΄αυτούς.

Και βέβαια, ήταν μια κίνηση escape. Αισθανόμουν ότι η δημιουργικότητα μου έχει περιοριστεί καθώς ακυρώθηκαν συναυλίες και σεμινάρια. Ένα πρόγραμμα λοιπόν που ούτως ή άλλως το δούλευα, με παλαιότερα έργα του ρεπερτορίου μου αλλά και νέα έργα θέλησα να βρω τρόπο να βγει προς τα έξω. Έτσι μετά από έρευνα κατέληξα στη μουσική ηλεκτρονική πλατφόρμα Bandcamp που έχει την έδρα της στην Καλιφόρνια. 

Το πρόγραμμα των Meditation Alternative 1&2 αποτελείται από έργα Ελλήνων και ξένων συνθετών, που γράφτηκαν στον 20ο και 21ο αιώνα, με εξαίρεση τα έργα του Erik Satie.

Όλα τους είναι έργα που με διαφορετικό τρόπο με οδήγησαν στην περαιτέρω αναζήτηση του ήχου και του χώρου πριν και μετά απ΄αυτόν.

Όλα είναι έργα της ψυχής και όχι διανοητικές κατασκευές.

Σε κάποια απ΄αυτά συνάντησα τους αγγέλους των συνθετών και τους δικούς μου, και σε κάποια τους δαίμονές μας.

Η σειρά που τα έργα τοποθετήθηκαν δεν είναι χρονολογική. Η πρόθεση ήταν η αφήγηση μιας ιστορίας με μικρά κομμάτια ενός μεγαλύτερου παζλ.

Το πρόγραμμα του άλμπουμ meditation alternative I περιέχει έργα των Giya Kancheli, Kyriakos Sfetsas *, Erik Satie, Theodor Mirisclavos, Christos Samaras *.

Το πρόγραμμα του άλμπουμ meditation alternative II περιέχει έργα των Arvo Pärt, George I. Gurdjieff, Alfred Schnittke, Theofilos Lambrianidis *

Η ηχογάφηση έγινε στον χώρο μου σε πιάνο Steinway 0-180 τον Φεβρουάριο 2020 από την Βασιλεία Μαλτέζα.

Τα έργα με * είναι έργα που έγραψαν και αφιέρωσαν οι συνθέτες σε μένα.

Τί είναι η μουσική για εσάς; Ποιος είναι ο δικός σας προσωπικός ορισμός της μουσικής;

Η μουσική για μένα είναι ένας από τους ισχυρότερους άξονες της ζωής μου. Η μουσική με γειώνει, με ενώνει, με οδηγεί σε βάθη και σε ύψη, με ωθεί στο να αναζητώ, με συγκεντρώνει, με απελευθερώνει. Η μουσική με κάνει καλύτερο άνθρωπο. Αν θα έπρεπε να δώσω έναν ορισμό για την μουσική θα έλεγα ότι είναι μία θεϊκή δόνηση.

Η κλασική μουσική είναι ένας τόπος συνομιλίας με το διαχρονικό. Ποιους κλασικούς συνθέτες ξεχωρίζετε και αγαπάτε; Πιστεύετε πως στις μέρες μας υπάρχει σύγχρονη παραγωγή σημαντικών συμφωνικών έργων;  

Υπάρχουν πολλοί κλασικοί συνθέτες που έχω αγαπήσει, παρότι έχω ασχοληθεί αρκετά και με τα πιο σύγχρονα ρεύματα της μουσικής.. Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά ονόματα, αν όμως έπρεπε να πω μόνο 4 θα έλεγα: Ludwig van Beethoven, Béla Bartók, Erik Satie και Alfred Schnittke. 

Για κάποιον λόγο, που δεν γνωρίζω, αισθάνομαι ότι ο συντονισμός ο δικός μου με τη δική τους μουσική είναι πηγαίος, αυθόρμητος, καταλαβαίνω αυτό που λένε και αυτό με οδηγεί σε μια άλλη διαδρομή μέσα στα έργα τους. 

Σε σχέση με τη σύγχρονη παραγωγή συμφωνικών έργων γράφονται πάρα πολλά έργα και αυτό είναι καλό. Όπως και γράφονται και πάρα πολλά βιβλία και πάρα πολλά ποιήματα. Υπάρχει μια υπερπαραγωγή στις μέρες μας. Κάποια από αυτά τα έργα κάποια στιγμή θα γίνουν κλασικά. Δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να έχουμε πάντα ορθή κρίση. Κάποια πράγματα ξενίζουν, κάποια ανατρέπουν, κάθε ανατροπή όμως δεν είναι απαραίτητα προς το ωραίο και το καλό. Πιστεύω πάντως πως εκείνο που έχει μεγάλη σημασία στο πως αξιολογούμε τα σύγχρονα έργα είναι η ειλικρίνεια τους και ο λόγος που υπάρχουν. Δηλαδή… Αγαπητέ συνθέτη τί θέλεις να πεις; Ποιο είναι το αφήγημα σου; Με όποιαν γλώσσα κι αν χρησιμοποιείς, ποια είναι η ιστορία σου; Σε ποιο ταξίδι με καλείς, εμένα τον ακροατή σου;

Στη διάρκεια της καριέρας σας μέχρι σήμερα περάσατε και από θέσεις ευθύνης για το χώρο του πολιτισμού. Σημαντικότερη θέση αυτή της διεύθυνσης του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, όπου είχατε μία ιδιαίτερα επιτυχημένη θητεία (2011 – 2019) και ουσιαστικό έργο. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τον απολογισμό σας;

Παρότι τα χρόνια της θητείας μου ως διευθύντρια του Κ.Ω.Θ. ήταν οκτώ, θέλω να πω, μέσα σε όλη τη ζωή μου δεν ήταν πολλά, ωστόσο ήταν ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της ζωής μου και ένα μεγάλο σχολείο για μένα. Έμαθα πάρα πολλά πράγματα εφ’ όλης της ύλης και θα μιλήσω για κάποια από αυτά. 

Τα data όντως δηλώνουν μια επιτυχία. Ανέλαβα ένα ωδείο με χρέη, απεργίες, καταλήψεις, ημιδιαλυμένο και αγνοημένο από την πολιτεία. Παρέδωσα ένα ωδείο που είχε λάμψη, ζωή, ενέργεια, χρήματα. Αυτά ως προς τα data. 

Τώρα, σχετικά με το πως  πετύχαμε να το αναστήσουμε, και επιλέγω τον πληθυντικό γι΄αυτό, θα μιλήσω παρακάτω. Θα ξεκινήσω με το ζοφερό θέμα της γραφειοκρατίας, για να αφήσουμε τα αρνητικά πίσω μας.

Όταν βρέθηκα μέσα σε αυτόν τον χώρο ήρθα για πρώτη φορά αντιμέτωπη από θέση ευθύνης με αυτό που ονομάζουμε κρατικό μηχανισμό. Χρειάστηκε να μάθω τον τρόπο που λειτουργεί και η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύτηκα πάρα πολλές φορές, γιατί συνάντησα αυτό που ονομάζουμε γραφειοκρατία σε όλο της το μεγαλείο. Αισθάνθηκα πάρα πολλές φορές ότι θα ήθελα να τρέχω με πέμπτη κι έπρεπε να βάλω δευτέρα ή να τραβήξω χειρόφρενο για να δούμε πως μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτό το – στα μάτια μου – ασήμαντο εμπόδιο, που όμως μέσα στο γραφειοκρατικό μηχανισμό ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Αυτό ήταν ένα μεγάλο μάθημα για μένα, το να μπορέσω να συντονίσω τους ρυθμούς μου με αυτούς της γραφειοκρατίας. και παρόλα αυτά να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε έργο. 

Επίσης στα μελανά σημεία θα αναφέρω την αδιαφορία πολλές φορές, και την υπεροψία και την αναλγησία της κεντρικής εξουσίας. Για εμένα αυτά είναι απαράδεκτα φαινόμενα .. Δεν με ενδιαφέρει με ποιο τρόπο, αλλά η κεντρική εξουσία θα έπρεπε να μπορεί να ασκεί μια σωστή, σταθερή, φιλική και εποικοδομητική επικοινωνία. Πάρα πολλές φορές αυτό το πράγμα δεν υπήρχε. 

Ωστόσο επειδή το Κ.Ω.Θ. είναι Ν.Π.Δ.Δ. (Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου) είχαμε μια σχετική αυτονομία ως προς κάποιες κινήσεις μας κι έτσι μου δόθηκε η δυνατότητα να κοινωνήσω κατ΄αρχάς το όραμά μου και να έχω συμμάχους σ΄αυτό, και θα μπορούσα αυτό το όραμα να το συνοψίσω κυριολεκτικά σε μια μικρή πρόταση: “κάτι να συμβαίνει”! Τι σημαίνει αυτό για μένα, που μάλλον είναι και το motto της ζωής μου; Πως δεν έχει νόημα να κάνουμε πράγματα μέσα σε μια συνήθεια, ρουτίνα, υποχρέωση, τσεκάρισμα στην ατζεντα αλλά έχει μεγάλη σημασία αυτό που κάνουμε να το πιστεύουμε με πάθος, να το υποστηρίζουμε, να το βοηθάμε να αναπτυχθεί και να ζούμε με όλη μας την ενέργεια μέσα σε αυτήν τη διαδικασία. 

Αυτό το “κάτι να συμβαίνει”, μαζί με τη βαθειά μου πίστη στην ολιστική προσέγγιση της εκπαιδευτικής μουσικής διαδικασίας έκανε το ωδείο να γίνει ένας ζωντανός όχι μόνο εκπαιδευτικός αλλά και καλλιτεχνικός οργανισμός. Διότι στα ωδεία τέχνη διδάσκουμε κι η εκμάθηση της μουσικής είναι απαιτητική διαδικασία. Και τα παιδιά χρειάζεται από μικρά την τέχνη να μάθουν να ασκούν, τέχνη να γεννούν  και τέχνη να γεύονται. Έτσι, ζήσαμε μέσα σε μια πληθώρα εκδηλώσεων, συναυλιών σεμιναρίων. Συνεργαστήκαμε με όλους τους φορείς της πόλης αλλά και του εξωτερικού. Θέλησα να κάνουμε “τα μαθήματα αλλιώς!”, το ετήσιο εκπαιδευτικό , καλλιτεχνικό επιμορφωτικό forum, και το υλοποιήσαμε για πέντε συνεχείς χρονιές, μέχρι το τέλος της δεύτερης θητείας μου. Μπήκαμε κάτω από την ομπρέλλα του SKG bridges festival, ανοιχτήκαμε, αισθανθήκαμε, κάποιες φορές απογειωθήκαμε. 

Νομίζω πως αυτό που μοιραστήκαμε με το κοινό της πόλης μας αντανακλούσε κάτι απ΄αυτό που είναι και ο τίτλος αυτού του άρθρου. Ναι, η μουσική μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.

Θα το ξαναπώ, όλα αυτά τα πράγματα μπόρεσαν να υλοποιηθούν επειδή είχα συμμάχους, συνοδοιπόρους,  και στους σπουδαστές  και στο καθηγητικό προσωπικό και στο διοικητικό προσωπικό και στο διοικητικό συμβούλιο . Θα αναφέρω οπωσδήποτε τον πρόεδρο του Δ.Σ., τον κύριο Χάρη Λεφάκη, που ήμασταν όλα αυτά τα χρόνια μαζί στο Κρατικό Ωδείο, και που πραγματικά στήριξε με την καρδιά του όλο αυτό το έργο και όλη αυτήν τη διαδρομή. Δεν μπορώ να αναφέρω τους υπόλοιπους, θα ήταν πάρα πάρα πολλά τα ονόματα, ξέρουν όμως αυτοί πως τους ευχαριστώ. Κι αυτοί οι λίγοι που δεν θέλησαν να συνεργαστούν, κι αυτοί ξέρουν, κι αυτούς τους ευχαριστώ. Από όλα μαθαίνει κανείς!

Κρατώ με αγάπη στη μνήμη μου τα φωτεινά βλέμματα και τα φωτεινά χαμόγελα των ανθρώπων του ωδείου και τη δύναμη της συνεργασίας μας όλα εκείνα τα χρόνια.

Μέσα από την πολυετή εμπειρία σας στο χώρο της διδασκαλίας της κλασικής μουσικής που και με ποιον τρόπο πιστεύετε πως θα έπρεπε να εστιάσει η πολιτεία για να ενισχύσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση; Έχει η χώρα μας ουσιαστική μουσική παιδεία;

Θα απαντήσω με πολλαπλές ερωτήσεις.

Τί είναι αυτό που και πριν την κρίση έκανε τους περισσότερους καλλιτέχνες να φαντάζουν ως Δον Κιχώτες στην Ελλάδα; Γραφικές παρουσίες οι οποίες στ’ αλήθεια ήθελαν να ζουν από την τέχνη τους;!; 

Ήταν ο covid 19 που δεν είχε ακόμη εμφανιστεί; Τα μνημόνια που δεν είχαν ακόμη έρθει; Διαχρονικά μιλώντας, πόσο στήριξε η πολιτεία το θέμα της τέχνης; 

Πόσο σέβεται ένα κράτος τον εαυτό του όταν για τον πολιτισμό δίνει το 0.0020 των δαπανών του; Γιατί θεωρούμε την τέχνη πολυτέλεια; Πόσες μελέτες θα χρειαστεί ακόμη να γίνουν, μελέτες που αποδεικνύουν πόσο σημαντική είναι η τέχνη για την υγεία του ανθρώπου, ψυχική και σωματική; 

Τέχνη και πολιτισμός εφ΄όλης της ύλης χωρίς στήριξη από το κράτος ή από μεγιστάνες ιδιώτες δεν υπάρχει, ανά τον κόσμο. Οι μεγιστάνες ιδιώτες προτιμούν συνήθως να επενδύουν στο ποδόσφαιρο ή στα media.

Μας μένει το κράτος κι η μικρή ιδιωτική πρωτοβουλία. Και χάρη  σ΄αυτήν την ιδιωτική πρωτοβουλία, το πάθος και την ανιδιοτέλεια των ανθρώπων, ακόμη και μέσα σε κρατικούς θεσμούς έχουν γίνει πολλά όμορφα πράγματα στην Ελλάδα.

Ας συμφωνήσουμε όμως ότι το κράτος είναι η κεφαλή και αποφασίζει ποια θα είναι τα κονδύλια για τον πολιτισμό. 

Συνεχίζω με ερωτήσεις.

Υπάρχουν δομές και υποδομές από το νηπιαγωγείο μέχρι και το λύκειο που να στηρίζουν την καλλιτεχνική εκπαίδευση;

Μαθαίνουμε στα παιδιά να αγαπούν, να σέβονται και να εκφράζονται μέσω της τέχνης; Σε τι ποσοστό;

Όλη η πορεία της εκπαίδευσης πρέπει να είναι ένας διάδρομος για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο;

Υπάρχουν πραγματικές υποδομές στα ωδεία;

Οι αμοιβές των καθηγητών μουσικής κινούνται στα όρια της αξιοπρέπειας;

Πως θέλουμε να μιλάμε για ουσιαστική μουσική παιδεία όταν ακόμα μετά από έναν αιώνα και παραπάνω από την ίδρυση του πρώτου ωδείου στην Ελλάδα δεν υπάρχει διαβάθμιση στα πτυχία και στα διπλώματα των ωδείων; Γιατί αυτή η διαδικασία μπλοκαρίστηκε τόσες πολλές φορές;

Υπάρχει κάποιος κεντρικός προγραμματισμός για την ουσιαστική μουσική παιδεία; 

Γιατί κανείς μας ποτέ δεν κατάφερε να αλλάξει (ακόμη!) τον κανονισμό λειτουργίας του ΚΩΘ που διέπει όλα τα ωδεία της χώρας και είναι του 1957; 

Υπάρχουν τα θεμέλια της ουσιαστικής μουσικής παιδείας;

Μήπως ό,τι χτίζουμε είναι πύργοι στην άμμο; 

Κρίνουμε τους νέους, τα παιδιά. Πως δεν έχουν όραμα, εκδηλώνουν βία, δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση.

Αναρωτηθήκαμε ποια πρότυπα τους δώσαμε;

Αλήθεια, θα ήθελα να απαντήσει η πολιτεία σ΄όλα αυτά τα ερωτήματα, όταν ευαρεστηθεί να σηκώσει το τηλέφωνο…!!

Προσωπικά, μπορώ να τα απαντήσω, μιας και τα θέτω, σε επόμενη συνέντευξη.

Προς το παρόν μπορώ να πω: ό,τι σπέρνουμε, αυτό θερίζουμε!

Από το 2005 διοργανώνετε τα προσωπικά μουσικά σας σεμινάρια, χρησιμοποιώντας τεχνικές από τη μέθοδο Soundings του Πολωνού σκηνοθέτη Richard Nieoszym και ειδικές πρακτικές Yoga του συστήματος Satyananda. Θέλετε να μας μιλήσετε για τη μέθοδο “focus training”;

Είχα ξεκινήσει ήδη την καριέρα μου και βρέθηκα κι εγώ αντιμέτωπη, όπως πολλοί καλλιτέχνες, ακόμη και μεγάλα ονόματα της διεθνούς σκηνής, με αυτό που ονομάζεται σκηνικό stress. Αισθανόμουν λοιπόν, ότι αυτό το stress περιορίζει ένα μεγάλο κομμάτι της χαράς και της μέθεξης μέσα στη μουσική διαδικασία, και το 1995 άρχισα να ασκούμαι στη Yoga του συστήματος Satyananda. 

Βλέποντας όλα τα οφέλη που είχα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά και προς άλλες κατευθύνσεις, πήρα μετά από κάποια χρόνια το πτυχίο της εισηγήτριας στη Satyananda Yoga και θέλησα να συνδυάσω στη διδασκαλία μου τη yoga με τη μουσική.  Έτσι ξεκίνησαν τα πρώτα σεμινάρια

Αργότερα ασκήθηκα για αρκετά χρόνια στα  βιωματικά εργαστήρια του Πολωνού σκηνοθέτη Richard Nieoszym, και όταν δημιούργησα τη μέθοδο του focus training συμπεριέλαβα σ΄αυτήν κάποιες πρακτικές από τη μέθοδό του  “Soundings,” που βοηθούν με έναν άλλον τρόπο από αυτόν της yoga στο θέμα της σκηνικής παρουσίας  και στο πως διαχειριζόμαστε την ενέργειά μας επί σκηνής.  

Το focus training εμπεριέχει, στο μεγαλύτερό του μέρος, ειδικές τεχνικές Yoga του συστήματος Satyananda, που βοηθούν στη χαλάρωση, στη συγκέντρωση, στην εμβάθυνση στον ήχο, στην παρατήρηση του σώματος, των σκέψεων,  των συναισθημάτων, και σταδιακά μας οδηγούν έξω από τον κύκλο απόδειξης του πόσο καλοί ή σπουδαίοι ή πετυχημένοι είμαστε και μας βοηθούν να μπούμε μέσα στον ουσιαστικό κύκλο της εμβάθυνσης των πραγμάτων, του συντονισμού με τη μουσική, του συντονισμού με τον ήχο, του συντονισμού με τον εαυτό μας.  Και εν τω μεταξύ, το σκηνικό stress έχει γίνει διαχειρίσιμο!

Αυτά τα σεμινάρια πιάνου και μουσικής δωματίου με τη μέθοδο focus training διοργανώνονται από το 2005, και υπάρχει μία ομάδα που δουλεύουμε μαζί από τότε, και φυσικά η συνεργασία μας είναι πλέον σε άλλο επίπεδο. Οι πρώην μαθητές είναι τώρα καλλιτέχνες με την καριέρα τους και δεν δουλεύουμε στο επίπεδο δάσκαλος – μαθητής, αλλά σε ένα ερευνητικό επίπεδο μαζί, για το πως μπορούμε κάθε φορά να μπαίνουμε σε ένα μεγαλύτερο βάθος σε αυτό που κάνουμε.

Και αναφέρω αυτήν την ομάδα ως κάτι το θετικό, διότι έχω παρατηρήσει το εξής: πολλοί άνθρωποι, μαθητές, καθηγητές, καλλιτέχνες καριέρας παραπονούνται για το σκηνικό stress, αλλά είναι λίγοι αυτοί που είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν με τον εαυτό τους, να αλλάξουν το πρίσμα τους και να απαλλαγούν απ΄αυτό.

Η άρνηση να δοκιμάσω κάτι που θα με βοηθήσει, η άρνηση να δουλέψω με τον εαυτό μου για να αισθανθώ εν τέλει καλύτερα, είναι για μένα ένας βαθύς συντηρητισμός.

Στο παρελθόν έχετε δώσει διάλεξη με θέμα «Η γυναίκα solist». Πως είναι για μια γυναίκα ο δύσκολος και απαιτητικός χώρος της μουσικής;

Θα δοκιμάσω να το δω πιο σφαιρικά, όπως προσπαθώ να τακτοποιήσω μέσα μου και τον covid 19 και όλα τα θέματα που μας απασχολούν. Όντως αυτή η διάλεξη με αυτόν τον τίτλο έχει δοθεί. Το ερώτημα είναι εν τέλει : ποια είναι η θέση της γυναίκας στον κοινωνικό ιστό; Υπήρξε ο φεμινισμός, με τα πάθη του και τα λάθη του, ωστόσο, κερδίσαμε το δικαίωμα στην ψήφο, κερδίσαμε το δικαίωμα στην εργασία, (για να μην αναφέρω το δικαίωμα της γνώμης!), κερδίσαμε μια σειρά από πράγματα, όμως και πολλά δεν έχουν ακόμη αλλάξει. 

Μετά  από αιώνες αιώνων μιας πατριαρχικής εκπαίδευσης, τι υπάρχει αλήθεια μέσα στο DNA μας ; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να υπερασπιστούμε τελικά τα θέλω μας, τα πιστεύω μας, τα ταλέντα μας, τις επιδιώξεις μας; Το ευρύτερο ή και το κοντινό περιβάλλον, η οικογένεια, οι σύντροφοι πόσο χώρο δίνουν στην γυναίκα για τις επιδιώξεις της; Με αυτήν την έννοια πόσο εύκολο είναι για μια γυναίκα να είναι σολίστ; Είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο από έναν άνδρα; Γιατί ενώ στα περισσότερα ωδεία οι περισσότεροι σπουδαστές είναι γένους θηλυκού, στην καριέρα οι περισσότεροι είναι γένους αρσενικού; 

Πιστεύω πως ακόμη και στις μέρες μας μια γυναίκα χρειάζεται να παλέψει περισσότερο από έναν άνδρα για να υπερασπιστεί τη θέση της, τα πιστεύω της και το πάθος της. Ισχύει ακόμα. 

Είναι πολύ λίγα τα χρόνια της αλλαγής. Νομίζουμε ότι ήρθε κάτι που λεγόταν φεμινισμός και πάει, τελείωσε, όμως είμαστε ακόμα στην αρχή μέχρι να βρεθεί η νέα ισορροπία.

 Ναι, έχει πολύ δρόμο ακόμη μπροστά της αυτή η ιστορία.

Μέσα από την σημαντική καλλιτεχνική πορεία σας στον χώρο της μουσικής, ποιες στιγμές θεωρείτε πως υπήρξαν ξεχωριστοί σταθμοί;

Θα ελεγα πως ξεχωριστοί σταθμοί στην καλλιτεχνική μου πορεία δεν ήτανε κάποιες πετυχημένες συναυλίες ή κάποια όμορφα σεμινάρια ή κάποιες μεστές συνεργασίες, αλλά η συναντήσεις με τους δικούς μου αξιοσημείωτους ανθρώπους. 

Αναφέρω:

Την μητέρα.  Στην παιδική μου  ηλικία πήρα το “okay” απ΄αυτήν να έχω τον χώρο μου, τον χώρο της μουσικής . Έτσι, όταν στην πορεία της ζωής μου αυτός ο χώρος κάποιες  φορές κινδύνεψε, υπήρχε πάντα αυτό το θεμέλιο, η πίστη ότι ο χώρος της μουσικής υπάρχει εδώ για μένα κι εγώ υπάρχω εδώ για το χώρο της μουσικής. 

Είναι η πρώτη φορά , αλλά νομίζω πως ήρθε η ώρα να το κάνω- να αναφέρω λοιπόν τον άντρα μου και σύντροφο της ζωής μου Μιχάλη Σταματόπουλο, γιατί δέχτηκε, σεβάστηκε, αγκάλιασε και στήριξε το ταξίδι μου μέσα στον ήχο.

Ο δάσκαλος, ο απίστευτος πιανίστας Zoltan Kocsis. Με ενθάρρυνε να πειραματιστώ με την τεχνική μου και ήθελε να ακούει όταν έπαιζα « the spirit of the music.” Σε κάθε περίπτωση, βρέθηκα κοντά με έναν genious άνθρωπο της πιανιστικής τέχνης.

Ο συνθέτης, ο Erik Satie. Μετά από ένα γεγονός μεγάλου πένθους, τον θάνατο του πατέρα μου, ένιωσα την ανάγκη να ασχοληθώ με μια μουσική πιο εσωστρεφή, πιο χαμηλών τόνων, μια μουσική της ψυχής. Θέλησα να μπω πιο βαθειά στον ήχο. Ήταν η πρώτη μου δισκογραφική δουλειά και η πρώτη παρουσία μου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Άνοιξε πράγματι δρόμους και στην καριέρα μου αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι η μουσική του Erik Satie υπήρξε η αφετηρία μιας διαδρομής που με πάει και την πάω μέχρι σήμερα.  Είναι η προσωπική μου διαδρομή απέναντι σε αυτό που κάνω, απέναντι  στην αναζήτηση του ήχου της ψυχής μου και του συντονισμού με τις ψυχές αυτών που με ακούν. Erik Satie forever!

Richard Nieoszym, σκηνοθέτης. Ένας διαφορετικός δάσκαλος. Δούλεψα για 7 χρόνια μαζί του και μέσα από το δικό του σύστημα με βοήθησε να μάθω να απελευθερώνω εσωτερικά την ενέργεια μου επί σκηνής.

Ξεχωριστός σταθμός ήταν η συνάντηση μου με την Swami Sivamurti Saraswati, δασκάλα της ζωής μου και Ατσάρυα της Yoga του συστήματος Satyananda στην Ελλάδα, η οποία με τις λεπτές τεχνικές και υποδείξεις της με οδήγησε σε μια πιο πυρηνική σχέση με την μουσική.

Για όλους αυτούς του ανθρώπους, και για πολλούς ακόμη που δεν έχω τον χώρο αυτήν τη στιγμή να αναφέρω, αισθάνομαι βαθιά ευγνωμοσύνη. 

Μια ευχή για το μέλλον…

Έχω πολλές ευχές για το μέλλον! Η πρώτη: να πληθύνουν οι φωνές που είχαν κουραστεί από το σκληρό τοπίο της προ-covid κανονικότητας. Η δεύτερη: Να αναπνέουμε, να αγαπάμε, να σεβόμαστε, να είμαστε δίκαιοι, να έχουμε πάθος για τη ζωή και να δουλεύουμε για το καλό όλων. Η τρίτη ευχή: Να υπάρξει μια γενικότερη αφύπνιση, να καταλάβουμε πως αυτή η γη μας χωράει όλους με τις όποιες διαφορετικότητες μας.

INFO

Μπορείτε να ακούσετε τα δύο νέα album της Λόλας Τότσιου με έργα για solo piano και τίτλο “Meditation Alternative I+ΙΙ” στο Bandcamp (https://lolatotsiou.bandcamp.com/).

*Φωτογραφίες πορτραίτων: Αλέξανδρος Φιλιππίδης