Μαργαρίτα Ζορμπαλά: Αν δε μάθουμε από αυτά που ζούμε, δεν κάνουμε τίποτα

Πάνε λίγα χρόνια από την προηγούμενη φορά που η Μαργαρίτα Ζορμπαλά ήρθε στη Θεσσαλονίκη για μία δική της, προσωπική παράσταση που, όπως λέει και η ίδια, την έπεισα εγώ να το κάνει σε μία περίοδο που πίστευε οτι δε θα τη θυμόταν κανείς…

Κι αν θέλετε, το πάμε άλλη μία από την αρχή αν δεν καταλάβατε καλά. Η Μαργαρίτα Ζορμπαλά του Μίκη, του Χατζιδάκι, του Λουκιανού, της Λίνας, της Μαριανίνας, του Ζούδιαρη και τόσων άλλων σπουδαίων δημιουργών, πίστευε οτι δεν την θυμούνται (σε μία εποχή που νεαροί με ένα σουξέ πιστεύουν οτι είναι σταρ).

Κάτι βέβαια που δεν ίσχυε, αφού το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης γέμισε τότε και η αγάπη του κόσμου την έπεισε πως πρέπει να έρθει ξανά με την πρώτη αφορμή.

Αυτή η αφορμή, είναι τώρα στο μεγάλο αφιέρωμα που κάνει για τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Λοΐζου, μαζί με τον σπουδαίο ερμηνευτή Απόστολο Ρίζο και υπό την καθοδήγηση της κόρης του συνθέτη, Μυρσίνης Λοΐζου. 

Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2022, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, θα ανέβει και πάλι στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής για μία ακόμα, πολύτιμη εμφάνιση της σε μία χρονική στιγμή που ζητάμε καλές δουλειές, σπουδαίες φωνές και αναφορές σε εκείνα που σημάδεψαν την καλή, ελληνική μουσική. 

Οι δυο τους, επιλέγουν από το σύνολο των κύκλων τραγουδιών του Λοΐζου αυτά που αγάπησαν περισσότερο και αγκαλιάζουν το ανεκτίμητο αυτό ρεπερτόριο που παρότι πέρασαν 50 χρόνια εξακολουθεί να παραμένει ζωντανό, να γράφει νέες ιστορίες και να χαράζει νέους δρόμους.

Η διακεκριμένη ερμηνεύτρια εμφανίζεται σπάνια αλλά η κάθε φορά που προτείνει μία ολοκληρωμένη παράσταση μένει πραγματικά αξέχαστη.

Έτσι φέτος ξεκινώντας από την Κύπρο που διαμένει μόνιμα με τέσσερις sold out παραστάσεις αφιερωμένες στον Μάνο Λοΐζο που είναι Κυπριακής καταγωγής, πήγε στην Αθήνα και από εκεί έρχεται στη Θεσσαλονίκη. 

Με αφορμή την παράσταση με τα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά μιλάει στην Parallaxi για όλα και όλους, με τον δικό της μοναδικό τρόπο!

Έμαθα ότι πήγατε πάρα πολύ καλά στην Κύπρο στις συναυλίες σας για τον Μάνο Λοΐζο

Ναι είναι αλήθεια. Πήγαμε πάρα πολύ καλά τον περασμένο Μάρτη.

Όταν μου είπε μία φίλη το φθινόπωρο του 21 ότι η επόμενη χρονιά είναι 40 χρόνια από το θάνατο του Λοΐζου, σκέφτηκα να κάνω ένα αφιέρωμα. Σκέφτηκα λοιπόν ότι θα το κάνω εκεί γιατί από εκεί καταγόταν κατά το ήμισυ ο Λοΐζος και τον αγαπούν πάρα πολύ στην Κύπρο. Να φανταστείς ότι στο χωριό του πατέρα του υπάρχει και άγαλμα και πηγαίνει κόσμος και εναποθέτει λουλούδια. Αρχικά λοιπόν κάναμε δύο συναυλίες στον Μάρτη στην Κύπρο και ξανά κάναμε και μία τώρα μετά τη συναυλία μας στην Αθήνα. Αυτό που με ενδιαφέρει εμένα κάθε φορά είναι η καλλιτεχνική επιτυχία. Βέβαια έχει σημασία να υπάρχει και κόσμος. Και επειδή υπήρχαν και τα δύο ήταν μία ευτυχισμένη στιγμή.

Η ιδέα του να φέρετε το αφιέρωμα αυτό και στη Θεσσαλονίκη πώς ήρθε;

Στην Αθήνα η συναυλία που κάναμε ήταν στις 22 Οκτωβρίου, σε μία σημαδιακή μέρα, τη μέρα που έκλειναν 85 χρόνια από τη γέννηση του Λοΐζου. Αυτή ήταν μία ιδέα της κόρης του της Μυρσίνης η οποία ήρθε στην Κύπρο και μου είπε ότι ήθελε να το παρουσιάσουμε αυτό και στην Αθήνα. Εγώ είπα ότι αφού θα το κάνουμε στην Αθήνα, ωραίο θα είναι να το παρουσιάσουμε και στη Θεσσαλονίκη. Ευτυχώς το Μέγαρο μουσικής Θεσσαλονίκης άνοιξε τις πόρτες του αμέσως για μας. Μας δέχτηκαν με πολλή αγάπη και έχω να θυμάμαι μόνο ωραίες στιγμές από εκεί από την προηγούμενη φορά που ήρθα για συναυλία το ’19.

Την προηγούμενη φορά που ήρθατε Θεσσαλονίκη ήταν ακριβώς πριν ζήσουμε όλα αυτά με την πανδημία. Τι άλλαξε από τότε μέχρι τώρα;

Τι να κάνουμε, η ζωή συνεχίζεται. Ξέρετε, σκέφτομαι τώρα ότι σε αυτό το διάστημα έφυγε κι ο Μίκης. Όσοι μένουμε πίσω πρέπει να συνεχίζουμε. Πρέπει να το παλεύουμε. Εγώ να σας πω την αλήθεια σε αυτό το διάστημα έγινα πιο αισιόδοξη. Παράξενο, παράδοξο, αλλά μετά από όλη αυτή την περιπέτεια νιώθω έτσι. Και αυτό συμβαίνει γιατί καταφέραμε και επιζήσαμε. Είμαστε εδώ. Δεν πρέπει να στεναχωριόμαστε για μικρά πράγματα. Υπάρχουν πολύ μεγαλύτερα πράγματα από εμάς, να μην κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Εγώ πλέον έγινα πολύ πιο ανοιχτή, πολύ πιο κοινωνική. Αυτή η δυσκολία του ότι κλειστήκαμε στο σπίτι, το ότι για αρκετό διάστημα δεν έβλεπα σχεδόν κανέναν άνθρωπο, με έκανε να ανοιχτώ περισσότερο αυτή τη στιγμή που κάπως χαλάρωσαν τα πράγματα.

Πιστεύετε ότι πήραμε μαθήματα από όλο αυτό;

Ελπίζω να πήραμε. Δεν μπορώ να ξέρω πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι. Αν δεν παίρνουμε μαθήματα από αυτά που ζούμε όμως, δεν κάνουμε τίποτα. Το μόνο που θα καταφέρουμε σε μία τέτοια περίπτωση θα είναι να πηγαίνουμε πίσω.

Από την άλλη βγήκαν και πολλές παθογένειες στην Ελληνική κοινωνία τον τελευταίο καιρό

Αχ θεέ μου πολλά είναι αυτά τα δυσάρεστα. Πάρα πολλά, με βιασμούς μικρών παιδιών, με κακοποίηση γυναικών, δολοφονίες γυναικών, με τον πόλεμο που είναι παραδίπλα. Εγώ πιστεύω ότι όλα αυτά πρέπει να βγαίνουν. Ό,τι καταπιέζεται γίνεται καρκίνος. Πρέπει να σκάνε τα αποστήματα ώστε να τα ζούμε, να ενημερωνόμαστε και να τα παλεύουμε. Γιατί αλλιώς όλα αυτά μένουν κουκουλωμένα. Κακοφορμίζονται και διογκώνονται και γίνονται περισσότερα. Τουλάχιστον κάπως να φοβηθούν και αυτοί οι εγκληματίες.

Επιστρέφω στον Μάνο Λοΐζο και θα ήθελα να μου πείτε αν τον έχετε γνωρίσει.

Ουσιαστικά τετ-α-τετ βρεθήκαμε μόνο μία φορά. Ήταν μία κινηματογραφική γνωριμία που περισσότερο για αυτό μιλάω στην παράσταση. Έχω αναμνήσεις από αυτόν. Δεν είναι όμως πολλές, όπως έχω από το Μίκη Θεοδωράκη ή το Μάνο Χατζιδάκι. Άσε δηλαδή που εμένα τα τραγούδια του μου άρεσαν από τότε, σκέψου ότι είχα αγοράσει όλους τους δίσκους του. Έχω ανακαλύψει ότι έχω στο σπίτι όλα τα LP του. Δικά του τραγούδια, έλεγα κάποια που και που στα προγράμματα μου, πάντα τα τραγουδούσα στις παρέες, αλλά έτσι σοβαρά να σκύψω πάνω από το ρεπερτόριο αυτό,, όπως το έκανα τώρα, δεν το είχα ξανακάνει. Ανακάλυψα λοιπόν ότι αυτός ο συνθέτης μου πάει πάρα πολύ. Μα πάρα πολύ. Τον ένιωσα από την πρώτη στιγμή που άρχισα να μελετώ τα τραγούδια μέσα στην ψυχή μου, στην καρδιά μου κατευθείαν. Μην ξεχνάς ότι τα έχουνε πει και πολύ μεγάλες φωνές και εγώ παλιά ήμουν της σχολής, κακώς βέβαια κατάλαβα τώρα μεγαλώνοντας, που δεν αγγίζαμε τραγούδια που έλεγαν πολύ μεγάλες φωνές και τα είχαν πει και πάρα πολύ ωραία. Σκεφτόμουν ότι εγώ τι μπορώ να προσθέσω σε αυτό, όταν το έχει πει Χαρούλα τόσο ωραία, όταν το έχει πει ο Βασίλης τόσο ωραία, όταν το έχει πει η Γαλάνη τόσο ωραία… Τελικά αυτό είναι λάθος, γιατί τα τραγούδια πρέπει να τα τραγουδάμε. Τα τραγούδια έτσι μένουν στο χρόνο, αλλιώς αν τα αφήσουμε στους δίσκους θα ξεχαστούν. Πρέπει να τραγουδιούνται και από νέες γενιές. Όπως γίνεται τώρα που παίρνουν τα παιδιά αυτά τα τραγούδια και τα διασκευάζουν. Εντάξει, κάποιες διασκευές είναι καλές, κάποιες όχι αλλά προτιμώ πάντα να γίνεται αυτό για να ακούγονται. Για να συνεχίσουν τα τραγούδια της ζωή τους και να μην πεθάνουν στα μουσεία. Όσο λοιπόν τα μελετούσα, το χάρηκα πολύ και ήμουν σαν μαθήτρια. Δεν σου κρύβω ότι ακόμα το ψάχνω. Σε όλο αυτό βέβαια είχα μεγάλη βοήθεια από τον Απόστολο Ρίζο. Ο οποίος ναι μεν είναι πολύ μικρότερος μου, αλλά έχει μελετήσει όσο κανένας άλλος το Λοΐζο, είναι ο πιο ειδικός πάνω στα τραγούδια του. Έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με αυτό το ρεπερτόριο, είναι ο αγαπημένος του συνθέτης και έτσι όταν γεννήθηκε αυτή η ιδέα, το πρώτο τηλέφωνο που έκανα ήταν στον Απόστολο κι ας μην τον ήξερα μέχρι τότε προσωπικά.

Πώς είναι η συνεργασία σας με τον Απόστολο Ρίζο;

Είναι καταπληκτική. Βοήθησε πάρα πολύ, έστειλε τα τραγούδια που πίστευε ότι θα μου πηγαίνουν, μετά όταν έβαλα σε μία σειρά το πρόγραμμά μου είπε την άποψή του, γιατί εγώ είχα τις αμφιβολίες μου αλλά αυτός ξέρει πολύ καλά. Επίσης μου αρέσει γιατί φέρνει αυτή την καινούργια πνοή, ανανεώθηκα δηλαδή κι εγώ μέσα από αυτή τη συνεργασία όπως και με το Νεοκλή Νεοφυτίδη πού κάνει τις ενορχηστρώσεις στο πρόγραμμα μας. Πραγματικά είμαι ευτυχισμένη σε αυτή τη συνεργασία. Κι επειδή όλα τα παιδιά είναι πολύ μικρότερα από εμένα σε αυτή τη συνεργασία, τους έλεγα να τη θυμούνται γιατί δεν συμβαίνει συχνά όλα να είναι τόσο αρμονικά και τόσο όμορφα καμωμένα. Ο Απόστολος είναι ένας καταπληκτικός άνθρωπος και μου αρέσει πολύ και η χροιά της φωνής του. Είναι πολύ καλό παιδί και άντεξε μέσα σε όλες αυτές τις δυσκολίες, γιατί είναι δύσκολα τα χρόνια και τα λυπάμαι τα νέα παιδιά. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις και ο Απόστολος που δεν έκανε και εκπτώσεις ήταν πολύ πιο δύσκολο. Τραβάει τη δική του γραμμή, γράφει τραγούδια, δεν ξεπουλήθηκε για αυτό και τον εκτιμώ.

Νιώθετε αυτή τη στιγμή ότι είστε μέρος του συστήματος ή απλά ένας παρατηρητής;

Και τα δύο μάλλον. Περνάω μεγάλα διαστήματα που είμαι εκτός εμφανίσεων. Τότε είμαι παρατηρητής. Όταν όμως έρχεται ο καιρός που φτιάχνω ένα πρόγραμμα για να τραγουδήσω, σιγά-σιγά μπαίνω μέσα. Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολο, είναι κοπιαστικό για μένα, γιατί την εποχή που δεν τραγουδάω είμαι ένας απλός άνθρωπος και δεν σκέφτομαι καθόλου ότι βγαίνω στη σκηνή και τα λοιπά, και είμαι με τους φίλους μου την οικογένειά μου, και ξαφνικά πρέπει να μαζέψω και το μυαλό μου και τη φωνή μου, και την ψυχή μου και την καρδιά μου και το σώμα μου, γιατί όλο αυτό έχει να κάνει και με τον αθλητισμό, θέλει εξάσκηση, θέλει πειθαρχία. Όταν ξέρω ότι θα τραγουδήσω αρχίζω να κάνω ασκήσεις από πολύ πιο πριν, μαζεύω τη σκέψη μου, τη συγκέντρωσή μου, αλλάζουν όλα.

Υποθέτω είναι και δύσκολο να προσαρμοστεί ένας άνθρωπος που έχει ζήσει στα καλά χρόνια της δισκογραφίας στις νέες συνθήκες της

Κοιτάξτε, ναι μεν βγαίνω στη σκηνή να τραγουδήσω αλλά δεν προσπαθώ και να επιβάλλω τον εαυτό μου. Ότι δηλαδή, τώρα ξαφνικά δεν θα κάνω κάποια καριέρα η δεν εμφανίζομαι για να δείξω ποια είμαι ή πόσο μεγάλη φωνή έχω. Τίποτα από όλα αυτά. Εγώ απλώς βγαίνω επειδή θέλω να εκφραστώ. Να επικοινωνήσω με τον κόσμο. Αυτή είναι η ανάγκη μου. Εάν αυτή η ανάγκη τελειώσει, θα τελειώσει και η παρουσία μου πάνω στη σκηνή. Επίσης μιλάμε για μία εποχή που έχει τελειώσει δισκογραφία. Εγώ αυτό το καινούργιο τρόπο δεν τον ξέρω. Άσε δηλαδή που θα έπρεπε να βρεθεί και κάποιος να μου γράψει τραγούδια για να επιστρέψω δισκογραφικά.

Νιώθετε κι εσείς ότι ο Μάνος Λοΐζος ακόμα ανακαλύπτεται μέσα από το έργο του;

Ανακαλύπτεται ακόμα γιατί ο Λοΐζος είναι πάρα πολύ σύγχρονος. Και οι στίχοι που διάλεγε ή έγραφε ο ίδιος είναι πολύ σημερινοί τελικά. Επίσης πολύ σύγχρονες είναι οι μελωδίες του καθώς και ο τρόπος που τις ενορχήστρωνε. Το έψαχνε πάρα πολύ από όσα μου έχει πει και η Μυρσίνη. Ήταν πολύ «ψείρας». Πολλοί του λέγανε ότι κάπως τεμπέλιαζε, όμως δεν ήταν τεμπέλιασμα, μπορώ να τον καταλάβω γιατί και εγώ έτσι είμαι, είμαι και εγώ αργής καύσης. Όταν μου έρχεται μία ιδέα πρέπει να τη δουλεύω μήνες για να βγει αυτό που θέλω. Έτσι ήταν και ο Λοΐζος. Όπως και τα θέματα που είχαν τα τραγούδια του, που ξεκινούν από πολύ πολιτικοποιημένα και κοινωνικά τραγούδια, φτάνοντας σε πολύ τρυφερά και ερωτικά και μετά σε πολύ λαϊκά. Από τα δυτικότροπα μελωδικά τραγούδια μέχρι την ανατολή, γιατί ο ίδιος είχε γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου οπότε είχε και αυτό το βίωμα. Ναι μεν προτιμούσε τον πιο δυτικό τρόπο αλλά όταν χρειάστηκε να γράψει τα «Τραγούδια της Χαρούλας» είναι σαν να κολυμπάει μέσα στο νερό. Σαν το ψάρι μέσα στο νερό. Είναι πολύ άνετος και μέσα σε αυτό το ηχόχρωμα.

Ποια τραγούδια του αγαπάτε πιο πολύ σήμερα;

Να σου πω ποιο έχω αγαπήσει τώρα πάρα πολύ και για αυτό έγινε και τίτλος των παραστάσεων; Το «Με φάρο το φεγγάρι» το οποίο δεν το ήξερα πιο πριν. Δεν το είχα ξανακούσει. Μου το είπε μία φίλη μου, το άκουσα και το ερωτεύτηκα αμέσως. Αυτός ήταν και ο λόγος που έγινε τίτλος της παράστασης και που δεν το άφησα σε κανέναν άλλον, το ερμηνεύω εγώ στη συναυλία.

Πώς βλέπετε όλο αυτό που γίνεται με τον πόλεμο της Ουκρανίας με τη Ρωσία, έχοντας στενή σχέση με την περιοχή;

Μου είναι πάρα πολύ δύσκολο να το συζητάω, με πονάει πάρα πολύ και με πληγώνει. Εγώ είμαι πάντα με την πλευρά του αδύναμου, το ότι επιτίθεσαι και μπαίνει σε μία άλλη χώρα δεν με βρίσκει σύμφωνη. Μέχρι εκεί μπορώ να σου πω. Το βλέπω, το ακούω, δεν μπορώ να κρυφτώ δεν είμαι στρουθοκάμηλος και με πληγώνει πολύ. Πρώτα από όλα είναι τραγικός ο πόλεμος, ειδικά όταν πολεμάνε και δύο λαοί οι οποίοι είναι πάρα πολύ κοντινοί, είναι τραγικό αυτό. Άνθρωποι που ζουν εκεί μου λένε ότι δεν το φανταζόταν ότι θα συμβεί ποτέ σε αυτούς που έχουν τόσα κοινά.

Επιστρέφω στη μουσική και στις συνεργασίες σας, ενώ σκέφτομαι πως μιλάμε για μεγάλους συνθέτες που έζησαν και δημιούργησαν σε άλλες εποχές, ωστόσο σήμερα δεν υπάρχουν ανάλογα μεγέθη

Δεν γίνεται να γεννιούνται κατά παραγγελία τέτοια μεγέθη. Φαντάζομαι ότι εκείνη η εποχή έπαιξε ρόλο το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Πάντα εγώ πιστεύω ότι στις δύσκολες εποχές βγαίνουν και μεγάλες προσωπικότητες, καθώς και μεγάλα έργα. Σαν να πρέπει η ανθρωπότητα να στριμωχτεί για να γραφτούν σπουδαία βιβλία, οι ζωγράφοι να κάνουν πίνακες σημαντικούς που θα μείνουν στους αιώνες και το ίδιο βεβαίως ισχύει και για τη μουσική.

Την προηγούμενη φορά που ήρθατε στη Θεσσαλονίκη, είδαμε και το θεατρικό στοιχείο που έχετε σπουδάσει άλλωστε.

Κοιτάξτε, αυτό πλέον δεν φεύγει, για μένα όλα είναι παραστάσεις. Πάντα σκέφτομαι πώς θα ξεκινήσουμε, πώς θα συνεχίσουμε, τι θα λέω γιατί πλέον πάντα μιλάω στις παραστάσεις μου. Εγώ, το πλάσμα το οποίο όταν ήμουν μικρή ήμουν σχεδόν μουγκή και δεν μιλούσα, πήγα τώρα στο άλλο άκρο πια. Δεν ξέρω πώς έγινε αυτό, αλλά πλέον σε όλες τις συναυλίες θέλω να μιλάω.

Νιώθεις πως υπάρχει μία επαφή, ένας μόνιμος διάλογος με το κοινό;

Αυτό επιδιώκω. Θέλω τον διάλογο. Πλέον απευθύνομαι και στον κόσμο. Ρωτάω και παίρνω πλέον απαντήσεις. Γιατί σιγά σιγά λύνομαι κι εγώ και λέω και κάποια πράγματα αυθόρμητα. Παλιά δεν ήμουν εγώ έτσι, ήμουν πολύ ντροπαλή. Ήταν έτσι ο χαρακτήρας μου. Μάλλον ήθελε να περάσουν τα χρόνια, να κάτσει και η εμπειρία μου πάνω στη σκηνή, να μην έχω πια ανασφάλεια και με την ελληνική γλώσσα όπως είχα τα πρώτα χρόνια.

Το κοινό νιώθετε να έχει αλλάξει;

Εγώ δεν θα το έλεγα ότι έχει αλλάξει. Άμα του προσφέρεις του κοινού πράγματα από καρδιάς και είσαι τίμιος μαζί του στο ανταποδίδει. Αν στέκεσαι πάνω στη σκηνή και κάνεις τον καραγκιόζη, θα είναι καραγκιόζης και ο κόσμος. Έτσι ήτανε και έτσι είναι και σήμερα. Ο κόσμος το καταλαβαίνει αν αγαπάς αυτό που κάνεις, αν έχεις σκύψει με σεβασμό πάνω από το υλικό που παρουσιάζεις, αν δίνεις τη ψυχή σου την ώρα που τραγουδάς και τότε σίγουρα θα στο ανταποδώσει. Δε μου έχει συμβεί εμένα ποτέ κάτι αλλιώτικο. Μου έχει συμβεί όμως να μην είμαι καλή εγώ και ο κόσμος ναι, να μην ανταποκρίνεται.

Θα ήσασταν ανοιχτή σε μία πρόταση για μία θεατρική δουλειά ή μία τηλεοπτική ως ηθοποιός;

Δε ξέρω, γιατί είναι άλλο να παίζεις στο θέατρο ή στη τηλεόραση και άλλο να συνδυάζεις το τραγούδι με μία θεατρικότητα πάνω στη σκηνή. Δε ξέρω, είναι κάτι που δεν το έχω σκεφτεί. Εξαρτάται από την πρόταση βέβαια. Ναι, γιατί όχι να μην το συζητήσω αν προκύψει, τώρα που το σκέφτομαι. Αν είναι κάτι ωραίο, αν είναι κάτι που μπορώ να το κάνω γιατί όχι. Απλά εγώ πρέπει να είμαι σίγουρη ότι μπορώ να το κάνω καλά. Αν δεν είμαι εγώ σίγουρη, δεν το κάνω.

Πώς σχολιάζετε όλα αυτά που έχουν βγει στο φως της δημοσιότητας στο θέατρο τον τελευταίο καιρό;

Αν υπάρχουν αξιόποινες πράξεις και εγκληματικές, πρέπει να το λύσει το Δικαστήριο. Δεν είναι δηλαδή δική μου δουλειά. Αλλά να σου πω ότι δεν μπορώ να φανταστώ να ασκεί βία, λεκτική ή σωματική, κάποιος που έχει την εξουσία στα χέρια του, που είναι σωματικά πιο δυνατός. Αυτό στη δική μου ηθική δε χωράει. Δεν μπορεί να χτυπάει ένας ενήλικας ένα παιδάκι, δε μπορεί να χτυπάει ένας άντρας 90 και 100 κιλά μία γυναίκα 50 κιλά. Όλα αυτά με βρίσκουν παντελώς απέναντι. Όπως δεν καταλαβαίνω κι αυτό το «για χάρη της τέχνης». Εγώ νομίζω ότι με ευγένεια, με καλοσύνη, με αγάπη καταφέρνεις τον άλλον να βγάλει πολύ περισσότερα πράγματα. Όταν πιέζεις κάποιον, όταν φοβάται κλείνεται. Σφίγγεται όλο το είναι του. Εγώ αυτό ξέρω. Πάνω στη σκηνή πρέπει να είσαι χαλαρός. Πρέπει να βγάζεις αγάπη και φως.

Τι σας έχουν αφήσει όλες αυτές οι συνεργασίες που έχετε κάνει στη πορεία σας;

Έμαθα κάτι από όλους. Από τον πιο μεγάλο μέχρι τον πιο άγνωστο. Όσοι άνθρωποι στάθηκαν δίπλα μου, μου χάρισαν πράγματα. Έχω μόνο ευγνωμοσύνη και για την πορεία μου και για τις συναντήσεις μου.

Έχετε κάνει όσα θέλατε στη πορεία αλλά και στη ζωή σας;

Νομίζω ναι. Είμαι γεμάτη, χορτάτη. Δηλαδή, και τώρα να μου πουν ότι δε θα ξαναβγώ στη σκηνή, μπορώ να το κάνω. Το ξέρω ότι μπορώ να το κάνω και πάλι καλά θα είμαι…

*Η Μαργαρίτα Ζορμπαλά και ο Απόστολος Ρίζος θα είναι στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 21.00 με τραγούδια του Μάνου Λοΐζου με τον τίτλο “Με φάρο το φεγγάρι”