Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις αποκάλεσε τον Φλωρινιώτη “Ζακ Μπρελ της Ελλάδος”

” Ο αστροναύτης, απεδείχθη όχι αστροναύτης και έτσι δεν υπάρχει θέμα επιστροφής. Έκανα λάθος! Είναι άστρο και πρώην ναύτης, οριστικά…” είχε πει ο Μάνος Χατζιδάκις στην εισαγωγή της εκπομπής με τον Γιάννη Φλωρινιώτη στο Τρίτο Πρόγραμμα.

Το κείμενο που διάβασε ο Χατζιδάκις σε εκείνη την εκπομπή είχε τίτλο «Ένας μετέωρος αστροναύτης χωρίς επιστροφή» και, όπως ήταν φυσικό, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τη μεγαλύτερη μερίδα του Τύπου αλλά και από πολλούς καλλιτέχνες, ακόμα και στενούς συνεργάτες του ίδιου του Χατζιδάκι. Την παραγωγή της εκπομπής είχε αναλάβει ο Άρης Δαβαράκης.

Καμία ραδιοφωνική συνέντευξη δεν έχει συζητηθεί τόσο όσο αυτή που έκανε στο μυθικό Τρίτο Πρόγραμμα ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις με τον εκκεντρικό λαϊκό τραγουδιστή Γιάννη Φλωρινιώτη. Ερωτήματα, επιθέσεις, ξάφνιασμα και η παραδοχή στο τέλος πως το μεγαλείο και η ιδιοφυία του Μάνου Χατζιδάκι ξεπερνούσε συμβάσεις και όρια.

Είναι ένας «μεγάλος λαϊκός τραγουδιστής», έλεγε ο Χατζιδάκις για τον Φλωρινιώτη, που ανέφερε επίσης πως ο «τραγουδιστής τραγουδά με ήθος», διερωτώμενος «πόσοι μπορούν να το ισχυριστούν», με τον Φλωρινιώτη να αναφέρεται στο σημείο αυτό στα δύσκολα παιδικά του χρόνια, που τα πέρασε σε ορφανοτρόφειο, μετά την απώλεια του πατέρα του στην τρυφερή ηλικία των 4 ετών.

Λέγεται μάλιστα πως μόλις ο Γιάννης Φλωρινιώτης πέρασε το κατώφλι του Τρίτου Προγράμματος, κοίταξε ψηλά, σήκωσε τα χέρια και είπε «Σ’ ευχαριστώ, θεέ μου, από δω δεν έχει περάσει ούτε ο μεγάλος Στέλιος Καζαντζίδης»!

Οι πιο πονηροί τότε, είπαν πως ο Χατζιδάκις χρειάστηκε μία ώρα εκπομπής για να «αποκαθηλώσει» το «φαινόμενο» της εποχής. Και αν όντως το έκανε, ήταν σίγουρα με τον πιο «αγαπητικό» τρόπο! Με τον πιο πολιτισμένο. Με τον πιο ανθρώπινο. Έβαλε τον Φλωρινιώτη να τραγουδήσει με μόνη συνοδεία ένα… τσέμπαλο, όχι όμως για να τον «εκθέσει» –άλλωστε, φωνητικά, ο Φλωρινιώτης δεν ήταν ποτέ κακός– αλλά για να υπονομεύσει ένα ολόκληρο «σύστημα ψυχαγωγίας» που άρχισε σιγά αλλά σταθερά να κάνει την εμφάνισή του προς τα τέλη της δεκαετίας του ‘70.

Ένας μετέωρος αστροναύτης χωρίς επιστροφή

«Ο αστροναύτης απεδείχθη όχι αστροναύτης, κι έτσι δεν υπάρχει θέμα επιστροφής. Έκανα λάθος. Είναι άστρο και πρώην ναύτης οριστικά. […] Ξεκίνησα να ασχοληθώ με το πρόβλημα της επιστροφής του επί γης, και αγνοούσα ότι υπάρχει παντοδύναμος, πλασμένος με το υλικό ενός μεγάλου τραγουδιστή. Μόνο που δεν το ξέρει ο ίδιος.

Τον Φλωρινιώτη τον ανακάλυψε ένα είδος τραγουδιού που δε θα μας απασχολούσε παρά μονάχα σαν ένα εντατικό σύγχρονο πρόβλημα. Κι όμως, πλησιάζοντας ανακαλύψαμε έναν μεγάλο λαϊκό τραγουδιστή της κλάσεως ενός Gardel ή ενός Μουρουτζή. […] Ο τραγουδιστής σαφώς τραγουδάει με ήθος. Πόσοι τραγουδιστές, λαϊκοί και μη, μπορούν να ισχυριστούν κάτι παρόμοιο; […]

Ασφαλώς ο Φλωρινιώτης ανήκει στη κατηγορία των τραγουδιστών που μεταμορφώνει το τραγούδι σε ένα αυτεξούσιο εκφραστικό στοιχείο απόλυτα δικό του. Έτσι, η οποιαδήποτε συμβατικότητα του τραγουδιού να εξαφανίζεται, και να απομένει το αληθινό αίσθημα που διοχετεύεται μέσα από μια ενστικτώδη και άφθαστη τεχνική του τραγουδιστή. Το τραγούδι που ακούσαμε, (Η Μάνα), δεν έγινε μελόδραμα, ούτε ευτελές κατασκεύασμα για να προκαλέσει δάκρυα.

Ο Φλωρινιώτης το τραγούδησε με την ίδια εσωτερικότητα που θα τραγουδούσε κι ένα τραγούδι της καταγωγής του, ένα τραγούδι του Πόντου. […] Το αίσθημα ανθίζει και στο ευτελές. Πολλές φορές, τα διάσημα τραγούδια της Αμερικής και της Γαλλίας τραγουδισμένα από μεγάλους λαϊκούς τραγουδιστές, ακινητούν τη λογική μας και τοποθετούνται μέσα μας ανεξίτηλα χωρίς το περιεχόμενο να μας δικαιολογεί. Και βέβαια, συντελεί ο τρόπος που τα τραγουδάει μια μεγάλη φωνή ή ένας μάστορας τραγουδιστής.

Έτσι και στην πολυτραγουδισμένη νεράιδα της Ανατολής, την Σεχραζάτ. Κι όμως, αυτό το ρόδον του Ισμπαχάν, με τον Φλωρινιώτη γίνεται εκτάκτως σοβαρόν και ανησυχητικά ωραίον. […]

Το τσέμπαλο ταιριάζει στον Φλωρινιώτη. Γιατί τον βοηθάει να τοποθετηθεί άνετα πλάι στους προκλασσικούς και να εξοστρακίσει έτσι με ευκολία τους τραγουδιστές παραδείγματος χάριν της Λυρικής Σκηνής. Πάντως, μαζί με τον Φλωρινιώτη, εργάζονται νέα παιδιά που δεν στερούνται τάλαντου και καλού γούστου, μόλο που υπηρετούν ένα είδος τραγουδιού “ευτελές” για τους ακροατές των άλλων ραδιοσταθμών και της τηλεόρασης, αλλά όχι ελπίζω για τους ακροατές του Τρίτου. Μόλο που τώρα τελευταία μας ακούν πολλοί δημοσιογράφοι… Εξακολουθώ να πιστεύω πως το τσέμπαλο ταιριάζει στον Φλωρινιώτη, μόλο που θα ενοχληθούν οι ειδικοί περί το μπαρόκ, αθηναϊκού και μη. Ιδίως οι κύκλοι της πρωτοποριακής μουσικής μες στην ελληνική επικράτεια. […]

Το μυστικό λοιπόν είναι ο Φλωρινιώτης χωρίς το ηχητικό κλίμα του δίσκου και των νυχτερινών κέντρων. Με μια συνοδεία απλή, η φωνή του αναδεικνύει το τραγούδι σε επίπεδα που ίσως δεν είχαν προβλεφθεί. […] Μη φανταστείτε ότι θα τον ακούσετε έτσι στους δίσκους ή στο κέντρο που τραγουδάει. Αλλά όμως και αυτό που ακούσατε δεν είναι ένα παιχνίδι δικό μας εδώ στο Τρίτο.

Είναι μια πραγματικότητα που στάθηκε και σε μας έκπληξη. Ο Γιάννης Φλωρινιώτης τραγούδησε το ένα τραγούδι μετά το άλλο στην αλήθεια του, μ’ αυτή την ανεξήγητη δύναμη που του πρωτοφανερώθηκε σαν ήταν κιόλας παιδί.»

Πολλά χρόνια μετά, καλεσμένος σε τηλεοπτική εκπομπή, ο Γιάννης Φλωρινιώτης θυμάται την πρώτη συνάντηση του με τον Χατζιδάκι που πήγε να τον ακούσει στο μαγαζί που τραγουδούσε ως πρώτο όνομα, λέγοντας:

«Του είπαν πήγαινε να δεις έναν τραγουδιστή που τραγουδάει και χορεύει. Πάμε να τον δούμε να γελάσουμε. Ήρθε τελικά με την Μελίνα Μερκούρη, εγώ έπαθα πατατράκ και τελικά δεν έβλεπε τίποτα, ούτε τα μπαλέτα ούτε τίποτα. Καθόταν με το αυτί στην πίστα, γιατί είχε γυρίσει την μούρη του. Αλλά αυτός με άκουγε. Πάω να αλλάξω λέω να πάω να τον χαιρετίσω, χτυπάει η πόρτα μου και ήταν ο Χατζηδάκις. Για άλλο με φέρανε και άλλο είδα, θέλω να κάνουμε μια εκπομπή για να δουν ότι για σένα άλλα λένε αλλά εσύ άλλο είσαι».

«Πήγα τελικά, τραγούδησα με ένα μόνο όργανο τα τραγούδια μου, είχα τόσο τρακ, αλλά δεν έχω τραγουδήσει ποτέ στη ζωή μου πιο καλά. Εξαιτίας της εκπομπής αυτής με κόψαν από την ΕΡΤ και ο Χατζηδάκις τσακώθηκε μαζί τους».

Σε εκείνη την πρώτη τους συνάντηση στο μαγαζί που δούλευε ο Γιάννης Φλωρινιώτης, μαζί του τραγουδούσαν οι αδερφές Γαρμπή, αλλά και ο νεαρός Βασίλης Λέκκας. Εκεί ήταν η πρώτη γνωριμία του συνθέτη και του τραγουδιστή που τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε μαζί του πολλές φορές.

Τη χρονιά εκείνη, ο Φλωρινιώτης έσκιζε με το μεγάλο του σουξέ “Πειράζει που είσαι μεγάλη φίρμα”.

Για εκείνη την εκπομπή του Μάνου Χατζιδάκι με φιλοξενούμενο τον Γιάννη Φλωρινιώτη, προκλήθηκε σάλος, ο οποίος κόπασε μετά από πολύ καιρό. Πολύ μελάνι χύθηκε τότε για τους λόγους που οδήγησαν τον συνθέτη να φιλοξενήσει τον συγκεκριμένο τραγουδιστή.

Οι εφημερίδες και τα περιοδικά για πολύ καιρό καλούσαν τον τραγουδιστή σε εκτενείς συνεντεύξεις, αφιερώνοντας του πολλές σελίδες, αλλά και συνεχίζοντας την επίθεση στον Χατζιδάκι, που τόλμησε να αποκαλέσει στον πρόλογο της εκπομπής του τον Φλωρινιώτη «Ζακ Μπρελ της Ελλάδος».

Πολλοί είναι οι θρύλοι γύρω από τους πραγματικούς λόγους που έκαναν τον μέγα Χατζιδάκι να ασχοληθεί με τον Φλωρινιώτη. Το αποτέλεσμα είναι πως ακόμη κι έτσι κατόρθωσε να κάνει μια σπάνια εκπομπή αρχείου και αναφοράς και κυρίως κατόρθωσε να βγάλει για μια ακόμα φορά τη γλώσσα στους σεμνότυφους που σοκάρονταν από το ταλέντο και την καλλιτεχνική και ιδεολογική ανεξιθρησκεία του.

Ο Γιάννης Φλωρινιώτης στον εθνικό τελικό του 1980

Με τη βοήθεια του Χατζιδάκι – όπως λέγεται χωρίς να επιβεβακιώνεται κάπως – η συντηρητική επιτροπή της ΕΡΤ για την Eurovision, δέχτηκε ο Γιάννης Φλωρινιώτης να διαγωνιστεί στον εθνικό τελικό του 1980, με το τραγούδι “Έχω μια μελωδία”. Μάλιστα άνοιξε τη βραδιά, στην επιτομή του φανταιζί (λαμέ, μπέρτες, χορευτικά από τη σύζυγό του, Μαρία Κώνστα και τις αδελφές Γαρμπή) με όσα πραγματικά είδαμε τα επόμενα χρόνια να πρωτοστατούν στον γνωστό διαγωνισμό τραγουδιού. Όταν ήρθε τελευταίος, ο Τύπος μακάρισε το γεγονός ότι δεν πήγε («τουλάχιστον γλυτώσαμε από τον Φλωρινιώτη!»). Σατίριζε το γεγονός ότι ήθελε να κάνει διεθνή καριέρα, έχοντας πάρει την ευλογία των ανθυποκουλτουριάρηδων (υπονοώντας τον Μάνο Χατζηδάκι, ο οποίος απάντησε, μιλώντας για «πρωινά, μεσημβρινά και βραδινά ζωύφια της δημοσιογραφίας!»). Ο ίδιος δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με τον διαγωνισμό. Μόνο το 1989 βρίσκουμε ακόμα ένα poulin του να διαγωνίζεται και να αποτυγχάνει παταγωδώς (έμεινε στον ημιτελικό), τον Γιώργο Μιχαλισλή.