Ο κόσμος των γραμμάτων αποχαιρετά τη σπουδαία Λένα Παππά

Θλίψη έχει σκορπίσει η είδηση του θανάτου της σπουδαίας ποιήτριας Λένας Παππά, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 93 ετών.

Πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων έσπευσαν να πουν το δικό τους αντίο στη μεγάλη ποιήτρια.

Το συγκινητικό αντίο των αδελφών Κατσιμίχα

Οι Χάρης και Πάνος Κατσιμίχα είχαν μελοποιήσει αρκετά ποιήματα της Λένας Παππά, κάνοντας πολλούς από τους βαθυστόχαστους στίχους της γνωστούς στο ευρύ κοινό.

Τα “Της Αγάπης Μαχαιριά (Του Έρωτα)”, “Το Δωμάτιο”, “Παλιά καλοκαίρια” είναι ορισμένα από αυτά.

Οι αδελφοί Κατσιμίχα την αποχαιρέτησαν με μια κοινή φωτογραφία τους στα social media και με τα εξής λόγια:

“Kαλό σου ταξίδι αγαπημένη μας αδερφή ψυχή..Εσύ, που κέντησες με τη χρυσή σου βελονιά τα παλιά καλοκαίρια στη μνήμη όλων μας, για πάντα .. Τα μουσικά σου παιδιά .. Με αγάπη Χάρης και Πάνος “Γιατί ό,τι υπήρξε μια φορά.. δε γίνεται να πάψει να έχει υπάρξει””.

Με μία ανάρτηση του στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook, αποχαιρέτησε την ποιήτρια ο στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου γράφοντας:

Στον Χάρη και τον Πάνο χρωστάμε πολλά. Ένα από όλα, μας έβαλαν στον κόσμο της Λένας Παππά. Το «Του έρωτα» είναι σκέτο κάταγμα και ως τραγούδι και ως ποίημα. Καλό δρόμο, καλή δύναμη Κασσιανή μου. Το μήνυμά σου, ρίγος. «Οδυσσέα, η μανούλα μου, η ποιήτριά μου, έφυγε σήμερα τα χαράματα»

Το αποχαιρετιστήριο μήνυμα της συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη περιλάμβανε στίχους της εκλιπούσας.

“Άει σκοτεινό φως του έρωτα…” Έχει ειπωθεί πιο εύστοχος στίχος; Η Λένα Παππά που το έζησε και το έγραψε έφυγε σήμερα για τον άλλο κόσμο, τον καλύτερο. “Τρεμάμενο αίμα του έρωτα μες τη γητειά σου ελησμόνησα τους φονιάδες καιρούς”.

Στο δικό του αντίο, ο συγγραφέας Κώστας Χατζηαντωνίου ανέφερε:

Έφυγε από τη ζωή, μακριά από τα φώτα του κόσμου της επιτήδευσης αλλά μέσα στο φως της αληθινής ποίησης, μια από τις πιο σημαντικές ποιήτριες της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς (εμφανίστηκε το 1956). Ποιήτρια εξ ενστίκτου, επίμονη στη μελαγχολική αποτίμηση της αστικής ζωής, με διεισδυτική και συχνά σκληρή ματιά, εξέφρασε λιτά τη διάψευση και τον φόβο πως ακόμη και οι ωραιότερες στιγμές μας είναι μια ψευδαίσθηση. Στη μακρά της ποιητική πορεία εμπνεύστηκε με περήφανη λύπη από τα ματαιωμένα πάθη και τους αξεδίψαστους πόθους ενός αδιαπέραστου προσωπικού κόσμου χωρίς να αποστρέφει το βλέμμα από τη θλιβερή κοινωνική πραγματικότητα. Οι χαμηλοί τόνοι, ακόμη και στα ερωτικά της ποιήματα, η αιφνιδιαστική απλότητα και η λεπτή ειρωνεία με την οποία διαχειριζόταν ψυχικές εκρήξεις, περιγελώντας τον μελοδραματισμό, μαρτυρούν για την υψηλή ευκρίνεια της αισθητικής εικόνας που είχε στον νου της για τη ζωή και το έργο των αληθινών ποιητών – τεκμήριο ίσως της καλής εικαστικής της παιδείας. Γνωρίζοντας πως ηθικό και αληθινό είναι μόνο ό,τι μπορεί να γίνει ευγενικό τραγούδι, τώρα που ο διαρκής αγώνας της Λένας Παππά για διαφυγή από τα ενδόμυχα όνειρά της ολοκληρώθηκε, το μοναχικό της μονοπάτι νιώθω πως λάμπει ως πρότυπο του τρόπου που ο κόσμος μπορεί να γίνει αν όχι πιο όμορφος, τουλάχιστον, λιγότερο σκοτεινός. Ο εξόδιος αποχαιρετισμός της θα γίνει την προσεχή Τρίτη, στις 10 το πρωί, στο Πρώτο Νεκροταφείο.

Για την Λένα Παππά έγραψε και ο συγγραφέας Χρήστος Δανιήλ:

Την ποιήτρια Λένα Παπά την αγνοούσα μέχρι το 1994, όταν οι αδερφοί Κατσιμίχα έβγαλαν τον δίσκο “Της αγάπης μαχαιριά” με τρία υπέροχα τραγούδια σε στίχους δικούς της: Το δωμάτιο, τα Παλιά Καλοκαίρια και Του έρωτα (της αγάπης μαχαιριά). Κι όταν στις συναυλίες των Κατσιμιχαίων άκουγα τον κόσμο να τραγουδά με πάθος και ένταση τους στίχους της, πάντοτε αναρωτιόμουν αν άραγε παρακολούθησε κάποια τέτοια συναυλία αυτή η γεννημένη το 1932 γυναίκα και πώς άραγε να αισθανόταν όταν έβλεπε την απήχηση που είχαν οι στίχοι της σε νεότερες γενιές. Στη Λένα Παπά, που αποχαιρετούμε σήμερα, χρωστάμε μερικούς από τους ομορφότερους στίχους της νεοελληνικής ποίησης (το σκοτεινό φως του έρωτα, το τρεμάμενο αίμα του έρωτα, την μαχαιριά της αγάπης) και είναι, νομίζω, οι ίδιοι οι στίχοι της που την δικαιώνουν: Κι αν η ελπίδα το μέλλον συντηρεί η μνήμη τρέφει το παρόν το παρελθόν μας δικαιώνοντας Γιατί ό,τι υπήρξε μια φορά δε γίνεται να πάψει να έχει υπάρξει

Το αποχαιρετιστήριο μήνυμα του ποιητή Βασίλη Παππά:

Καλό σου ταξίδι, μεγάλη κυρία των γραμμάτων, Λένα Παππά. Αν υπάρχει ουρανός για ποιήτριες, εκεί θα γίνεις φωνή αστέρι. Για εμάς που απομένουμε, παραμένεις μια στροφή ατελείωτη.

Λίγα λόγια για την Λένα Παππά:

Η Λένα Παππά γεννήθηκε στην Αθήνα το 1932 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και Γαλλική Φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα Ιστορίας Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και μετεκπαιδεύτηκε με υποτροφία στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε στη Σορβόννη μαθήματα Ιστορίας της Μοντέρνας Τέχνης, παίρνοντας το Diplôme d’ Études Approfondies [Πλήρες Δίπλωμα Σπουδών].

Εργάστηκε αρχικά ως υπάλληλος διοικητικού στη Γραμματεία του Α.Σ.Δ.Υ. και στη συνέχεια διορίστηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, όπου υπηρέτησε ως Έφορος (Διευθύντρια) Βιβλιοθήκης και βοηθός του Καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης Παντελή Πρεβελάκη. Από το 1980 μέχρι το 1990 άσκησε τα καθήκοντα της Προϊσταμένης Γραμματείας της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (Γενικού Γραμματέως).

Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών και ιδρυτικό μέλος της Δελφικής Ακαδημίας.

Η Λένα Παππά είχε εκδώσει τις εξής ποιητικές συλλογές:

ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1956 ΛΑΜΠΗΔΟΝΕΣ 1960 ΨΙΘΥΡΟΙ 1963 (Εκδόσεις των Φίλων) ΑΥΤΟΓΡΑΦΑ 1967 POÉSIES (Ποιήματα) 1969 (Éditions Pierre Seghers, Paris Collection:Autour du monde) συλλογή του Παρισιού: σε όλο τον κόσμο) ΚΑΘ’ ΟΔΟΝ 1973 (Εκδόσεις των Φίλων) ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ 1979 (Εκδόσεις των Φίλων) ΕΝΔΟΦΩΝΑ 1982 (Εκτός εμπορίου) PALABRAS DE VIDRIO (Γυάλινα Λόγια)1984 (Εκδόσεις Los Vientos Barcelona) ΜΕΣΑ ΣΕ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ 1984(Εκδόσεις Αστρολάβος – Ευθύνη) ΑΡΤΕΣΙΑΝΑ 1988 (Εκδόσεις των Φίλων) ΟΥΡΑΝΟΔΡΟΜΙΟΝ 1992 (Εκτός εμπορίου) ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1956-1992 (Α τόμος Απάντων) 1994 (Εκδόσεις Αρμός) ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (Β τόμος Απάντων) 1997(Εκδόσεις Αρμός) ΠΕΝΤΟΒΟΛΑ 1999 (Εκδόσεις Ιωλκός – Παιδικά ποιήματα) ΦΑΡΜΑΚΙ ΜΕ ΖΑΧΑΡΗ (Εκδόσεις Ιωλκός) ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (Γ τόμος Απάντων) 2001 (Εκδόσεις Αρμός) SIBYLLE DANS LE VENT 2001 (Γαλλία Atelier Vivant) ΑΙΧΜΗΡΑ ΚΑΙ ΔΡΙΜΥΓΕΥΣΤΑ 2006 (Εκδόσεις Αρμός) ΔΙΑΤΤΟΝΤΕΣ 2013 (Εκδόσεις Ηρόδοτος) ΧΡΥΣΟΜΥΓΕΣ 2016 (Εκδόσεις Λειμών- Παιδικά ποιήματα)

Εκτός από τις ποιητικές συλλογές, έχει εκδώσει και τις συλλογές διηγημάτων:

Βιορρυθμοί [εκδόσεις Αρμός] (1982) Ξενοδοχείον Δ΄ Κατηγορίας [εκδόσεις Αρμός] (1996) Με θέα στο αθέατο [εκδόσεις Ιωλκός] (2002) Αντικατοπτρισμοί [εκδόσεις Ηρόδοτος] (2013) τα μυθιστορήματα:

ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ, Εκδόσεις Λιβάνη, 1999 ΤΑ ΧΑΡΤΙΝΑ ΓΑΝΤΙΑ, Εκδόσεις Ηρόδοτος, 2013 και τα βιβλία:

ΦΑΡΜΑΚΙ ΜΕ ΖΑΧΑΡΗ, Εκδόσεις Ιωλκός, 1999 ΠΙΚΡΑΜΥΓΔΑΛΑ, Εκδόσεις Ηρόδοτος, 2013 ΖΩΓΡΑΦΙΣΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, Εκδόσεις Αρμός, 2008 (μια συλλογή από παραμύθια κι ιστορίες για μικρά και μεγάλα παιδιά)

Το ποίημα της “Στους σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου”, γραμμένο για τον Διομήδη Κομνηνό, είχε ανθολογηθεί σε σχολικά εγχειρίδια και ποιήματά της έχουν περιληφθεί στην Τράπεζα Θεμάτων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ισπανικά, πολωνικά, αγγλικά, βουλγαρικά και βραζιλιάνικα και έχουν δημοσιευθεί σε ανθολογίες και περιοδικά του εσωτερικού και εξωτερικού. Το μυθιστόρημά της “ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ” μεταφράστηκε στα πολωνικά το 2016 από τις Εκδόσεις KSIAZKOWE KLIMATY σε μετάφραση της Εwa Szyler.

Βραβεία και διακρίσεις

Το 1976 βραβεύτηκε στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Λυρικής Ποίησης των Cavalieri per l’ Europa στην Ιταλία. 1981 Βραβείο Λυρικής Ποίησης “Λάμπρου Πορφύρα” της Ακαδημίας Αθηνών 1983 και 1986 Βραβείο Ποίησης Ειρήνης και Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί 1984 βραβείο Giovanni Vacaro στην Ιταλίακαι Α’ βραβείο ποίησης του Συλλόγου Δελφικών Αμφικτυονιών στην Αθήνα 1985 Ειδικό τιμητικό βραβείο στον 3ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Ποιήσεως Ulivo d’ Oro στο Τορίνο Ιταλίας 1986 Médaille d’ Orde l’Académie de Lutèce στη Γαλλία για τα βιβλία της “Μέσα σε καθρέφτες” και “Βιορυθμοί” 1988 Βραβείο Ποιήσεως Συλλόγου Δελφικών Αμφικτυονιών 1993 Α’ Βραβείο Ποιήσεως της Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων για το “Ουρανοδρόμιο” 1995 Βραβείο Ποιήσεως Ιδρύματος Κώστα Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τον Α’ τόμο των Απάντων της 2000 Αριστείο της τάξεως των Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Καριπείου Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού 2001 Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας της Ελληνικής Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων για το βιβλίο της ΠΕΝΤΟΒΟΛΑ