Όταν το καρπούζι γίνεται σύμβολο: Η Τέχνη της αλληλεγγύης και μια βεντάλια

Η λογοκρισία σε κάθε της μορφή αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά όπλα καταστολής που έχουν στη διάθεσή τους οι εκάστοτε εξουσίες. Ωστόσο, ο άνθρωπος με τη φαντασία και την αστείρευτή δημιουργικότητα που τον διακατέχει έχει αποδείξει πως η καταπίεση μπορεί να λειτουργήσει ως έναυσμα για καινοτομία και αντίσταση.

Μια υπενθύμιση αυτής της ευρηματικότητας αποτελεί η κίνηση της Μαρίνας Σάττι, σε πρόσφατη συναυλία της στην Ισπανία, όταν μια απλή βεντάλια καρπούζι προκάλεσε συζητήσεις και γέννησε ερωτήματα.

Αυτή η φαινομενικά αθώα κίνηση μας μεταφέρει νοερά πίσω στον 6ήμερο πόλεμο του 1967, όταν η σημαία και τα χρώματα της Παλαιστίνης ξεκίνησαν σιγά σιγά να “ξεθωριάζουν”, όμως η δύναμη του συμβολισμού βρήκε τρόπους να διαπεράσει τα τείχη της λογοκρισίας.

Μετά τον πόλεμο του 1967 στη Μέση Ανατολή, η ισραηλινή κυβέρνηση επέβαλε αυστηρά μέτρα κατά της παλαιστινιακής σημαίας στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.

Το μαύρο, το λευκό, το πράσινο και το κόκκινο, τα εθνικά χρώματα της Παλαιστίνης, ταυτίστηκαν από την ισραηλινή κυβέρνηση με την επικινδυνότητα και την αντίσταση, και ως εκ τούτου, κρίθηκαν απαγορευμένα. Το καθεστώς, με στόχο να φιμώσει κάθε έκφραση της παλαιστινιακής ταυτότητας, θεώρησε αυτά τα χρώματα ως σύμβολα υποκίνησης και εξεγέρσεων. Το 1980, στη Ραμάλα, αυτή η λογική της καταπίεσης κορυφώθηκε, όταν ο ισραηλινός στρατός διέταξε το κλείσιμο μιας γκαλερί που λειτουργούσαν τρεις καλλιτέχνες, με την αιτιολογία ότι τα έργα τους περιείχαν τα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας.

Ο Sliman Mansour, καλλιτέχνης και διοργανωτής της έκθεσης, ανέφερε πως αργότερα κλήθηκε από έναν Ισραηλινό αξιωματικό, ο οποίος τον ενημέρωσε ότι η διοργάνωση εκθέσεων χωρίς άδεια από τον στρατό ήταν απαγορευμένη. Ακόμη, ο αξιωματικός τόνισε πως οποιαδήποτε αναπαράσταση των χρωμάτων της παλαιστινιακής σημαίας, ακόμη και μέσα από την τέχνη, θεωρούνταν παράνομη.

Ενώ στο πλαίσιο που προσπαθούσε να πείσει τους καλλιτέχνες να πάψουν να συγχέουν την τέχνη με την πολιτική τους παρότρυνε λέγοντας τους «γιατί δεν ζωγραφίζεται λουλούδια, ωραία λουλούδια ή φιγούρες γυμνές; Αυτά είναι ωραία, έτσι ακόμα και εγώ θα αγόραζα έργα τέχνης από εσάς».

Η απάντηση του Mansour περιλάμβανε μια ερώτηση προς τον αξιωματικό, αν θα υπήρχαν και ποιες θα ήταν οι επερχόμενες συνέπειες, στην περίπτωση που ζωγράφιζαν λουλούδια με αυτά τα χρώματα.

Και τότε ο αξιωματικός έφερε ως παράδειγμα, το καρπούζι, τονίζοντας ότι ακόμη και το φρούτο αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί παραβίαση των στρατιωτικών κανόνων και επομένως να κατασχεθεί. Σε αυτή την αυταρχική απαγόρευση, οι άνθρωποι βρήκαν έναν πρωτότυπο τρόπο διαμαρτυρίας, χρησιμοποιώντας το καρπούζι σε δημόσιους χώρους ως συμβολικό μέσο αντίστασης.

View this post on Instagram

A post shared by B E E S A N A R A F A T (@beesanarafat)

Αυτή η ιστορία που συνδέει την τέχνη με την αντίσταση, δυστυχώς, δεν είναι απλώς μια ανάμνηση αλλά μια πραγματικότητα που αναβιώνει ξανά και ξανά. Το τελευταίο διάστημα, η εικόνα του καρπουζιού δεν έχει εμφανιστεί μόνο ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς σε φυσικές διαμαρτυρίες ανά το παγκόσμιο.

Πανό, μπλουζάκια, βεντάλιες, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που περιλαμβάνουν το ψηφιακό emoji του καρπουζιού – έχουν κατακλύσει τόσο τον δημόσιο χώρο όσο και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, αποτελώντας ένα σύγχρονο σύμβολο αντίστασης και αλληλεγγύης.

Η ταχύτητα με την οποία το σύμβολο αυτό διαδόθηκε και υιοθετήθηκε σε διαφορετικές γωνιές του πλανήτη δείχνει πώς η αντίσταση μπορεί να πάρει νέες μορφές στην ψηφιακή εποχή. Οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους και να ενώσουν τις φωνές τους, χρησιμοποιώντας σύμβολα που μεταφέρουν βαθύτερα νοήματα πέρα από τα σύνορα και τις διαφορές που ενδεχομένως μπορεί να έχουν.

Αυτή η ευρηματική χρήση του καρπουζιού δεν πέρασε απαρατήρητη και από την καλλιτεχνική κοινότητα, η οποία γρήγορα ενσωμάτωσε το σύμβολο στις εκφράσεις αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό. Πολλοί καλλιτέχνες παγκοσμίως, αξιοποιώντας τη δύναμη της τέχνης, εξέφρασαν τη στήριξή τους μέσω του καρπουζιού, είτε σε ζωγραφιές, είτε σε μουσικές παραστάσεις, είτε σε δημόσιες εμφανίσεις.

Η Μαρίνα Σάττι στις 24 Ιουλίου, σε συναυλία της στην Καρθαγένη της Ισπανίας εμφανίστηκε με μια βεντάλια – καρπούζι, ως ένδειξη αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη.

Αυτή η κίνηση δεν είναι απλώς μια εντυπωσιακή σκηνική επιλογή, αλλά ένας συνειδητός τρόπος να αναδείξει την υποστήριξή της για τη συγκεκριμένη υπόθεση και να ενσωματώσει την τέχνη της στην πολιτική και κοινωνική διαμαρτυρία.

Η βεντάλια, με τα χαρακτηριστικά χρώματα του καρπουζιού, λειτουργούσε ως ένα δυναμικό σύμβολο που συνδύαζε την ευρηματικότητα με τη σοβαρότητα ενός πολιτικού μηνύματος. Στην εποχή των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, τέτοιες εμβληματικές κινήσεις γίνονται γρήγορα viral, και η συγκεκριμένη εμφάνιση της Σάττι δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

marina satti holding a 🍉fan in support of palestine in her concert in cartagena spain pic.twitter.com/BzLHzhHrtB

— ale (@freakburner) July 24, 2024