Τάσος Λειβαδίτης: Ο ποιητής των ονείρων και της ουτοπίας

Ο σπουδαίος ποιητής Τάσος Λειβαδίτης γεννήθηκε το βράδυ της Ανάστασης, 20 Απρίλη του 1922 στο Μεταξουργείο και μεγάλωσε στις γειτονιές του αθηναϊκού κέντρου με βαφτιστικό όνομα το Παντελεήμων-Αναστάσιος.

Ο πατέρας του, Λύσανδρος και η μητέρα του Βασιλική, τον μεγάλωσαν μαζί με τα τέσσερα μεγαλύτερα αδέρφια του με αρκετές ανέσεις που όμως στη διάρκεια του πολέμου, η οικογένεια έχασε τα πάντα και πέρασαν δύσκολα χρόνια.

Αδερφός του Τάσου Λειβαδίτη ήταν ο ηθοποιός Αλέκος Λειβαδίτης και ανιψιός του ο ηθοποιός Θάνος Λειβαδίτης.

#1. Ο Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης – όπως ήταν το όνομα του- το 1940 εγγράφεται στη Nομική Σχολή του Πανεπιστήμιου της Aθήνας, όμως δεν θα την τελειώσει ποτέ, καθώς τον κερδίζει η Aντίσταση και οργανώνεται στην EΠON. 

 Στην καρδιά της Kατοχής το 1943, χάνει τον πατέρα του, ενώ αργότερα, όντας στην Mακρόνησο (1951), χάνει και τη μητέρα του. Tο 1946 παντρεύεται τη Mαρία, δευτερότοκη κόρη του Γεωργίου Στούπα και της Aλεξάνδρας Λογοθέτη. Tου στάθηκε στήριγμα όχι μόνο στα σκληρά χρόνια της εξορίας του ποιητή, συντηρώντας και την μητέρα του αλλά και φύλακας – άγγελος σε όλη του τη ζωή. 

O ποιητής την έχει ηρωίδα του στο “Aυτό το αστέρι είναι για όλους μας” που της το αφιερώνει. Tην ίδια χρονιά κάνει και την πρώτη του λογοτεχνική εμφάνιση δημοσιεύοντας το ποίημα “Tο τραγούδι του Xατζηδημήτρη” στο περιοδικό “Eλεύθερα Γράμματα” του Δημήτρη Φωτιάδη.

#2. Το 1947 γίνεται μέλος της ομάδας που έβγαλε τη περιοδική έκδοση “Θεμέλιο” και εκεί μετάφρασε το ποίημα του Loys Masson, «Επιτάφιος για τον Μωρίς Λανγκλουά, Ροζέ Ράντισαν και άλλους» (1947, 32). Στη Νέα Εστία δημοσίευσε μόνο ένα ποίημα με τίτλο «Η Κυρά της Όστριας» (1947, 917-918). Πρωτοστάτησε επίσης στην έκδοση του περιοδικού “Επιθεώρηση Τέχνης” του οποίου υπήρξε τακτικός συνεργάτης. 

#3. Τον Ιούνιο του 1948 συνελήφθη και εξορίστηκε στο Mούδρο λόγω της αριστερής του δράσης. Εκεί, έγραφε στίχους και έκανε ποιητικά σχέδια. Το καλοκαίρι του 1949 μεταφέρθηκε με πολλούς άλλους στη Μακρόνησο. Ο χειμώνας εκείνη τη χρονιά ήταν πολύ σκληρός και συνοδεύονταν από την αρρώστια, τις εκτελέσεις και τον φοβερό άνεμο για τον οποίο γίνεται λόγος στις πρώτες ποιητικές του συλλογές. 

Παρά τις κακουχίες ο ποιητής δεν υπέγραψε δήλωση και μεταφέρθηκε στη συνέχεια στον Αη Στράτη. Εκεί ολοκληρώθηκε η συγγραφή της πρώτης του ποιητικής σύνθεσης “Μάχη στην άκρη της νύχτας”, που είχε αρχίσει ήδη στη Μακρόνησο. Στον ίδιο χώρο θα γραφτεί και η δεύτερη ποιητική του σύνθεση “Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας”. Τα χειρόγραφα μετέφερε κρυφά στην Αθήνα η γυναίκα του. Στον Αη Στράτη άρχισε να σχεδιάζει και το “Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου”, που ολοκληρώθηκε όμως αργότερα. Απ’ τον Αη Στράτη μεταφέρθηκε στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ’ όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951.

#4. Ο Τάσος Λειβαδίτης πέρασε και δίκη λόγω των αριστερών πεποιθήσεων του, που προκάλεσε μάλιστα το ενδιαφέρον όχι μόνο των στενών λογοτεχνικών κύκλων, αλλά και του ευρύτερου κοινού, τόσο μέσα όσο και έξω από την Ελλάδα. 

#5. Από το 1954 έως το 1967 και από τη μεταπολίτευση, το 1974 έως το 1980, ο Λειβαδίτης έγραψε στην εφημερίδα «Αυγή», κριτικές για νέους ποιητές στηρίζοντας την προσπάθειά τους. Οι κριτικές του αποτελούν μνημειώδη κείμενα μιας έντιμης κριτικής προσέγγισης και ενθάρρυνσης των αξίων. Ως και υλική βοήθεια πρόσφερε σε ανθρώπους αδύναμους όπως έχει γίνει γνωστό, και μάλιστα σε περιόδους που ζούσε ο ίδιος μέσα στη στέρηση ως και των στοιχειωδών. Μία ημέρα, σύμφωνα με μαρτυρίες, που είχε εισπράξει από τον εκδότη του συγγραφικά δικαιώματα, σε περίοδο μεγάλης ένδειας, επέστρεψε χωρίς δραχμή στο σπίτι. Και είπε στη γυναίκα του: «Έδωσα τα χρήματα στον τυφλό ζητιάνο στη γωνία. Έχει μεγαλύτερη ανάγκη από μας».

#6. Τον Οκτώβριο του 1961 περιόδευε με τον Mίκη Θεοδωράκη στην επαρχία, πηγαίνοντας στην Kαβάλα, τη Δράμα, τις Σέρρες, τη Λάρισα, τη Nάουσα, τη Bέροια και όπου ανάμεσα στα μουσικά διαλείμματα των συναυλιών έκανε απαγγελίες ή συνομιλούσε με το κοινό. Στη Bέροια μάλιστα, δέχτηκαν άγρια επίθεση από τους παρακρατικούς της εποχής.

#7. Στίχοι του (που δεν περιλήφθηκαν σε καμία συλλογή) μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη, στο δίσκο «Πολιτεία», «Της εξορίας», «Πολιτεία Γ’ – Οκτώβρης ’78», «Τα Λυρικά», «Λειτουργία Νο2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο», τον Μάνο Λοΐζο στο δίσκο «Για μια μέρα ζωής», τον Γιώργο Τσαγκάρη στο δίσκο «Φυσάει» με ερμηνευτή το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τη συμμετοχή του ηθοποιού Γιώργου Μιχαλακόπουλου, τον Μιχάλη Γρηγορίου στο δίσκο «Σκοτεινή πράξη, ένα Ορατόριο σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη» και από το συγκρότημα Όναρ στο δίσκο «Αλαντίν, τελειώσαν οι ευχές σου». Συνυπέγραψε ακόμη με τον Κώστα Κοτζιά τα σενάρια των ελληνικών ταινιών «Ο θρίαμβος» και «Συνοικία το όνειρο» σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη.

#8. Το 1966 κυκλοφόρησε η μοναδική του συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Το εκκρεμές”. Το 1965 κυκλοφορεί μια πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των μέχρι το 1963 συλλογών καθώς και άλλων ποιημάτων της περιόδου 1950-1962, που τιτλοφορείται Ποίηση. Στην ανατύπωση του 1985 προστέθηκαν ο υπότιτλος Τόμος πρώτος, η συλλογή Οι τελευταίοι καθώς και ποιήματα που δημοσιεύτηκαν το 1966 στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το 1987 κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος, που περιλαμβάνει τις συλλογές που εκδόθηκαν από το 1972 ως το 1978. Ο τρίτος τόμος (1988) περιλαμβάνει τα έργα της περιόδου 1979-1987.

#9. Ο Τάσος Λειβαδίτης ανήκε στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών. Τιμήθηκε το 1955 με το πρώτο βραβείο ποίησης στο παγκόσμιο φεστιβάλ νεολαίας της Βαρσοβίας για τη συλλογή “Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου”. Πήρε ακόμη το πρώτο βραβείο ποίησης του δήμου Αθηναίων για τη Συμφωνία αρ. 1, το δεύτερο κρατικό βραβείο ποίησης για το “Βιολί για μονόχειρα” και το πρώτο κρατικό βραβείο ποίησης για τη συλλογή “Εγχειρίδιο ευθανασίας”. Μετά το 1972 συνεργάστηκε με τα περιοδικά Τραμ, Το Δέντρο και Η Λέξη.

#10. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, έκανε στροφή και στα υπαρξιακά ποιήματα. Πέθανε στην Αθήνα, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο στις 30 Οκτωβρίου του 1988, μετά από δυο εγχειρήσεις για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Ο ίδιος είχε αναφέρει για το θάνατό του: «Και μια μέρα θέλω να γράψουν στον τάφο μου: Έζησε στα σύνορα μιας ακαθόριστης ηλικίας και πέθανε για πράγματα μακρινά που είδε κάποτε σε ένα αβέβαιο όνειρο»

Ο Τάσος Λειβαδίτης έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως ο ποιητής του έρωτα, όπως και τον γνωρίζουν οι περισσότεροι νέοι σήμερα, μέσα από τα ευρέως διαδεδομένα ποιήματα του στα κοινωνικά μέσα που τον έχουν κάνει έναν από τους πιο αγαπητούς ποιητές των νεότερων γενεών.