Ανάμεσα στην ελευθερία και τον δεσποτισμό, το όνειρο και την πραγματικότητα

Το ερωτικό «αυτοβιογραφικό» διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Όνειρο στο Κύμα» παρουσιάζει η ομάδα Θεάτρου Bloom σε σκηνοθεσία Ανδρέα Παράσχου από τη σκηνή του θεάτρου ΑΥΛΑΙΑ.

Κυρίαρχο στοιχείο στην παράσταση είναι η θάλασσα, το μαγικό υγρό στοιχείο που όσο απλόχερα χαρίζει ζωή τόσο εύκολα μπορεί να την πάρει πίσω, μετατρέποντας το άπιαστο όνειρο σε πραγματικό εφιάλτη.

Δύο από τους πρωταγωνιστές της παράστασης, ο Δημήτρης Γαλανάκης και η Άννα Ρίζου μίλησαν στην “Parallaxi”για τον τρόπο που βίωσαν στο σανίδι την εμπειρία τους.

1. Ο Παπαδιαμάντης με δεινή περιγραφική ικανότητα πλαισιώνει το αφηγηματικό μέρος του έργου και ενισχύει το ονειρικό στοιχείο, το οποίο αποτελεί τον πυρήνα όλου του διηγήματος. Αποβαίνει λυτρωτικό ή επώδυνο εν τέλει το «ζωντανό» όνειρό του πρωταγωνιστή;

Δημήτρης Γαλανάκης: Και τα δύο μαζί κατά τη γνώμη μου. Δεν είναι τίποτα μόνο μαύρο ή μόνο άσπρο. Η απραξία είναι χειρότερη ορισμένες φορές. Είναι προτιμότερο να θυμάσαι από το να μην είχες πράξει. Με την πάροδο του χρόνου η ανάμνηση γίνεται λιγότερο επίπονη. Και πάλι, όχι σε όλες τις περιπτώσεις. Μπορεί να ακούγεται χαζό, αλλά μου αρέσει να το σκέφτομαι σαν το πλύσιμο των ρούχων. Εσύ είσαι το ρούχο. Οι εύκολοι λεκέδες βγαίνουν. Οι δύσκολοι θέλουν ίσως ιδιαίτερο πλύσιμο. Μερικοί δεν φεύγουν ποτέ. Υ.γ. Πιστεύω πως αν ρωτούσαμε τον δικηγόρο του διηγήματος αν θα ξαναβουτούσε για να σώσει τη Μοσχούλα, να την αγγίξει για ακόμα μια φορά, το ίδιο θα έκανε και πάλι.

2. Υπάρχουν στοιχεία στο διήγημα που μας μεταφέρουν διαδοχικά από τον κόσμο του ονείρου στον κόσμο της πραγματικότητας. Τι ρόλο θεωρείτε πως διαδραματίζει το ονειρικό στοιχείο σήμερα;

Άννα Ρίζου: Ποιο άτομο δεν αμφιταλαντεύεται τώρα και πάντα στο όνειρο και σε αυτό που λέμε πραγματική ζωή. Η πραγματικότητα, συχνά δεν είναι τόσο συναρπαστική. Η πραγματικότητα έχει άγχος, πίεση, λογική και γραμμικότητα. Το όνειρο μας νοιάζει. Χωρίς αυτό ο κόσμος φαντάζει αβάσταχτος. Έτσι και εμείς πήραμε όλα αυτά τα στοιχεία που μας κάνουν να νιώθουμε ελαφρότεροι, το διήγημα του Παπαδιαμάντη που ακροβατεί ανάμεσα στον σκληρό ρεαλισμό και την ποίηση και προσπαθήσαμε να φτιάξουμε μία παράσταση για να θυμηθούμε πώς είναι να ξεχνιέσαι.

3. Η μετατόπιση στον ρεαλιστικό κόσμο του παρόντος είναι απότομη, καθώς ο ήρωας περνά στο παρόν και στη φθορά αυτού. Η δική μας σύγχρονη πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από φυσικές καταστροφές, πανδημίες και πολέμους. Ποια είναι τα «όπλα» με τα οποία θα μπορέσει ο άνθρωπος να ανταπεξέλθει σε αυτήν την κατάσταση και να βγει «νικητής» σήμερα;

Δημήτρης Γαλανάκης: Ένας καθηγητής μου στον χορό μου είπε μια μέρα: «Να θυμάσαι τις ρίζες σου.» Όλη αυτή η αβεβαιότητα και η μαυρίλα που μας προβάλλεται καθημερινά, μας «ξεριζώνει» από τη γη και γινόμαστε μετέωροι. Τώρα το τι «όπλα» επιστρατεύει ο καθένας από εμάς για να αντισταθεί στην τρέλα των εποχών, αυτό είναι ζήτημα προσωπικό. Μια στιγμή στην πρόβα, μια κουβέντα με την Άννα, ο τόπος καταγωγής μου, ένα τηλέφωνο με τον Ανδρέα, ο χορός, είναι πράγματα που με κάνουν να πιστεύω πως υπάρχει φως στο τούνελ. Πολλές φορές χάνομαι μέσα σε όλη την πληροφορία της καθημερινότητας. Και απελπίζομαι. Προσπαθώ εκείνες τις στιγμές να υπενθυμίζω στον εαυτό μου: «Τι θα ήθελες να κάνεις ιδανικά αυτή τη στιγμή;»

4. Στο έργο εντοπίζονται δύο αντιθετικοί πόλοι. Από τη μία έχουμε την ελευθερία, την ευδαιμονική λιτότητα, την καθαρότητα και επαφή με τη φύση κι από την άλλη τον δεσποτισμό, τη δυστυχία και την κυνικότητα που χαρακτηρίζουν τον αστικό βίο και την τριβή της κοινωνικής συναναστροφής. Στην εποχή μας η συγκεκριμένη αντινομία του φυσικού με το αστικό πως επηρεάζει την ψυχοσύνθεση του σημερινού ανθρώπου;

Άννα Ρίζου: Ζούμε σε πόλεις που τίποτα σχεδόν δεν μοιάζει φυσικό. Ούτε και οι άνθρωποι μέσα σε αυτές. Με δυσκολία πια αναπνέεις, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο προγραμματισμός και η παραγωγικότητα είναι πλέον ο στόχος, η βία έγινε μία απλή είδηση, οι κρίσεις πανικού καθημερινότητα και η ανασφάλεια σώμα. Δεν μένει πια χρόνος να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον, η μια την άλλη. Προσπαθούμε όμως, κάθε μέρα. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το κάθε άτομο με τον δικό του τρόπο και τα δικά του μέσα. Κάθε φορά που ο κόσμος μπουκώνει, κάνω μία βόλτα στην παραλία, κάποιες φορές βοηθάει!

5. Ποιο πρότυπο ζωής προβάλλεται στο συγκεκριμένο διήγημα;

Δημήτρης Γαλανάκης: Πολλές φορές στην πρόβα μας απασχόλησε η έννοια του φυσικού ανθρώπου. Ποια τα χαρακτηριστικά του; Ποιος ο τρόπος ζωής του; Μέσα από τον βοσκό, αλλά και μέσα από τη γυναίκα Μοσχούλα, βλέπουμε δύο πρόσωπα εναρμονισμένα με τη φύση, δύο πρόσωπα που γίνονται ένα με αυτήν (η Μοσχούλα γυναίκα είναι ανήσυχη σαν πτηνό του γιαλού. Ο φυσικός άνθρωπος γνωρίζει τον τόπο του σπιθαμή προς σπιθαμή. Σαν να ξεφύτρωσε από το χώμα. Νιώθει τον αέρα που φυσά τα μαλλιά του και γίνονται σγουρά όπως οι θάμνοι. Η φύση του ανήκει: δεν θέλει να της επιβληθεί, μόνο να χρησιμοποιήσει ο, τί του προσφέρεται. Κι όλα αυτά του είναι αρκετά. Κι από την άλλη μεριά εμείς, οι άνθρωποι του σήμερα.

6. Το Όνειρο στο κύμα είναι ένα κείμενο που φέρει πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες τόσο από κοινωνιολογική όσο και ψυχαναλυτική σκοπιά. Ποιο είναι εν τέλει το επιμύθιο του έργου; Τι αποκομίζει ο θεατής από την παράσταση;

Άννα Ρίζου: Η παράσταση αυτή ξεκίνησε όταν όλη η ομάδα ήμασταν ακόμα σπουδαστές και σπουδάστριες του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. ως εργασία για ένα μάθημα. Τρία χρόνια μετά λοιπόν, αποφασίσαμε να ξαναδουλέψουμε πάνω σε αυτό το κείμενο. Με την πρώτη επαφή βρεθήκαμε και πάλι πίσω, στα άτομα που ήμασταν τότε και λίγο αργότερα στην αθωότητα του ίδιου του υλικού, στον αγνό και εφηβικό έρωτα, στην ελευθερία που προσφέρει η φύση στον άνθρωπο, στη γεμάτη γλύκα νοσταλγία που κρύβει η ανάμνηση. Μία παράσταση που μας μεταφέρει, έστω και για λίγο, εκεί όπου «χωρίς να το ηξεύρω, ήμην ευτυχής».

* Η παράσταση “Όνειρο στο Κύμα” ανεβαίνει στο Θέατρο Αυλαία (Τσιμισκή 136) την Τετάρτη 5 και την Πέμπτη 6 Οκτωβρίου, στις 9.15 το βράδυ. Διάρκεια 65′.