Ερωτευμένα άλογα: Μπήκαμε στα παρασκήνια της παράστασης της δεκαετίας

Εικόνες: Δήμητρα Κυπριώτη

Θα είναι η τελευταία φορά που ανέβηκαν τα «Ερωτευμένα άλογα» στη σκηνή μαγεύοντας το κοινό; Κανείς δε ξέρει, ούτε καν η ίδια η ομάδα «Εν δυνάμει» που στη συζήτηση μας μου λένε, μεταξύ σοβαρού και αστείου πως, κάθε φορά λέμε τελευταία και πάντα επιστρέφουμε για λίγο ακόμα.

Στις πέντε τελευταίες παραστάσεις της ομάδας στο Θέατρο της Μονής Λαζαριστών, τα «Ερωτευμένα άλογα» συνάντησαν για ακόμα μία φορά το κοινό της πόλης που ανυπόμονα περίμενε την επιστροφή τους και τα δικαίωσε, πλημμυρίζοντας το θέατρο με θέσεις που είχαν κλείσει μέρες πριν – σχεδόν, από τη μέρα ανακοίνωσης των παραστάσεων αυτών.

Ο έρωτας στη ζωή των ανθρώπων. Όλων των ανθρώπων. Το πρώτο καρδιοχτύπι και η συνθήκη την υποδοχής, της αποδοχής και της ελπίδας. Τα «Ερωτευμένα άλογα» της σκηνοθέτιδας Ελένης Ευθυμίου, της Ελένης Δημοπούλου και των ηθοποιών της, πραγματεύονται με έναν δικό τους, δεξιοτεχνικό και άκρως ανθρώπινο τρόπο τη θέση που διεκδικεί ο έρωτας στις ζωές μας. Άλλοτε καταφέρνοντας να τη κερδίσει και άλλοτε, να την αφήσει κενή, απλά περνώντας από δίπλα της. Ο αθώος έρωτας, ο πληρωμένος, ο σαρκικός, ο παθιασμένος και άλλες φορές καταστροφικός. Ο έρωτας που διαπερνάει κάθε κύτταρο του σώματος και μετατρέπει την ανθρώπινη υπόσταση σε θεϊκή.

Ο έρωτας, που νομίζεις πως νιώθεις στο μυαλό και στη καρδιά, ενώ τελικά τον νιώθεις μέχρι και στο στομάχι σου, σαν κόμπος σε κάθε άγγιγμα, σε κάθε λέξη, σε κάθε φιλί.

Ερωτευμένο ά-λογο. Αυτό που τρέχει χωρίς δισταγμούς, ενδοιασμούς και κοινωνικές προκαταλήψεις.

Η αναζήτηση του έρωτα, είναι και θα είναι για πάντα, ανάγκη και δικαίωμα κάθε ανθρώπου αυτού του πλανήτη. Θα είναι η απαίτηση του κορμιού και η λύτρωση του μυαλού που αντί να τετραγωνίσει τα πρέπει μίας κοινωνίας, αφήνετε σε κάθε παρόρμηση για χάρη του.

Είναι και θα είναι για πάντα, ανάγκη και δικαίωμα. Δεδομένο.

Ισχύει όμως αυτό για όλους; Ισχύει στην περίπτωση ατόμων με σύνδρομο Down, ανθρώπων σε αμαξίδια, με κινητική ή άλλη αναπηρία;

Πόσο ταμπού είναι ακόμα ο έρωτας και το σεξ στη ζωή των ανθρώπων με αναπηρία στις μέρες μας και πόσο «κοντά» είμαστε σε αυτή τη συνθήκη, είναι από εκείνα που αναρωτιέσαι αυθόρμητα, βλέποντας τα «Ερωτευμένα άλογα» της θεατρικής ομάδας «Εν δυνάμει», όπου τα μέλη της, μοιράζονται θαρραλέα προσωπικές τους ιστορίες.

Η Θεατρική ομάδα «Εν δυνάμει», είναι ένα πολυπρόσωπο καλλιτεχνικό μωσαϊκό από ηθοποιούς με και χωρίς αναπηρία που φτιάχνουν εδώ και χρόνια παραστάσεις, με θέματα που, θέλουμε ως κοινωνία, να κρύβουμε πίσω από μία κουρτίνα, κάτω από ένα χαλάκι ή να αποφεύγουμε κλειδώνοντας πόρτες και παραθύρια.

Σε αυτόν τον – προσωρινά – τελευταίο κύκλο των παραστάσεων τους στη Θεσσαλονίκη με τα «Ερωτευμένα άλογα», ήταν μεγάλη η τιμή μας που δέχτηκαν να βρεθούμε στα παρασκήνια, να ακούσουμε τις ανάσες τους, να μιλήσουμε μαζί τους και να νιώσουμε – για λίγο – μέρος της πιο σημαντικής θεατρικής δουλειάς των τελευταίων χρόνων.

Ήταν ωραίο που μας υποδέχτηκαν την ώρα του «ζεστάματος» τους, που σχηματίζοντας κύκλους, ένιωθα πως προετοίμαζαν τα κορμιά και το μυαλό τους για κάτι μεγάλο που ερχόταν, μετά το τρίτο κουδούνι.

Η αναμονή στη σκοτεινή κουίντα μέχρι να έρθουν οι ηθοποιοί, τα σημεία που θα μπορούσα να βρίσκομαι, ώστε να μην ενοχλώ. Τα φώτα. Τα «κρυφά» σημεία που κάποιος μπορεί να παρακολουθεί την παράσταση, χωρίς να φαίνεται στο κοινό. Μυστικά που μένουν εκεί. Μετά έρχεται η ομάδα, ενώ από έξω ακούμε τους πρώτους θεατές να έχουν βρει τις θέσεις τους και να συζητούν. Σακάκια κρεμασμένα, παπούτσια στο πάτωμα, νυφικά που περιμένουν τη στιγμή τους.

Τρίτο κουδούνι και όλοι έτοιμοι. Σε μία γραμμή και με έναν ψίθυρο για ρυθμό που περνάει από όλα τα στόματα. Το πρώτο χειροκρότημα. Το φως που πέφτει. Το χώμα στη σκηνή που κυκλώνει τους ηθοποιούς.

Ο έρωτας. Το δικαίωμα. Το είναι και το φαίνεται. Μια σπουδαία εμπειρία

Το να βλέπεις τα “Ερωτευμένα άλογα” με έναν άλλο τρόπο και όχι εξασφαλίζοντας μία από τις θέσεις του θεάτρου, αποκαλύπτει ένα δεύτερο έργο. Συνέχεια του κανονικού, αλλά εξίσου συγκινητικό και λυτρωτικό. Ίσως όχι απαραίτητα διαφορετικό, αλλά ως συνέχεια εκείνου που βλέπουν με απόλυτη ησυχία και προσήλωση οι θεατές.

Στην «επίσκεψη» μου στα «Ερωτευμένα άλογα», είδα την προετοιμασία, τις αγωνίες, την δική τους χαρά για την παράσταση. Είδα την παράσταση πίσω από τις κουρτίνες, νιώθοντας τις ανάσες των ηθοποιών και των θεατών. Βοήθησα τον Παναγιώτη να βγάλει τη γραβάτα του πιο γρήγορα από άλλες φορές που το κάνει μόνος του, αγχώθηκα όταν αγχώθηκαν κι αυτοί στα μπες βγες τους. Έγινα μέρος της ομάδας για λίγο και ερωτεύτηκα όσα κάνουν. Ενθουσιάστηκα με τον ενθουσιασμό τους. Σίγησα στην ησυχία τους, κάθε φορά που επέστρεφαν πίσω από τις κουρτίνες και περίμεναν τη στιγμή που θα βγουν πάλι.

– Ερωτευμένα και ασυγκράτητα τα άλογα –

Με το τέλος της παράστασης, είχα συνεννοηθεί με την Γιώτα – ηθοποιό και μέλος της ομάδας «Εν δυνάμει» – να βρεθούμε στη δίπλα αίθουσα και να μιλήσω με κάποιους από τους ηθοποιούς της παράστασης.

Μιλώντας με τα μέλη της ομάδας, άλλους με κάποια αναπηρία και άλλους χωρίς, κατάλαβα τι μαγικό έχει αυτή η δουλειά. Έχει ξεχωριστούς ανθρώπους. Που μπορούν και ξέρουν να ερωτεύονται. Από μια θεατρική παράσταση, μέχρι τους άλλους ανθρώπους. Και αυτό το κάνουν θέατρο. Το κάνουν παράσταση και το κουβαλάν μαζί τους παντού. Ως φως και ως δύναμη.

Πρώτος, μου μίλησε ο Δημήτρης που γνώρισα πριν ξεκινήσει η παράσταση, όταν ήρθε μόνος του να μας μιλήσει και να «φλερτάρει» ευγενικά και με χιουμορ την Δήμητρα (φωτογράφο), «Καταρχάς αυτό που έκανα μου άρεσε πάρα πολύ. Το ευχαριστήθηκα. Για μία στιγμή πίστευα ότι θα φοβόμουνα, όμως μέσα μου ένιωθα ευτυχία. Δεν έχω νιώσει ποτέ τόσο πολύ καλά και το ευχαριστιέμαι. Το ότι αρέσουμε τόσο πολύ στον κόσμο είναι πολύ ωραίο, χειροκροτάνε, γελάνε, είναι όλα καλά, δεν είναι δηλαδή κάτι για να αγχώνεσαι. Μέχρι να μάθω τα λόγια και τις κινήσεις ήτανε και εύκολο και δύσκολο αλλά δεν έχει σημασία, σημασία έχει ότι το κατάφερα και το πήγα μπροστά…», ενώ μιλώντας με την Θεανώ (με τα υπέροχα, μεγάλα εκφραστικά μάτια), μου αναφέρει τις σκηνές της παράστασης που της άρεσαν πιο πολύ «Με συγκινεί πολύ το τέλος, αυτό το πιστεύω στον έρωτα και το φιλί».

ΟΛΟ ΛΕΜΕ ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΠΟΤΕ

«Είναι μία πολύ ωραία εμπειρία τα Ερωτευμένα άλογα, που λέμε πάντα θα τελειώσει αλλά τελικά δεν τελειώνει ποτέ.» μου λέει αστειευόμενη η Γιώτα που με βοήθησε να οργανώσω αυτή τη συζήτηση. «Εκεί που λες δεν θα χρειαστεί να ξανά πλύνω αυτά τα άσπρα βρακιά, πρέπει να τα ξαναπλύνω και να πάρω και καινούργια (γέλια από όλους). Δεν θυμάμαι καν πλέον αν ήταν δύσκολο το να ετοιμάσουμε αυτή την παράσταση, έχει περάσει πολύς καιρός και έχουν αυτοματοποιηθεί πλέον πάρα πολλά. Τότε, όταν ξεκινήσαμε δεν είχαμε ιδέα τι θα συμβεί. Δεν είχαμε ιδέα ούτε πώς θα το πάρει όλο αυτό το κοινό. Είχαμε προετοιμαστεί για τα πάντα. Είχαμε σκεφτεί ότι μπορεί να έρθει η εκκλησία ας πούμε τότε και να μας κλείσει, ήμασταν έτοιμοι πραγματικά για όλα. Η παράσταση είναι ένα παζλ εικόνων, ιστοριών και σκέψεων. Είτε προσωπικών δικό μας, είτε σκέψεων που διαβάσαμε σε λογοτεχνία και σε φιλοσοφία, αφορμές από σκέψεις που βρήκαμε κάπου αλλού και τις εξελίξαμε σε κάτι καινούργιο, αναφορές από την κοινωνία μας, λογοτεχνικά πονήματα δικά μας, πράγματα που είναι σχεδόν ακριβείς μεταγραφές από συνεντεύξεις που έχουμε πάρει και εμείς από ανθρώπους ανάπηρους ή μη ανάπηρους, γονείς, αδέρφια, τυχαίους.»

Από την άλλη, η Χάρις αναφέρει πως «Έχω συνειδητοποιήσει ότι κάθε φορά που παίζουμε την παράσταση και ξανά μπαίνουμε στη διαδικασία να κάνουμε πρόβες και να την παίξουμε πάλι πάνω στη σκηνή με διαφορετικούς ανθρώπους ή με τους ίδιους, μου αρέσει περισσότερο άλλη σκηνή κάθε φορά. Ας πούμε τον Απρίλιο όταν είχαμε παίξει πάλι εδώ, είχα συγκινηθεί πάρα πολύ με τη σκηνή της μαμάς και του γιου, της Άννας και του Μιχάλη. Έκλαιγα! Που πιο πριν δεν της είχα δώσει σημασία τόσο πολύ. Άλλη φορά συγκινούμαι με κάτι άλλο. Κάθε φορά δηλαδή ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο μέσα σε αυτή την ιστορία. Σήμερα ας πούμε σκέφτηκα και συνέδεσα μία λέξη που λέμε κάπου στην αρχή με μία λέξη που λέμε στο τέλος . Μετά από τόσα χρόνια δηλαδη…»

Ο Βασίλης, ακόμα ένα από τα παλιά μέλη της ομάδας «Εν δυνάμει» μου λέει πως έτυχε να είναι η πρώτη φορά που παίζει σε αυτή την παράσταση, δίνοντας μία άλλη διάσταση στην εικόνα που παίρνει κάποιος ως θεατής και σε αυτή που έχει κάποιος πάνω στη σκηνή «Το ιδιαίτερο με εμένα ήταν ότι πρώτα είδα αυτή την παράσταση από κάτω ως θεατής. Συγκλονιστική εμπειρία, θυμάμαι η φράση μου ήταν «α έτσι είναι από κάτω!». Θυμάμαι που έκλαιγα σαν χαζό εκεί όταν το είδα, ακριβώς γιατί όλο αυτό και για τις τρεις παραστάσεις είναι ένα υλικό το οποίο νομίζω είναι πολύ συγκεχυμένο. Ήταν δηλαδή ιστορίες που τις μαζέψαμε όλες μαζί. Οπότε από τη στιγμή που τις μαζεύουμε, συνειδητοποίησα πόσο διαφορετικό είναι να είσαι πάνω να τις ερμηνεύεις από το να τις βλέπεις. Ήταν γροθιά στο στομάχι για μένα όταν είδα αυτή την παράσταση και είδα ας πούμε την ιστορία του Νίκου, ή έβλεπα άλλα διάφορα κομμάτια. Τέσσερα χρόνια μετά τα έφεραν οι συνθήκες και είμαι εδώ. Είναι πολύ ιδιαίτερος ο τρόπος που επικοινωνούμε και πού συντονιζόμαστε και που αναπνέουμε από πίσω, είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος σε αυτή την ομάδα. Για μένα είναι μεγάλο κομμάτι της ζωής μου. Και αυτή η παράσταση χτυπάει στο στομάχι. Δηλαδή με συγκινεί ακόμα και που είμαι πάνω. Με όλη αυτή τη δουλειά των παιδιών που στήσανε και κάνανε. Το μαγικό στη δουλειά αυτή είναι ότι αγγίζουμε θέματα με οπτική την αναπηρία αλλά βλέπουμε πόσο ξαφνικά γίνεται να αφορά τον καθένα με δικές του εμπειρίες. Σε όλους δηλαδή γίνεται προσωπικό το θέμα.», κάτι που βρίσκει σύμφωνη και την Γιώτα που παίρνει πάλι τον λόγο και αναφέρει πως «Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά σε παράσταση της ομάδας που αυτό είναι τόσο έντονο, γίνεται καθολικό και αφορά όλους πια το θέμα. Είναι ένα ζήτημα που δεν έχει καμία σχέση αν έχεις αναπηρία ή δεν έχεις, ο έρωτας είναι εξίσου δύσκολος απλά υπάρχουν κοινωνικές συνθήκες που στο κομμάτι της αναπηρίας το καθιστούν πιο δύσκολο λόγω πρόσβασης σε κάποια πράγματα. Αλλά μπορεί να σου συμβεί και χωρίς να έχεις αναπηρία. Απλά εκεί λες ότι υπάρχει μία σχετική αυτονομία, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η αυτονομία είναι κάτι που στερείται.»

Κάπου εκεί, μπαίνει στην αίθουσα και ο Βαγγέλης, ακόμα ένας από τους επαγγελματίες ηθοποιούς της δουλειάς αυτής, προκαλώντας τον ενθουσιασμό της Μαρίας που μέχρι εκείνη την ώρα δεν είχε μιλήσει, αναφωνώντας «Είναι κούκλος!» προκαλώντας το γέλιο σε όσους ήμασταν εκεί.

«Στον Πειραιά που παίξαμε ήταν πάρα πολύ ωραία. Πολύ ωραία εμπειρία, ξεσηκώθηκε όλος ο κόσμος και χειροκροτούσε.» μου αναφέρει η χαμογελαστή Μαρία, όταν την ρώτησα για τις μέρες που έπαιξαν εκεί, ενώ από σκηνές της παράστασης, λέει «Οι σκηνές που ξεχωρίζω, είναι οι Ιουλιέτες, οι νύφες, το πιστεύω στον έρωτα, τα τρίγωνα και στο τέλος, η υπόκλιση»

«Ο έρωτας πρέπει να σε ανυψώνει»

«Εγώ είμαι από τα πολύ παλιά μέλη όπως και η Γιώτα και ο Βασίλης, είμαι στα 14 με 15 χρόνια πλέον. Είναι κομμάτι της ταυτότητάς μου. Δηλαδή όταν συστήνομαι είναι το δεύτερο ή τρίτο πράγμα που θα πω για μένα. Με χαρακτηρίζει τόσο πολύ. Παράλληλα βέβαια ο καθένας από μας έχει τη δικιά του καλλιτεχνική πορεία αλλά όλοι μας επιστρέφουμε εδώ σαν έναν κοινό τόπο συνάντησης , σαν ένα σημείο του εγκλήματος. Για να ερευνήσουμε, για να ξαναθυμηθούμε κάποια πράγματα και για να πάμε παρακάτω. Και τις ζωές μας.» αναφέρει ο Βαγγέλης που εκτός από τη συμμετοχή του στην ομάδα, παίζει και σκηνοθετεί και άλλες παραστάσεις πλέον. «Εγώ όλο αυτό το κάνω γιατί θεωρώ ότι είναι επαναστατικό. Θεωρώ ότι με αυτόν τον τρόπο προσωπικά αλλά και όλη η ομάδα κάνουμε βήματα. Δεν μπορούμε να βγαίνουμε στους δρόμους και να ουρλιάζουμε, χρησιμοποιούμε το μέσο μας για να κάνουμε τη δικιά μας διαδήλωση. Τη δικιά μας επανάσταση. Ενθουσιάζομαι πάρα πολύ κάθε φορά που παίζω με αυτή την ομάδα, συγκινούμαι πάρα πολύ. Θυμάμαι παράσταση ας πούμε που ήμασταν στην Πολωνία και φαινόταν ότι το κοινό ότι καταλάβαινε ήταν από πάνω από τους υπέρτιτλους. Δεν μπορούσε να το προσλάβει αλλιώς εκ των πραγμάτων. Θυμάμαι ότι ξεκινούσε η παράσταση και εγώ σιγά-σιγά άρχιζα και έκλαιγα. Αλλά με έναν πολύ ωραίο τρόπο όλο αυτό. Αισθανόμουν κάθε φορά μία λύτρωση, μία χαρά. Χαίρομαι όμως που έτσι φεύγει και ο κόσμος και έτσι πρέπει. Ο έρωτας πρέπει να σε ανυψώνει λίγο. Θέλω να πω ότι εμείς αυτό που ψάχνουμε, αυτό που υμνούμε δεν είναι το πόσο δύσκολο είναι ο έρωτας να συμβεί αλλά το ποσό μπορούμε όλοι και πρέπει να έχουμε την πρόσβαση και σε όλους να συμβαίνει. Και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να μη συμβεί. Πρέπει να ανοίξεις την καρδιά σου και να το νιώσεις και τα μάτια σου για να δεις τους ανθρώπους γύρω σου. Και όταν θα συμβεί αυτό όλα θα είναι καλύτερα…»

Όλοι συμφωνήσαμε ότι πιστεύουμε κρυφά ή φανερά, ότι δεν ήταν σίγουρα αυτή η τελευταία φορά που ανέβηκαν τα «Ερωτευμένα άλογα», αλλά όπως λέει ο Βαγγέλης «είναι δύσκολο γιατί πρέπει να κανονιστεί κάποιους μήνες πριν για να κάνουμε χώρο όλοι στα προγράμματα μας για να γίνει» επίσης όπως λέει η Γιώτα είναι και θέμα παραγωγής γιατί αν δεν υπάρχει από πίσω ένας μεγάλος θεσμός όπως είναι τώρα το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, δύσκολο να έχεις πάνω στη σκηνή τόσους πολλούς ανθρώπους. «Εμείς είμαστε 30 άτομα. Και δεν είναι μόνο τα 30 άτομα που είναι πάνω στη σκηνή, σκέψου ότι στους μισούς από εμάς είναι άλλοι δύο γονείς οι οποίοι κινούνται τριγύρω και είναι άλλοι πόσοι συντελεστές από πίσω οι οποίοι και αυτοί κινούνται. Μιλάμε δηλαδή για ένα δίκτυο σχεδόν 100 ανθρώπων»

Παρόλα αυτά, όπως λέει η Γιώτα, «Είναι μαγικό που όλα αυτά τα χρόνια έχουμε καταφέρει να βρίσκουμε τρόπο να συμβαίνει σχετικά εύκολα. Είναι μία συνειδητή επιλογή όμως κάθε φορά. Αλήθεια θέλεις να το μοιραστείς αυτό ακόμη μία φορά. Δεν είναι ότι παίρνεις π.χ. τον Τεννεσί Ουίλιαμς και κάθεσαι και τον λες με τον τρόπο σου. Λες κάτι που έχει βγει από τα τρίσβαθα σου ή το έχεις εκμαιεύσει από τα τρίσβαθα του διπλανού σου. Είναι κάτι που όσο ωραίο και να είναι, είναι πολύ σκληρό. Είναι πάρα πολύ γενναίο να καταφέρνεις κάθε φορά να κάνεις αυτό το πράγμα και να το κάνεις με όρους που να μην είναι ψυχόδραμα, που να μην είναι ψεύτικο, που να μπορεί να είναι κάτι παραστάσιμο κι ωστόσο αληθινό. Αν είναι μία φορά δύσκολο για ένα κλασσικό έργο που ξεκινάς ήδη από μία συνθήκη ότι δηλαδή αυτά τα λόγια τα έχει γράψει ένας άλλος και μπαίνεις σε μία διαδικασία, σε εμάς είναι διπλή διαδρομή. Είναι να παράξεις αυτό από τον ίδιο σου τον εαυτό και μετά να βρεις τρόπο να επανέλθεις ως ηθοποιός πια και όχι ως άνθρωπος που έχει εμπνευστεί από την ίδια τη ζωή ή τη ζωή του διπλανού του».