Γιάννης Καλαβριανός: «Η ζωή δεν μπορεί να ισοπεδώνεται από την σκληρή πραγματικότητα»

Τέσσερις ερμηνευτές, στην πιο εικαστική μέχρι τώρα παράσταση του Γιάννη Καλαβριανού, δημιουργούν έναν κόσμο για την αφύπνιση του ανθρώπινου πνεύματος, την προσπάθειά του να νικήσει τον χρόνο και την ασταμάτητη φόρα του να αναζητά τον έρωτα.

Το νέο έργο του σημαντικού σκηνοθέτη, «Πύλη της Κόλασης», έχει ως αφετηρία δύο θυελλώδεις ερωτικές ιστορίες και μετά από τη θριαμβευτική πορεία στο Θέατρο του Νέου Κόσμου στην Αθήνα, έρχεται στη Θεσσαλονίκη και το Θέατρο Αυλαία μόνο για πέντε παραστάσεις, από την Τετάρτη 5 έως την Κυριακή 9 Μαρτίου.

«Μακάρι να αλλάζαμε βλέποντας μια παράσταση» μου είχε πει πριν τρία χρόνια όταν μιλήσαμε ξανά όταν ετοιμαζόταν να έρθει πάλι στην αγαπημένη του Θεσσαλονίκη, κάτι που συμβαίνει και τώρα πάλι και με αφορμή τη νέα του άνοδο στην πόλη, μιλάει στην Parallaxi για… έρωτες και όχι μόνο

Πώς γεννήθηκε η «Πύλη της Κόλασης»;

Αν έπρεπε να ορίσουμε μία συγκεκριμένη αφετηρία ως έμπνευση του καινούριου έργου, θα λέγαμε πως ήταν ένας πίνακας, Ο θάνατος της Φραντσέσκα ντα Ρίμινι και του Πάολο Μαλτέστα, του Αλεξάντρ Καμπανέλ. Εκεί, οι παράνομοι εραστές Πάολο και Φραντσέσκα πέφτουν νεκροί, χτυπημένοι από το ξίφος του Τζιοβάνι, αδελφού του Πάολο και συζύγου της Φραντσέσκα. Η ιστορία τους διαδραματίστηκε τον 13ο αιώνα και καταγράφηκε από τον Δάντη στην Κόλαση. 600 χρόνια μετά, ο γλύπτης Ογκίστ Ροντέν, έλαβε την ανάθεση να φτιάξει την πύλη για το νέο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών που θα κατασκευαζόταν στη θέση του καμένου Παλαί Ντ’ Ορσέ. Άρχισε να διαβάζει την Κόλαση και μετέφερε τις ιστορίες και τα πρόσωπά της στο γλυπτό του, που ονόμασε Πύλη της Κόλασης. Το κράτος ακύρωσε την κατασκευή του μουσείου και ο Ροντέν πήρε τις φιγούρες που είχε βάλει στην Πύλη και έφτιαξε νέα γλυπτά, ανάμεσά τους τα πιο διάσημά του, τον Σκεπτόμενο και το Φιλί. Στο Φιλί, το αγκαλιασμένο ζευγάρι είναι ο Πάολο και η Φραντσέσκα. Την περίοδο που εμπνεόταν από την ερωτική ιστορία τους, ο ίδιος και η γλύπτρια Καμίγ Κλοντέλ ζούσαν τη δική τους παράφορη ιστορία έρωτα και δημιουργίας. Ο Ροντέν έγινε διάσημος και η Κλοντέλ κλείστηκε σε ψυχιατρείο για 30 χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής της. Τελικά, το μουσείο φτιάχτηκε 100 χρόνια μετά, είναι το γνωστό Μουσείο Ορσέ και φιλοξενεί την Πύλη της Κόλασης και τον πίνακα του Καμπανέλ. Όμως τίποτε δεν προκύπτει σε μία στιγμή. Όλα είναι αποτέλεσμα του πώς ζούμε και ενεργούμε. Διαβάζω συνεχώς, ταξιδεύω όσο μπορώ, κρατάω σημειώσεις και προσπαθώ να είμαι ανοιχτός στις μικρές λεπτομέρειες. Ο συγκεκριμένος πίνακας είναι από εκείνους που προσπερνούν συνήθως οι επισκέπτες των μουσείων, αναζητώντας τα δημοφιλή αριστουργήματα.  Η περίοδος της συγκέντρωσης του υλικού κράτησε περίπου 5 μήνες. Ειδικά για την ιστορία του Πάολο και της Φραντσέσκα, με βοήθησε η ιστορικός Ελένη Δρίβα, που μένει στις ΗΠΑ και ειδικεύεται στον Μεσαίωνα. Διάβασα ό,τι υπήρχε και μπόρεσα να βρω, ταξίδεψα ξανά στο Παρίσι και το Λονδίνο για να δω με προσοχή έργα του Ροντέν και της Κλοντέλ και στη Φλωρεντία για να δω από κοντά τα έργα του Μιχαήλ Αγγέλου και του Γκιμπέρτι, που επηρέασαν τον Ροντέν.

Τι σας γοήτευσε και τελικά σας ενέπνευσε σε δύο έρωτες που είχαν μία μοιραία κατάληξη;

Μα, πάντα δεν μας γοητεύουν οι ιστορίες με τα ανθρώπινα πάθη; Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ένιωσα από την αρχή πόσο ίδιοι παραμένουμε και πόσο κοινές ιστορίες ζούμε, ανεξάρτητα από την εποχή. Η ερωτική ιστορία του Πάολο και της Φραντσέσκα από τον 13^ο αιώνα, έχει πολλές ομοιότητες με εκείνη του Ροντέν και της Κλοντέλ του 19^ου και είμαι σίγουρος με αντίστοιχες από τη δική μας εποχή. Οι περιπέτειες της ζωής και του έρωτα δεν θα πάψουν ποτέ να μας δονούν.

Με ένα κείμενο βαθιά ποιητικό όπως λένε όσοι είδαν ήδη την παράστασή σας, τι θέλατε εσείς να δώσετε στον θεατή σας;

Οι ιστορίες στο θέατρο είναι πάντα οι αφορμές. Στην πραγματικότητα, λέμε μια ιστορία και μέσα από αυτή κάνουμε ένα ολόκληρο ταξίδι. Η παράσταση, αν και έχει ως αφετηρία τη γλυπτική, δεν είναι μια παράσταση για αυτή, ούτε μια βιογραφία διάσημων γλυπτών. Δεν είναι καν μια παράσταση για τον έρωτα. Είναι μια παράσταση για τον χρόνο, για τη δημιουργία, τις σχέσεις εξουσίας, την πατριαρχική καταπίεση, τις γυναίκες που τις πάντρεψαν με τη βία, τις γυναίκες που δεν παντρεύτηκαν ποτέ, για τους άνδρες που συνεχώς πρέπει να πετυχαίνουν, για τα παιδιά που δεν γεννήθηκαν, για τα χέρια που συνεχώς φτιάχνουν κάτι, για όλους εκείνους που ένιωσαν να χάνουν το σχήμα τους όταν έχασαν αυτούς που αγαπούσαν. Τα βασικά ζητήματα, η ηθική, η λογική και η  αισθητική θα μας απασχολούν πάντα. Το πώς εντοπίζουμε την ομορφιά και κάνουμε καλύτερη τη ζωή μας, είναι μια βασική αναζήτηση όλων. Η ζωή δεν μπορεί να ισοπεδώνεται από την σκληρή, για όλους, πραγματικότητα. Φροντίζουμε τον εαυτό μας, τα σπίτια μας, τους αγαπημένους μας, προσπαθούμε να ζούμε όσο πιο «όμορφα» γίνεται, κάνοντας μικρές ή μεγαλύτερες χειρονομίες. Η παράσταση είναι μια τέτοια απόπειρα. Να ζήσουμε δύο ώρες ομορφιάς. Και να θυμηθούμε πως πέρα από την εξουθενωτική καθημερινότητα, μπορεί να υπάρχει και μια άλλη εκδοχή της ζωής. Έστω και για δύο ώρες.

Μπορεί σήμερα ο κόσμος μας να γοητευτεί από τον έρωτα ή τον παίρνει κι αυτόν η φόρα της ταχύτητας που χαρακτηρίζει την εποχή μας;

Όλοι μας ζούμε στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία όπου οι ρυθμοί είναι ταχείς και η ζωή απαιτεί συνεχώς νέες αντοχές. Ευτυχώς, ο έρωτας έχει άλλη αφετηρία από τα καθημερινά. Έρχεται από το βάθος της ανθρώπινης ύπαρξης και, ανθρωπολογικά μιλώντας, είμαστε όλοι προγραμματισμένοι να τον νιώσουμε. Ίσως να μην έρθει με τις συνθήκες ή τους τρόπου γνωριμίας του παρελθόντος, αλλά η ταχυκαρδία παραμένει ίδια και αναγνωρίσιμη.

Τι είναι αυτό που παίρνει μαζί του φεύγοντας ο θεατής – σύμφωνα με όσα σας έχουν πει ήδη;

Μετά τις πρώτες ημέρες παραστάσεων, που παραδοσιακά έρχονται οι περισσότερο θεατρόφιλοι, όταν και κυκλοφόρησε η παράσταση από στόμα σε στόμα, ήρθαν θεατές κάθε ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου και εμπειρίας. Και αυτό είναι κάθε φορά το ζητούμενό μου. Να φτιάχνουμε παραστάσεις για όλους. Και όλοι να παρασύρονται από αυτές, να συμμετέχουν και να συγκινούνται. Οι αντιδράσεις ήταν κοινές, αλλά αξίζει να αναφέρω εκείνη μίας μεγάλης σε ηλικία κυρίας, η οποία ήρθε με την εγγονή της και μας είπε στο τέλος: «Μετά από αυτό που είδαμε, πώς θέλετε εγώ να βγω στον δρόμο και να πάρω απλά ένα ταξί;». Ήταν από τα ωραιότερα σχόλια που μας έχουν κάνει. Γιατί όντως η κυρία ένιωθε πως δεν είχε παρακολουθήσει απλώς μια θεατρική παράσταση, αλλά είχε βιώσει μια εμπειρία.

Μιλώντας και για το αισθητικό σκέλος της παράστασης, ποιος είναι αυτός ο κόσμος που δημιουργούν οι ηθοποιοί σας στη σκηνή – Πώς είναι στημένη η παράσταση;

Οι ηθοποιοί βρίσκονται πάνω σε βάθρα και όλες οι κινήσεις και οι στάσεις τους είναι λεπτομέρειες από γλυπτά του Ροντέν και της Κλοντέλ. Τα κοστούμια έχουν ιστορική ακρίβεια, με επεμβάσεις σύμφωνα με τις αρχές των δύο γλυπτών. Ο σκηνικός χώρος είναι ένα κουκούλι, σαν μία κάψουλα με τεράστια κομμάτια μαρμάρου, σαν βάσεις γλυπτών, που ταξιδεύουν στον χρόνο, με την ειδικά φτιαγμένη για την παράσταση, μουσική να τα συνοδεύουν.

Η επιστροφή στη Θεσσαλονίκη τι σας προσφέρει κάθε φορά;

Για να είμαι ειλικρινής, μεγαλύτερο άγχος. Δεν μπορώ να το εξηγήσω λογικά. Ενώ μόλις πλησιάζω είναι σαν να ησυχάζει το μάτι μου, όσο έρχεται η ώρα της πρεμιέρας η ταραχή πολλαπλασιάζεται. Δύο βόλτες μετά την πρεμιέρα αρκούν για να ξαναβρώ τους παλμούς μου και να ξαναχαρώ με τους φίλους μου. Και αυτή είναι η ιαματική ικανότητα της πόλης μας.

*Η Πύλη της Κόλασης | Κείμενο – Σκηνοθεσία: Γιάννης Καλαβριανός | 5 έως 9 Μαρτίου 2025 στο Θέατρο ΑΥΛΑΙΑ | Παίζουν: Γιώργος Γλάστρας, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Λυγερή Μητροπούλου, Αλεξία Μπεζίκη – Σε βίντεο: Λυδία Φωτοπούλου