Η μεγάλη ακρόαση του ΚΘΒΕ: Τα υπέρ και τα κατά

Μετά από μία περίοδο έντονης εσωστρέφειας, συνέπεια της οποίας ήταν και η παντελής απουσία ανοιχτών ακροάσεων, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος είναι και πάλι εδώ.

 Στόχος της νέας Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, όπως μου είπε κατά την τηλεφωνική συνομιλία μας ο Υπεύθυνος Καλλιτεχνικού Προγραμματισμού κ. Χρήστος Σουγάρης, το ΚΘΒΕ να ζωντανέψει, να γίνει ένας οργανισμός ανοιχτός, εξωστρεφής, πολυφωνικός και συμπεριληπτικός. 

Τη θεατρική περίοδο 2022-2023, το ΚΘΒΕ θα λειτουργήσει όλη τη σεζόν (από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Μάιο), προκειμένου να χτίσει μια σταθερή σχέση και να διατηρήσει συνεχή επαφή και επικοινωνία με το κοινό της πόλης. 

Χωρίς να αυξηθεί ο συνολικός διαθέσιμος προϋπολογισμός για τις παραγωγές του έτους, ο αριθμός τους θα διπλασιαστεί μειώνοντας τόσο το κόστος όσο και τη χρονική διάρκεια κάθε παραγωγής (1 μήνας παραστάσεων για τις παραγωγές των μικρών σκηνών και 1,5 μήνας παραστάσεων για τις παραγωγές των μεγάλων σκηνών), έτσι ώστε στις σκηνές του ΚΘΒΕ να υπάρχει ένα ενδιαφέρον εναλλασσόμενο ρεπερτόριο. 

Επιπλέον, το ΚΘΒΕ θα συνεργαστεί με τους σημαντικότερους Έλληνες σκηνοθέτες, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία σε ηθοποιούς που δεν ανήκουν στο δυναμικό του, να ενταχθούν στις παραγωγές του μέσα από ανοιχτές ακροάσεις.

Μια τέτοια ευκαιρία ήταν και η ακρόαση που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες (16-19 Ιουνίου) για τις ανάγκες των χειμερινών παραγωγών του ΚΘΒΕ, της θεατρικής περιόδου 2022-2023, η ανακοίνωση της οποίας χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τα πολιτιστικά media αλλά και μέρος της καλλιτεχνικής κοινότητας. Δεν ανακοινώνονται συχνά ακροάσεις με την ταυτόχρονη παρουσία 16 σκηνοθετών! Και όσοι γνωρίζουν τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας στον χώρο του ελληνικού θεάτρου, μπορούν να αντιληφθούν πόσο σημαντικό είναι για έναν ηθοποιό να έχει συμβόλαιο με έναν κρατικό φορέα, ειδικά στη Θεσσαλονίκη, όπου το ΚΘΒΕ «αποτελεί, ίσως, τη μόνη επαγγελματική επιλογή που εξασφαλίζει στον εργαζόμενο ηθοποιό ιδανικές συνθήκες εργασίας και μισθολογική αξιοπρέπεια», όπως τόνισε ο κ. Σουγάρης.

Για τους λόγους αυτούς και καθώς η ακρόαση ήταν ανοιχτή σε όλους τους επαγγελματίες ηθοποιούς ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, το ενδιαφέρον ήταν πολύ μεγάλο. Το Γραφείο Παραγωγής έλαβε 830 βιογραφικά, εκ των οποίων απορρίφθηκε ένας μικρός αριθμός λόγω μη πλήρωσης των κριτηρίων. Για λόγους αξιοκρατίας και ισονομίας σε ό,τι αφορά τις διανομές, δεν έγινε διαλογή βιογραφικών, όπως μου είπε ο κ. Σουγάρης, καθώς στόχος του ΚΘΒΕ ήταν «να δοθεί σε όλους τους ηθοποιούς η δυνατότητα να αξιολογηθούν και να διεκδικήσουν τις ευκαιρίες τους», μια απόφαση που πάρθηκε «μετά από μελέτη του Γραφείου Παραγωγής, αποσπώντας πολύ θετικά σχόλια από πλευράς των ηθοποιών». Συνολικά συμμετείχαν στην ακρόαση οι 120 ηθοποιοί του ΚΘΒΕ και 750 ηθοποιοί εκτός ΚΘΒΕ, από τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και άλλες πόλεις της Ελλάδας, επαγγελματίες αλλά και ένας μικρός αριθμός τελειόφοιτων από τις Δραματικές Σχολές του Εθνικού Θεάτρου και του ΚΘΒΕ. Πολύ σημαντική πληροφορία, η οποία γνωστοποιήθηκε στους συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια της ακρόασης, είναι ότι οι διανομές των παραγωγών θα αποτελούνται κατά 70% από ηθοποιούς που ανήκουν στο δυναμικό του ΚΘΒΕ και κατά 30% από ηθοποιούς που θα επιλεγούν από την ακρόαση.

Η πολυπληθής ακρόαση πραγματοποιήθηκε μέσα σε 4 μέρες που μπορεί να ακούγονται λίγες δεδομένου του αριθμού των συμμετεχόντων, αλλά, σύμφωνα με τον κ. Σουγάρη, ήταν αρκετές δεδομένων των οικονομικών δυνατοτήτων και των χρονικών περιθωρίων του οργανισμού την προκειμένη στιγμή. Όπως μου είπε χαρακτηριστικά, «αν κάθε σκηνοθέτης πραγματοποιούσε ξεχωριστή ακρόαση για κάθε μία από τις 16 νέες παραγωγές, θα χρειαζόταν ένας ολόκληρος μήνας για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, μια διαδικασία που θα απασχολούσε όλο τον μηχανισμό του ΚΘΒΕ.»

Οι 16 σκηνοθέτες που πραγματοποίησαν την ακρόαση, χωρίς καμία παρέμβαση από την καλλιτεχνική διεύθυνση, όπως τόνισε ο κ. Σουγάρης, χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα συμμετείχαν οι Θοδωρής Αμπαζής, Γιάννης Κακλέας, Γιώργος Καπουτζίδης, Δημήτρης Μπίτος, Γιάννης Σκουρλέτης, Χριστίνα Χατζηβασιλείου και Melody Mourey, ενώ στη δεύτερη ομάδα συμμετείχαν οι Ανέστης Αζάς, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Παντελής Δεντάκης, Χρήστος Θεοδωρίδης, Θέμης Θεοχάρογλου, Γεωργία Μαυραγάνη, Χρήστος Πασσαλής, Πρόδρομος Τσινικόρης και Αργυρώ Χιώτη. Κάθε ομάδα σκηνοθετών ακολούθησε διαφορετική διαδικασία και ολοκλήρωσε την ακρόαση σε δύο φάσεις, ενώ προέκυψε η ανάγκη κάποιοι σκηνοθέτες να πραγματοποιήσουν επιπλέον – μη προγραμματισμένα αρχικά – workshops, προκειμένου να δουν ξανά ηθοποιούς που ξεχώρισαν και να είναι σίγουροι για την τελική επιλογή τους.

4 μέρες, 16 σκηνοθέτες, 870 συνολικά ηθοποιοί που συμμετείχαν στην ακρόαση χωρίς να γνωρίζουν τα έργα που θα ανεβούν. «Τι έγινε σωστά και τι λάθος;», ήταν η τελευταία μου ερώτηση προς τον κ. Σουγάρη. «Δεν θα ισχυριστούμε ποτέ πως ο τρόπος διεξαγωγής της ακρόασης ήταν ο ιδανικός ή ο μόνος τρόπος. Όποιον τρόπο και αν επιλέγαμε, είμαι βέβαιος πως θα υπήρχαν ενστάσεις, διαφωνίες και αντιδράσεις. Επιλέξαμε αυτόν τον τρόπο έπειτα από διαβουλεύσεις με το Γραφείο Παραγωγής, το οποίο έχει τεράστια εμπειρία στη διοργάνωση ακροάσεων, εξετάζοντας όλα τα δεδομένα και προσμετρώντας τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία κάθε επιλογής. Η παρούσα καλλιτεχνική διεύθυνση δεν θα ισχυριστεί ποτέ πως κατέχει την τελειότητα. Υπήρξαν μικροκαθυστερήσεις λόγω του μεγάλου αριθμού συμμετεχόντων, αλλά όλα κύλησαν ομαλά, με τους ηθοποιούς να μιλούν για κάτι μοναδικό. Αν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, οι ακροάσεις στο μέλλον μπορεί να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά είναι σημαντικό να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα: ότι διοργανώθηκε μια μεγάλη ακρόαση με αξιοκρατικά κριτήρια, δίνοντας την ευκαιρία στους ηθοποιούς που συμμετείχαν να δοκιμαστούν και να διεκδικήσουν τη θέση τους στο δυναμικό του ΚΘΒΕ.»

Αυτή είναι η ιστορία της ακρόασης από την πλευρά του ΚΘΒΕ. Πώς αφηγούνται την ίδια ιστορία οι ηθοποιοί που συμμετείχαν στη διαδικασία; Αναζητώντας την απάντηση, επικοινώνησα με περισσότερους από 20 συμμετέχοντες, άνδρες και γυναίκες ηθοποιούς διαφορετικής ηλικίας, τόσο από τη Θεσσαλονίκη όσο και από την Αθήνα. Κάποιοι, συμμετείχαν για πρώτη φορά σε ακρόαση. Κάποιοι άλλοι, είχαν μεγάλη εμπειρία. Κάποιοι απορρίφθηκαν. Κάποιοι άλλοι πέρασαν και από τη δεύτερη φάση και περιμένουν να ειδοποιηθούν.

Το πρώτο σημαντικό θέμα που αναδείχθηκε μέσα από τη συζήτηση μαζί τους ήταν η βιασύνη να ανακοινωθεί και να πραγματοποιηθεί μία τόσο μεγάλη ακρόαση, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός της περιόδου 2022-2023. Όπως μου είπε ο κ. Σουγάρης, το ΚΘΒΕ αφενός δεν όφειλε να ανακοινώσει τα έργα και αφετέρου δεν είχε τον χρόνο να οργανώσει συνέντευξη τύπου, η οποία αναμένεται τον Σεπτέμβριο. 

Η ανακοίνωση των έργων, όμως, έχει μεγάλη σημασία για τους ηθοποιούς, για τους εξής τρεις λόγους: Πρώτον, διευκολύνει την έρευνα κατά την προετοιμασία τους και παίζει καθοριστικό ρόλο στον μονόλογο και το τραγούδι που θα επιλέξουν να παρουσιάσουν στους σκηνοθέτες για να αξιολογηθούν, οπότε η διαδικασία γίνεται πιο συγκεκριμένη. Δεύτερον, τους βοηθά να στοχεύσουν αποτελεσματικότερα σε σκηνοθέτες με τους οποίους ενδιαφέρονται να συνεργαστούν. Και τρίτον, μπορεί να μειώσει τον αριθμό των υποψηφίων, καθώς το προφίλ κάποιων μπορεί να μην ταιριάζει στους ρόλους ενός έργου. Συνεπώς, όπως είπαν οι περισσότεροι, η ανακοίνωση των έργων δεν διευκολύνει μόνο τους ηθοποιούς, αλλά και τη δουλειά των ίδιων των σκηνοθετών.

Το δεύτερο θέμα για το οποίο μου μίλησαν οι ηθοποιοί, ήταν η απόφαση να μη γίνει διαλογή βιογραφικών, με αποτέλεσμα ο αριθμός των συμμετεχόντων να είναι τεράστιος και δύσκολα διαχειρίσιμος από τους σκηνοθέτες, δεδομένου του χρόνου που δόθηκε για την ακρόαση (μόλις 4 μέρες). 

Οι συνέπειες αυτής της απόφασης ήταν να σημειωθούν, κυρίως στην ακρόαση από το πρώτο group σκηνοθετών, μεγάλες καθυστερήσεις (δύο, τριών, ακόμα και τεσσάρων ωρών), οι ομάδες των ηθοποιών να είναι πολυπληθείς (αναφέρθηκαν περιπτώσεις ομάδων με 30 ή 40 ηθοποιούς) και ο χρόνος για κάθε συμμετέχοντα να είναι πολύ περιορισμένος (μερικά λεπτά, μέσα στα οποία οι ηθοποιοί πρόλαβαν να πουν μόλις 2-3 προτάσεις ή στίχους από τον μονόλογο ή το τραγούδι που είχαν προετοιμάσει). Οι μεγάλες καθυστερήσεις δημιούργησαν και μεγάλα προβλήματα, κυρίως στους ηθοποιούς που ήρθαν για την ακρόαση από άλλες πόλεις με δικά τους έξοδα, ενώ η όλη διαδικασία δεν έδωσε τον απαιτούμενο χρόνο στους ηθοποιούς να νιώσουν άνετα και ασφαλείς για να συγκεντρωθούν, χωρίς άγχος και πίεση, στην προσπάθειά τους.

Αναφορικά με το θέμα της μη διαλογής βιογραφικών, η συζήτηση με τους ηθοποιούς ανέδειξε και μία ακόμα πτυχή: «Η διαδικασία ήταν, μεν, ανοιχτή και δημοκρατική γιατί μας είδαν όλους. Μας είδαν, όμως, πραγματικά όλοι όλους;», είπαν κάποιοι, αναφέροντας ότι οι σκηνοθέτες δεν ήταν όλοι διαρκώς παρόντες στη διαδικασία, όπως, για παράδειγμα, ο κ. Γιώργος Καπουτζίδης που το Σάββατο 18/6 ήταν στην Αθήνα για την παρουσίαση του Athens Pride. Πέρα από αυτό το περιστατικό, αναφέρθηκαν περιπτώσεις σκηνοθετών που μπαινόβγαιναν κατά τη διάρκεια της ακρόασης, έτρωγαν γιατί δεν υπήρχε χρόνος για διάλειμμα, ασχολούνταν με άλλα πράγματα και, εν ολίγοις, δεν πρόσεχαν όλους τους ηθοποιούς καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. «Το βλέμμα είναι πολύ σημαντικό για τον ηθοποιό. Και όταν το βλέμμα δεν σε κοιτά ή σε προσπερνά, νιώθεις πληγωμένος.», μου είπε ένας από τους συμμετέχοντες. Εκτός από την απουσία ή τη διαλειμματική παρουσία σκηνοθετών, πολλοί από τους ηθοποιούς είπαν ότι δεν έλειψαν τόσο τα επικριτικά σχόλια και οι μορφασμοί όσο και η προτίμηση σκηνοθετών σε συγκεκριμένους υποψηφίους, στάσεις και συμπεριφορές «που σε κάνουν να πιστέψεις ότι τα πράγματα δεν θα αλλάξουν ποτέ».

Το τρίτο και τελευταίο θέμα που έθιξαν οι ηθοποιοί έχει τη μορφή ερωτημάτων: Η νέα αρχή που γίνεται στο ΚΘΒΕ με τη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση φέρει και νέο ήθος στον, λαβωμένο από την πανδημία και την εξουσία, χώρο του ελληνικού θεάτρου; Οι ηθοποιοί είναι ήδη εξαιρετικά ανασφαλείς λόγω της μεγάλης επισφάλειας στον χώρο τους. 

Δημιουργήθηκε ένα ασφαλές γι’ αυτούς πλαίσιο για να διεκδικήσουν την ευκαιρία να ενταχθούν στις παραγωγές του ΚΘΒΕ, το οποίο αποτελεί μονοπώλιο στην αγορά της Θεσσαλονίκης; Τα ερωτήματα αυτά δεν μπορούν να απαντηθούν με λέξεις, αλλά μόνο με πράξεις.